V. Hasil Pengmatan
1. Penentuan NST ALat Ukur
No. Nama Alat Ukur Batas Ukur NST
1.
…
N
2. Pengukuran Tunggal
a. Untuk Balok
- Panjang = … mm - Tinggi = … mm
- Lebar = … mm - Massa =…g
b. Untuk Kelereng
Kelereng Besar
- Diameter = … mm
- Massa =…g
Kelereng Kecil
- Diameter = … mm
- Massa =…g
4. Pengukuran Berulang
a. Untuk Balok
- Massa = … g
No. p (mm) l (mm) t (mm)
1.
2.
3.
b. Untuk Kelereng
- Massa = … g
Kelereng Besar
No. D (mm)
1.
2.
3.
Kelereng Kecil
(SDA)
(SDA)
D
VD r 2t ;r ...(3X)
2
Diameter Luar (sda)
D
VD r 2t ;r ...(3X)
2
- Menghitung Massa Jenis Pipa
m
...(3X)
Vt
2) Pengukuran Tunggal Berulang
(a) Untuk Balok
- Menghitung volume balok
V pl t
l1 l 2 l 3 ..... t 1 t 2 t 3 .....
l ; t
n n
- Menghitung massa jenis balok
m
V
Diameter Dalam
D r1 r2 r3 .....
VD r 2 t ; r ;r
2 n
Diameter Luar
D r1 r2 r3 .....
VL r 2 t ; r ;r
2 n
- Menghitung Massa Jenis Pipa
m
Vt
3) Pengukuran Berulang
(a) Untuk Balok
- Menghitung volume balok
V pl t
p1 p 2 p 3 ..... l l l ..... t t 2 t 3 .....
p :l 1 1 1 :t 1
n n n
- Menghitung massa jenis balok
m
V
Diameter Dalam
D r r r ..... t t t .....
VD r 2 t ; r ;r 1 2 3 ;t 1 2 3
2 n n
Diameter Luar
D r1 r2 r3 ..... t t t .....
VL r 2 t ; r ;r ;t 1 2 3
2 n n
- Menghitung Massa Jenis Pipa
m
Vt
2. Perhitungan Ralat
1) Pengukuran Tunggal
(a) Untuk balok
- Ralat terhadap volume balok
V V V
V p l t
p l t
m = ½ NST Neraca
KTPm = AB = 1 – log ( )
KTPr = x 100% Pelaporan ( ) Kg/m3
(KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan Lihat bagian (b) massa jenis balok)
Kelereng Kecil (sda)
V V
V L r t
r t
L D
∆V = ∆V - ∆V
No l(meter) l2(meter2)
n l 2 l
2
1 1
δl
2 n n 1
3
∑ KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
No t(meter) t2(meter2)
n t 2 t
2
1 1
δt
2 n nt
3
… (KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
∑
1
V 2
2
2
V
2
2 V
2
2
2
ΔV Δp δl δt
p
3 l t
m = ½ NST Neraca
(KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
No r(meter) r2(meter2)
n r 2 r
2
1 1
δr
2 n nr
3
∑ (KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
1
V 2
2 V
2
2
2
2
V D r t
r
t 3
No r(meter) r2(meter2)
n r 2 r
2
1 1
δr
2 n nr
3
∑ (KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
1
V 2
2 V
2
2
2
2
V L r t
r
t 3
L D
∆V = ∆V - ∆V
3) Pengukuran berulang
(a) Untuk balok
- Ralat terhadap volume balok
Standar Deviasi panjang
No P(meter) P2(meter2)
n p2 p
2
1 1
δp
2 n n 1
3
∑ KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
No t(meter) t2(meter2)
n t 2 t
2
1 1
δt
2 n nt
3
∑ (KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
1
V 2
2 V
2
2 V
2
2
2
ΔV δp δl δt
p
l t
m = ½ NST Neraca
(KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
No r(meter) r2(meter2)
n r 2 r
2
1 1
δr
2 n nr
3
∑ (KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
No t(meter) t2(meter2)
n t 2 t
2
1 1
δt
2 n nt
3
∑ (KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
1
V 2
2 V
2
2 2
