MANAJEMEN MUTU PEMANTAUAN IBU HAMIL RISIKO TINGGI

DI PUSKESMAS NGESREP KOTA SEMARANG

Disusun untuk Memenuhi Syarat Mengikuti Ujian Kepaniteraan Klinik

Stase Ilmu Kesehatan Masyarakat

Disusun Oleh:
Aryuma Khairun Nisa’
H3A019030

FAKULTAS KEDOKTERAN
UNIVERSITAS MUHAMMADIYAH SEMARANG
2020
 ii

HALAMAN PENGESAHAN
MANAJEMEN MUTU PEMANTAUAN IBU HAMIL RISIKO TINGGI
DI PUSKESMAS NGESREP KOTA SEMARANG

Disusun Oleh:
Aryuma Khairun Nisa’
H3A019030

Telah dipresentasikan pada : Sabtu, 19 September 2020

Pembimbing dan Narasumber :

Kepala Puskesmas : .............................................

(dr. Ahnaf)

Narasumber I : ..............................................
(Sri Minarti, Amd.Keb)

Dosen Pembimbing Akademik 1 : ...............................................

(Toto Suyoto I, SH, MS (PH))

Dosen Pembimbing Akademik I1 : ...............................................

(dr. Aisyah Lahdji, M.Kes)

Dosen Pembimbing Akademik III : ..............................................

(dr. Siti Amaliah, M.Kes)

Dosen Pembimbing Akademik IV : ...............................................

(dr. Hema Dewi A., M.Kes)

Dosen Pembimbing Konsultan : ...............................................

(dr. Nurkukuh, M.Kes)
 iii

LEMBAR PENGESAHAN
MANAJEMEN MUTU PEMANTAUAN IBU HAMIL RISIKO TINGGI
DI PUSKESMAS NGESREP KOTA SEMARANG

Disusun Oleh:
Aryuma Khairun Nisa’
H3A019030

Telah diujikan pada :

Hari, Tanggal :
Penguji :

1. dr. Siti Amaliah, M.Kes : ……………………………

2. dr. Aisyah Lahdji, MM, MMR : ……………………………

3. Toto Suyoto I, SH, MS(PH) : ……………………………

4. dr. Hema Dewi A., M.Kes : ……………………………

5. dr. Nurkukuh, M.Kes : ……………………………

 iv

KATA PENGANTAR

Puji syukur kami panjatkan kehadirat Allah SWT atas rahmat, taufik dan
hidayahNya, sehingga penulis dapat menyelesaikan laporan yang diajukan untuk
memenuhi tugas dan melengkapi syarat mengikuti ujian kepaniteraan klinik Stase
Ilmu Kesehatan Masyarakat. Laporan ini berjudul “Manajemen Mutu Pemantauan
Ibu Hamil Risiko Tinggi di Puskesmas Ngesrep Kota Semarang”.
Penulis menyadari bahwa penulisan laporan ini tidak akan selesai tanpa
bantuan dan dukungan dari berbagai pihak, maka pada kesempatan ini dengan
rendah hati penulis mengucapkan terima kasih dan penghargaan yang setulus-
tulusnya kepada :
1. dr. Wahyu Budi Martono, selaku Dekan Fakultas beserta jajaran di Prodi
Pendidikan Dokter, Fakultas Kedokteran Universitas Muhammadiyah
Semarang.
2. dr. Wahju Ratna, Sp.M selaku ketua pendidikan Profesi Kedokteran
Universitas Muhammadiyah Semarang.
3. dr. Aisyah Lahdji, MM, MMR; dr. Siti Amaliah, M.Kes; Toto Suyoto I, SH,
MS (PH); dr. Hema Dewi A., M.Kes; dan dr. Nurkukuh, MKes selaku Tim
Pembimbing Stase Ilmu Kesehatan Masyarakat.
4. dr. Ahnaf, selaku Kepala Puskesmas Ngesrep.
5. Sri Minarti, Amd.Keb selaku narasumber dan seluruh direksi serta
karyawan Puskesmas Ngesrep.
6. Semua pihak dan teman-teman lain yang tidak dapat disebutkan namanya
satu per satu.
Penulis menyadari bahwa laporan ini masih memiliki banyak kekurangan,
oleh sebab itu penulis sangat mengharapkan kritik dan saran yang bersifat
membangun demi kesempurnaan laporan. Semoga laporan ini dapat bermanfaat
bagi penulis khususnya dan bagi semua pembaca pada umumnya.
Semarang, September 2020

