F. Notasi Sigma
Notasi sigma merupakan bentuk penulisan dari penjumlahan suku-suku U(1) + U(2) +
U(3) + U(4) + ... + U(n), dimana suku-suku tersebut diatur menurut pola tertentu.
Sehingga bentuk umum dari notasi sigma adalah :
q
U(n) =
n p
U(p) + U(p+1) + U(p+2) + U(p+3) +… + U(q)
Sebagai contoh
01. Uraikanlah bentuk setiap notasi berikut ini
12 12
(a) (3n 4) (b) (1) n (2) n 6
n 2 n 3
Jawab
12
(a) (3n 4) = [3(2) + 4] + [3(3) + 4] + [3(4) + 4] + [3(5) + 4] + … + [3(12) + 4]
n 2
= 10 + 13 + 16 + 19 + 22 + … + 40
12
(b) (1) n (2) n 6 = (1) 3 (2) 36 + (1) 4 (2) 46 + (1) 5 (2) 56 + … + (1)12 (2)126
n 3
02. Ubahlah bentuk uraian berikut ini menjadi notasi sigma dengan batas bawah 3
(a) 5 + 9 + 13 + 17 + … + 53 (b) 42 + 37 + 32 + 27 + … – 8
(c) 2 + 4 + 8 + 16 + … + 128
Jawab
p
(a) 5 + 9 + 13 + 17 + … + 53 = (an b)
n 3
p
5 + 9 + 13 + 17 + … + 53 = (4n 7) 4p – 7 = 53
n 3
4p = 60
p = 15
2 p 2 = 2 7
p–2=7
p=9
9
81 + 27 + 9 + 3 + … + 1/27 = 2 n 2
n 3
p
03. Jika diketahui (an 2 bn) = 6 + 16 + 30 + 48 + … + 240 maka lengkapilah bentuk
n 3
notasi sigmanya
Jawab
p
(an 2 bn) = 6 + 16 + 30 + 48 + … + 240
n 3
Maka : a(3) 2 b(3) = 6 maka 9a + 3b = 6 .................................................... (1)
a(4) 2 b(4) = 16 maka 16a + 4b = 16 ............................................... (2)
Sehingga 9a + 3b = 6 (4) 36a + 12b = 24
16a + 4b = 16 (3) 48a + 12b = 48
–12a = –24
a=2
9a + 3b = 6
9(2) + 3b = 6
18 + 3b = 6
3b = –12
b = –4
Jadi rumus umum suku ke-n adalah Un = 2n2 – 4n
q qr q q r
(4) a(n) = a(n r) dan a(n) = a(n r)
n p n p r n p n pr
q r q
(5) a(n) = a(n) + a(n) dimana p < r < q
n p n p n r 1
9 12 12
06. Buktikanlah bahwa (2n 5) 2 = 4 n2 – 4 n + 6
n 4 n 7 n 7
Jawab
9 93
(2n 5) 2 = (2[n 3] 5) 2
n 4 n 43
12
= (2n 1) 2
n 7
12
= (4n 2 4n 1)
n 7
12 12 12
= 4n 2
– 4n + 1
n 7 n 7 n 7
12 12
= 4 n 2 – 4 n + (12 – 7 + 1)1
n 7 n 7
12 12
= 4 n2 – 4 n + 6 (terbukti)
n 7 n 7
Jawab
12 14 12 14 2
(n 2 4n 5) – (n 2 8n 9) = (n 2 4n 5) – ([n 2]2 8[n 2] 9)
n 5 n 7 n 5 n 7 2
12 12
= (n 2
4n 5) – (n 2 4n 4 8n 16 9)
n 5 n 5
12 12
= (n 2 4n 5) – (n 2 4n 3)
n 5 n 5
12
= [(n 2 4n 5) (n 2 4n 3)]
n 5
12
= [8]
n 5
= (12 – 5 + 1)8
= 64
= (16 – 5 + 1)10
= 120
F. Notasi Sigma
9
01. Uraian bentuk (4n 2) adalah ….
n 4
A. 14 + 18 + 22 + 26 +30 B. 18 + 22 + 26 +30 + 34 + 36
C. 14 + 18 + 22 + 26 +30 + 34 D. 14 + 17 + 20 + 23 +26 + 29
E. 15 + 18 + 21 + 24 +30 + 33
4
02. Uraian bentuk
n 5
8(2)n 1 adalah ….
