Integral

Teknik Sipil, UNIRA

Imron Rosyadi NR, S.TP., MT.

2019
 Integral

• Integral merupakan operasi invers dari turunan.

• Jika turunan dari F(x) adalah F’(x) = f(x), maka F(x) = ∫ f(x) dx.
• ∫ adalah lambang untuk notasi integral, dx adalah
menyatakan fungsi bekerja dalam x.

• Rumus Dasar:


n1
ax n
dx  a
n1 x  c. n  1
 Integral

• Perhatikan tabel dibawah ini:

 Integral Tak Tentu
• Rumus Dasar :


n1
ax n
dx  a
n1 x  c. n  1

• Rumus pengembangan
1.  d ( f ( x))  f ( x)  c
2.  k dx  kx  c
3.  kx dx  k ln x  c
4.  k. f ( x) dx  k  f ( x)  c
5.  [ f ( x)  g ( x)] dx   f ( x) dx   g ( x) dx
 Contoh 1

• Tentukan hasil integral tak tentu dari :

 dx
2
2 x

• Penyelesaian:

 dx  ax dx xn1  C
2 n
2 x = = a
n1

= 2
21 x 21  C

= 2
3 x3  C
 Contoh 2

• Tentukan hasil integral tak tentu dari :


3
 2 x dx

• Penyelesaian:

  ax dx
3
 2 x dx = n
= a
n1 xn1  C

= 2
31 x31  C

= x2  C
 Contoh 3

• Tentukan hasil integral tak tentu dari :

x xdx

• Penyelesaian:

 x xdx  ax dx xn1  C
n a
= = n1

3
1
= 3
1
1
x 2
C
2
5

=
1
5 x C
2

=
2
5 x2 x  C
 Latihan 1
• Tentukan integral-integral tak tentu berikut :

 4 xdx d.  dx
11
a. 6 x

3
b.   4 x dx
3
e.  x 4
dx

 x dx x
2
7
c. f. 3
dx
 Contoh 4

• Tentukan integral-integral tak tentu dari :

• Penyelesaian:
 kf ( x)dx = k  f ( x)dx
= 20

= 20 [( 1
41 ) x41 ]  C
= 20 [(15 ) x ]  C
5

= 4 x5  C
 Contoh 5

• Tentukan integral-integral tak tentu dari :

  4)dx
3
( 4 x

• Penyelesaian:
 ( f ( x)  g( x))dx =  f ( x)dx   g( x)dx
  4)dx  dx +  4dx
3
( 4 x = 4 x 3

= 4 x 3 dx + 4 dx

= 4. 1 𝑥 3+1 + 4𝑥 + 𝐶
3+1

= 𝑥 4 + 4𝑥 + 𝐶
 Latihan 2
• Tentukan hasil integral tak tentu berikut :

a.  (2x  1)dx
b.   2
( 2 3x) dx

x2
c.  x dx
 Integral Subsitusi
• Jika u = g(x) dengan g adalah fungsi yang mempunyai turunan.
Maka f(u) = f(g(x))

• Turunan u = du , Turunan g(x)= g’(x).

 f (u)du =  f ( g( x))g' ( x)
 f (u)du = F (u)  C

 f ( g( x))g' ( x) = F ( g ( x))  C

 f (u)du =  f ( g( x))g' ( x) = F (u)  C = F ( g( x))  C

 Contoh 6

• Carilah hasil integral dari  (2x  5)( x  5x  14)6 dx

2

• Penyelesaian:  (2x  5)( x2  5x  14)6 dx =  ( x 2

 5 x  14) 6
(2x  5)dx

Missal u  ( x2  5x 14)
du  (2x  5)dx

=  (x  5x  14)6 (2x  5)dx

2

=  u 6 du
= 1
7 u7  C
= 1
7 ( x2  5x  14)7  C
 Contoh 7

• Carilah hasil integral dari  x3  4.x2dx

• Penyelesaian:
 x3  4.x2dx
Misal u  x3  4 , maka du  3x2dx x2dx = 1
3 du

Jadi,  x3  4.x2dx =
 u 1
3 du

 u du
u 1
du 1 1
2
3 = 3
3
1 2 2
= 3. 3 u C

( x  4)  C
3
= 2
9
3 2
= 2
9 ( x3  4) x3  4  C
 Contoh 8
(3x 2  4)dx
• Carilah hasil integral dari 
( x3  4 x)3

• Penyelesaian:
Misal u  x3  4x du  (3x2  4)dx dx 
du
(3x2  4)