V D r t
r
t
No r(meter) r2(meter2)
n r 2 r
2
1 1
δr
2 n nr
3
∑ (KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
No t(meter) t2(meter2)
n t 2 t
2
1 1
δt
2 n nt
3
∑ (KTPm, KTPr, AB dan Pelaporan)
1
V 2
2 V
2
2 2
V L r t
r
t
L D
∆V = ∆V - ∆V
Hasil Pengamatan
n = 4 ayunan
No. l (cm) m (gram) Waktu (t)
t1 t2 t3 t4 t5
1. l1 =
l2 =
l3 =
2. l1 =
l2 =
l3 =
n = 8 ayunan
No. l (cm) m (gram) Waktu (t)
t1 t2 t3 t4 t5
1. l1 =
l2 =
l3 =
2. l1 =
l2 =
l3 =
n = 12 ayunan
No. l (cm) m (gram) Waktu (t)
t1 t2 t3 t4 t5
1. l1 =
l2 =
l3 =
2. l1 =
l2 =
l3 =
NST Stopwatch :
NST Mistar :
Analisa data
Perhitungan umum
1) Menghitung waktu rata-rata ( t )
t
t
n
n = 4 Ayunan
a. Untuk bola a
m = ……. gram
l1 = cm
t t1 t 2 t3 t 4 t5
t
n n
l2 = cm
(sda)
l3 = cm
(sda)
b. Untuk bola b
m = ….. gram
(sda)
n = 8 Ayunan
(sda)
n = 12 Ayunan
(sda)
l 4 2l
T 2 g
g T2
n = 4 ayunan
a. Untuk bola a
l1 = cm
4 2l
g
T2
l2 = cm
(sda)
l3 = cm
(sda)
b. Untuk bola b
(sda)
n = 8 ayunan
(sda)
n = 12 ayunan
(sda)
Perhitungan Ralat
1. Standar deviasi terhadap periode bandul
n = 4 ayunan
a. Untuk bola a
l1 = ….. cm
No. T (s) T2 (s2)
1 1 n T2 T
2
2 δT
3 n n 1
4
5
b. Untuk bola B
(sda)
n = 8 ayunan
(sda)
n = 12 ayunan
(sda)
T = ½ NST Stopwatch
l = ½ NST mistar
KTPm, KTPr, AB, Pelaporan
l2 = cm
(sda)
l3 = cm
(sda)
b. Untuk bola b
(sda)
n = 8 ayunan
(sda)
n = 12 ayunan
(sda)
PERCOBAAN III
BALOK KACA DAN PRISMA
V. Hasil Pengamatan
1. Balok Kaca
1.
2.
2. Prisma
1.
2.
NST Mistar =
NST Busur Derajat =
t =
A =
2. Perhitungan Ralat
- Balok Kaca
a. Ralat terhadap Indeks Bias
n n
n i r
i r
∆i = ∆r = ½ NST Busur Derajat
n
KTPm = ∆n AB = 1- log
n
n
KTPr = x 100% Pelaporan (∆n
n
+ n)
d d d
Δd Δt Δi Δr
t i r
- Prisma
a. Ralat terhadap Indeks Bias
n n
n i r
i1 r2
∆i = ∆r = ½ NST Busur Derajat
KTPm, KTPr, AB, Pelaporan
PERCOBAAN IV
VISKOSITAS
V. Hasil Pengamatan
A. Oli
Massa Oli :
Volume Oli :
2. 30 A
B. Minyak
Massa minyak :
Volume minyak :
2. 30 A
VI . Analisa Data
A. Perhitungan Umum
a. Untuk Oli
1. Menentukan Volume Bola
Bola A
Bola B (sda)
2. Menentukan Kerapatan jenis Bola
Bola A
……. Kg/m3
Bola B (sda)
3. Menentukan Kerapatan jenis Fluida
……. Kg/m3
…….. m/s
Bola B (sda)
b. Jarak 30 cm (sda)
b. Jarak 30 cm (sda)
b. Jarak 30 cm (sda)
Grafik:
Bola A
Tr2
s
Bola B (sda)
b. Untuk Minyak
(sda)
B. Perhitungan Ralat
a. Untuk Oli
1. Standar deviasi waktu (ralat terhadap waktu)
a. Jarak 20 cm
Bola A
No t(sekon) t2(sekon2)
KTPm, 1 KTPr, AB, Pelaporan
δt = 2 …….. sekon Bola B (sda)
3
4
b. Jarak 30 cm (sda)
5
∑
2. Ralat terhadap volume bola
Bola A
∆V = ….. m3
KTPM = ∆V
KTPR = x 100%
AB = 1- log
Pelaporan : (V ± ∆V ) m3
Bola B (sda)
∆ρ = ….. Kg/m3
KTPR = x 100%
AB = 1- log
KTPR = x 100%
AB = 1- log
∆v = ….. m/s
= ½ NST Mistar
KTPM = ∆v
KTPR = x 100%
AB = 1- log
KTPM = ∆
KTPR = x 100%
AB = 1- log
Pelaporan : ( ± ∆ ) kg.m/s
Bola B (sda)
b. Jarak 30 cm (sda)
NO Xi Yi XiYi (Xi)2
1.
