WahyuDA–AkhmadS-

-Tr
iM ANALI
SISI
NDEKSPEMBANGUNAN….
..
..

ANALI
SISI
NDEKSPEMBANGUNANMANUSI
ADI
PROVI
NSIJAWATENGAH
1
Wa
hyuDwiArta
ningtyas
AkhmadSy
ari’
udin2
3
Tr
iMar
yani

Abs
trac
t

HumanDe vel
opme ntI nde x i sac ompos iti nde xwhichi si nc
lude dthree
basicl
y poi ntsofhuman de vel
opme nt.The s e ar eeduc ation,he altha nd
economi c i ndex.The av e
r age ofs choole nr ol
lment,i ll
eteracyr ate,and
purchasingpowe rpar i
tyar et hei ndicatorsbe i
ngus edtoc ounte achinde x
.The
aimoft hisstudyist oanal yzedot het hegov ernme ntex
pe nditureine ducati
on,
governme nte xpendi t
urei nhe althandt henumb erofpoorpe ople de t
ermine
theHuman Dwe v
e lopme ntI nde xinCe ntralJ av aProvince.Thedat asbeing
usedint hisstudyar ese condar ydat at ak e
nf rom2007–2009.Byus ingthe
datapane lmode lt hisstudys hownt hatgov ernme ntex
pe ndit
ur eine ducati
on,
hasa s ignifi
cantl
yi nfl
u encet otheHumanDe v el
opmentI nde x,ands odot he
governme nte xpendi t
urei n he alth and t he numbe r ofpoor pe ople
.The
coefi
cientofe achv ar i
abless howt hatthoughti thasas i
gnificantlyinfl
uence
butthenumbe ristool ow,i tme anst hatt herehasnotopt imal izat
ioni nusing
andal ocati
ngt hebudg etye t.

Ke
yWor
ds:Human,Gov
ernme
nt,Educ
ati
on,He
alt
h,Poor
.

PENDAHULUAN
Posisima nus i
as e lalume njaditemas ent
ralda l
a ms etia
ppr og ram pe nca paian
pe mba ng una n.Da lams ka lai nternasionaldi kena lt uj uan pe mba ng una n mi leniu m
(Mi lleniumDe velopme ntGoal s/MDG’ s )
,y angdisepa ka tiolehpe mi mpi nduni ada la m
KTT2000.MDG me r
upa kankomi t
me nma syaraka ti nte r
na si
ona l,khus usnyane ga r
a
ya ngs e dangbe rkemba ng,t erhada pvisipe mba nguna n.I nde ksPe mba ng una nMa nus i
a
(IPM)me rupa ka ns alahs a t
uc araunt ukme ngukurke berha si
la na tauki nerjas ua t
u
ne ga r
aa tauwi lay ahda lam bi da ngpe mba ngunanma nusia.I PM me rupa kans ua t
u
inde kskompos ity angme nc a
k upt igabi dangpe mba ng una nma nus iay a ngdi angg ap
sanga tme nda sa ry angdi lihatda rikua li
tasf i
sikda nnonf isi
kpe nduduk.Ada pun3
indi katort ers ebuty aitu:i ndikatorke sehatan,t ing ka tpe ndidi ka n,da ni ndika to
r
ekonomi .Kua l
itasf isi
kt ercermi nda riang kaha rapa nhi dup,s e da ng kankua lit
asnon
fisikt ercermi nda rilama ny ara ta-r
atape ndudukbe rse kolahda na ng kame lekhur uf,
da nme mpe rtimba ngka nke ma mpua ne konomiy aitupe nge lua r
anr i i
lpe rka pit
a .
Provi nsiJ awaTe ng ahs ecaraa dmi nis
trat
ift erba gime nja di29ka bupa t
enda n
6 kot a,de nga n ba nya kny aj uml ah ka bupaten/kot at e
nt unyaa ka n me mbe rikan
ga mba r an me ng e nai pe mba ng una n ma nusiay a ng be rvarias i. Da lam r ang ka
me wuj udkan da era h de ng an kua li
tasma nusianyay a ngt inggi,pe me rintah da erah
me ngg unaka n Angga ran Pe n dapa t
an da n Be lanja Da erah( APBD) ny a unt uk

1
DosenJur
usanIl
muEk onomiFakul
ta
sEkonomiUn i
ver
sit
asPemba
nguna
nNasi
ona
l“Ve
ter
an”
Yogyaka
rta
,emai:ar
tani
ngtya
s@yma i
l.
com
2
DosenJur
usanIl
muEk onomiFakul
ta
sEkonomiUn i
ver
sit
asPemba
nguna
nNasi
ona
l“Ve
ter
an”
Yogyaka
rta
3
AlumniFaku
lta
sEkonomiUn i
vers
it
asPembangun
anNa s
ional“
Vet
era
n”Yogy
akar
ta

