MAKAL

AHDI
KLATKE
MAHI
RANHUKUM

T
ATAC
ARAPE
MBUK
TIAN

Di
aj
ukanunt
ukMemenuhi
Sal
ahSat
uTugasT
erst
rukt
urdal
amMat
aKul
i
ah

Di
kl
atKemahi
ranHukum

OL
EH:

KI
KIAPRI
LI
YANT
I:1
11
7.
017

MONAYAZ
AARI
SKA:
111
7.
006

M.
ARDI
MANYUSUF:
111
7.
018

YE
FRI
YANT
O:1
11
7.
012

K
ELOMP
OK6(
ENAM)

HK
IA–VI

Do
senP
emb
imb
ing:

DE
STUL
IADI
,SH,
MH

PROGRAMST
UDI
HUKUMKE
LUARGA

F
AKUL
TASSYARI
AH

I
NST
ITUTAGAMAI
SLAMNE
GERI

BUKI
TTI
NGGI
 2020/2021

KAT
APE
NGANT
AR

Pujisy ukurkeha d
ira
tAl l
ahs wtyangtelahmel
imp
ahkanrahmatdankarunia
-Nya
se
hinggap ema kal
ahd a
patme ny
eles
a i
kanma k
a l
ahyangber
jud
ulT a
taCaraPemb ukt
ia
n.
Makal
ahinid
ituli
suntukmeme nuhit
ugaster
str
ukturmat
akul
i
ahDik
latKema
hir
anHukum.

T
ida
klupap
emakal
ahmeng
ucapk
anter
imakas
ihke
pad
ad o
senpembi
mbingy
angt
el
ah
me
mba
ntudal
ampeny
ele
sai
anmakal
ahi
ni,
bai
kduk
unganmor
almaupunma
teri
l
.

Ka
renake
terba
tasanpe
ngetahuanyangpemakal
ahmi
li
ki
,pemaka
lahmenyad
arimas
ih
b
anyakkekur
angandarimakal
ahini.Ol
ehk a
renait
u,pema
kala
hme nghar
apka
nk ri
ti
kdan
s
ara
ny a
ngme mbang
und a
rip
emb a
c ademik
e sempur
naanmak
alahi
ni
.

Buk
it
ti
ngg
i,1
5Ma
ret
2020

P
enul
i
s
 BABI

PE
NDAHUL
UAN

A.L
ata
rBe
lak
ang

P
emb
ukt
ia
nme
rup
aka
nti
nda
kany
angd
il
akuk
ano
lehp
arap
iha
kda
lams
uat
u
s
eng
ket
a.P
emb
ukt
ia
nin
ibe
rtuj
uanunt
ukme
net
apk
anhuk
umd
iant
arak
eduab
ela
hpi
hak
y
angme
nya
ngk
uts
uat
uha
kse
hing
gad
ipe
rol
ehs
uat
uke
bena
rany
angme
mil
i
kini
l
ai
k
epa
sti
an,
kea
dil
an,
dank
epa
sti
anhuk
um.

Da
lamp
emb
ukt
ia
nit
uma
kap
arap
iha
kme
mbe
rid
asa
r-d
asa
rya
ngc
ukupk
epa
da
ha
kimd
il
ara
ngme
lamp
aui
bat
asy
angd
iaj
uka
nol
ehp
arap
iha
kya
ngb
erp
erk
ara
.Be
rka
it
an
d
eng
anma
ter
ipe
mbuk
ti
anma
kad
ala
mpr
ose
sgug
atme
ngg
uga
t,b
eba
npe
mbuk
ti
and
apa
t
d
it
ujuk
ank
epa
dap
eng
gug
at,t
erg
uga
t,ma
upunp
iha
kke
ti
gay
angme
lak
uka
nint
erv
ens
i.
P
adap
rins
ipny
a,s
iap
aya
ngme
nda
li
lk
ans
esua
tuma
kai
awa
ji
bme
mbuk
ti
kanny
a.J
adi
p
emb
ukt
ia
nha
nyad
ipe
rluk
and
ala
msua
tup
erk
arad
imuk
ape
nga
dil
an.J
ikat
id
aka
da
p
erk
araa
taus
eng
ket
adi
muk
ape
nga
dil
anme
nge
nai
hakp
erd
atas
eor
ang
.

Huk
um P
emb
ukt
ia
ninit
ermua
tda
lam HI
R(p
asa
l162s
amp
aid
eng
an1
77)
,RBg
(
pas
al282s
amp
aid
eng
an31
4),s
tb.1
867no
.29(
tent
angk
ekua
tanp
emb
ukt
ia
nak
ta
d
iba
waht
ang
an)d
anBWb
ukuI
V(p
asa
l1856s
amp
aid
eng
an1
945)
.

Be
rka
it
and
eng
anma
sal
ahi
ni
,pe
mak
ala
hak
anme
mba
hasl
ebi
hla
njutme
nge
nai
t
atac
arap
emb
ukt
ia
n.

B.Rumus
anMa
sal
ah

1
.Ap
aya
ngd
ima
ksudd
eng
anp
emb
ukt
ia
nda
nda
sarhuk
ump
emb
ukt
ia
n?

2.Ap
asa
jaha
lya
ngha
rusd
ibuk
ti
kan?

3.Ap
asa
jaha
lya
ngt
id
akp
erl
udi
buk
ti
kan?
 4
.Ap
aya
ngd
ima
ksudd
eng
anb
eba
npe
mbuk
ti
an?

5.Ap
asa
jama
cam-
mac
ama
latb
ukt
i?

6.Ap
ait
ufo
rma
tke
ter
ang
ans
aks
iahl
i
?

C
.Tuj
uanPe
nul
i
san

1
. Unt
ukme
nge
tahui
pen
ger
ti
anp
emb
ukt
ia
nda
nda
sarhuk
ump
emb
ukt
ia
n.

2. Unt
ukme
nge
tahui
hal
-ha
lya
ngha
rusd
ibuk
ti
kan
.

3. Unt
ukme
nge
tahui
hal
-ha
lya
ngt
id
akp
erl
udi
buk
ti
kan
.

4
. Unt
ukme
nge
tahui
mak
sudd
ari
beb
anp
emb
ukt
ia
n.

5. Unt
ukme
nge
tahui
mac
am-
mac
ama
latb
ukt
i.

6. Unt
ukme
nge
tahui
for
matk
ete
rang
ans
aks
iahl
i
.
 BABI
I

PE
MBAHASAN

A.P
enge
rti
anPe
mbuk
tia
nda
nDa
sarHuk
umPe
mbuk
tia
n

S
uat
upe
ris
ti
wad
imuk
ape
rsi
dang
an,
ti
dakc
ukupha
nyad
ike
muk
aka
nbe
git
usa
ja.
Ak
ant
eta
pi,ha
rusd
ii
ri
ngia
taud
ise
rta
ibuk
ti
-buk
tiy
angs
ahme
nur
uthuk
um a
gard
apa
t
d
ipa
sti
kank
ebe
nar
anny
a.De
nga
nka
tal
ai
n,p
eri
st
iwa
-pe
ris
ti
wai
tuha
rusd
ise
rta
ide
nga
n
p
emb
ukt
ia
nse
car
ayur
idi
s.De
nga
nde
mik
ian,y
angd
ima
ksudd
eng
anp
emb
ukt
ia
nad
ala
h
p
eny
aji
ana
lat
-al
atb
ukt
iya
ngs
ahme
nur
uthuk
umk
epa
daha
kimy
angme
mer
iks
asua
tu
p
erk
arag
uname
mbe
rik
ank
epa
sti
ant
ent
angk
ebe
nar
anp
eri
st
iway
angd
ike
muk
aka
n.J
adi
,
p
emb
ukt
ia
nha
nya
lahd
ipe
rluk
and
ala
msua
tup
erk
arad
imuk
ape
nga
dil
an.J
ikat
id
aka
da
p
erk
araa
taus
eng
ket
adimuk
ape
nga
dil
anme
nge
naiha
kpe
rda
tas
ese
ora
ng,p
emb
ukt
ia
n
1
t
ers
ebutt
id
akp
erl
udi
l
akuk
ano
lehy
angb
ers
ang
kut
an.

P
emb
ukt
ia
nad
ala
hpe
nya
ji
ana
lat
-al
atb
ukt
iya
ngs
ahme
nur
uthuk
umo
lehp
ara
p
iha
kya
ngb
erp
erk
arak
epa
dah
aki
mda
lams
uat
upe
rsi
dang
an,d
eng
ant
ujua
nunt
uk
me
mpe
rkua
tke
bena
rand
ali
lt
ent
angf
akt
ahuk
umy
angme
nja
dip
oko
kse
ngk
eta
,se
hing
ga
2
ha
kimme
mpe
rol
eh,
das
ark
epa
sti
anunt
ukme
nja
tuhk
ank
eput
usa
n.