1
05. Uraian bentuk 32 + 16 + 8 + …. + , jika diubah ke dalam notasi sigma menjadi …
16
10 1 7 1 10
A. ( )n 2
n 3 2
B.
n 3
32.( ) n 3
2
C.
n 1
32.(2)1 n
13 11
D.
n 3
28 n E.
n 3
26 n
9
07. Bentuk (2n 5)(n 3) senilai
n 5
dengan
9 9 9 9
A.
n 5
(2n 5)
n 5
(n 3) B. 2 n 2 –
n 5
n
n 5
– 15
9 9 9 9
C. 2 n 2 – n – 135 D. 2 n 2 – n – 60
n 5 n 5 n 5 n 5
9 9
E. 2 n 2 – n – 75
n 5 n 5
6
08. Bentuk
n 1
(2n 2 3n 4) se nilai dengan ….
9 10
A. (2n 2 9n 13) B. (2n 2 5n 4)
n 4 n 4
9 10
C.
n 4
(2n 2 15n 31) D.
n 4
(2n 2 15n 31)
9
E.
n 4
(2n 2 5n 4)
10
09. Bentuk (3n 1)(2 4n) senilai dengan…
n 4
8 7
A. (4n 6)(3n 5)
n 2
B. (4n 6)(3n 5)
n 2
8 7
C.
n 2
(3n 4)(4n 5) D. (3n 4)(4n 5)
n 2
8
E. (3n 7)(10 4n)
n 2
7 2n 4 7 2n 2 7 2n 2
A.
n 3 24 3n
B.
n 3 5 3n
C.
n 2 5 3n
7 2n 6 7 2n 6
D.
n 3 11 3n
E.
n 2 11 3n
8
11. Bentuk
n 3
(2n 3)2 sama nilainya dengan
6 6 6 6
A. 4 n 2 – 12 n + 54 B. 4 n 2 – 4 n + 6
n 1 n 1 n 1 n 1
6 6 6 6
C. 4 n 2 – 12 n + 9 D. 4 n 2 + 4 n + 12
n 1 n 1 n 1 n 1
6 6
E. 4 n 2 + 4 n + 6
n 1 n 1
10 16
12. Nilai dari
n 1
(2n 9) – (2n 1) = …
n 7
A. –200 B. –120 C. –55
D. 25 E. 72
6 8
13. Nilai dari
n 3
(4n 3) – (4n 2) = ….
n 5
A. 12 B. –24 C. –36
D. –48 E. –52
12 7
14. Nilai dari
n 6
(5n 3) – (5n 2) = …
n 2
A. 82 B. 87 C. 90
D. 120 E. 147
9 9
15. Bentuk
n 5
n2 – 8 n + 80 sama nilai-nya dengan …
n 5
5 5 5
A.
n 1
(n 4)2 B.
n 1
n2 C.
n 1
(n 2) 2
5 5
D.
n 1
(n 3) 2 E.
n 1
(n 2) 2
22 22 22
A.
n 3
(8n 19) B.
n 3
(8n 15) C. (8n 4)
n 3
22 22
D. (4n 9)
n 3
E. (4n 5)
n 3
15 8 15
17.
n 3
(n 2 2) =
n 3
(n 2 2) +
n p
(n 2 2) Nilai p = ….
A. 8 B. 9 C. 10
D. 11 E. 12
15 15 P
18.
n 6
(n 2 4) =
n 1
(n 2 4) –
n 1
(n 2 4) . Nilai p = ….
A. 5 B. 6 C. 7
D. 9 E. 14
12 P 7
19.
n 8
(3n 2) =
n 1
(3n 2) – (3n 2) . Nilai p = …
n 1
A. 12 B. 9 C. 8
D. 6 E. 4
5 20 q
20. (n 5) = (n 5) – (n 5) .
n p
Nilai p + q = …
n 3 n 3
A. 26 B. 36 C. 35
D. 10 E. 8
10 10
21. Jika
n 3
(n 2 1) = p +
n 4
(n 2 1) maka nilai p = …
A. 8 B. 10 C. 12
D. 15 E. 18
14 16
22. Nilai
n 3
(3n 2) – (3n 10) = ….
n 5
A. 18 B. 20 C. 22
D. 24 E. 32
A. 8 B. 10 C. 12
D. 15 E. 16
12 10
24.
n 5
(8n 5) – (5n 16)
n 3
= ….
A. 63 B. 82 C. 98
D. 124 E. 196
n5
25. 4(x 3) dapat dinyatakan menjadi P n 2 + Qn + R. Nilai dari P + Q – R = ….
x 5
A. –2 B. 0 C. 2
D. 4 E. 6