Bul
eti
nEk
onomiVol
.9,No.1,
Apr
il2011hal1-
82 51
WahyuDA–AkhmadS-
-Tr
iM ANALI
SISI
NDEKSPEMBANGUNAN….
..
..

me mbi a y aipe mba ng una n dis ekt or -se ktort ers ebut .Le bihs pe sifikny ape me rintah
dae rahha rusbi same nga loka s ika nbe lanj ada era hme la luipe nge lua ranpe mba ng una n
dis ekt or -se ktorpe ndukungunt ukme ni ng ka tkanI PM mi sa lny ay a ngt er
c e rmi npa da
realisa sibe lanj ada era h unt uk bi da ngpe ndi dika n da nke s eha tan.Se lain da ris isi
angga ra n,kondi sis os i ale konomima sy ara ka tj ug ada pa tme mpe nga ruhiI PM y akni
apa bilaj uml ahpe ndudukmi ski ndis ua tuda e raht i
ngg ima kaa ka nme nurunka nI PM.
Ha li nit erja dika r ena pe nduduk y ang mi ski n me mpuny aike ter batas a n da la m
me nga ks e ske but uha nme rekat erma s ukda la m me me nuhike but uha nda la m bi da ng
pendi di ka nda nke s eha ta n.Ol e hka r enai tui mpl ika siny aa ka nda pa tme nurunka nI PM.
Tuj ua ny angi ng indi c apa ida lamt ul isani nia da lah me nga na li
sispe nga ruh
penge lua ra npe me rinta hdibi da ngpe ndi di ka n,pe ng e lua ra npe me r intahdibi da ng
kes eha ta ns e r
t aj uml a hpe ndudukmi ski nt e rha da pI nde xpe mba ng ua nMa nus iadi
Prov ins iJ awaTe ng a h,s ehi ngg adi ha ra pa ka nda pa tme nj adiba ha npe rtimba nga nba gi
parape ng a mbi lke bijaka nda l
a m pe ng opt i ma lisas i
a npe ngg una a na ngga ra
ng unal ebi h
me ni ng ka tka nke se j
a hte ra anma sya ra ka t.
Ke be rha sil
a n pe mba ng una n khus us ny a pe mba ng una n ma nus iad a pa td inilai
secarapa rsialde ng anme lih ats eb er apabe sa rp e rma sala ha ny angpa lingme nda sard i
ma sy ara ka tt ersebutda pa tt era tasi.Pe rma salah an- pe rma sa lahant e rsebu tdi a ntara ny a
ada l
a hk e mi ski nan,ma s ya raka t.pe ng a ngg ur an,b uta hur uf,ke tah ana np a ng an,da n
pene g aka nde mokr a s
i.Na munpe rsoa lanny aa da l
ahc a pa i
a np e mb a ng una nma nus ias ec ara
parsia ls ang a tb erv arias idi ma nab e be rap aa spe k pe mb ang una nt e rtent u be r has i
lda n
bebe ra pa a s pe k pe mba n guna nl ainny ag a ga ld ans ela njutny a munc ul pe rtany a an
bag aima n aunt ukme ni laike be rh asila npe mba ng una nma nus ias eca rake seluru ha n.
De wa sai n ip er soa la nme ng e na ic a pa ianp e mb an g una nma nus iat ela hme nj adi
perha tian pa rape ny ele ng g arape me rint ah an.Be rba g aiukur anp emb ang una n ma nus ia
dibua tna mun t ida ks emua ny a da pa td iguna ka ns e ba g aiukur a ns t
anda ry a ng da pat
diband ing ka na nt arwi l
a ya ha taua nt arne g ar a.Ol e h ka r enai tu Ba da n Pe r seri
ka tan
Ba ng sa -Ba ng sa( PBB)me ne tapka ns ua tuukur ans ta nda rpe mba ng una nma nus i
ay aitu
IPM a ta uHumanDe v elo pme ntI nde x( HDI ).I nde ksi nidi ke mb ang ka npa dat a hun199 0
olehpe me na ngnobe lI ndi aAma rty aSe nda nMa hbubUlHa qs e ora nge konom da ri
pakis tany angdi ba ntuol e hGus ta vRa nis.I PM l ebi hf okuspa daha l-ha ly a ngl ebi hs ens it
if
danbe rg unada rip adah a ny as e ke da rpe nd a pa t
a npe rka pitaunt ukme l
ihatke ma jua n
pemb a ng una ny a ngs e lamai nidi guna ka n.I PM da p atme ng e tahuik ondi sipe mba ng una n
dida e rahd eng ana lasa n:
1.I PM me nja dii nd ika torpe ntingunt ukme ng ukurke b e rha siland alamp emba ng una n
kua lita sma nus i
a .
2. I PM me nje laska nt e nta ng ba g a i
ma na ma nu sia me mpuny ai ke s emp a ta n unt uk
me ng aks esha silda ripr os espe mba ng una n,s eba ga iba g ianda r iha kny as e pe rtida lam
me mp erol ehp enda pa tan, ke seha ta n,p endi d ika n, da nke se jaht eraa n.
3.IPM di g una ka ns eb ag ais alahs atuukur ank i
ne rjada e rah,khus us ny ada lam ha le valua si
terha da pp emb a ng una nku ali
ta shi dupma s ya raka t/
pe nduduk.
4.Me skipun d a pa tme nja dii ndi ka to rpe n ting u ntuk me ng ukurke b erhas ila n da lam
pe mb ang una nkua litashi d upma nus ia ,t eta piI PM be l
um t en tume n cermink a nkondi si
ses ungg uhny ana mununt uks aa ti n ime rupa k ans atu-s atuny ai ndi ka tory angda pat
dig una kanunt ukme ng ukurpe mb ang una nkua litashi dupma nus i
a.
Kons epI PM me nur utUNDPda nBa da nPus a tSt atistik( BPS)me ng ac upa dape ng ukur an
capa ianp e mb ang una nma nus iabe rba siss e juml a hk ompone nd asarku a li
ta shidup,y a itu:
1.Ang kaha rapa nhi dupu ntukme ng ukurc ap aiandibi da ngke s eha tan.
2.Ang kame lekhur ufda nr ata -ratal amas e kola hunt ukme ng ukurc a pai
a ndibi da ng
pendi dika n.
3.St a nda rke h idupa ny angl ay ak,y angdi indi kas ika nde ng anl og a r
itmano rma lda ri
produkdome s t
ikbr u tope rkapi tape n dudukda lam pa r i
ta sd a yabe li.

