KATA PENGANTAR

Puji dan syukur penulis panjatkan kehadirat Tuhan Yang Maha Esa, yang
telah melimpahkan rahmat dan hidayah-Nya kepada kita semua, khususnya pada
penulis sehingga penulis dapat menyelesaikan penyusunan Proposal Tugas Akhir
dengan baik. Penulisan proposal Tugas Akhir ini dilakukan untuk memenuhi salah satu
syarat dalam perkuliahan di Universitas Trisakti semester VII.

Dalam penulisan proposal Tugas Akhir ini, tidak terlepas dari bantuan banyak
pihak yang telah memberikan masukan-masukan kepada penulis. Untuk itu penulis
mengucapkan banyak terima kasih kepada semua yang telah membantu dan
mendukung penulis baik secara moril maupun materil.

Penulis menyadari bahwa masih banyak kekurangan dari proposal ini, baik dari
materi maupun teknik penyajiannya, mengingat kurangnya pengetahuan dan
pengalaman penulis. Oleh karena itu, kritik dan saran yang membangun sangat penulis
harapkan.

Jakarta, 10 Januari 2020

Fida Rizki Anggraeni

i
 DAFTAR ISI

KATA PENGANTAR .................................................................................................. i

DAFTAR ISI ................................................................................................................ ii

DAFTAR TABEL ....................................................................................................... v

DAFTAR GAMBAR ................................................................................................. vi

BAB I PENDAHULUAN ............................................................................................ 1

1.1 Latar Belakang .................................................................................................. 1

1.2 Maksud dan Tujuan ........................................................................................... 2
1.3 Ruang Lingkup .................................................................................................. 3

BAB II GAMBARAN UMUM ................................................................................... 4

2.1 Umum ............................................................................................................. 4

2.1.1 Kecamatan Rancaekek ........................................................................... 4
2.1.2 Kecamatan Cicalengka........................................................................... 4
2.1.3 Kecamatan Cikancung ........................................................................... 5
2.2 Kondisi Alam .................................................................................................. 7
2.2.1 Klimatologi ............................................................................................ 7
2.2.2 Topografi................................................................................................ 7
2.2.3 Geologi ................................................................................................... 9
2.2.1 Hidrologi ................................................................................................ 9
2.3 Kependudukan .............................................................................................. 10
2.4 Sistem Penyediaan Air Minum di Kabupaten Bandung ............................... 12
2.4.1 Sumber Air dan Kapasitas Produksi pada instalasi Pengolahan Air (IPA)
....................................................................................................................... 12
2.4.2 Unit Air Baku ....................................................................................... 14
2.4.3 Unit Produksi ....................................................................................... 14

ii
 2.4.4 Jumlah Sambungan Rumah dan Persentase Cakupan Pelayanan ........ 14
2.5 Penataaan Wilayah di Kabupaten Bandung .................................................. 15

BAB III TINJAUAN PUSTAKA ............................................................................. 18

3.1 Sistem Penyediaan Air Minum ....................................................................... 18

3.1.1 Unit Air Baku ......................................................................................... 18
3.1.2 Unit Transmisi........................................................................................ 19
3.1.3 Unit Produksi ......................................................................................... 20
3.1.4 Reservoir ................................................................................................ 21
3.2 Unit Distribusi ................................................................................................. 21
3.2.1 Sistem Jaringan Distribusi ..................................................................... 21
3.3 Jaringan Pepripaan Sistem Distribusi.............................................................. 23
3.2.1 Sistem Perpipaan Jaringan Distribusi..................................................... 23
3.4 Proyeksi Jumlah Penduduk ............................................................................. 24
3.5 Kebutuhan Air Minum .................................................................................... 26
3.4.1 Kebutuhan Air Domestik ....................................................................... 26
3.4.2 Kebutuhan Air Non Domestik ............................................................... 29
3.4.3 Kehilangan Air ....................................................................................... 30
3.4.4 Fluktuasi Kebutuhan Air Minum ........................................................... 31
3.6 Hidrolika ......................................................................................................... 31
3.5.1 Persamaan Hazen William ..................................................................... 32
3.5.2 Persamaan Darcy Weisbach ................................................................... 33
3.5.3 Persamaan De Chezy dengan Koefisien Manning ................................. 33
3.7 Analisa Program EPANET ............................................................................. 34

BAB IV METODE PERENCANAAN .................................................................... 36

4.1 Tempat dan Waktu Pelaksanaan ..................................................................... 36

4.2 Metode Perencanaan ....................................................................................... 36
4.3 Pengumpulan Data .......................................................................................... 36

iii
 4.3.1 Data Primer ............................................................................................ 36
4.3.2 Data Sekunder ........................................................................................ 37
4.4 Analisis Data ................................................................................................... 40
4.4.1 Data Primer ............................................................................................ 40
4.4.2 Data Sekunder ........................................................................................ 40
4.4.3 Pemakaian Air Domestik dan Non Domestik ........................................ 40
4.4.4 Faktor Hari Maksimum (Fhm) ............................................................... 41
4.4.5 Faktor Hari Jam Puncak (Fjp) ................................................................ 41
4.4.6 Kehilangan Air ....................................................................................... 42
4.4.7 Kapasitas Reservoir ................................................................................ 42
4.5 Jadwal Pelaksanaan Tugas Akhir .................................................................... 42

DAFTAR PUSTAKA ................................................................................................ 44

iv
 DAFTAR TABEL

Tabel 2.1 Klasifikasi Topografi Wilayah kabupaten Bandung ..................................... 8

Tabel 2.2 Jumlah Penduduk di Kecamatan Rancaekek Tahun 2017 .......................... 10

Tabel 2.3 Jumlah Penduduk di Kecamatan Cicalengka Tahun 2017 .......................... 11

Tabel 2.4 Jumlah Penduduk di Kecamatan Cikancung Tahun 2017 .......................... 12

Tabel 2.5 Sistem Sumber Air Minum PDAM Kabupaten Bandung ........................... 13

Tabel 2.6 Kapasitas Produksi IPA Cabang 2 Ciparay................................................. 14

Tabel 2.7 Jumlah Sambungan Rumah Wilayah Perencanaan dan Persentase Cakupan
Pelayanan .................................................................................................................... 14

Tabel 2.8 Wilayah Pengembangan di Kabupaten Bandung ........................................ 15

Tabel 3.1 Kriteria Pipa Transmisi ............................................................................... 19

Tabel 3.2 Diameter Pipa Distribusi ............................................................................. 24

Tabel 3.3 Kriteria Perencanaan Air Minum ................................................................ 27

Tabel 3.4 Kebutuhan Air Non Domestik .................................................................... 29

Tabel 4.1 Keterangan Pengumpulan Data Primer ....................................................... 37

Tabel 4.2 Keterangan Pengumpulan Data Sekunder .................................................. 37

Tabel 4.3 Tahap-tahap Perencanaan Tugas Akhir ...................................................... 42

v
 DAFTAR GAMBAR

Gambar 2.1 Peta Administrasi Kabupaten Bandung, Provinsi Jawa Barat................... 6

Gambar 2.2 Peta Pengembangan Wilayah Air Bersih ................................................ 18

vi