1
Ri
duanSyahr
ani
,BukuMater
iDasarHukumAcaraPerdata,
(Bandung:
PTCit
raAd
it
yaBakt
i,
2009)
,h.
83
2
Baht
iarEf
fendi
e,Masd
ariTasmin,danA.C
ho d
a r
i,S
ur atGugatDanHukumPembukt
ianDal
amPerkar
a
Per
dat
a,(
Bandung:
Citr
aAdit
yaBakt
i,1
999),h.
50
 P
iha
k-p
iha
kya
ng b
erp
erk
ara
lahy
ang b
erk
ewa
ji
ban me
mbuk
ti
kanp
eri
st
iwa
-
p
eri
st
iway
angd
ike
muk
aka
nny
a.P
iha
k-p
iha
kya
ngb
erp
erk
arat
id
akp
erl
ume
mbe
rit
ahuk
an
d
anme
mbuk
ti
kanp
era
tur
anhuk
umny
a.S
eba
b,ha
kimme
nur
uta
sasHuk
umAc
araP
erd
ata
d
ian
gga
pme
nge
tahuia
kanhuk
umny
a,b
aiky
angt
ert
uli
sma
upunt
id
akt
ert
uli
s,d
an
ha
kiml
ahy
angb
ert
uga
sme
ner
apk
anHuk
um P
erd
ata(
Mat
eri
i
l)t
erha
dapp
erk
aray
ang
d
ipe
rik
sad
and
iput
usk
anny
a.

P
asa
l283RBg
/163HI
Rme
nya
tak
an“
Bar
ang
sia
pame
nga
tak
anme
mpuny
ais
uat
u
ha
kat
aume
nge
muk
aka
nsua
tup
erb
uat
anunt
ukme
neg
uhk
anha
kny
ait
u,a
tauunt
uk
me
mba
nta
hha
kor
angl
ai
n,ha
rus
lahme
mbuk
ti
kana
dany
ape
rbua
tani
tu”
.

T
ida
kse
muad
ali
lya
ngme
nja
did
asa
rgug
ata
nha
rusd
ibuk
ti
kank
ebe
nar
anny
a,
s
eba
bda
li
l-
dal
i
lya
ngt
id
akd
isa
ngk
al,a
pal
agid
iak
uis
epe
nuhny
aol
ehp
iha
kla
want
id
ak
p
erl
udi
buk
ti
kanl
agi
.Da
lamha
lpe
mbuk
ti
ant
id
aks
ela
lup
iha
kpe
ngg
uga
tsa
jay
angha
rus
me
mbuk
ti
kand
ali
l
nya
.Ha
kimy
angme
mer
iks
ape
rka
rat
ers
ebuty
anga
kanme
nent
uka
n
s
iap
adi
ant
arap
iha
k-p
iha
kya
ngb
erp
erk
aray
angd
iwa
ji
bka
nme
mbe
rik
anb
ukt
i,a
pak
ah
p
iha
kpe
ngg
uga
tat
aup
iha
kte
rgug
at.De
nga
npe
rka
taa
nla
in ha
kim s
end
iriy
ang
me
nent
uka
npi
haky
ang ma
na a
kan me
mik
ulb
eba
npe
mbuk
ti
an.Ha
kimb
erwe
nang
me
mbe
bank
ank
epa
dap
arap
iha
kunt
ukme
nga
juk
ans
uat
upe
mbuk
ti
and
eng
anc
aray
ang
3
s
ead
il
-ad
il
nya
.

Da
lam me
lak
uka
npe
mbuk
ti
an,p
iha
k-p
iha
kya
ngb
erp
erk
arad
anha
kimy
ang
me
mimp
inp
eme
rik
saa
npe
rka
rad
ipe
rsi
dang
an,
har
usme
ngi
nda
hka
nke
tent
uan
-ke
tent
uan
d
ala
m huk
um p
emb
ukt
ia
nya
ngme
nga
turt
ent
angc
arap
emb
ukt
ia
n,b
eba
npe
mbuk
ti
an,
ma
cam-
mac
ama
latb
ukt
ise
rtak
ekua
tana
lat
-al
atb
ukt
ite
rse
but
.Huk
um p
emb
ukt
ia
nini
t
ermua
tda
lam HI
R(P
asa
l162s
amp
aid
eng
anP
asa
l17
7),RBg(
Pas
al282s
amp
aid
eng
an
P
asa
l31
4),S
tb.1
867No
mor29(
tent
angk
ekua
tanp
emb
ukt
ia
nak
tad
iba
waht
ang
an)d
an
4
BWBuk
uIV(
Pas
al1
865s
amp
aid
eng
anP
asa
l194
5).

B.Ha
lYa
ngHa
rusDi
buk
tik
an

3
Ret
nowulanSutant
iod
anIskand
arOe r
ipk
art
awinat
a,HukumAcar
aPer
dat
adalamTeoridanPrakt
ek,
(
Band
ung
: Al
umni,
1983),h.
53
4
RiduanSyahr
aniBukuMat
, eri
DasarHukumAcaraPer
data,
(Band
ung:
PTC
it
raAd
it
y aBa
kti
,2009)
,h.84
 Ha
lya
ngha
rusd
ibuk
ti
kana
dal
ahp
eri
st
iwad
anb
uka
nhuk
umny
a.Huk
umny
ati
dak
ha
rusd
iaj
uka
nat
aud
ibuk
ti
kano
lehp
arap
iha
k,t
eta
pis
eca
rae
xof
fi
ci
odi
ang
gapha
rus
d
ike
tahu
ida
ndi
te
rap
kano
lehha
ki i
m(usc
uri
anov
it
).K
ete
ntua
nini
dap
atd
isi
mpul
kand
ari
p
asa
l17
8ay
at1HI
R(P
asa
l189a
yat1Rb
g)d
anp
asa
l50a
yat1Rv
.Ja
diha
kimd
ala
mpr
ose
s
p
erd
atat
erut
ama ha
rus me
nemuk
and
an me
nent
uka
npe
ris
ti
wany
aat
au hub
ung
an
huk
umny
ada
nke
mud
ianme
mpe
rla
kuk
ana
taume
ner
apk
anhuk
umny
ate
rha
dapp
eri
st
iwa
y
angt
el
ahd
it
eta
pka
nny
ait
u.

P
eri
st
iwa
-pe
ris
ti
way
angd
ike
muk
aka
nol
ehp
eng
gug
atd
ant
erg
uga
tbe
lumt
ent
u
s
emua
nyap
ent
ingb
agiha
kimg
unad
asa
rpe
rti
mba
nga
nda
rip
adap
utus
anny
a.P
eri
st
iwa
-
p
eri
st
iwai
tuma
sihha
rusd
isa
ringo
lehha
kim,ha
rusd
ipi
sahk
anma
nay
angp
ent
ing
r
(el
evant
,mat
eri
al
),b
agihuk
um d
anma
nay
angt
id
a i
k(r
rel
evant
,immat
eri
al
).P
eri
st
iwa
y
angr
ele
vani
tul
ahy
angha
rusd
it
eta
pka
nda
nol
ehk
are
nai
tuha
rusd
ibuk
ti
kan
.Mi
sal
nya
y
angha
rusd
ibuk
ti
kani
al
aha
dany
ape
rja
nji
anhut
ang
-pi
uta
nga
nta
rap
eng
gug
atd
an
t
erg
uga
t.T
ida
kla
hre
lev
anb
agihuk
um a
pak
ahp
eng
gug
atp
adawa
ktu me
nga
dak
an
p
erj
anj
i
ant
ers
ebutme
mak
aib
ajub
ati
kda
nte
rgug
ats
eda
ngme
rok
ok.Y
angr
ele
vanb
agi
ha
kimi
al
aha
pak
ahb
ena
r-b
ena
rpa
dawa
ktud
ant
emp
att
ert
ent
ute
laht
erp
enuhis
yar
at-
s
yar
ats
ahny
ape
rja
nji
an,s
ehi
ngg
ate
rja
dil
ahp
erj
anj
i
anhut
ang
-pi
uta
ngt
ert
ent
uant
ara
5
k
eduab
ela
hpi
hak
.

C
.Ha
lYa
ngT
ida
kPe
rluDi
buk
tik
an

Da
lama
car
ape
mbuk
ti
and
imuk
a s
ida
ngp
eng
adi
l
an,t
id
aks
emuaha
lpe
rlu
d
ibuk
ti
kan,t
eta
pia
dab
ebe
rap
aha
lya
ngt
id
akp
erl
udi
buk
ti
kan
.Ha
l-ha
lya
ngt
id
akp
erl
u
d
ibuk
ti
kana
dal
ah:

1
.Se
gal
ase
sua
tuy
angd
iaj
uka
nol
ehs
ala
hsa
tup
iha
kda
ndi
akui
ole
hpi
hakl
awa
n.Da
lam
p
erk
ara hut
ang
-pi
uta
ng mi
sal
nya
,ka
laup
eng
gug
atme
nya
tak
ant
erg
uga
tbe
lum
me
mba
yarhut
ang
nyak
epa
dap
eng
gug
at,
gug
ata
nma
nak
emud
iand
iak
uio
leht
erg
uga
t,
p
eng
gug
att
id
akp
erl
ula
gime
mbuk
ti
kana
dany
ahut
angp
iut
angt
ers
ebut
.

