5.1.Deret Hitung
1. Carilah jumlah 10 suku pertama dari suku ke-8 dari deret dibawah ini
a. 16 + 13 + 10 – 10 - 7 .....dst
2. Carilah jumlah 18 suku pertama dan suku ke-10 dari deret dibawah ini
a. 10 + 12 + 14 + ....dst
3. Jika suku ke-2 dari deret hitung adalah 10 dan suku ke-5 adalah 14, berapa
a dan buat 5 deret pertamanya ?
4. Jika a = 2 dan d = 3 deret adalah deret hitung ,tentukan suku ke-5 dan
jumlah 5 suku pertamanya ?
Penyelesaian :
1. Carilah jumlah 10 suku pertama dari suku ke-8 dari deret dibawah ini
16 + 13 + 10 - 7 ..... dst.
a = 16
d = U2 – U3
= 13 -10
=3
Jumlah n suku pertama
𝒏
Sn = ( 2a + ( n – 1) d )
𝟐
10
S10 = ( 2 (16) + (10-1) (-3))
2
= 5 (32-27)
= 5 (5)
= 25
Suku ke-8
Un = a + ( n – 1) d
U8 = 16 + (8 - 1) (-3)
= 16 – 21
= -5
S10 = 25, U8 = -5
91
2. Carilah jumlah 18 suku pertama dan suku ke-10 dari deret dibawah ini
10 + 12 + 14 + .... dst
a = 10
d = U2 – U3
= 14 -12
=2
3. Jika suku ke-2 dari deret hitung adalah 10 dan suku ke-5 adalah 14, berapa
a dan buat 5 deret pertamanya ?
U2 = 10
U5 = 14
Un = a + (n – 1) d
U5 = a + 4d = 14
U2 = a + d = 10 -
3d = 4
4
d=
3
U2 = a + d = 10
4
a+( ) = 10
3
4
a = 10 -
3
92
26
a =
3
U3 = a + 2d
26 4
= + 2( )
3 3
34
=
3
U4 = a + 3d
26 4
= +3( )
3 3
38
=
3
26 34 38
U1 = , U2 = 10, U3 = , U4 = , U5 = 14
3 3 3
4. Jika a = 2 dan d = 3 deret adalah deret hitung ,tentukan suku ke-5 dan
jumlah 5 suku pertamanya ?
a=2
d=3
Suku ke-5
Un = a + ( n – 1) d
U5 = 2 + (5 - 1) (3)
= 2 + 12= 14
𝒏
Sn = ( 2a + ( n – 1) d )
𝟐
5
S5 = ( 2 (2)+(5 -1)3)
2
5
= (4+(4)3)
2
5
= (4+12)
2
5
= (16)
2
93
80
= = 40
2
S5 = 40
Deret hitung = U1 + U2 + U3 + U4 + U5 + … dst
= a + (a + d) + (a + 2d) + ( a + 3d) + ( a + 4d) ... dst
= 2 + 5 + 8 + 11 + 14 + ......dst
5.2.Deret Ukur
Penyelesaian :
1. Jika diketahui deret 20 + 10 + 5 + .....
Hitung jumlah 10 suku pertamanya dan suku ke 10 dari deret diatas
Deret Ukur
a = 20
𝑈2 𝑈3
r= =
𝑈1 𝑈2
10 5
= =
20 10
1 1
= =
2 2
1
r=
2
𝒂 ( 𝟏−𝒓𝒏 )
Sn =
𝟏−𝒓
94
1 10
20 (1−( ) )
2
S10 = 1
1−
2
1
20 (1−( )
1024
= 1
1−
2
1023
20 ( )
1024
= 1
2
1023
= 40( )
1024
Un = arn-1
U10 = a.r10-1
1
= 20 ( )
512
20
=
512
𝟏𝟎𝟐𝟑 𝟐𝟎
S10 = 40( ), U10 =
𝟏𝟎𝟐𝟒 𝟓𝟏𝟐
2. Jika suku ke-4 dari deret ukur adalah 100 dan suku ke-6 adalah 25
tentukan deret tersebut (5 suku pertama dari deret ukur) ?
U4 =ar4-1
= 𝑎𝑟 3 = 100
U6 = ar6-1
= ar5 = 25
Menentukan r :
𝑈6 𝑎𝑟 5 25 1 1
= 3
= 𝑟2 = = =
𝑈4 𝑎𝑟 100 4 2
Menentukan a :
U4 = a . r3 = 100
1 3
a . (2) = 100
100
a = 1
8
a = 800
95
= 800 + 400 + 200 + 100 + 50 + ... dst
Deret Ukurnya = 800+400+200+100+50+ … dst
𝒂 ( 𝟏−𝒓𝒏 ) 𝑈2 2 1
Sn = a = 10 , r = = =
𝟏−𝒓 𝑈1 10 5
1 5
10 (1−( ) )
5
S5 = 1
1−
5
1
10 (1−( )
3125
= 1
1−
5
3124
10 ( )
3125
= 4
5
1562
=
125
Un = arn-1
U5 = a.r5-1
1
= 10 ( )
625
2
=
125
𝟏𝟓𝟔𝟐 𝟐
S5 = , U5 =
𝟏𝟐𝟓 𝟏𝟐𝟓
4. Jika suku ke-5 dari deret ukur adalah 28 dan suku ke-6 adalah 14 tentukan
6 suku pertamanya ?