(3x 2  4) (3x2  4)
 dx   . du
(3x2  4)
  du
( x3  4x) 3
u3 u3
  u du 32

 u C
1
 32 1
 32 1

  2u  C  12

 u2  C  2
C
( x  4x)
3
 Latihan 3
• Hitunglah nilai integral-integral berikut :

a.

b.

c.
 Integral Parsial
• Misalkan u dan v fungsi yang differensiabel terhadap x, maka :
d(u.v) = v.du + u.dv
u.dv = d(u.v) – v.du

 u.dv   d (u.v)  v.du

 u.dv  u.v   v.du
• yang perlu diperhatikan pada metode ini adalah :
(1). Bagian yang terpilih sebagai dv harus mudah diintegral.
(2).  v du harus lebih mudah dari  u.dv
 Contoh 9
• Carilah hasil integral dari 𝑥 1 + 𝑥 𝑑𝑥

• Penyelesaian:
Misal ∶ 𝑢 = 𝑥 → 𝑑𝑢 = 𝑑𝑥
1 2 3
𝑑𝑣 = 1 + 𝑥 𝑑𝑥 → 𝑣 = 𝑑𝑣 = 1 + 𝑥 𝑑𝑥 = (1 + 𝑥)2 𝑑𝑥 = 3(1 + 𝑥)2

𝑥 1 + 𝑥 𝑑𝑥 = 𝑢. 𝑣 − 𝑣 𝑑𝑢
2 3 2 3
= 𝑥. 3(1 + 𝑥)2 − 3
(1 + 𝑥) 𝑑𝑥
2

2 3 4 5
= 3
𝑥(1 + 𝑥)
2 − 15 (1 + 𝑥) + 𝐶
2
 Integral Tertentu
• Integral tertentu adalah integral dari suatu fungsi yang nilai-nilai
variabel bebasnya (memiliki batas-batas) tertentu.

• Integral tertentu digunakan untuk menghitung luas areal yang terletak di

antara kurva y = f(x) dan sumbu horizontal – x, dalam suatu rentangan
wilayah yang dibatasi oleh x = a dan x =b.

• Bentuk umum :

 f (x)dx  F(x)  f (b)  f (x)

b
b

a
a
 Integral Tertentu
Sifat-sifat intergral tertentu :
b
1. 
bb
f ( x)dx  F ( x)bbba  F (b)  F (a)
1. f ( x)dx  F ( x) aa  F (b)  F (a)
a
aaa

 ff (( xx))dx 0
aa
2.
2. dx  0
b a

 ff (( xx))dx
dx    f ( x)dx
  f ( x)dx
bb aa
3.
3. a b
aa bb
b b
4.  kf ( x)dx k  f ( x)dx
a a
b b b
5.  f ( x)  g( x)dx  f ( x)dx   g( x)dx
a a a
c b b
6.  f ( x)dx   f ( x)dx    f ( x)dx
a c
 Contoh 10
2
• Carilah nilai integral tertentu dari  dx
1
x 3

• Penyelesaian:
2

 x dx
1
3
=
1 4 2
4
𝑥
1

1 4 1 4
= 4
.2 − 4
.1

1
= 4−
4

3
= 3
4
 Contoh 11
1
• Carilah nilai integral tertentu dari 
0
( 2 x  3x 2
)dx

• Penyelesaian:

x  x 
1


0
( 2 x  3x 2
)dx = 2 31
0

= 1  1  30
2 3 2
 03 

= 1  1  0
= 2
 Latihan 4
• Tentukan hasil integral tak tentu berikut :

 
5
x  1 5 5 1 5 5
2 x dx   5  2  5 x 2  5 5  2 
5 5
a. 4

 
2
1x3125
 1325 2 618
 
2 5
 1,6 5 5
2 x dx  5 5  2  5 x 2  5 2  2
4
b.

 
5 2
 x32
  321 5 02
  x dx      x 5   2  5 
2 1
c. 4  1 5 5
5
5 5 5 5 5

  32  3125  618,6

1
5
 Tugas 6
Tentukan nilai integral di bawah ini :
 
5
5
 x5  1 55
a.
 5
3
dx f.  5x dx  5    5. x 2
4

 5 2 5
x 4
2

4 31255 32  3093
g. x  5x dx  x dx  5x4dx
5 5
b.  x 4 dx   
5 4 4

2 2 2

2 3 5  618,65  3093  3.7111,6

c.  7
x 2
dx h.  x 4 dx   x 4 dx   x 4 dx  618,6
2 3 2

d.  ( x  2) 2
i.
dx
x x

e.  x( x  2) dx j.