Kata kunci: diam, kesetimbangan gaya, momen gaya nol, resultan gaya nol
RUMUSAN MASALAH
1. Bagaimana kondisi-kondisi kesetimbangan statis pada sistem tuas dua
lengan?
2. Berapa momen gaya sistem tuas dua lengan berdasarkan prinsip
kesetimbangan?
TUJUAN
1. Menyelidiki kondisi-kondisi kesetimbangan statis pada sistem tuas dua
lengan.
2. Menentukan momen gaya sistem tuas dua lengan berdasarkan prinsip
kesetimbangan.
METODOLOGI EKSPERIMEN
Teori Singkat
Ada dua kondisi yang harus dipenuhi oleh sebuah benda untuk dapat mencapai
keadaan kesetimbangan statis. Pertama benda tersebut harus berada dalam
kesetimbangan translasi yang berarti bahwa vektor resultan dari semua gaya yang
bekerja pada benda harus sama dengan nol. Kondisi yang lain adalah harus dalam
keadaan kesetimbangan rotasinya. Jarak tegak lurus dari pusat putaran terhadap
garis gaya aksi disebut lengan gaya . Torka
didefinisikan :
=R F
Efek rotasi dari sebuah benda terkadang dikaitkan dengan pusat gravitasi yang
didefinisikan sebagai gaya tunggal ke atas yang dapat menyeimbangkan atraksi
gravitasi pada semua bagian benda untuk berbagai posisi. Gambar 5.1
menunjukkan sebuah batang yang disetim pada titik B dengan w1 dan w2 adalah
berat beban gantung. Berat batang wB adalah tarikan gravitasi yang bekerja pada
pusat gravitasi C. Kondisi untuk kesetimbangan rotasi untuk sistem di atas adalah:
w1 (L1) = w2 (L2) + wB (L3)
w2
L3
w1
wB
L2
Gambar 5.1. sistem dalam keadaan seimbang
(Herman : 2014 , 43)
L1
1 buah
2. Kaki statif
1 buah
1 buah
1 buah
5. Balok pendukung
1 buah
1 buah
7. Steker poros
1 buah
8. Tuas
1 buah
9.
10. Bahan
1.
Beban 50 gram
3 buah
L2
Lf
21. L1
22.
23.
24.
Fpegas
w1
w2
25.
3. Menarik neraca pegas hingga terjadi kesetimbangan dan membaca
besarnya gaya (F) pada neraca pegas tersebut.
4. Mengulangi langkah 1 sampai dengan 3 dengan posisi m1, m2, dan neraca
pegas yang berbeda hingga 5 kali.
26. HASIL EKSPERIMEN DAN ANALISIS DATA
34.
35.
36.
37.
38.
40.
42.
44.
46.
48.
41.
43.
45.
47.
49.
57.
59.
33.
K
39.
L
|
50.
51.
53.
55.
52.
54.
56.58.
60.
62.
64.
66.
68.
70.
63.
65.
67.
69.
71.
61.
|13,50,5|
72.
73. 75.
G
74.
|
77.
79.
81.
76.
78.
80.
82.
|
83.
84. ANALISIS DATA
85. Momen gaya oleh beban W1, W2, dan gaya pegas
86.
1=W 1 L1
87.
2=W 2 L2
88.
f =F Lf
92.
|W |dW +|l|dl
d=
93. d=
| |
94. d=|l. dW |+ W . dl
95.
96.
| || |
d l . dW w . dl
=
+
W .l
W .l
|WW + LL|
(W l)
(W l)
dW +
dl
W
l
W 1 L1
=
+
1
97.
W1
L1 1
W 2 L2
=
+
2
98.
W2
L2 2
f =F l f
99.
100.
= F dF + l F dlF
101.
( F l f )
( F l f )
=
dF +
dlF
lF
F
102.
103.
104.
d=|l F . dF|+ F . dl f
| || |
d l f . dF F . dl f
=
+
f F l f
F l f
f=
F Lf
+
F
Lf f
1. Berdasarkan hasil pengukuran,menghitung momen gaya (torka) masingmasing oleh beban w1,w2 dan gaya pegas F
a. Kegiatan 1
1) Beban 1
105.
W1 = |0,500,05|
1=W 1 l1
106.
107.
108.
1=3 102 Nm
109.
1=0,03 Nm
110.
W 1 L1
+
W1
L1 1
111.
1=
112.
113.
1=|0,1+0,0083|3 . 10
114.
1=0,1083 3 .102
115.
1=0,3249 10 Nm
116.
KR=
Nm
Nm
1
100
1
0,3249 102
100
2
3 10
117.
KR =
118.
KR = 10,83 % 2 AB
119.