Bul
eti
nEk
onomiVol
.9,No.1,
Apr
il2011hal1-
82 52
WahyuDA–AkhmadS-
-Tr
iM ANALI
SISI
NDEKSPEMBANGUNAN….
..
..

Tabel1
Ni
laiMa
ksi
mum danMi n
imum I
PM
Indi
katorKompone nIPM Nila
iMi ni
mum Ni
laiMa ksi
mum
Ang kaHa ra
panHi dup 25 85
Ang kaMe lekHuruf 0 100
Ra t
a-rataLamaSe kola
h 0 15
PurchasingPowerPa r
ity 360.
000 737.720
Sumbe r:BPS2007

Me nur ut(Mudr ajad,2003 )pe netapanka t

eg oriI PM di da sar
ka npadas kala0, 0-1, 0y ang
ter
dirida ri:
Ka t
eg orirend ah :nila iIPM 0- 0,5
Ka t
eg orime negah :nilaiI PM a nta ra0,51-0,79
Ka t
eg oriting gi :nila iIPM 0, 8-1
Pene l
itian de nganj udulSoc i
alCapi t
alandHu manDe velopme nt:AMe t
a–
Anal ysisi nI rany angt ermua tda lamJ our nalof Ame ricanSc ienc e2011: 7(6)y ang
dil
a kuka nol ehHa mi drezaBa ba ei,Ami rHos sei nZomor rodian,SarjitS. Gi ll,Noba y a
Ahma dda nLe i
laFa lahati.Pe ne li
tianinibe rtujua nunt ukme ngana l
isispe ng aruhd ari
moda ls osialt erha dapI nde ksPe mba ng una n Ma nus i
a,( IPM)I nde ksKe mi skina n
Ma nus ia( IKM) da nI ndeksPe mba nguna nbe rorie nta siGe nder(IPG)diI ran.De nga n
me ngg una kanme todeOr di naryLe astSquar e(OLS)di pe r
olehke simpul anba hwa
moda ls ocialbe rpe nga r
uhne gatifdans ignifika nt e rhadapI KM,be rpeng a ruhpos i
tif
dans i
g nif
ika nt e rhadapI PM,da nt i
da k be rpe nga r
uh s ignifi
ka nt e rha da pI PG.
Pene lit
iany ang t ermua tda lamI nternat ionalJ our nalofTr ade,Ec onomi csa nd
Fina nc e,Vol.2No. 3,J uni2011,y angdi tul i
sol ehAkba rKhoda bakhs i,de ng a nj udul:
Relations hipBe twe enGr os sDome st
icPr oduc tandHumanDe velopme ntI ndic esi n
India.Pe neliti
ani nibe rus ahame ngujihubunga na ntaraGDPda n3i ndi ka t
ord ari
sumbe rdayama nus ia.Da tay angdi guna ka na dal ahda tatimes e r
iesda rit ahun1980
sampa ide nga n2010, dima naGDPbe rf
ung sis e baga ivariablede pende n,s e dang ka n
usiaha rapanhi dup,ke se ha ta
ns ert
ape ndi dika ns eba gaiva ria
blei nde pe nde n.Al at
analisisy angdi guna ka nda lam pe neliti
a ni nia da l
a hr egresil i
nierbe rg andadi ma na
hasilny ame nunj ukka nba hwaGDPdiI ndi at umbuhde ng anba ika kant e t
a pida mpa k
darii ndika t
orpe mba nguna nma nusiat erhada ppe rtumbuha nGDPs a nga tlahr end ah,
bahka nus iaha rapa nhidups ang attidaks igni f
ika nme mpe ngaruhiGDP.Ha sill ain
adalahba hwaI nde ksPe mba ng unanMa nus iadiI ndi ame mi l
ikitreny angme nur un,
danme ndudukipe r
ing katke119duni a.