2.S
ega
las
esua
tuy
angd
il
iha
tse
ndi
rio
lehha
kimd
ide
pans
ida
ngp
eng
adi
l
an.Mi
sal
nya
,

5
S
udi
knoMe
rto
kus
umo
,HukumAc
araPer
dat
aIndonesi
a,(
Yog
yak
art
a:L
ibe
rty
,1985)
,h.
109-
11
0
 ha
kim me
li
hats
end
irid
ide
pans
ida
ngp
eng
adi
l
anb
ara
ngy
angd
ibe
lio
lehp
eng
gug
at
me
nga
ndungc
aca
tya
ngt
ers
emb
uny
i.

3.S
ega
las
esua
tuy
angd
iang
gapd
ike
tahuio
lehu not
mum ( oir
efei
ten)
.Mi
sal
nyas
ung
ai-
s
ung
aid
iPul
auJ
awab
il
amus
imhuj
ans
eri
ngb
anj
i
rda
nbi
l
amus
imk
ema
rauk
ekur
ang
an
a
ir,
ata
uuni
ver
sit
asGa
jahMa
dat
erl
et
akd
iYo
gya
kar
tad
ans
eba
gai
nya
.

4
.Se
gal
ase
sua
tuy
angd
ike
tahuio
lehha
kimk
are
nap
eng
eta
hua
nny
ase
ndi
ri
.Mi
sal
nya
,
s
ese
ora
ngy
angp
ert
amak
alimi
num b
ird
ala
mjuml
ahy
angb
any
ak,b
esa
rse
kal
i
k
emung
kina
nny
aak
anma
buk
,at
aud
ala
mduni
ape
rda
gang
ans
uda
hla
zimb
ahwa
6
p
era
nta
rame
nda
pat
komi
sid
ans
eba
gai
nya
.

D.Be
banPe
mbuk
tia
n

Ha
kimme
mil
i
kiwe
wena
ngunt
ukme
mbe
banip
iha
k-p
iha
kya
ngb
erp
erk
araunt
uk
me
lak
uka
npe
mbuk
ti
an.De
nga
nde
mik
ian,ha
kiml
ahy
angme
mba
gib
eba
npe
mbuk
ti
an.
Da
lam me
mba
gib
eba
npe
mbuk
ti
an,ha
kim ha
rusb
ena
r-b
ena
rbe
rla
kua
dil
.Me
lak
uka
n
p
emb
agi
anb
eba
npe
mbuk
ti
any
angt
id
aka
dil
dia
ngg
aps
eba
gai
sua
tup
ela
ngg
ara
nhuk
um,
y
angme
rup
aka
nal
asa
nba
giMa
hka
mahAg
ungu
ntukme
mba
tal
kanp
utus
anha
kimy
ang
b
ers
ang
kut
an.P
edo
manumum b
agiha
kimd
ala
m me
mba
gib
eba
npe
mbuk
ti
ant
ermua
t
d
ala
mPa
sal1
63HI
R/P
asa
l283E
bg/
Pas
al1
865BW y
angme
nent
uka
n“Ba
rangs
iap
aya
ng
me
nda
li
lk
an me
mpuny
ais
esua
tu ha
kat
au me
nge
muk
aka
nsua
tup
eri
st
iwa unt
uk
me
neg
ask
anha
kny
aat
auunt
ukme
mba
nta
had
any
aha
kor
angl
ai
n,ha
rus
lahme
mbuk
ti
kan
a
dany
aha
kit
uat
aua
dany
ape
ris
ti
wai
tu”
.

Be
rda
sar
kank
ete
ntua
nun
dang
-und
angd
iat
as,
mak
ape
ngg
uga
tma
upunt
erg
uga
t
d
apa
tdi
beb
anip
emb
ukt
ia
n.P
eng
gug
aty
angme
nunt
uts
uat
uha
kwa
ji
bme
mbuk
ti
kan
a
dany
aha
kit
uat
aup
eri
st
iway
angme
nimb
ulk
anha
kte
rse
but
.Se
dang
kant
erg
uga
tya
ng
me
mba
nta
had
any
aha
kor
angl
ai
n(p
eng
gug
at)wa
ji
bme
mbuk
ti
kanp
eri
st
iway
ang
me
ngha
pus
kana
taume
mba
nta
hha
kpe
ngg
uga
tte
rse
but
.Ka
laup
eng
gug
att
id
akd
apa
t
me
mbuk
ti
kank
ebe
nar
anp
eri
st
iwaa
tauhub
ung
anhuk
um y
angme
nimb
ulk
anha
kya
ng
d
it
unt
utny
a,i
aha
rusd
ika
lahk
an.S
eba
li
kny
a,j
i
kat
erg
uga
tti
dakd
apa
tme
mbuk
ti
kan

6
Ri
dua
nSy
ahr
ani
,BukuMat
eri
DasarHukumAc
araPer
dat
a,(
Band
ung
:PTC
it
raAd
it
yaBa
kti
,2009)
,h.
85-
86
 k
ebe
nar
anp
eri
st
iway
angme
ngha
pus
kanha
kya
ngd
iba
nta
hny
a,i
aha
rusd
ika
lahk
an.

Da
lamb
ebe
rap
aha
lte
rte
ntu
,be
banp
emb
ukt
ia
nini
adad
iat
urs
eca
rak
hus
usd
ala
m
p
asa
l-p
asa
lhuk
ump
erd
atama
ter
ii
l
,mi
sal
nyad
ala
mpa
sal
-pa
sal
ber
ikut
ini
:

P
asa
l533BW“
Ora
ngy
angme
ngua
sai
bar
angt
id
akp
erl
ume
mbuk
ti
kani
ti
kadb
aik
nya
.Si
apa
y
angme
nge
muk
aka
nad
any
ait
ik
adb
urukha
rusme
mbuk
ti
kanny
a”.

P
asa
l535BW “
Kal
aus
ese
ora
ngt
el
ahme
mul
aime
ngua
sais
uat
uunt
uko
rangl
ai
n,ma
ka
s
ela
lud
iang
gapme
ner
usk
anp
eng
urus
ant
ers
ebut
,ke
cua
lia
pab
il
ate
rbuk
tis
eba
li
kny
a”.

P
asa
l124
4BW “
Bar
angs
iap
aya
ngme
nya
tak
and
iri
nyab
era
dad
ala
mke
ada
anme
mak
sa
s
ehi
ngg
ati
dakd
apa
tme
lak
sana
kanp
erj
anj
i
ans
eba
gai
maname
sti
nya
,ma
kai
aha
rus
me
mbuk
ti
kana
dany
ake
ada
anme
mak
sat
ers
ebut
”.

P
asa
l1365BW“
Bar
angs
iap
aya
ngme
nunt
utp
eng
gant
ia
nke
rug
iany
angd
ise
bab
kans
uat
u
p
erb
uat
anme
lawa
nhu
kum,ma
kai
aha
rusme
mbuk
ti
kana
dany
ake
sal
aha
npi
haky
ang
7
d
it
unt
ut”
.

E
.Ma
cam-
Mac
amAl
atBuk
ti

Al
atb
ukt
ida
lamp
erk
arap
erd
atay
angd
iat
urd
ala
mPa
sal
1866K
UHP
erd
ata
,ad
ala
h
s
eba
gai
ber
ikut:
Buk
tid
eng
ant
uli
san,
buk
tid
eng
ans
aks
i,b
ukt
ide
nga
npe
rsa
ngk
aan
,buk
ti
d
eng
anp
eng
akua
n,b
ukt
ide
nga
nsump
ah.
Ber
ikuti
nia
kand
iul
asme
nge
nai
ala
tbuk
tiy
ang
t
el
ahd
ike
nal
dal
amHI
R/RBgd
anK
UHP
erd
atas
eba
gai
ber
ikut
:

1
.Sur
at/
ala
tbuk
tit
uli
san
Buk
tit
uli
sana
taub
ukt
ide
nga
nsur
atme
rup
aka
nbuk
tiy
angs
ang
atk
rus
ial
dal
am
p
eme
rik
saa
npe
rka
rap
erd
atad
ipe
nga
dil
an.Me
nur
utS
udi
konoMe
rto
kus
umo
,al
atb
ukt
i
s
ura
tat
aua
latb
ukt
itul
i
sani
al
ah“
Seg
alas
esua
tuy
angme
mua
tta
nda
-ta
ndab
aca
,
d
ima
ksud
kanunt
ukme
ncur
ahk
ani
siha
tia
taume
nya
mpa
ika
nbua
hpi
ki
rans
ese
ora
ng
d
and
ipe
rguna
kans
eba
gai
pemb
ukt
ia
n”.
Ala
tbuk
tis
ura
tda
lamp
rak
ti
kla
zimj
ugad
ise
but
d
eng
ani
st
il
ah“
ala
tbuk
tit
uli
san”a
taua
dap
ulay
angme
nye
butd
eng
ana
kta
.Al
atb
ukt
i