Deret Ukur
U5 =ar5-1
= 𝑎𝑟 4 = 28
U6 = ar6-1
= ar5 = 14
Menentukan r :
𝑈6 𝑎𝑟 5 14
= = 𝑟1 =
𝑈5 𝑎𝑟 4 28
96
1
r=
2
Menentukan a :
a . r4 = 28
1 4
a . (2) = 28
28
a = 1
16
= 448
1 1 1 1 1
= 448 +(448. ) +( 448 +( )2 ) + ( 448 + ( )3 ) + ( 448 + ( )4 ) +(448. ( )5 +... dst
2 2 2 2 2
Penyelesaian :
1. Tentukan jumlah deret ∑6𝑛=1 𝑟(5 + 3𝑟)2
5(6(6+1) 3(6(6+1)(2.6+1)
= +
2 6
=5(42) + 3 ((42)(13))
2 6
= 5(21) + 21.13
97
S6 = ∑6𝑛=1 𝑟(5 + 3𝑟)2 = 105 +273 = 378
S6 = ∑51 𝑟 (2 + 2𝑟)
= ∑51 (2𝑟 + 2𝑟 2 )
= ∑51 2𝑟 + ∑51 2𝑟 2
= 2∑51 𝑟 + 2 ∑51 𝑟 2
𝑛(𝑛+1) 𝑛(𝑛+1)(2𝑛+1)
Jumlah∶ ∑5𝑛=1 𝑟(2 + 2𝑟) = 2 [ ]+ 2[ ]
2 6
5(5+1) 5(5+1)(2.5+1)
S5 = 2∑51 𝑟 + 2 ∑51 𝑟 2 = 2[ ]+ 2 [ ]
2 6
5(6) 5(6)(10+1)
= 2[ ]+ 2[ ]
2 6
30 (30)(11))
= 2 [ ]+ 2 [ ]
2 6
= 2(15) + 2(55)
= 30 +110 = 140
𝑆4 = ∑ 𝑟(1 + 𝑟 + 2𝑟 2 )
𝑛=1
= ∑41(𝑟 + 𝑟 2 + 2𝑟 3 )
= ∑41 𝑟 + ∑41 𝑟 2 + ∑41 2𝑟 3
= ∑41 𝑟 + ∑41 𝑟 2 + 2 ∑41 𝑟 3
98
S4 = ∑𝟒𝒏 = 𝟏 𝒓(𝟏 + 𝒓 + 𝟐𝒓𝟐 ) = 140
Penyelesaian :
1. Tinjaulah deret tak berhingga 1 + 4 + 7 + 10 + .....
a = 1 dan d = U2 – U1 = 4-1 = 3
𝑛
Sn = ( 2a + ( n – 1) d )
2
𝑛
= ( 2 (1) + (n - 1) (3))
2
𝑛
= (2 + 3n - 3)
2
= 2n + 3n2 – 3n
2
= -1n + 3n2
2
1 1
2. Tinjaulah deret tak berhingga 2 + + + … ..
2 8
Deret ukur
a=2
1
𝑈2 2 1
r= = =
𝑈1 2 4
𝑎 (1−𝑟 𝑛 )
Sn =
1−𝑟
1𝑛
2 (1− )
4
= 1
1−
4
99
1𝑛
2 (1− )
4
Sn = 3
4
4 1
= 3 (2(1 − (4)𝑛 ))
1
8(1−( )𝑛 )
4
=
3
1 1
[ 𝑛] → Jika n besar maka akan sangat kecil
4 4𝑛
1
n → ~ maka →0
4𝑛
Jumlah semua suku dalam deret tak berhingga ini diberikan
S ~ = Harga limit (batas) Sn jika n →~
8 (1−0) 8
S ~ = lim (Sn) = =
𝑛→~ 3 3
Hasil ini mengatakan bahwa kita dapat membuat jumlah deret ini
8
sedekat mungkin dengan , dengan mengambil banyaknya suku yang
3
cukup banyak.