ANALI
SISHASI
LDAM PEMBAHASAN
Da t
as e
kunde ry angdi guna kanda lama nali
sisekonome trikapa dapeneli
ti
an
iniadalahdatapanely angme li
putitimes eri
esmul aidaripe ri
ode2007–2009da nda t
a
crosssec t
ionme l
iputi3 5ka bupaten/kotadiPr ovinsiJawaTe ngah.Fokuspe neli
ti
an
inia dalah pada alokasipe ngeluaran pe merint
ah dibi dang pe ndidikan,alokas
i
penge l
uaranpe meri
nt ahdibi dangke sehata
nda njuml ahpe ndudukmi skindalam
rangkaunt ukme li
ha tpe nga
r uhny aterhadapI PM.Da t
ay angdi pe rolehbe r
asaldar
i
publikasiBPS,a l
oka sianggar a
npe merintahdae r
ah(DirjenPe ri
mba nganKe uangan),
UNDP,da npubli
kasilainnya.
Mode lper
sama a
ny anga ka ndie st
imasibe r
dasar
ka nt eorida nhi potes
isbahwa
IPM dipe ngar
uhiolehpe ng
elua r
anpe me r
inta
hbi dangpe ndidikan,pe me ri
nta
hbidang

Bul
eti
nEk
onomiVol
.9,No.1,
Apr
il2011hal1-
82 53
WahyuDA–AkhmadS-
-Tr
iM ANALI
SISI
NDEKSPEMBANGUNAN….
..
..

kese
hat
an,da
nr as
iojumla
hpe ndudukmi
ski
n.Ma
kamode
ldi
guna
kanme
rupa
kan
fung
simat
emati
syait
useba
gaiberi
kut:

I
PM =f(PPD,PPK,RPM )
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
(1)

Dimana:
IPM a
da l
ahI ndekspemba ngunanma nus
ia.
PPDa dal
ahpe ng el
uara
npe me r
intahbi
dangpe ndidi
kan,(mil
yarrupiah)
.
PPKa dal
ahpe ng el
uara
npe me r
intahbi
dangke sehat
an,(mil
yarrupia
h) .
RPM a da
lahpr opors
ijumlahpe ndudukmiskin,(per
sen).
Per
sama anfung si
onalte
rsebutkemudiandiubahme njadimodelli
nierme nj
adi
:

I
PM i
t=ß0+ß1PPDit+ß2PPKit+ß3RPMit+e
i.
t..
..
.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.. (
.2)

Mode ly ang bi as
a di guna kan unt uk me nge st
imasimode lr egr
e s
il i
nier
berga ndade ng a
nme nggunaka nda tapa ne lda patdilakukanme laluitig ape nde kata
n
yaitu:c ommone ff
ect,fixe
de ffectda nr andom e ffect.UjiHa usma na kandi lakukan
te
rlebi hda hulug uname nentuka nmode la pakahy angpa l
ingt epatdi g unakanunt uk
pene lt
ia ni ni
.Uj iHa usma nme ng i
kut ichis quarede ngande greeoff re
e dom s ebany a
k
k,d ima naka dal a
hj uml ahva ri
abe lde pe nden.J i
kani la
i Haus mant es tlebihbe sar
daripa dani l
aic his quarema k amode ly a ngpa li
ngt epatada la
hr andom e ff
e ctdan
sebalikny ajikani l
aiHa usma nt estlebihke c
ilda r
ipadaChis quar ema kamode lyang
te
pa ta dalah Ra ndom e ff
ect. Uj is ta
tisti
ky angme li
put iujita ka ndi guna kanunt uk
me nge tahuipe nga ruh ma sing ma s
ing va riabeli ndepende n t erha da p variabel
depe nde nt,uj iF unt ukme ngeta huij ointi mpac tva ri
abeli nde pende nt erhadap
variabe lde pende ns er
tauj iKoe fisie
nDe terminasiunt ukme nge t
ahuiba gaima nakah
variasida r
iva ri
abe lindepende nbe rpeng a ruhte r
hadapva r
iasivar i
abelt erikat.
Mode lCommon Ef fec ta da l
ah mode lde nga n me ngg abungka n da t
at a
npa
me li
ha tpe rbedaa na ntarwa kt uda ni ndi viduma kaha si
la nalisi
sr eg r es
idi angg a
p
berlakupa dasemuaoby ekpa das e muawa ktu.Be ntukpe rsama anr egresiunt ukmode l
CommonEf fec
ta dalahseba gibe rikut:

I
PM =β0+β1LPPDit+β2LPPKit+β3RPMit+ε
i….
t .
.………….
..
..
..
..
..
..
. (
3)

Ke lema han mode linia dalahke ti

daksama a nmode ldenganke adaany ang
sesungguhny a.Kondi siti
a pobjeksa l
ingbe r
beda,ba hka ns atuobjekpa dasuatuwa ktu
akans a
ng atbe r
be dade ng a
nkondi siobjekters
ebutpa dawa ktuyanglain.
Fi x
e dEf f
e ctMode ldigunakanunt ukme nunj ukka npe rbe
daa nkons ta
ntaa nt
ar
oby e
kme s
ki punde ngankoe fi
sienregresory a
ngs ama .Da lam mode li
nis eti
apoby ek
me mill
ikikons tantay angt e
tapbe s
a r
ny auntukberba g aiper i
odewa ktude mikianjuga
dengankoe f
isienr egresibesarnyat e
tapda riwaktukewa ktu.Padamode lefekt e
tap
perbedaana ntari ndividudicerminkanol ehkonstantama kapa damode lefekrandom
perbedaant erse
butdi akomod as
ikan ol ehe rr
or t e rms ma si
ng-ma sing indivi
du.
Persama a
nunt ukmode le f
ekrandom a dalahsebagaibe rikut:

β0=β0+µi,I=1…… ……………….
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.(
4)

Dimana β0 adala
h par
ameteryang ti
dak di
ketahuiyang menunjukkanrat
a-r
a t
a
i
nter
sep popula
sida nµ adal
h var
iabl
epe nggangguya ng be
rsi
fatrandom yang
menj
elas
ka nadanyaper
beda
anperi
lakuobye
ks ec
a rai
ndi
vidu.Pene
tapanmodelyang

Bul
eti
nEk
onomiVol
.9,No.1,
Apr
il2011hal1-
82 54
WahyuDA–AkhmadS-
-Tr
iM ANALI
SISI
NDEKSPEMBANGUNAN….
..
..

di
g u nakan be rdas a
rka n pa da uj iHa usma ny ang me ngikutidi st
ribusiX² .Ni l
ai
Ha us man( H)di perolehda ripe rbe da anni l
aikoe fi
sie
nda nc ovar i
ana ntar
ake dua
me tode.St at
is
tik uj iHa usma n me ngikutic hi-squarede nga n de gree off re e
dom
se
ba nyakk,di ma naka da l
ahj uml ahva riabelbe bas.JikanilaiHa usma nlebihbe s
ar
daric hi-
squar e,ma kamode lyangt epa tada l
ahRandomEf fectda ns ebali
kny aa pabi
la
ni
la iHa us manl ebihke cilda r
ic hi-squar ema kamode lyangtepa tada lahFixedEf fect
.
Unt ukme nget
ah uimod elma nay angt e patdiantarac ommone ff
e ctdanmode lfixe
de f
fec
t
ma kada p atdilihatde nganme mb andi ngkand ariha silpers
ama anAdj uste
dR- squared
yangpa l
ingbe s
a rdanSu ms quare dre sidy angpa l
ingke ci
l(Agus ,Wi darjono,2007) .

Tabel2.
Has
ilPemil
ihanMod el
Hasi
lPemi
li
han Adjus
tedR Sum Squa
re Ke t
erangan Has
ilPemil
iha
n
Model Squar
e Resi
d Model
Common 0,
417996 318,4386 0,417996<0,
999988 Fi
xedEff
ect

Fi
xed 0,
999988 5,
478247 318,
4386>5,
478247

DariTa bel2 dapatdisimpul

kanba hwani laiAdj ust
edR- squaredpa damode l
Fix
edEf fect>Adj ust
edR- squaredpadamode lCommonEf f
ect.Ni la
iSum s quar
ed
re
sidpa damode lFixe
dEf fe
ct<Sum s quaredr esi
dpa damode lCommonEf fe
ct.
Dengande mikiandapatdisimpulka
nba hwamode lyangt epatuntukdi est
imasiadal
ah
modelFixedEf fe
ct.
Tabel3
Ha si
lRe gre
si
Hasil Koe fis
ien St andar t t-St atis
tik Pr obabil
it
as
Est
ima si Re gresi Error
Dengan
Mode l
Fix
e dEffe
ct
Variabel
LPPD 0,004206 0,
001492 2,819366 0,0063
LPPK 0,004389 0,
001834 2.392886 0,0195
RPM -0,001571 0, 000149 -10,5558 0,0000
R² 0,999992
Adjust
edR² 0,999988
DW- te
st 2,481726
N 105