7
Ri
dua
nSy
ahr
ani
,BukuMat
eri
DasarHukumAc
araPer
dat
a,(
Band
ung
:PTC
it
raAd
it
yaBa
kti
,2009)
,h.
87-
89
s
ura
tdi
at
urd
ala
mPa
sal1
38d
an1
65-
176HI
R,P
asa
l285-
305RBg
,Pa
sal1
867
-1894
K
UHP
erd
ata
,Pa
sal1
38-
147Rv
,se
rtaOr
dona
nsi1
867No
mor29me
nge
naik
ete
ntua
n-
k
ete
ntu
ant
ent
angk
ekua
tanp
emb
ukt
ia
nda
rip
adat
uli
san-
tul
i
sand
iba
waht
ang
and
ari
o
rang
-or
angI
ndo
nes
iaa
tauy
angd
ipe
rsa
mak
and
eng
anme
rek
a.Al
atb
ukt
isur
at
d
ikl
asi
fi
kas
ika
nse
bag
aib
eri
kut
:
a
.Ak
taOt
ent
ik
Me
nge
naiAk
taOt
ent
ikd
iat
urd
ala
mPa
sal1
868K
UHP
erd
atay
angme
nent
uka
n:
“
Sua
tua
ktao
tent
iki
al
aha
ktay
angd
ibua
tda
lamb
ent
uky
angd
it
ent
uka
nund
ang
-
und
ango
leha
taud
iha
dap
anp
eja
batumumy
angb
erwe
nangunt
uki
tud
it
emp
ata
kta
d
ibua
t.
”Ba
ndi
ngk
and
eng
anp
eng
ert
ia
nya
ngt
erd
apa
tda
lamP
asa
l286RBg
/165HI
R.
Ak
taOt
ent
iky
ait
u:“
sua
tus
ura
tya
ngd
ibua
tme
nur
utk
ete
ntua
nund
ang
-und
ango
leh
a
taud
iha
dap
anp
eja
batumum,
yangb
erk
uas
aunt
ukme
mbua
tsur
ati
tu,
memb
eri
kan
b
ukt
iya
ngc
ukupb
agik
eduab
ela
hpi
hakd
ana
hliwa
ris
nyad
ans
eka
li
ano
rangy
ang
me
nda
patha
kda
rip
ada
nya
,te
nta
ngs
ega
laha
lya
ngt
ers
ebutd
ala
msur
ati
tu,d
an
j
ugat
ent
angy
angt
erc
ant
umd
ala
msur
ati
tus
eba
gai
pemb
eri
ta
hua
nsa
ja,
tet
api
yang
t
ers
ebutk
emud
ianha
nyas
eke
dard
ibe
rit
ahuk
ani
tul
ang
sungb
erhub
ungd
eng
an
p
oko
kya
ngd
ise
but
kand
ala
mak
tat
ers
ebut
”.
P
eja
batp
ubl
i
kya
ngd
ibe
riwe
wena
ngo
lehund
ang
-und
angunt
ukme
mbua
tAk
ta
Ot
ent
ik
,ant
aral
ai
nno
tar
is,
peg
awa
ica
tat
ans
ipi
l
,pa
nit
erap
eng
adi
l
an,
danj
urus
it
a.Di
d
ala
m me
lak
uka
npe
ker
jaa
nny
a,p
eja
batp
ubl
i
kya
ngb
ers
ang
kut
ant
eri
katp
ada
s
yar
atd
ank
ete
ntua
n und
ang
-und
ang s
ehi
ngg
a me
rup
aka
nja
mina
n unt
uk
8
me
mpe
rca
yai
kea
bsa
hanha
sil
pek
erj
aanny
a.
Ak
taOt
ent
ikd
apa
tdi
kl
asi
fi
kas
ika
nme
nja
did
uaj
eni
s,y
ait
uak
taa
mbt
el
ij
kda
n
a
ktap
art
ai
.Ak
taa
mbt
el
ij
kad
ala
hak
tao
tent
iky
angd
ibua
tol
ehp
eja
batp
ubl
i
kya
ng
d
ibe
riwe
wena
ngunt
uki
tu,d
ima
nad
iame
ner
ang
kana
pay
angd
il
iha
t,d
ide
nga
r,d
an
d
il
akuk
anny
a.C
ont
oh:a
ktac
ata
tans
ipi
l
,ak
tap
rot
esp
adawe
sel
,ak
tas
ert
if
ik
at
k
elul
usa
nje
nja
ngp
end
idi
kanne
ger
i.Ak
tap
art
aia
dal
aha
ktay
angd
ibua
tdiha
dap
an
p
eja
batp
ubl
i
k,y
angme
ner
ang
kana
pay
angd
il
iha
t,d
ide
nga
r,d
and
il
akuk
anny
ada
n
p
iha
k-p
iha
kya
ngb
erk
epe
nti
nga
nme
nga
kuik
ete
rang
and
ala
mak
tat
ers
ebutd
eng
an
me
mbub
uhk
ant
and
ata
nga
nme
rek
a.C
ont
ohny
a:a
ktaj
ualb
elit
ana
hdiha
dap
an
P
eja
batP
emb
uatAk
taT
ana
h(P
PAT
),a
ktap
erni
kaha
n,d
ana
ktap
end
iri
anp
ers
ero
an

8
Ab
dul
kad
irMuha
mma
d,HukumAc
araPer
dat
aIndonesi
a,(
Band
ung
:Ci
tr
aAd
it
yaBa
kti
,2008)
,h.
131
 t
erb
ata
s.
b
.Ak
taBa
wahT
ang
an
P
eng
ert
ia
nak
tab
awa
hta
nga
nad
ala
hse
bag
aima
nad
irumus
kand
ala
mPa
sal
1
874K
UHP
erd
ata
,Pa
sal
286RBg
.Me
nur
utp
asa
lte
rse
but
,ak
tab
awa
hta
nga
n:
1
. T
uli
sana
taua
ktay
angd
it
and
ata
nga
nid
iba
waht
ang
an
2. T
ida
kdi
bua
tda
ndi
ta
nda
tang
ani
diha
dap
anp
eja
baty
angb
erwe
nang(
pej
aba
tumum)
,
t
eta
pid
ibua
tse
ndi
ri
ole
hse
seo
ranga
taup
arap
iha
k
3. S
eca
raumumt
erd
irid
aris
ega
laj
eni
stul
i
sany
angt
id
akd
ibua
tol
eha
taud
iha
dap
an
p
eja
bat
,me
li
put
i:s
ura
t-s
ura
t,r
egi
st
er-
reg
ist
er,s
ura
t-s
ura
tur
usa
nruma
hta
ngg
a,l
ai
n-l
ai
n
t
uli
sany
angd
ibua
tta
npap
ermi
nta
anp
eja
batumum
4
. S
eca
rak
hus
usa
daa
ktab
awa
hta
nga
nya
ngb
ers
if
atp
art
aiy
angd
ibua
tol
ehp
ali
ng
s
edi
ki
tduap
iha
k.
S
eca
rar
ing
kas
,se
gal
abe
ntukt
uli
sana
taua
ktay
angb
uka
nak
tao
tent
ikd
ise
but
a
ktab
awa
hta
nga
nat
aud
eng
ank
atal
ai
n,s
ega
laj
eni
sak
tay
angt
id
akd
ibua
tol
eha
tau
d
iha
dap
anp
eja
batumum,
ter
mas
ukr
ump
una
ktab
awa
hta
nga
n.
c
.Ak
taS
epi
haka
tauP
eng
akua
nSe
piha
k
Ak
taP
eng
akua
nSe
piha
kdi
at
urd
ala
mPa
sal1
878K
UHP
erd
ata
,Pa
sal291RBg
y
angme
nent
uka
n:“
Per
ika
tanut
angs
epi
hakd
iba
waht
ang
anunt
ukme
mba
yar
s
ejuml
ahua
ngt
una
iat
aume
mbe
rik
anb
ara
ngy
angd
apa
tdi
ni
la
ide
nga
nsua
tuha
rga
t
ert
ent
u,ha
rusd
it
uli
sse
lur
uhny
ade
nga
nta
nga
nsip
ena
nda
tang
ans
end
iri
,se
ti
dak
-
t
id
akny
a,s
ela
int
and
ata
nga
n,ha
rus
lahd
it
ul
isd
eng
ant
ang
ans
ipe
nand
ata
nga
n
s
end
iri
sua
tut
and
ase
tuj
uya
ngme
nye
butj
uml
ahua
nga
taub
any
akny
aba
rangy
ang
t
erut
ang
,ji
kaha
linit
id
akd
ii
nda
hka
n,ma
kab
il
ape
rka
taa
ndi
pung
kir
i,a
ktay
ang
d
it
and
ata
nga
nii
tuha
nyad
apa
tdi
te
rimas
eba
gai
sua
tup
ermul
aanp
emb
ukt
ia
nde
nga
n
t
uli
san.
”
d
.Sur
atBi
asa
P
adap
rins
ipny
asur
atb
ias
aini
ti
dakd
eng
anma
ksudunt
ukd
ij
adi
kana
latb
ukt
i.
Ak
ant
eta
pi,
ji
kak
emud
ianha
ris
ura
tte
rse
butd
ij
adi
kana
latb
ukt
idi
per
sid
ang
an,
hal
i
nib
ers
if
ati
nsi
den
tal(
keb
etul
an)s
aja
.Co
nto
hny
asur
atc
int
a,s
ura
tko
renp
end
ens
i,
b
ukuc
ata
tanp
eng
guna
anua
ngd
ans
eba
gai
nya
.Co
nto
hko
nkr
ett
erha
daps
ura
tbi
asa
y
angk
emud
iand
ij
adi
kana
latb
ukt
idip
ers
ida
nga
nta
mpa
kpa
daP
utus
anP
eng
adi
l
an
Ne
ger
iMa
tar
amNo
mor
:07
3/P
NMt
r/P
dt/
1983j
o.P
utus
anP
eng
adi
l
anT
ing
giMa
tar
am
 No
mor
:65/
Pdt
/1984
/PTNT
Bjo
.Put
usa
nMa
hka
mahAg
ungRe
pub
li
kInd
one
siaNo
mor
:
9
31
91K
/Pd
t/1
984t
ang
gal
8Fe
brua
ri1
986.