8
S~ =
3
5
3. Cobalah cari jumlah tak terhingga dari deret 10 + 5 + 2 + …
𝒂 5/2
S ~ = 𝟏−𝒓 → a = 10, r = = 0,5 = 1/2
5
10
= 1
1−
2
10
= 1 = 20
2
S~ = 20
5.5.Harga Limit
7𝑛+5
1. Tentukanlah harga untuk lim =4𝑛−9
𝑛→~
𝑛2 − 2𝑛−9
2. Tentukanlah harga untuk lim
𝑛 → ~ 7𝑛2 −3𝑛+4
2𝑛3 − 𝑛2 − 7𝑛 + 2
3. Tentukanlah harga untuk lim [ 8𝑛3 − 2𝑛2 +7𝑛+4]
𝑛→~
4𝑛2 − 6𝑛−5
4. Tentukanlah harga untuk lim
𝑛 → ~ 5𝑛2 −8𝑛 + 2
100
Penyelesaian :
7𝑛+5
1. Tentukanlah harga untuk lim [4𝑛−9]
𝑛→ ~
𝟕𝒏+𝟓
7𝑛+5
lim [ ] = 𝒏
lim [ 𝟒𝒏−𝟗 ]
𝑛→ ~ 4𝑛−9 𝑛→ ~
𝒏
5
7+𝑛
= lim [ 9]
𝑛→ ~ 4−
𝑛
7+0
=
4−0
7
=
4
𝟕𝒏+𝟓 𝟕
𝐥𝐢𝐦 [ ] = Konvergen
𝒏→ ~ 𝟒𝒏−𝟗 𝟒
𝑛2 − 2𝑛−9
2. Tentukanlah harga untuk lim
𝑛→ ~ 7𝑛2 −3𝑛+4
𝑛2− 2𝑛−9
𝑛2 − 2𝑛−9 2
lim = lim [ 2 𝑛 ]
𝑛→ ~ 7𝑛2 −3𝑛+4 𝑛→ ~ 7𝑛 −3𝑛+4
𝑛2
2 9
1+ − 2
𝑛 𝑛
= lim [ 3 4 ]
𝑛→ ~ 7−𝑛+ 𝑛2
1+0−0
=
7−0+0
1
=
7
𝒏𝟐 − 𝟐𝒏−𝟗 𝟏
𝐥𝐢𝐦 = Konvergen
𝒏→ ~ 𝟕𝒏𝟐 −𝟑𝒏+𝟒 𝟕
2𝑛3 −𝑛2 − 7𝑛 + 2
3. Tentukanlah harga untuk lim [ ]
𝑛→ ~ 8𝑛3 − 2𝑛2 +7𝑛+4
2𝑛3 −𝑛2 − 7𝑛 + 2
2𝑛3 −𝑛2 − 7𝑛 + 2 𝑛3
lim [ ] = lim [ 8𝑛3 − 2𝑛2 +7𝑛+4
]
𝑛→ ~ 8𝑛3 − 2𝑛2 +7𝑛+4 𝑛→ ~
𝑛3
1 7 2
2− − 2 − 3
𝑛 𝑛 𝑛
= lim [ 2 7 4 ]
𝑛→ ~ 8− − 2 − 3
𝑛 𝑛 𝑛
2−0−0−0+0
=
8−0+0+0
101
2𝑛3 −𝑛2 − 7𝑛 + 2 2
lim [ ]=
𝑛→ ~ 8𝑛3 − 2𝑛2 +7𝑛+4 8
𝟐𝒏𝟑 −𝒏𝟐 − 𝟕𝒏 + 𝟐 𝟐
𝐥𝐢𝐦 [ ] = Konvergen
𝒏→ ~ 𝟖𝒏𝟑 − 𝟐𝒏𝟐 +𝟕𝒏+𝟒 𝟖
4𝑛2 − 6𝑛−5
4. Tentukanlah harga untuk lim
𝑛→ ~ 5𝑛2 −8𝑛 + 2
4𝑛2 − 6𝑛−5
4𝑛2 − 6𝑛−5 𝑛2
lim = lim [ 5𝑛2 −8𝑛 + 2
]
𝑛→ ~ 5𝑛2 −8𝑛 + 2 𝑛→ ~
𝑛2
6 5
4+ − 2
𝑛 𝑛
= lim [ 8 2 ]
𝑛→ ~ 5−𝑛+ 𝑛2
4−0−0
=
5−0+0
4
=
5
𝟒𝒏𝟐 − 𝟔𝒏−𝟓 𝟒
𝐥𝐢𝐦 = Konvergen
𝒏→ ~ 𝟓𝒏𝟐 −𝟖𝒏 + 𝟐 𝟓
1 1 1
1. Tinjaulah DU = 1 + 4 + 16
+ 64
Penyelesaian :
1 1 1
1. Tinjaulah DU = 1 + 4 + +
16 64
a=1
a(1 r n ) 1/16 4 1
Sn = a 1 dan r = 1/4 = 16 = 4
1 r
1 𝑛 1 𝑛
1(1−( ) 1−[ ]
4 4
Sn = = =4/3 ( 1- [1/4]n )
1−1/4 3/4
1 𝑛 4 4
Untuk n → ~ [4] = 0 → lim = 3 (1 − 0) = 3
𝑛→ ~
102
Jika n → ~, jumlah suku n deret ini menuju ke sebuah harga tertentu yaitu
4/3.
𝟒
Sn = 𝟑 Deret Konvergen
a(1 r n ) 16
Sn = a 1 dan r = = 4
1 r 4
1(1−4)𝑛 1−4𝑛 1−4𝑛 4𝑛 − 1
Sn = = = =
1−4 1−4 −3 3
~−1
n → ~, 4n → ~ juga, maka Sn = =~
3
Sn = ~ Deret Divergen
Sumber Pustaka
Edwin J. Purcell. Dale Varberg. 1987. Kalkulus dan Geometri Analitis. Jilid 1,
4.ed. Penerbit Erlangga.
103