Be rdasarka n hasi
le sti
ma sir e gr
esil inierbe rganda ,me nunjukka n ba hwa
pengeluara n pe me r
int
a h bi dang pe ndidi
ka n ( PPD) y a ng di keluarkan ol eh
kabupaten/ kotadiPr ovinsiJ awaTe ng ahbe r
penga r
uhpos it
i fda ns ignifi
ka nt er
ha dap
IPM diPr ovinsiJ awaTe ng ahpa dat ahun2007- 2009.Ha linis esuaide nga nhipot esi
s
yang me ng atakan ba hwa va ri
a bel pe ngeluar an pe me rinta h bi dang pe ndidikan
berpengaruhpos it
ifdans ignifi
ka nt erhadapI PM.Be s a
rny ani laikoe fi
s i
enva ria
bel
adalah 0, 0042 y ang berartiba hwa s eti
a pa da ke naikan 1 pe rs
en pe ngeluaran
peme ri
ntah bi da ng pe ndidikana kan me naikka nI PM s ebes ar 0,0042.Ha li n
i
me nunjukka nba hwabe s
a r
ny ape ng aruhva ria
be linima sihs angatke c il
,me skipun
sudaht erda patse bagi
anka bupaten/kot ame nga lokasi
ka nda nape ndidika nme nc a
pai
20p ersenda riAPBD t erny a
tatidaks ert
ame rtame mbe rika npe ngaruhy angc ukup
besarte r
ha dapI PM.Se dang kanpe nge l
uaranpe me rint
a hbi dangke se hatan( PPK)

Bul
eti
nEk
onomiVol
.9,No.1,
Apr
il2011hal1-
82 55
WahyuDA–AkhmadS-
-Tr
iM ANALI
SISI
NDEKSPEMBANGUNAN….
..
..

yangdi kelua rkanol ehka bupaten/

kotadiPr ovi ns iJ awaTe nga hbe rpe nga r
uhpos i
ti
f
dans ignifika nt erhadapI PM diPr ovins iJawaTe ng ahpa dat ahun2007- 2009.Ha li
ni
tentunyas es ua ide nga n hi potesi
sy ang me nga takan ba hwa va r i
abelpe ngelua r
an
peme rintah bi dang ke seha t
an be r
pe ngaruh pos iti
fda ns ig nif
ika nt e rhadapI PM.
Koe fis
ie ns ebe sar0,004389me mberikani ndi ka sijikape ng eluaranpe me rint
ahbi dang
kesehata nna ik1pe rse n,ma kaIPM j ug aa ka nme ningka tse besar0, 004389.Ha lini
tela
hs esuai de nga n hi potes
isy a
ng me ny ataka n ba hwa va riabel pe ngelua r
an
peme rintahbi dangke s eha ta
nbe rpenga r
uhpos i
t i
fda ns ignifi
ka nte rhadapI PM,
Jumla hpe ndudukmi s kin( RPM)be rpe nga ruhne gatifda ns ignifikant erhadapI PM.
Koe fis
ie ns ebe sar-0,001571me mbe rikani ndi kas ijikajuml ahpe ndudukmi ski
nt urun
1pe rsen,ma kaI PM a ka nna iksebesar0, 001571.Ha linise s
ua ide nga nhi potes
isy ang
me nunjukka nba hwaj uml a hpendudukmi s
kint urunma kaa kanme na i
kka nI PM.