2.Al
atBuk
tiS
aks
i

Al
atb
ukt
isa
ksi
dia
turd
ala
mPa
sal
139–1
52d
anP
asa
l162–1
72HI
R,P
asa
l165-
179
d
anP
asa
l306-
309RBg
,se
rtaP
asa
l1895d
anP
asa
l1902-
1908K
UHP
erd
ata
.Pe
mbuk
ti
an
d
eng
ans
aks
ipa
daumumny
adi
bol
ehk
and
ala
mse
gal
aha
l,k
ecua
liund
ang
-und
ang
me
nent
uka
nla
in,
mis
alny
ate
nta
ngp
ers
atua
nha
rtak
eka
yaa
nda
lamp
erk
awi
nanha
nya
d
apa
tdi
buk
ti
kand
eng
anp
erj
anj
i
ank
awi
n. Be
ber
apap
rins
ipt
ent
angp
emb
ukt
ia
ndi
p
ers
ida
nga
nde
nga
nme
ngg
una
kana
latb
ukt
isa
ksi
yai
tus
eba
gai
ber
ikut
:

a
.Sa
tus
aks
ibuk
ans
aks
i

P
emb
ukt
ia
nde
nga
nsa
ksi
hend
akny
ame
ngg
una
kanl
ebi
hda
ris
atus
aks
ika
rena
k
ete
rang
ans
eor
angs
aks
isa
jat
anp
aal
atb
ukt
ila
int
id
akd
apa
tdi
per
cay
a.Da
lam
huk
um d
ike
nald
eng
ana
dag
ium unust
est
isnul
l
ust
est
is
,ar
ti
nyas
atus
aks
ibuk
an
d
iang
gaps
aks
i.

b
.Sa
ksi
Tid
akMa
mpuMut
la
kat
auRe
lat
if

S
eor
angs
aks
idi
kat
aka
nti
dakma
mpumut
la
kka
renas
aks
ite
rse
butme
mpuny
ai
hub
ung
any
angt
erl
al
ude
katd
eng
ans
ala
hsa
tup
iha
kya
ngb
epe
rka
ra.Hub
ung
an
t
ers
ebutt
erj
adi
kar
enaa
dany
ahub
ung
any
angs
eda
rahd
anp
erk
awi
nan
.

Me
nur
utP
asa
l14
5ay
at(
1)HI
Rat
auP
asa
l17
2ay
at(
1)RBg
,or
angy
angt
id
akd
apa
t
d
ide
nga
rse
bag
ais
aks
iia
lah:

a
. K
elua
rgas
eda
rahd
ank
elua
rgas
eme
nda(
kar
enap
erk
awi
nan
)me
nur
utg
ari
s
k
etur
una
nlur
usd
ari
sal
ahs
atup
iha
k

b
. I
str
iat
aus
uami
sal
ahs
atup
iha
kme
ski
puns
uda
hbe
rce
rai

9
Li
li
kMulyad,P
i ut
usanHaki
mDal
amHukumAc ar
aPerdat
aIndonesi
a–T
eor
i,Pr
akt
ek,T
ekni
kMembuat
danPer
masal
ahannya,
(Bandung
:Ci
tr
aAd
it
yaBa
kti
,2009),
h.1
09
 c
. Ha
kMe
ngun
dur
kanDi
ri
(Ha
kIng
kar
)

P
asa
l14
6HI
Rat
auP
asa
l17
4RBgme
nga
turt
ent
ango
rang
-or
angt
ert
ent
u
y
anga
tasp
ermi
nta
anny
ada
patd
ibe
bas
kand
ari
sak
si,
yai
tu:

1
) S
aud
aral
aki
-l
aki
danp
ere
mpua
nse
rtai
parl
aki
-l
aki
danp
ere
mpua
nsa
lahs
atu
p
iha
k.

2) K
elua
rgas
eda
rah me
nur
utk
etur
una
nlur
us d
aris
aud
aral
aki
-l
akid
an
p
ere
mpua
nsua
mia
taui
st
ris
ala
hsa
tup
iha
k

3) S
emua o
rang y
ang k
are
na ma
rta
bat
,ja
bat
an,a
taup
eke
rja
any
ang s
ah
d
iwa
ji
bka
n me
nyi
mpa
nra
has
ia,t
eta
pis
ema
ta-
mat
a ha
nyat
ent
ang ha
lya
ng
d
ibe
rit
ahuk
ank
epa
dany
aka
renama
rta
bat
,ja
bat
ana
taup
eke
rja
any
angs
ahi
tu,
mi
sal
nya
:no
tar
is,
dok
ter
,ad
vok
atd
anp
oli
si
.

3.Al
atBuk
tiP
ers
ang
kaa
n

P
adaha
kik
atny
aya
ngd
ima
ksud
kand
eng
anp
ers
ang
kaa
nti
dakl
ai
nad
ala
hal
at
b
ukt
iya
ngb
ers
if
att
id
akl
ang
sung
.Mi
sal
nyas
ajap
emb
ukt
ia
nda
rik
eti
dakha
dir
an
s
ese
ora
ngp
adas
uat
uwa
ktud
it
emp
att
ert
ent
ude
nga
nme
mbuk
ti
kank
eha
dir
anny
apa
da
wa
ktuy
angs
amad
it
emp
atl
ai
n.De
nga
nde
mik
ianma
kas
eti
apa
latb
ukt
ida
patme
nja
di
p
ers
ang
kaa
n.

Me
nur
uti
l
mup
eng
eta
hua
n,p
ers
ang
kaa
nme
rup
aka
nbuk
tiy
angt
id
akl
ang
sung
d
and
ibe
dak
ans
epe
rti
ber
ikut:

a
.Pe
rsa
ngk
aanb
erd
asa
rka
nke
nya
taa
n

b
.Pe
rsa
ngk
aanb
erd
asa
rka
nho
kum,t
erb
ag ua:P
id raesumpt
ionesj
uri
stant
um dan
Pr
aesumpt
ionesj
uri
setdej
ure

P
ers
ang
kaa
ndi
at
urd
ala
mHI
R(p
asa
l17
2),
RBg(
pas
al31
0)d
anBW(
pas
al1
915-
1
922)
.Me
nur
utp
asa
l191
5BW ma
kap
ers
ang
kaa
nad
ala
hke
simp
ula
n-k
esi
mpul
any
ang
o
lehund
ang
-und
anga
tauha
kimd
it
ari
kda
ris
uat
upe
ris
ti
way
angt
era
ngny
atak
ear
ah
p
eri
st
iwal
ai
nya
ngb
elum t
era
ngk
eny
ata
anny
a.J
adime
nur
utp
asa
l191
5BW a
dad
ua
p
ers
ang
kaa
n,y
ait
uya
ngd
ida
sar
kana
tasund
ang
-und
a Pr
ng( aesumpt
ionesj
uri
s)dan
y
angme
rup
aka
nke
simp
ula
n-k
esi
mpul
any
angd
it
ari
kol
ehha
ki Pr
m( aesumpt
ionesf
act
i)
.

P
asa
l191
5BW me
nge
naid
uama
camp
ers
ang
kaa
n,y
ait
upe
rsa
ngk
aany
ang
d
ida
sar
kana
tasund
ang
-und
angd
anp
ers
ang
kaa
nya
ngd
ida
sar
kana
task
eny
ata
an,
ma
kap
asa
l17
3HI
R(p
asa
l31
0RBg
.)ha
nyame
nga
turt
ent
angp
ers
ang
kaa
nya
ngt
id
ak
d
isa
rank
anp
adak
ete
ntua
n und
ang
-und
ang d
ans
ama s
eka
lit
id
ak me
nga
tur
p
ers
ang
kaa
n-p
ers
ang
kaa
nla
inny
a.

P
ers
ang
kaa
nbe
rda
sar
kan und
ang
-und
ang me
nur
utp
asa
l191
6 BW i
al
ah
p
ers
ang
kaa
n-p
ers
ang
kaa
nya
ngo
lehund
ang
-und
angd
ihub
ung
kand
eng
anp
erb
uat
an-
p
erb
uat
ant
ert
ent
u,a
nta
ral
ai
n:

a
.Pe
rbua
tan
-pe
rbua
tany
ango
lehund
ang
-und
angd
iny
ata
kanb
ata
l,k
are
nad
aris
if
at
d
ank
ead
aanny
asa
jad
apa
tdi
dug
adi
l
akuk
anunt
ukme
nghi
nda
rik
ete
ntua
n-k
ete
ntua
n
und
ang
-und
ang

b
.Pe
ris
ti
wa-
per
ist
iway
angme
nur
utund
ang
-und
angd
apa
tdi
j
adi
kank
esi
mpul
ang
una
me
net
apk
anha
kpe
mil
i
kana
tauk
ebe
bas
and
ari
hut
ang
.

c
.Ke
kua
tany
angd
ibe
rik
ano
lehund
ang
-und
angk
epa
dap
utus
anha
kim.

d
.Ke
kua
tany
angd
ibe
rik
ano
lehund
ang
-und
angp
eng
akua
nat
aus
ump
aho
lehs
ala
h
s
atup
iha
k.

