Lagu pada Tembang Macapat terletak pada tinggi rendahnya suara, luk, gregel, dan
cengkok. Tinggi rendahnya suara tidak terikat dengan adanya pedoman, akan tetapi banyak
tergantung pada siapa yang akan melagukan tembang tersebut. Akan tetapi apabila dalam
penyajiannya sudah tercantum laras-nya apa (Pelog atau Slendro), pathet-nya apa (Sanga,
Nem, Manyura atau Lima, Barang, Nem), maka sebaiknya didalam melagukannya lebih
disesuaikan dengan yang tertulis tersebut. Selanjutnya, yang disebut luk adalah lika-liku
suara ditinjau dari panjang pendeknya suara. Suara yang dilagukan agak panjang disebut
sebagai luk, sedangkan yang hanya sebentar/pendek saja disebut sebagai gregel. Cengkok
merupakan salah satu perwujudan lagu yang dilahirkan melalui perasaan orang/penyanyi
yang melagukannya. Kelazimannya setiap penyanyi tentu mempunyai kesenangan sendiri-
sendiri dalam melagukan suatu tembang, misalnya cengkok dari Nyi Candralukita tentu
akan berbeda dengan cengkok dari Nyi Tukinem. Dengan demikian, sudah barang tentu
dalam melagukan tembang Jawa, tiap-tiap penyanyi tidak akan sama kecuali mereka yang
menerima pendidikan menyanyi dari seorang guru. Sajian berikut ini merupakan tauladan
lagu Tembang Macapat dalam laras Slendro dan atau Pelog dengan catatan bahwa lagu-
lagu tersebut merupakan “dasar” dan bagaimana pengembangan sehubungan dengan luk,
gregel, dan cengkok, penulis menyilakan kepada para pembaca. Contoh Tembang Macapat
cakepan (syair) beserta titi-laras-nya (notasi-nya) adalah sebagai berikut.
1
4.1.3. MASKUMAMBANG, laras Pelog pathet Barang
2 35 5 5 5 5 6 6 6 7 5 32
Ka - ping pat-te ya ma-rang gu - ru sa-yek-ti
5 6 7 7 6 56
Sem-bah ka-ping li - ma
3 2 2 2 2 2 327 6
Ya ma-rang Gus-ti ni - re - ki
5< 6< 7< 5< 6< 7< 6< 7<2
Pa-rin-ci-ne ka-wruh - a - na
2
2 3 5 5 65 32
No - ra bi - sa me - tu
4.2.3. MIJIL, laras Plog pathet Barang
3 3 5 6 6 6 6 65 6 7
Mi-wah la-mun a-prang nde-dhi-ngin-i
5 3 5 5 56 5
Sru po - lah lok - a - lok
5 6 7 56 3 2 2 2 32 7<
Ing ba – tin - e a - nge - pek ku - wa - nen
6< 7< 2 3 2 7< 7< 7< 7<
7<
I - ya du - du du - wek - e pri - ba - di
2 3 3 3 3 3
Kang mang - ko - no ya - yi
6< 7< 2 2 32 7<6<
Pre - nah - na den gu - puh
3
4 4 2 1 2 4 45 5
Keh prap - teng su - we - la - gi - ri
Pa-da gu-lang-en ing kal-bu
Ing sas-mi-ta a-mrih lan-tip
A-ja pi-jer ma-ngan nen-dra
Ka-pra-wi-ran kang den es-ti
Pe-su-nen sa-ri-ra-ni-ra
Ce-gah-en da-har lan gu-ling
4
Ta - na - pi ing si - ang ra - tri
2 4 5 6 5 5 5 5 56 54 2 45
A - me - ma - ngun kar - ye - nak tyas ing sa - sa - ma
5
Wiwitana badan iki
Iya teka ing sarengat
Ananing manungsa kiye
Rukun Islam kang lelima
Nora kena tininggal
Iku parabot linuhung
Mungguh wong urip neng donga
6
1 2 2 2 3 1 2 3
Ka - da - lu war - sa ka - tu - tuh
3 5 5 5 6 3 53 2
Ka - pa - tuh pan da - di a - won
1> 1> 6 5 5 5 5 5 5 5
Am - bum - bon - i ka - ra - ha - yon - ing - rat
5 6 6 6 6 6 65 5
La - wan ta ya - yi ma - lih - e
7
6< 1 2 2 2 2 2
Reh - en pa - dhak - na to - ya
1 6< 1 1 21 6<5<
Sum - ber sen - dhang se - tu
5< 6< 1 1 1 1 1 1
Pan - cur - pan - cur - an ta - la - ga
5< 6< 1 1 1 23 21
Weh san - to - seng lu - mam - pah
4.7.3. DHANDHANGGULA, laras Pelog pathet Barang
6< 1 2 3 3 3 3 3 2 23 1
6<5<
8
Wus an - de - del Ra - wa - na nga - yuh ge - ga - na
5< 6< 1 1 1 23 21
Sin - ta sru de - i - ra njrit
1 2 2 23 1 2
Sam - bat - sam - bat ma - rang
1 2 2 2 23 1 2
Ra - ka Ra - ma - wi - ja - ya
1 6< 1 5< 6< 1 1 1
Lan a - ri Laks - ma - na a - glis
1 2 3 1 6<5<
Re - but - en ing wang
5< 6< 1 2 3 1 21
Ci - ni - dreng di - tya ma - mi
9
Ya - yah bas - meng Nga - leng - ka
6< 1 2 2 2 2 1 1 6< 5<
6<1 1
De kang ba - la wa - na - ra sa - mya gul - a - gul
2 1 6< 2 1 6< 6< 6<
Sa - ma - ha - ma - ha sak - ti - ne
6< 1 1 1 6< 6< 16< 5<
Gum - re - gut ang - ge - gi - ris - i
2 2 2 2 6 6 6 1> 5 5 3 2
Ngel - mu i - ku ka - a - kon - e kan - thi la - ku
6 1> 5 2 1 6<
Le - kas - e la - wan kas
10
6< 1 6< 2 1 6< 6< 5<
Te - ges - e kas nyan - to - sa - ni
5< 1 2 2 1 1 6< 5< 6< 6<
6<1 1
Se - tya bu - dya pa - nge - kes - e dur ang - ka - ra
7 5 6 7 7 6 7 5 3 5 6 7
Si - ra Pra - bu Gu - na - wan ma - nem - bah nu - hun
7 7 7 7 6 6 76 5
Wong a - gung ngan - di - ka ma - lih
2 3 5 5 5 6 6 6
Ya - yi yen ing - sun tan a - yun
3 2 2 2 2 2 32 7<
Kang sa - we - neh a - na ang - ling
3 5 6 6 7 5 65 32
Mbe - suk ing pa - las - tra - ning ngong
11
4.11.3. POCUNG, laras Pelog pathet Barang
6 6 5 3 6 7 2> 2>3> 6 6 5
3
A - bot en - theng wong du - we sa - nak sa - du - lur
6 7 2 2 32 7<
En - theng-e yen pi - sah
7< 2 2 2 2 2 32 7<6<
Pi - ki - re ten da - di si - ji
6< 7< 2 3 2 2 7< 6< 7< 2
32 2
A - bot - i - pun yen se - bi - yan - tu ing kar - sa
12