KESI
MPULANDANI
MPLI
KASIKEBI
JAKAN
Be rda sa rka nh asile sti
ma sir eg resil inierb erg andap e ng aruhv ariabelpe ngelua ra n
peme rinta hbi d angpe ndi dikan,pe ng elu ara npe me rinta hb ida ngke s eha t
an,da njuml a h
pendudukmi s kint e rha dapI PM ka bupa ten/ ko t
adiPr ov insiJ awaTe ng ahd apa td i
uraika n
sebag aibe rikut :
1.Be rdasa rkanh asile sti
ma sire gre sil inierb erg anda ,me nun jukka nba hwape ngelua ra n
peme ri
nt ahbi d angpe ndi dika ny a ngt e lahdi alok as i
k anol ehp e merin tahka b up at
en/kot a
diPr ov insiJ awaTe ng ahbe r peng aruhp os iti
fda ns ig nif
ika nt e r
ha da pIPM diPr ov i nsi
JawaTe ng ah pa dat ahu n 2007- 2009.Ha li n it ela hs es uaide ng an hi pot esisy a ng
me ny ataka nb ahwa be sarny a pe ng elua ran pe me rint
ahb idang pe ndi dik ana ka n
berpe ng aruhpos itifda ns igni fi
ka n.
2.Be rdasa rkanh asile sti
ma sire gre sil inierb erg anda ,me nun jukka nba hwape ngelua ra n
peme ri
nt ahbi d angke seha t
any a ngt elahdi alok asika nol ehpe me rint ahka bup at
en/ko ta
diPr ov insiJ awaTe ng ahbe r peng aruhp os iti
fda ns ig nif
ika nt e r
ha da pIPM diPr ov i nsi
JawaTe ng ah pa dat ahu n 2007- 2009.Ha li n it ela hs es uaide ng an hi pot esisy a ng
me ny ataka nb ahwa be sarny a pe ng elua ran pe me rint
ahb idang pe ndi dik ana ka n
berpe ng aruhpos itifda ns igni fi
ka n.
3.Be rda sarka nh a sile sti
ma sir e gre sil in ierb erga nda ,me nun j
ukka nb ah wa j uml a h
pendudukmi s kinbe r
p eng aruhne g atifda ns ignifika nt erha da pIPM diPr ov insiJ a wa
Teng ahp a dat a hun20 07- 2009.Ha lin ite lahs esua ide nganhi potes isy angme nyataka n
bahwaj uml a hpe nd udukmi skinb e rkur anga ka nme na ikkanI PM.
Se telahme la kuk anb ebe rapat aha pa na na li
sisd a lam pe ne lit
iani ni,ma kadi perol e h
bebe r
a pas a r
a ny angbe rka i
tand eng anI PM y a i
tu:
1.Ke seha t
a n,p endi dika n,pe ning ka t
a ne konomima sy
ara ka tha r uslahd ipe rhatika n.
De ng anme mb a ng uns aranada np rasa ranap enunj a ngs epe r
tipr og rams ekol ahg r atis
untuk ma sy ara kat kur an g ma mpu,p emb ang una ns ar ana ke s ehatand ana ks es
kese ha t
ang ratiss erta pe ncipt aa nl a pang an pe ke r
jaana g
a r ma sya raka t da p at
me ma nfaa tka nny as ehingg ada pa tme n ingka tkanku a lit
asma nusiay angpa daa khir ny a
dapa tme n ing ka tka nIPM.
2.Pe me rinta hKa bupa te n/
Kot ad iPr ov insiJ a waTe ng a
hha rusl e bihme mpe r
hati ka n
aloka sid anr ealisa s
ia ng ga r
a n unt uk bi dang pe n didika nd ank esehata n .Ka r en a
setelahme li
h atbe sarnyakoe fisienma sing-ma singv a
riabe lt ersebu tt erny ataha ny a
berpe ng aruhk ec ilter hadapI PM.Re alisasia ng ga rant erse bu tdap atd iguna kanunt uk
me mb ang unf as ili
ta s-fasi
lit
a sp enunj angpe ndi dika nda nke sehata ns ep e
rtipe mbe ria n
BOS,Pe mbe ri
a nbe a siswaba g is iswakur angma mpuda npe mbe ri
anASKESKI N
ataupr og ramp e mb erianke seha tang ra tisba gima sy ar
aka tmi skin.Se hing g ade ng a n
ada nyapr og ra mt ersebu td i
ha ra pka nd apa tme ning ka tkanI PM.
3.J uml a hp endudukmi skiny angj uml a hny ame nur uns ang atdi ha rapk ano lehs emu a
dae rah.J uml ahpe ndudukmi skinb e rpe nga r
uht erha da pIPM ka renabe rka it
a nde ng a n

Bul
eti
nEk
onomiVol
.9,No.1,
Apr
il2011hal1-
82 56
WahyuDA–AkhmadS-
-Tr
iM ANALI
SISI
NDEKSPEMBANGUNAN….
..
..

kema mpu anda yabelimasyar

aka tda na ks es
nyada l
am meme nuhihakdasarsepert
i
untukpe ndidikandank es
ehata
n.ma sy
ara katmiskinumumny abe r
dayabelirendah
sehing gake ma mpuannyadala
m me me nu histand
a rhi
dupy a
ngl ayakma s
ihkur a
ng,
seti
da knyaha ly a
ngda patdil
a kuka nol ehpe me r
int
ahadalahme n j
agake s
tabi
lan
harga .Pe me r
intahjugaharusda patme mbu atke bi
jak
anuntukme ngat
asima sa
lah
kemi skinany ang pro poor mi salnya de ngan me mper
luasl apa
ng a
np e
kerjaa
n,
pembi na anus ahami kr
o,ke c
il,pe ngemb anganda nperb
aikanpe l
a y
ananl e
mb aga
keua nganmi kr odankoper
asisi
mp a
n- pinj
a m.