120.
PF =
2) Beban 2
121.
122.
| 1 1|
W2 = |1,000,05| N
2=W 2 l 2
123.
124.
2=15 102 Nm
125.
2=0,15 Nm
126.
Nm
W 2 L2
+
W2
L2 2
127.
2=
128.
129.
2=|0,05+0,0033|15 . 10
130.
2=0,0533 15 .102
131.
2=0,7995 10 Nm
132.
KR=
Nm
Nm
Nm
2
100
2
0,7995 102
100
2
15 10
133.
KR =
134.
KR = 5,33 % 3 AB
135.
136.
PF =
| 2 2|
3) Gaya pegas
137.
F = |1,20 0,05| N
f =F l f
138.
139.
140.
f =18
141.
102 Nm
Wf
F
lf
0,05
= 1,20
142.
143.
0,05. 102
18.10-2 Nm
15 . 102
= 0,0417 + 0,003318.10-2 Nm
144.
= 0,045 18.10-2 Nm
145.
= 0,81.10-2 Nm
146.
f
f
KR =
100%
0,81. 102
18. 102
147.
148.
= 4,5 % (3AB)
100%
149.
150.
PF =
151.
a. Kegiatan 2
1) Beban 1
152.
153.
= 18,0 0,810-2 Nm
W1 = |0,500,05| N
1=W 1 l1
154.
155.
1=1,5 10 Nm
156.
1=0,015 Nm
157.
158.
1=
W 1 L1
+
W1
L1 1
159.
1=
160.
1=|0,1+0,0167|1,5 . 102
161.
162.
1=0,17505 10 Nm
163.
KR=
Nm
Nm
1
100
1
0,17505 102
100
1,5 102
164.
KR =
165.
KR = 11,67 % 2 AB
166.
167.
PF =
2) Beban 2
168.
169.
| 1 1|
W2 = |1,000,05| N
2=W 2 l 2
2
170.
2=1,00 N 15,00 . 10 m
171.
2=15 102 Nm
172.
2=0,15 Nm
173.
Nm
2=
W 2 L2
+
W2
L2 2
174.
2=
175.
2=|0,05+0,0033|15 . 102
176.
2=0,0533 15 .102
177.
2=0,7995 10 Nm
178.
KR=
Nm
Nm
Nm
2
100
2
0,7995 102
100
15 102
179.
KR =
180.
KR = 5,33 % 3 AB
181.
182.
PF =
| 2 2|
3) Gaya pegas
183.
F = |1,300,05| N
f =F l f
184.
2
185.
186.
f =15,6
187.
188.
10
Wf
f =
F
0,05
= 1,30
Nm
lf
0,05. 102
15,6.10-2 Nm
12. 102
189.
= 0,0385 + 0,004215,6.10-2 Nm
191.
f
f
100%
193.
0,66612. 10
2
15,6. 10
194.
= 4,27 % (3AB)
192.
KR =
100%
195.
196.
PF =
197.
a. Kegiatan 3
1) Beban 1
198.
199.
= 15,6 0,710-2 Nm
W1 = |0,500,05| N
1=W 1 l1
200.
201.
1=2,25 10 Nm
202.
1=0,0225 Nm
203.
W 1 L1
+
W1
L1 1
204.
1=
205.
1=
Nm
206.
1=|0,1+0,0111|2,25 .102
207.
208.
1=0,249975 102 Nm
209.
KR=
Nm
Nm
1
100
1
0,249975 102
100
2,25 102
210.
KR =
211.
KR = 11,11 % 2 AB
212.
213.
PF =
2) Beban 2
214.
215.
| 1 1|
W2 = |1,000,05| N
2=W 2 l 2
2
216.
2=1,00 N 12,00 . 10 m
217.
2=12 102 Nm
218.
2=0,12 Nm
W 2 L2
+
W2
L2 2
219.
2=
220.
2=
Nm
221.
2=|0,05+0,0042|12 .102
222.
2=0,0542 12. 10
223.
2=0,6504 102 Nm
224.
KR=
Nm
Nm
2
100
2
0,6504 102
100
12 102
225.
KR =
226.
KR = 5,42 % 3 AB
227.
228.
PF =
| 2 2|
3) Gaya pegas
229.
F = |1,250,05| N
f =F l f
230.
2
231.
232.
f =13,125
233.
Wf
F
0,05
= 1,25
234.
235.
f =
10
Nm
lf
0,05. 102
13,125.10-2 Nm
10,5 . 102
= 0,04 + 0,004813,125.10-2 Nm
237.
f
f
100%
239.
0,588 . 102
13,125. 102
240.
= 4,48 % (3AB)
238.
KR =
100%
241.
242.