T
ent
angp
ers
ang
kaa
n me
nur
utund
ang
-und
angy
angt
id
akme
mung
kink
an
p
emb
ukt
ia
nla
wand
iat
urd
ala
mpa
sal1
921a
yat2BW,y
ait
uya
ngd
apa
tme
nja
did
asa
r
unt
ukme
mba
tal
kanp
erb
uat
an-
per
bua
tant
ert
ent
u(p
asa
l184
,91
1,1
681BW)
.Pe
rsa
ngk
aan
y
angt
id
akme
mung
kink
anb
ukt
ila
wanp
adaha
kik
atny
abuk
anl
ahp
ers
ang
kaa
n.C
ont
oh
p
ers
ang
kaa
nme
nur
utund
ang
-und
angy
angme
mung
kink
anp
emb
ukt
ia
nla
wanmi
sal
nya
:
p
asa
l159,633,658,662,1
394
,14
39BW,4
2,4
4pe
rat
ura
nke
pai
l
it
an.P
ers
ang
kaa
n
me
nur
utund
ang
-und
angi
nime
mbe
bas
kano
rang
,ya
ngunt
ungk
are
nany
ada
ris
ega
la
p
emb
ukt
ia
nle
bihl
anj
ut(
pas
al1
921a
yat1BW)
.Ke
kua
tanp
emb
ukt
ia
nyab
ers
if
at
me
mak
sa.
 T
ela
hme
nja
dip
end
apa
tumum b
ahwap
ers
ang
kaa
nme
nur
utund
ang
-und
ang
d
ida
lami
l
mup
eng
eta
hua
nti
dak
lahp
erl
udi
per
taha
nka
n.P
ers
ang
kaa
nbe
rda
sar
kan
k
eny
ata
an,k
ekua
tanp
emb
ukt
ia
nny
adi
ser
ahk
ank
epa
dap
ert
imb
ang
anha
kim,y
ang
ha
nyab
ole
hme
mpe
rli
hat
kanp
ers
ang
kaa
nya
ngp
ent
ing
,se
ksa
ma,t
ert
ent
uda
nad
a
hub
ung
anny
asa
tus
amal
ai
n.P
ers
ang
kaa
n-p
ers
ang
kaa
nse
mac
ami
tuha
nyab
ole
h
d
ipe
rha
ti
kand
ala
m ha
lund
ang
-und
ang me
mbo
lehk
anp
emb
ukt
ia
nde
nga
nsa
ksi
.
De
mik
ianp
ulaa
pab
il
adi
aj
uka
nsua
tub
ant
aha
nte
rha
daps
uat
upe
rbua
tana
taus
uat
u
a
ktab
erd
asa
rka
nal
asa
nad
any
aik
ti
kadb
uruka
taup
eni
pua
n(p
asa
l1922BW)
.

Be
rbe
dad
eng
anp
adap
ers
ang
kaa
nme
nur
utund
ang
-und
ang
,ma
kad
isi
niha
kim
b
eba
sda
lamme
nemuk
anp
ers
ang
kaa
nbe
rda
sar
kank
eny
ata
an.S
eti
app
eri
st
iway
ang
d
ibuk
ti
kand
ala
mpe
rsi
dang
and
apa
tdi
guna
kans
eba
gai
per
sang
kaa
n.

P
emb
ent
ukund
ang
-un
dangd
ala
mba
has
aas
li
nyame
ngg
una
kanb
ent
ukj
ama
k
unt
ukp
ers
ang
kaa
n(v
ermo
ede
ns)
.Inib
era
rtib
ahwaha
kimt
id
akb
ole
hme
nda
sar
kan
p
utus
anny
aha
nyaa
tass
atup
ers
ang
kaa
nsa
ja.
Deng
anp
erk
ata
anl
ai
nsa
tup
ers
ang
kaa
n
s
ajat
id
akl
ahc
ukups
eba
gaia
latb
ukt
i.S
eka
rangp
end
apa
tinis
uda
hti
dakl
agid
ianut
,
1
0
s
ehi
ngg
asa
tup
eri
st
iwas
ajas
uda
hdi
ang
gapc
ukup
.

4
.Al
atBuk
tiP
eng
akua
n

Al
atb
ukt
ibe
rup
ape
nga
kua
nda
lamhuk
uma
car
ape
rda
taa
pab
il
api
hakt
erg
uga
t
a
taup
iha
kla
wand
ala
mpe
rka
rad
ipe
rsi
dang
ant
el
ahme
nga
kuia
dany
asua
tup
eri
st
iwa
huk
um,umumny
ati
dakp
erl
uad
any
ape
mbuk
ti
an.Na
mun,j
i
kat
erny
atad
ala
msua
tu
p
erk
arap
eng
akua
nse
seo
rangt
erha
dapha
kke
pemi
l
ika
nat
ass
uat
ube
ndab
aikb
erg
era
k
ma
upunt
id
akb
erg
era
kda
nte
rja
diny
asua
tup
eri
st
iwahuk
umd
isa
ngk
alo
lehp
iha
kla
wan,
ma
kap
iha
kya
ngd
isa
ngk
alt
ers
ebutha
rusd
apa
tme
mbuk
ti
kana
dany
abuk
tiha
k
k
epe
mil
i
kana
tasb
end
any
ada
nbuk
tat
aus
aks
iya
ngme
li
hatd
anme
nde
nga
rte
rja
diny
a
p
eri
st
iwahuk
umy
angd
il
akuk
ano
lehp
iha
kya
ngs
eda
ngb
erp
eka
ra.

P
eng
akua
nda
lamhuk
uma
car
ape
rda
tame
nur
utp
asa
l1923BW.T
erd
apa
tdua
ma
cam:

1
0
Sud
iknoMe
rto
kus
umo
,HukumAc
araPer
dat
aIndonesi
a,(
Yog
yak
art
a:Uni
ver
sit
asAd
maJ
aya
,201
0),
h.
24
3-24
8.
a
.Pe
nga
kua
ndi
Muk
aHa
kim

P
eng
akua
ndimuk
aha
kimy
angt
el
ahd
isump
ahb
aiki
tud
il
akuk
ans
end
irio
leh
y
angb
ers
ang
kut
anma
upunme
lal
uik
uas
ahuk
umny
ada
nti
dakd
isa
ngk
alo
lehp
iha
k
l
awa
nny
a,ma
kap
emb
ukt
ia
nda
rip
eng
akua
nte
rse
butt
el
ahs
emp
urnad
ank
ekua
tan
p
emb
ukt
ia
nny
amut
la
k(p
asa
l1925BWj
o.P
asa
l17
4HI
Rjo
.Pa
sal
311RBg
).P
eng
akua
n
s
ema
cami
nima
sukd
ala
mpe
nga
kua
nya
ngmur
nik
are
nap
iha
kla
wana
taut
erg
uga
t
me
mbe
nar
kans
eca
rak
ese
lur
uha
ngug
ata
npe
ngg
uga
tda
nti
dak me
nga
dak
an
p
erl
awa
nana
tasg
uga
tanp
eng
gug
at.P
eng
akua
nya
ngd
iuc
apk
and
imuk
aha
kim
d
ala
mpe
rka
rap
erd
atad
apa
tdi
j
adi
kans
eba
gaia
latb
ukt
iya
ngs
emp
urnat
ent
ang
a
dan
yap
eri
st
iwahuk
um y
angme
nja
dib
jekd
arip
adas
eng
ket
a,na
munp
eng
akua
n
y
angd
iuc
apk
and
imuk
aha
kimd
ala
mpe
rka
rap
ida
naa
kanme
mbe
rat
kano
rangy
ang
t
el
ahme
lak
uka
npe
nga
kua
nte
rse
butk
are
naumumny
ape
nga
kua
nny
abe
rhub
ung
an
d
eng
ank
eja
hat
any
angt
el
ahd
il
akuk
anny
a,k
ecua
lip
eng
akua
nya
ngd
ibe
rik
ano
leh
s
aks
i(p
asa
l17
4HI
R).P
eng
akua
nda
lamp
erk
arap
erd
ataumumny
adi
per
guna
kan
unt
ukme
nge
tahui
bena
rti
dak
nyak
eja
dia
nat
aup
eri
st
wahuk
umy
angd
il
akuk
ano
leh
p
iha
kya
ngs
eda
ngb
erp
erk
ara
.Ja
di,
jel
asl
ahs
uda
hba
hwas
eca
ray
uri
di
spe
nga
kua
n
d
ala
mpe
rka
rap
erd
atat
id
aks
amad
eng
anp
eng
akua
nya
nga
dad
ala
mpe
nga
kua
n
p
erk
arap
ida
na,d
isi
nit
erd
apa
tpe
rbe
daa
nya
ngs
ang
atb
ert
ent
ang
and
ala
m ha
l
p
eng
akua
ndi
pak
ais
eba
gai
ala
tbuk
ti
.