Penulis
 v

DAFTAR ISI

HALAMAN JUDUL................................................................................................ i

LEMBAR PENGESAHAN .................................................................................... ii

LEMBAR PENGESAHAN ................................................................................... iii

KATA PENGANTAR ........................................................................................... iv

DAFTAR ISI ........................................................................................................... v

DAFTAR GAMBAR.............................................................................................. x
DAFTAR TABEL .................................................................................................. xi

DAFTAR LAMPIRAN ......................................................................................... xii

BAB I PENDAHULUAN.........................................................................................1
A. Latar Belakang.................................................................................................1
B. Rumusan Masalah............................................................................................3
C. Tujuan Penelitian.............................................................................................3
D. Manfaat Penelitian...........................................................................................4
BAB II TINJAUAN PUSTAKA………………………………………………......6
A. Pusat Kesehatan Masyarakat ............................................................................ 6

1. Pengertian ................................................................................................. 6

2. Tujuan ....................................................................................................... 7

3. Prinsip ....................................................................................................... 7

4. Struktur ..................................................................................................... 8

5. Peran ......................................................................................................... 8

6. Fungsi ...................................................................................................... 10

7. Penyelenggaraan ..................................................................................... 11

8. Wewenang............................................................................................... 14

9. Upaya ...................................................................................................... 15

10. Kedudukan .............................................................................................. 17

 vi

B. Kehamilan Risiko Tinggi ............................................................................... 18

1. Definisi .................................................................................................... 18

2. Faktor Risiko ........................................................................................... 18

3. Manajemen Kebidanan ........................................................................... 22

C. Mutu Pelayanan Kesehatan ............................................................................ 25

1. Pengertian ............................................................................................... 25

2. Batasan .................................................................................................... 26

3. Komponen ............................................................................................... 26

4. Dimensi ................................................................................................... 26

5. Faktor yang Memengaruhi ...................................................................... 27

6. Prinsip Perbaikan Mutu........................................................................... 27

7. Ruang Lingkup Kegiatan ........................................................................ 28

8. Analisis Penyebab Masalah .................................................................... 29

D. Standar Pelayanan Operasional (SOP)........................................................... 30

1. Pengertian ............................................................................................... 30

2. Tujuan ..................................................................................................... 30

3. Fungsi ...................................................................................................... 30

4. Keuntungan ............................................................................................. 31

5. Prinsip ..................................................................................................... 31

E. Indeks Kepuasan Masyarakat ........................................................................ 31

F. Media Edukasi ............................................................................................... 33

1. Latar Belakang ........................................................................................ 33

2. Tujuan ..................................................................................................... 34

3. Macam..................................................................................................... 34

G. Kerangka Teori .............................................................................................. 37

 vii

H. Kerangka Konsep ........................................................................................... 38

BAB III METODOLOGI PENELITIAN.............................................................. 39

A. Ruang Lingkup Penelitian.............................................................................. 39

B. Jenis Penelitian............................................................................................... 39

C. Populasi dan Sampel ...................................................................................... 39

1. Populasi ................................................................................................... 39

2. Sampel..................................................................................................... 40

D. Metode Pengambilan Sampel ........................................................................ 40

1. Kepatuhan Petugas .................................................................................. 40

2. Kepuasan Pelanggan. .............................................................................. 40

E. Alat dan Bahan Pengumpulan Data ............................................................... 41

1. Alat .......................................................................................................... 41

2. Bahan. ..................................................................................................... 41

F. Prosedur Pengambilan Data ........................................................................... 41

1. Perencanaan ............................................................................................ 41

2. Pelaksanaan. ............................................................................................ 41

G. Pengolahan dan Analisis Data ....................................................................... 42

1. Pengolahan Data ..................................................................................... 42

2. Analisis Data ........................................................................................... 43

H. Alur Penelitian ............................................................................................... 44

1. Alur Penelitian Kepatuhan Petugas ........................................................ 44

2. Alur Penelitian Kepuasan Pelanggan. ..................................................... 45

BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN .............................................................. 46