PF =
243.
a. Kegiatan 4
1) Beban 1
244.
245.
= 13,1 0,610-2 Nm
W1 = |0,500,05| N
1=W 1 l1
246.
247.
1=4,5 10 Nm
248.
1=0,045 Nm
249.
W 1 L1
+
W1
L1 1
250.
1=
251.
1=
252.
Nm
Nm
253.
254.
1=0, 47475 10 Nm
255.
KR=
Nm
1
100
1
0, 47475 102
100
4,5 102
256.
KR =
257.
KR = 10,55 % 2 AB
258.
259.
PF =
2) Beban 2
260.
261.
| 1 1|
= | 4,50,5 | 10-2 Nm
W2 = |1,000,05| N
2=W 2 l 2
262.
263.
2=13,5 102 Nm
264.
2=0,135 Nm
W 2 L2
+
W2
L2 2
0,05 0,05 . 10
+
13,5 .102
1,00 13,50.102
265.
2=
266.
2=
267.
2=|0,05+0,0037|13,5 . 102
Nm
Nm
268.
269.
2=0,72495 10 Nm
270.
KR=
Nm
2
100
2
0,72495 102
100
13,5 102
271.
KR =
272.
KR = 5,37 % 3 AB
273.
274.
PF =
| 2 2|
3) Gaya pegas
275.
F = |1,000,05| N
f =F l f
276.
277.
278.
f =16,50
279.
Wf
F
0,05
= 1,00
280.
281.
f =
10
Nm
lf
0,05. 102
16,50 .10-2 Nm
16,5 . 102
= 0,05 + 0,003016,50.10-2 Nm
= 0,8745 .10-2 Nm
f
f
100%
285.
0,8745.102
2
16,50 10
286.
= 5,3% (3AB)
284.
KR =
100%
287.
288.
PF =
289.
a. Kegiatan 5
1) Beban 1
290.
291.
W1 = |0,500,05| N
1=W 1 l1
292.
293.
1=3,75 10 Nm
294.
1=0,0375 Nm
295.
W 1 L1
+
W1
L1 1
296.
1=
297.
1=
298.
1=|0,1+0,0067|3,75. 102
299.
1=0,1067 3,75 . 10
Nm
Nm
Nm
300.
301.
KR=
1
100
1
0, 400125 102
100
2
3,75 10
302.
KR =
303.
KR = 10,67% 2 AB
304.
305.
PF =
2) Beban 2
306.
307.
| 1 1|
W2 = |1,000,05| N
2=W 2 l 2
308.
309.
2=12 10 Nm
310.
2=0,12 Nm
W 2 L2
+
W2
L2 2
311.
2=
312.
2=
313.
2=|0,05+0,0042|12 .102
314.
Nm
Nm
Nm
315.
2=0,6504 102 Nm
316.
KR=
2
100
2
0,6504 102
100
2
12 10
317.
KR =
318.
KR = 5,42 % 3 AB
319.
320.
PF =
| 2 2|
3) Gaya pegas
321.
F = |1,400,05| N
f =F l f
322.
323.
324.
f =14,7
325.
Wf
F
0,05
= 1,40
326.
327.
f =
102 Nm
lf
0,05. 102
14,7.10-2 Nm
10,5 . 102
= 0,0357 + 0,004814,7.10-2 Nm
= 0,59535.10-2 Nm
f
f
100%
331.
0,59535102
2
14,7 .10
332.
= 4,05% (3AB)
330.
KR =
100%
333.
334.
PF =
335.
= 14,7 0,610-2 Nm
Kegiatan 1
337.
=0
338.
1 + 2 f
=0
339.
340.
0=0
341.
Kegiatan 2
342.
=0
343.
1 + 2 f
=0
344.
345.
0,9 . 10-2 Nm = 0
346.
0,009 Nm = 0
347.
Kegiatan 3
348.
=0
349.
1 + 2 f
=0
350.
351.
1,1 . 10-2 Nm = 0
352.
0,011 Nm = 0
353.
Kegiatan 4
354.
=0
355.
1 + 2 f
=0
356.
357.
1,5 . 10-2 Nm = 0
358.
0,015 Nm = 0
359.
Kegiatan 5
360.
=0
361.
1 + 2 f
=0
362.
363.
1,1 . 10-2 Nm = 0
364.
0,011 Nm = 0
365.
PEMBAHASAN
367.
371.
sistem tuas dua lengan ketika dalam keadaan diam dan gaya yang
bekerja pada tuas tegak lurus dari pusat putaran , tuas akan
setimbang.
373.
prinsip kesetimbangan
1=
2=
15,00,3| 10-2 Nm
374.
375.
DAFTAR RUJUKAN