2.
3.
4.
5.
∑
a=
b=
y = ax + b
Grafik :
tan α =
Bola B (sda)
b Untuk Minyak
(sda)
PERCOBAAN V
ELASTISITAS
Hasil Pengamatan
- Karet gelang
p = ….
l = ….
lo = ….
No. m (gr) l (cm) l (m)
1.
2.
3.
- Karet ban
p = ….
l = ….
lo = ….
No. m (gr) l (cm) l (m)
1.
2.
3.
NST Mistar
NST Jangka Sorong
NST Neraca Digital
V. Analisa Data
A Karet Gelang
Perhitungan Umum
1. Menghitung Tegangan
F = m . g ... (3x)
... (3x)
2. Menghitung Regangan
... (3x)
... (3x)
Perhitungan Ralat
A Karet Gelang
Ktpm = ∆σ = ...
Ktpr = = ...
AB = 1 – log
Pelaporan =
2. Ralat Terhadap Regangan
Ktpm = ∆ε = ...
Ktpr = = ...
AB = 1 – log
Pelaporan =
Ktpm = ∆γ = ...
Ktpr = = ...
AB = 1 – log
Pelaporan =
Catatan :
∆m = NST neraca digital
∆p = ∆l = ½ NST jangka sorong
∆∆l = ∆lo = ½ NST mistar
A Karet Ban
MODUL VI
HUKUM KEKEKALAN MOMENTUM
PERCOBAAN VI
HUKUM KEKEKALAN MOMENTUM
V. HASIL PENGAMATAN
Tumbukan elastis dengan mA = mB dan vA = 0
mA = mB = …… g
Sebelum Tumbukan Setelah Tumbukan
No Benda A Benda B Benda A Benda B
vA (m/s) vB (m/s) v’A (m/s) v’B (m/s)
1
2
3
1. Perhitungan Umum
a. Tumbukan elastis dengan mA = mB dan vA = 0
Sebelum Tumbukan
Benda B
pB = mB . vB ........... 3x
Setelah Tumbukan
Benda A
pA = mA . vA ………… 3x
Benda B
pB = mB . vB ........... 3x
b. Tumbukan elastis dengan mA ≠ mB dan vA = 0
(sda)
c. Tumbukan tidak lenting sama sekali mA = mB dan vA = 0
(sda)
d. Tumbukan tidak lenting sama sekali mA ≠ mB dan vA = 0
(sda)
2. Perhitungan Ralat
Ralat terhadap Momentum
………. 3x
Ktpm = = …..
Ktpr = x 100 % = …..
AB = 1- log
Pelaporan =
Setelah Tumbukan
Benda A
………. 3x
Ktpm = = …..
AB = 1- log
Pelaporan =
Benda B
………. 3x
Ktpm = = AB = 1- log
V. Hasil Pengamatan
m1 = m2 = massa es = …..
m3 = massa kalorimeter + pengaduk = …..
m4 = massa air = …..
mgelas = …
suhu kamar = ….
NST termometer = …..
NST neraca = …..
T1 = ….
T2 = ....
2. Perhitungan ralat
L L L L L L
ΔL Δm 4 Δm 3 Δm 2 Δm 1 ΔT1 ΔT2
m 4 m 3 m 2 m 1 t 1 t 2
∆m = NST Neraca
∆T = ½ NST Termometer
L
KTPm = L AB = 1 – log ( )
L
L
KTPr = x 100% Pelaporan (L L)
L
PERCOBAAN VIII
KOEFISIEN MUAI PANJANG
V. Hasil Pengamatan
No. Bahan l0 l (mm) t1 (oC) t2 (oC) t (oC)
1. Besi
2. Tembaga
NST termometer
NST Mistar
NST detektor
VI. Analisa data
1. Pehitungan Umum
Besi
l
l0 T
Tembaga
l
l0 T
2. Perhitungan Ralat
l0 l t1 t 2 t
l0 l t1 t 2 t