A. Gambaran Umum Puskesmas Ngesrep .......................................................... 46

1. Kondisi Geografis ................................................................................... 47

 viii

B. Gambaran Khusus Puskesmas Ngesrep ......................................................... 47

1. Visi dan Misi ........................................................................................... 47

2. Motto ....................................................................................................... 47

3. Tata Nilai ................................................................................................ 47

4. Sumber Daya Manusia ............................................................................ 48

C. Gambaran Mutu Pelayanan ............................................................................ 48

1. Input ........................................................................................................ 48

2. Proccess .................................................................................................. 50

3. Output ..................................................................................................... 51

4. Outcome .................................................................................................. 51

5. Impact ..................................................................................................... 51

D. Simple Problem .............................................................................................. 51

1. Identifikasi Masalah Mutu ...................................................................... 51

2. Prioritas Masalah .................................................................................... 52

3. Identifikasi Penyebab Masalah ............................................................... 53

4. Menentukan Penyebab Masalah Paling Mungkin................................... 55

5. Alternatif Pemecahan Masalah ............................................................... 58

6. Keputusan Pemecahan Masalah .............................................................. 58

7. Rencana Pelaksanaan Kegiatan (Plan of Action) .................................... 59

E. Complex Problem........................................................................................... 61

F. Pemilihan Media Edukasi .............................................................................. 62

BAB V KESIMPULAN DAN SARAN ................................................................ 65

A. Kesimpulan .................................................................................................... 65

B. Saran .............................................................................................................. 67

DAFTAR PUSTAKA ........................................................................................... 68

 ix

DAFTAR GAMBAR

Judul Gambar Halaman

Gambar 2.1. Siklus Problem Solving 29

Gambar 2.2 Kerangka Teori 37
Gambar 2.3 Kerangka Konsep 38
Gambar 3.1 Alur Penelitian Kepatuhan Petugas 44
Gambar 3.2 Alur Penelitian Kepuasan Pelanggan 45
Gambar 4.1 Peta Wilayah Puskesmas Ngesrep 46
Gambar 4.2 Pendekatan Analisis Fish Bone 54
Gambar 4.3 Diagram Analisi Pareto 57
Gambar 4.4 Genogram Ibu Hamil Simulasi 60
 x

DAFTAR TABEL

Judul Tabel Halaman

Tabel 2.1 Interpretasi Nilai Indeks Kepuasan Masyarakat 33

Tabel 4.1 Matriks Prioritas Masalah 53
Tabel 4.2 Identifikasi Penyebab Masalah 54
Tabel 4.3 Perbandingan Berpasangan (Paired Comparison) 55
Tabel 4.4 Distribusi Frekuensi Penyebab Masalah 56
Tabel 4.5 Tabel Pareto 56
Tabel 4.6 Matriks Cost Benefit 59
Tabel 4.7 Nilai Indeks Kepuasan Masyarakat dengan Nilai Standar 62
Tabel 4.8 Hasil Survei Kepuasan Pelanggan 62
 xi

DAFTAR LAMPIRAN

Judul Lampiran Halaman

Lampiran 1. SOP Asli Pemantauan Ibu Hamil Risiko Tinggi 70

Lampiran 2. SOP Revisi Pemantauan Ibu Hamil Risiko Tinggi 71
Lampiran 3. Daftar Tilik Petugas Pemantauan Ibu Hamil Risiko Tinggi 73
Lampiran 4. Hasil Daftar Tilik Pemantauan Ibu Hamil Risiko Tinggi 75
Lampiran 5. Kuesioner Kepuasan Pelanggan 77
Lampiran 6. Hasil Penilaian Kepuasan Pelanggan 80
Lampiran 7. Hasil Wawancara Terbuka 81
Lampiran 8. Genogram Keluarga Ibu Hamil 84
Lampiran 9. Plan of Action (POA) Simulasi 86
Lampiran 10. Plan of Action (POA) Media Edukasi 88
Lampiran 11. Media Edukasi 90
Lampiran 12. Lembar Serah Terima Media Edukasi 91
Lampiran 13. Buku Saku Komunikasi Keluarga 92
Lampiran 13. Dokumentasi Kegiatan 98