b
.Pe
nga
kua
nli
sand
il
uarp
ers
ida
nga
n

P
eng
akua
nli
sand
il
uars
idi
ngp
eng
adi
l
ans
eca
ray
uri
di
sti
dakd
apa
tdi
j
adi
kan
s
eba
gai
ala
tbuk
tiy
angs
emp
urnak
are
nap
eng
akua
nte
rse
butd
il
akuk
ant
id
akd
eng
an
s
ump
ah,k
ecua
lip
eng
akua
nli
sand
il
uars
idi
ngp
eng
adi
l
any
angd
il
akuk
ano
lehs
aks
i,
wa
laup
unt
anp
adi
sump
ahp
eng
akua
nny
ada
patd
ij
adi
kans
eba
gaia
latb
ukt
iya
ng
s
emp
urna
.Pe
nga
kua
nli
sand
il
uarp
ers
ida
nga
nta
npad
isump
ahb
erha
rgat
id
akny
a
s
ebua
hpe
nga
kua
nte
rse
buts
eba
gaia
latb
ukt
ise
penuhny
ate
rga
ntung p
ada
p
ert
imb
ang
anha
kimd
ala
mme
nil
ais
ebua
hpe
nga
kua
n(p
asa
l1927d
an1
928BW j
o.
P
asa
l17
5HI
Rjo
.Pa
sal
312RBg
).
 K
ete
ntua
n-k
ete
ntua
nme
nge
nai
peng
akua
ndi
at
urd
ala
m:

a
)Pa
sal
176HI
Rdi
nya
tak
anb
ahwa“
Tia
p-t
ia
ppe
nga
kua
nha
rusd
it
eri
mas
ege
nap
nya
d
anha
kimt
id
akb
eba
sak
anme
ner
imas
eba
gia
nda
nme
nol
aks
eba
gia
nla
gi,
sehi
ngg
a
me
rug
ika
nor
angy
angme
nga
kui
tu,
kec
ual
ior
angy
angb
erut
angi
tud
eng
anma
ksud
a
kanme
lep
ask
and
iri
nya
,me
nye
but
kanp
erk
aray
angt
erb
ukt
iya
ngk
eny
ata
and
ust
a”.

b
)Pa
sal31
3RBgd
iny
ata
kanb
ahwa“
Tia
ppe
nga
kua
nha
rusd
it
eri
mas
eut
uhny
ada
n
ha
kimt
id
akb
eba
sde
nga
n me
rug
ika
nor
angy
angme
mbe
rip
eng
akua
n,unt
uk
me
ner
imas
eba
gia
nda
nme
nol
akb
agi
anl
ai
nda
nha
lit
ubo
lehd
il
akuk
anha
nya
s
epa
nja
ngo
rangy
angb
erhut
angb
erma
ksudunt
ukme
mbe
bas
kand
irid
eng
an
me
nge
muk
aka
nha
l-ha
lya
ngt
erb
ukt
ipa
lsu”
.

P
eng
akua
nse
bag
aia
latb
ukt
ida
lamp
erk
arap
erd
ataa
dat
igama
cama
nta
ral
ai
n
:

a
) P
eng
akua
nde
nga
nkl
aus
ula
dal
ahp
eng
akua
nya
ngd
ise
rta
ide
nga
nke
ter
ang
an
t
amb
aha
nya
ngs
if
atny
ada
patme
mbe
bas
kand
irid
arig
uga
tan
.Pe
nga
kua
nya
ng
d
ise
rta
ide
nga
nke
ter
ang
ant
amb
aha
nya
ngs
if
atny
ada
patme
mbe
bas
kand
irid
ari
g
uga
tand
ala
mpr
akt
ikp
era
dil
anumumny
ada
patb
erup
ape
mbe
nar
ant
ent
anga
dany
a
p
eri
st
iwahuk
umy
angd
ial
amio
lehp
arap
iha
kya
ngs
eda
ngb
erp
erk
ara
,te
taps
esua
i
d
eng
anp
erj
anj
i
anp
res
tas
iny
ate
lahd
ipe
nuhio
lehp
iha
kte
rgug
aty
angd
ise
rta
ibuk
ti
y
angs
ah.

b
) P
eng
akua
nde
nga
nkua
li
fi
kas
iad
ala
h p
eng
akua
nya
ng d
ise
rta
ide
nga
n
k
ete
rang
ant
amb
aha
nsa
ngk
ala
nda
rip
iha
kla
wan.Da
lamp
rak
ti
kpe
rad
il
anumumny
a
d
apa
tbe
rup
asa
ngk
ala
nda
rip
iha
kla
wany
angme
nol
aks
eba
gia
nda
nme
ner
ima
s
eba
gia
nda
rip
adat
unt
uta
npe
ngg
uga
tya
ngd
ise
bab
kano
lehk
are
nap
res
tas
iny
a
s
eba
gia
nda
rip
erj
anj
i
ant
el
ahd
ipe
nuhi
ole
hte
rgug
at.

c
) P
eng
akua
nmur
nia
dal
ahp
eng
akua
nya
ngme
mbe
nar
kans
eca
rak
ese
lur
uha
n
g
uga
tanp
eng
gug
at.P
eng
akua
nse
mac
ami
niumumny
ada
lamp
rak
ti
kpe
rad
il
anp
iha
k
t
erg
uga
tme
nga
kuik
ebe
nar
ang
uga
tanp
eng
gug
ats
eca
rak
ese
lur
uha
nde
nga
nte
rus
 t
era
ngt
anp
ame
nga
dak
ans
ang
kal
an.

5.Al
atBuk
tiS
ump
ah

Y
ang d
ima
ksud a
latb
ukt
isump
aha
dal
ahs
ump
ahy
ang d
iuc
apk
ano
leh
s
ese
ora
ngd
imuk
aha
kimunt
ukme
mbe
rik
ank
ete
rang
any
angs
ejuj
ur-
juj
urny
ate
nta
ng
t
erj
adi
nyas
uat
upe
ris
ti
wahuk
um d
ala
msua
tup
erk
ara
.Da
lamp
eng
uca
pans
ump
ah
d
imuk
aha
kimumumny
adi
ses
uai
kand
eng
ana
gamay
angd
ianuto
lehs
ese
ora
ngy
ang
a
kand
isump
ahk
are
nap
eng
uca
pans
ump
ahy
angd
ise
sua
ika
nde
nga
nag
amaa
tau
k
eya
kina
ndi
mak
sud
kana
gary
angb
ers
ang
kut
ans
ete
lahd
isump
ahd
apa
tme
mbe
rik
an
k
ete
rang
any
angj
uj
urt
erha
dapt
erj
adi
nyap
eri
st
iwahuk
umy
angd
ide
nga
r,d
ial
ami
,da
n
d
il
iha
tny
ase
car
ala
ngs
ungt
anp
aad
any
auns
urk
ebo
hong
an.S
ump
ahme
nur
utP
asa
l
1
929BWa
dad
uama
camy
ait
u:

a
. S
ump
ahK
are
na J
aba
tana
dal
ahs
eor
ang ha
kimy
ang k
are
na j
aba
tanny
a
me
mpuny
aiha
kunt
ukme
mpe
rint
ahk
ans
ala
hsa
tup
iha
kya
ngb
erp
erk
araunt
uk
b
ers
ump
ahs
ebe
lumd
il
akuk
anp
eme
rik
saa
n.

b
. S
ump
ahP
emut
usa
dal
ahs
ump
ahd
imuk
aha
kimy
angd
il
akuk
ano
lehs
ala
hsa
tu
p
iha
kat
asp
ermi
nta
anp
iha
kla
wand
ala
msua
tup
erk
araunt
ukme
mpe
rkua
tpe
nga
kua
n
t
erj
adi
nyap
eri
st
wahuk
umy
angme
nja
dis
eng
ket
a.