DAFTARPUSTAKA

Ama
nda,Rica
.( 2010)
.Anali
si
sEf i
sie
ns iTekni
sBi dang Pendi
dik
an Da lam
Impl
ementasiModelKota Layak (st
udik as
us1 4k abupat
e n/k
otadi
prov
ins
ijawat e
ngaht
ahun2008).Skr
ipsi
.Univers
it
asDiponegoro.

Ar
sya
d,Li
ncol
in.(
1999)
.Ek
onomiPe
mbangu
nan.STI
EYKPN.Yogy
aka
rta
.

BPS(
2007).I
ndeksPemb
angunanManus
iaKab
upa
tenBa
ntul2007.BPS.
Yogyaka
rta.

BPS.St
ati
st
ikI
ndon
esi
a.Be
rba
gaiEdi
si
.

Chr
ist
y,Fhi
noAndrea
,Adi
,Pri
yoHari
.(2009)
.HubunganAnt
araDanaAlokasi
Umum,Be l
anj
aModalDanKuali
tasPembangunanManus
ia.Konf
erens
i
Na s
iona
lUKWMSI I
I,Sur
aba
ya.

Di
nasKes
ehat
anProvi
nsiJa
waTe
nga
h.(
200
8).Pr
ofi
lKe
sehat
anPr
ovi
nsiJ
awa
Te
ngahTahun2008.

Guj
ara
ti,Da
moda
r.(
2003)
.Ek
onome
tri
kaDas
ar.Er
lang
ga.J
aka
rta
.

Ha
kimudi
n,Dima sRi
zal
.(2010)
.Anal
isi
sEf
is
iens
iBelan
jaKesehatan
Pemeri
ntahDaer
ahDiPr ovi
nsiJ
awaTengahTahun2005-2007.Skr
ips
i.
Univ
ersi
tasDi
ponegoro.

Ka
rdi
ng,AbdulKa di
r.(20
08)
.Evaluas
iPela
ksanaanProgramBant
uan
Oper
asionalSekol
ah(BOS)Sekol
ahMe nengahPer
tamaNeger
iDiKot
a
Se
marang.Te si
s.Uni
ver
sit
asDiponeg
oro.

Ki
nta
ma ni
,Ida.(
2008)
.Anali
si
sInde
ksPembangun
anManus
ia.
Jur
nal
Pendidi
kandanKebuday
aanNo.072.

Kunc
oro,Mudr
aja
d.(
2003)
.EkonomiPe
mbanguna
n:Te
ori,Masal
ah,dan
Kebi
jak
anEdi
siKet
iga.UPPAMPYKPN.Yogy akart
a.

Mangkoesoebrot
o,Gurit
no.(1993).EkonomiPubli
k.BPFE.Yogy aka
rta
.
Raha
yuningsih,I
da,dkk.(2009).Anali
si
sIndeksPembangunanManus i
a( I
PM)
DanDampak nyaPa daPe ningkat
anPendidi
kan,Kesehat
an,Dan
EkonomiDiKabupat enGr esi
k.Jur
nalLogosVol.6,No.2,Hal.256–
274.

Bul
eti
nEk
onomiVol
.9,No.1,
Apr
il2011hal1-
82 57
WahyuDA–AkhmadS-
-Tr
iM ANALI
SISI
NDEKSPEMBANGUNAN….
..
..

Sug
iha
rto,Sl
amet.(
2007).Komit
menPembangunanManus
ia.Il
mia
h
Wi dy
ais
wa r
aIndonesi
adanBal
aiDikl
atKeuang
anIIIYogy
aka
rta
,
Yogyakart
a.

Unda
ng-
Unda
ngNomor20Ta
hun(
2003)Te
nta
ngAngg
ara
nPe
ndi
dik
an.

Unda
ng-
Unda
ngNomor32Ta
hun(
2004)Te
nta
ngPe
mer
int
aha
nDa
era
h.

Unda
ng-UndangNomor33Ta
hun(
2004)Tent
angPe
rimb
ang
anKe
uang
an
Antar
aPemeri
nta
hPus
atDa
nPe mer
int
ahDaer
ah.

Unda
ng -Unda
ngNomor36Ta hun(2009)Te
ntangAnggar
anKe se
hat
an
.
Wida
rjono,Agus
.(2005)
.Ekonomet
rika:Te
oridanApli
kasiunt
ukEkonomid
an
Bis
nis
,Edi
sipert
ama.Ekoni
siaFEUII.Yogya
kart
a.

Wi
nar
no,WingWahy
u.(2007)
.Anal
is
isEkonome
tri
kaDanSta
tis
ti
kaDe
nga
n
Evi
ewsEdi
siKedua.UPPSTIM YKPN.Yogyaka
rta
.

Ht
tp:
//
jat
eng
.bps
.go.
id/
2006/
web06b
ab113/
web06_
113007.
htm

Bul
eti
nEk
onomiVol
.9,No.1,
Apr
il2011hal1-
82 58