F
.For
matKe
ter
anga
nSa
ksi
Ahl
i

Y
angd
ima
ksudd
eng
ana
latb
ukt
ike
ter
ang
ans
aks
iahl
iad
ala
hke
ter
ang
any
ang
d
ibe
rik
ano
lehs
eor
anga
hli
dal
amb
ida
ngi
l
mut
ert
ent
ute
rha
dapt
erj
adi
nyap
eri
st
iwahuk
um
d
ala
msua
tup
erk
ara
.Al
atb
ukt
ibe
rup
ake
ter
ang
ana
hli
bar
uak
and
ipe
rguna
kano
lehha
kim
d
ala
mpe
rsi
dang
ana
pab
il
ada
lams
eng
ket
aya
ngd
iha
dap
iol
ehp
arap
iha
kya
ngs
eda
ng
b
erp
erk
araunt
ukme
mpe
rje
lasd
anme
ngung
kapa
dany
ape
ris
ti
wahuk
um d
ipe
rluk
an
a
dany
ake
ter
ang
ans
eor
anga
hlia
taus
aks
iahl
idi
bi
dangi
l
mup
eng
eta
hua
nte
rte
ntuy
ang
b
erhub
ung
and
eng
anp
erk
aray
ang d
iha
dap
iol
ehp
arap
iha
k,ma
ka ha
kim k
are
na
j
aba
tanny
aat
aua
tasp
ermi
nta
ank
eduab
ela
hpi
haky
angb
erp
erk
arad
apa
tme
nga
ngk
at
s
eor
anga
hli
yangk
eahl
i
anny
aad
ahub
ung
anny
ade
nga
npe
rka
ray
angs
eda
ngd
iha
dap
iol
eh
 p
arap
iha
k.P
eng
ang
kat
ans
eor
anga
hli
yangd
ibut
uhk
and
ala
mpe
rsi
dang
anha
rusd
isump
ah
t
erl
ebi
hda
hul
udi
muk
aha
kim,
te
tap
iji
kat
emp
att
ing
gal
ahl
it
ers
ebutb
era
dad
il
uarwi
l
aya
h
p
eng
adi
l
any
angme
mer
iks
ape
rka
ra,ma
kak
etuap
eng
adi
l
and
apa
tme
mint
aba
ntua
n
k
epa
dap
eng
adi
l
anne
gri
lai
nat
auk
eja
ksa
any
angwi
l
aya
hny
ame
li
put
ite
mpa
tti
ngg
ala
tau
d
omi
si
lia
hliy
angd
ibut
uhk
an.S
eor
anga
hlit
ers
ebuts
ebe
lum me
mbe
rik
ank
ete
rang
an
t
ent
angp
eri
st
iwahuk
umy
angs
eda
ngd
iha
dap
iol
ehp
arap
iha
kya
ngs
eda
ngb
erp
erk
ara
ha
rusd
isump
aho
lehha
kimp
eng
adi
l
anne
ger
il
ai
nat
auj
aks
aya
ngb
elumd
it
unj
ukunt
uki
tu.

Und
ang
-und
angt
id
akme
nent
uka
nkr
it
eri
ase
seo
rangunt
ukd
ise
buts
eba
gaia
hli
.
De
nga
nde
mik
ian,
tent
anga
hli
tid
akny
ase
seo
rangb
uka
ndi
te
ntuk
ano
lehp
eng
eta
hua
nny
a
a
tauk
eahl
i
anny
a,me
lai
nka
ndi
te
ntuk
ank
are
nap
eng
ang
kat
anny
aol
ehha
kim.
Seo
ranga
hli
y
angt
el
ahd
iang
kato
lehha
kimt
id
aka
dak
ewa
ji
banunt
ukme
ner
imaa
taume
menuhi
p
eng
ang
kat
anny
ait
u.

S
amp
ais
eka
rangk
ete
ran
gans
eor
anga
hli
ti
dakd
iang
gaps
eba
gai
ala
tbuk
tid
ala
m
p
erk
arap
erd
atas
eba
bke
ter
ang
ana
hlib
uka
nme
nge
naiy
aat
aut
id
akt
erj
adi
nyas
uat
u
k
ead
aan,
mel
ai
nka
nme
nge
nai
pen
dap
ats
ese
ora
ngt
ent
angs
esua
tuha
lya
ngme
mer
luk
an
k
eahl
i
an.Ak
ant
eta
pi,t
erny
atad
ala
mpr
akt
ek,k
ete
rang
ana
hlis
eri
ngk
alib
etul
-be
tul
me
mbuk
ti
kans
esua
tuh
al,
mis
alny
ate
nta
ngs
eba
bse
seo
rangme
ning
gal
duni
aat
aut
ent
ang
p
ers
ama
anc
ont
ohb
ara
ngy
angd
it
awa
rka
nde
nga
nba
rangy
angt
el
ahd
ij
ual
.At
asd
asa
r
1
1
i
ni
la
hWi
rj
onoP
rod
jod
iko
rome
nga
ngg
apk
ete
rang
ana
hli
seb
aga
ial
atb
ukt
i.

BABI
I
I

PE
NUT
UP

A.K
esi
mpul
an
1
1
Ri
dua
nSy
ahr
ani
,BukuMat
eri
DasarHukumAc
araPer
dat
a,(
Band
ung
:PTC
it
raAd
it
yaBa
kti
,2009)
,h.
123
 P
emb
ukt
ia
nad
ala
hpe
nya
ji
ana
lat
-al
atb
ukt
iya
ngs
ahme
nur
uthuk
um k
epa
da
ha
kimy
angme
mer
iks
asua
tup
erk
arag
uname
mbe
rik
ank
epa
sti
ant
ent
angk
ebe
nar
an
p
eri
st
iway
angd
ike
muk
aka
n.Huk
ump
emb
ukt
ia
ninit
ermua
tda
lamHI
R(P
asa
l162s
amp
ai
d
eng
anP
asa
l17
7),
RBg(
Pas
al282s
amp
aid
eng
anP
asa
l31
4),
Stb
.1867No
mor29(
tent
ang
k
ekua
tanp
emb
ukt
ia
nak
tad
iba
waht
ang
an)d
anBW Buk
uIV(
Pas
al1
865s
amp
aid
eng
an
P
asa
l194
5).Ha
lya
ngha
rusd
ibuk
ti
kana
dal
ahp
eri
st
iwad
anb
uka
nhuk
umny
a.P
eri
st
iwa
-
p
eri
st
iway
angd
ike
muk
aka
nol
ehp
eng
gug
atd
ant
erg
uga
tbe
lumt
ent
use
mua
nyap
ent
ing
b
agi
hak
im.
Per
ist
iwa
-pe
ris
ti
wai
tuma
sihha
rusd
isa
ringo
lehha
kim.
Adab
ebe
rap
aha
lya
ng
t
id
akp
erl
udi
buk
ti
kan,
yai
tus
ega
las
esua
tuy
angd
iaj
uka
nol
ehs
ala
hsa
tup
iha
kda
ndi
akui
o
lehp
iha
kla
wan,
seg
alas
esua
tuy
angd
il
iha
tse
ndi
ri
ole
hha
kimd
ide
pans
ida
ngp
eng
adi
l
an,
s
ega
las
esua
tuy
angd
iang
gapd
ike
tahuio
le not
humum ( oir
efei
ten)dansegal
ase
sua
tu
y
angd
ike
tahui
ole
hha
kimk
are
nap
eng
eta
hua
nny
ase
ndi
ri
.

Be
banp
emb
ukt
ia
nad
ala
hke
wena
nga
nha
kimunt
ukme
mbe
bani
piha
k-p
iha
kya
ng
b
erp
erk
araunt
ukme
lak
uka
npe
mbuk
ti
an.Al
atb
ukt
ida
lamp
erk
arap
erd
atay
angd
iat
ur
d
ala
mPa
sal1
866K
UHP
erd
ata
,ad
ala
hse
bag
aib
eri
kut:b
ukt
ide
nga
ntul
i
san,b
ukt
ide
nga
n
s
aks
i,b
ukt
ide
nga
npe
rsa
ngk
aan,b
ukt
ide
nga
npe
nga
kua
n,b
ukt
ide
nga
nsump
ah.
K
ete
rang
ans
aks
iahl
iad
ala
hke
ter
ang
any
angd
ibe
rik
ano
lehs
eor
anga
hli
dal
amb
ida
ngi
l
mu
t
ert
ent
ute
rha
dapt
erj
adi
nyap
eri
st
iwahuk
umd
ala
msua
tup
erk
ara
.

B.S
ara
n

De
nga
ndis
ele
sai
kanny
ama
kal
ahi
nip
ema
kal
ahb
erha
rapma
kal
ahi
nid
apa
t
me
namb
ah wa
was
an d
an p
eng
eta
hua
n p
emb
aca
.Se
lanj
utny
a p
ema
kal
ah j
uga
me
ngha
rap
kank
rit
ikd
ans
ara
ngunap
eni
ngk
ata
nkua
li
ta
sda
lamp
enul
i
sanma
kal
ahi
ni
.

DAF
TARPUST
AKA
E
ffe
ndi
e,Ba
hti
ar,
Mas
dar
iTa
smi
n,A.
Cho
dar
i.1 Sur
999. atGugatDanHukumPembukt
ianDal
am
Per
kar
aPer
dat
a.Ba
ndung
:Ci
tr
aAd
it
yaBa
kti
Me
rto
kus
umo
,Sud
ikno
.1 HukumAc
985. araPer
dat
aIndonesi
a.Y
ogy
aka
rta
:Li
ber
ty
Me
rto
kus
umo
,Sud
ikno 0.Huk
.201 umAc
araPer
dat
aIndonesi
a.Yogyakar
ta:Uni
ver
sit
asAd
ma
J
aya
Muha
mma
d,Ab
dul
kad
ir. HukumAc
2008. araPer
dat
aIndonesi
a.Ba
ndung
:Ci
tr
aAd
it
yaBa
kti
Mul
yad
i,L
il
i.2009.P
k utusanHaki
m Dal
am Hukum Ac
araPer
dat
aIndonesi
a-T
eor
i,Pr
akt
ek,
T
ekni
kMembuatdanPer
masal
ahannya.
Band
ung
:Ci
tr
aAd
it
yaBa
kti
S
uta
nti
o,Re
tno
wul
an,
Isk
and
arOe
rip
kar
tawi
nat
a.1 HukumAc
983. araPer
dat
adal
amT
eor
idan
Pr
akt
ek.
Band
ung
:Al
umni
S
yahr
ani
,Ri
d n.2009.Buk
ua uMat
eriDasarHukumAc
araPer
dat
a.Bandung:PTCi
tr
aAd
it
ya
Ba
kti