Pengantar materi:
Pengertian limit fungsi dapat dijabarkan menggunakan limit kiri dan limit kanan.
Dari tabel dapat diperhatikan bahwa untuk nilai x yang mendekati 2 dari arah kiri,
nilai f(x) akan mendekati 7, demikian juga untuk nilai x yang mendekati 2 dari
arah kanan, nilai f(x) juga semakin mendekati 7.
1
SUMBER : https://matematikasukailmu.blogspot.com/
Dari sini dapat ditarik kesimpulan bahwa:
Bila nilai x bergerak semakin mendekati 2 baik dari arah kiri maupun arah kanan, nilai f(x)
akan semakin mendekati 7
Lim− (5 x − 3) = Lim+ (5 x − 3) = 7
x →2 x →2
* Lim− (5 x − 3) dibaca Limit dari 5x – 3 untuk x mendekati 2 dari arah kiri (Limit kiri).
x →2
* Lim+ (5 x − 3) dibaca Limit dari 5x – 3 untuk x mendekati 2 dari arah kanan (Limit kanan)
x →2
x
2
-3
Dari penjabaran di atas dapat didefinisikan pengertian umum limit fungsi, sebagai berikut:
Bila f suatu fungsi yang terdefinisi pada setiap bilangan pada suatu selang terbuka yang
memuat a, kecuali mungkin a sendiri, maka Limit f(x) untuk x mendekati a adalah L ditulis
: Lim f ( x) = L dengan L R, Jika dan hanya jika untuk setiap bilangan > 0 yang seberapun
x→a
2
SUMBER : https://matematikasukailmu.blogspot.com/
A.2. MENENTUKAN LIMIT FUNGSI ALJABAR.
Pada bagian depan telah dipaparkan cara-cara menentukan nilai limit fungsi
secara intuitif, yaitu dengan cara menghitung nilai f(x) untuk beberapa nilai x di
sekitar x = a, atau dengan cara menggambar grafik fungsi y = f(x) disekitar nilai
x = a. Langkah sebagaimana di atas terkesan sangat sulit dan tidak efektif, untuk
itu perlu dilakukan perhitungan nilai limit dengan pendekatan aljabar, sebagai
berikut:
a. Substitusi langsung.
Menghitung nilai limit suatu fungsi untuk nilai x mendekati a dapat langsung
didekati dengan cara mensubstitusikan nilai x = a pada fungsi yang terdefinisi,
dengan syarat f(a) Real.
Lim f ( x) = f (a ) R
x→a
Contoh 1:
x +8 x2 − 4
a. Lim(7 x − 3) b. Lim(5 x 2 − x) c. Lim d. Lim
x →1 x →2 x →3 x +1 x →2 x−2
Penyelesaian:
x +8 3 + 8 11
a. Lim(7 x − 3) = 7(1) – 3 = 4 c. Lim = = = 5,5
x →1 x →3 x +1 3+1 2
x 2 − 4 22 − 4 0
b. Lim(5 x 2 − x) = 5 (2)2 – 2 = 18 d. Lim = = R
x →2 x →2 x−2 2−2 0
0 x2 − 4
f(2) = R , sehingga nilai tersebut bukan nilai dari Lim dan
0 x →2 x − 2
selanjutnya:
3
SUMBER : https://matematikasukailmu.blogspot.com/
b. Memfaktorkan.
f ( x) ( x − a ) P( x) P( x) P(a )
Lim = Lim = Lim = R ➔ Q(a) 0
x →a g ( x) x → a ( x − a)Q( x) x → a Q( x) Q(a)
Contoh 2:
x 2 − 25 x 2 + x − 20 x3 − x
a. Lim b. Lim c. Lim
x →5 x−5 x →.−5 x+5 x →0 x2 + x
Penyelesaian :
x 2 − 25 52 − 25 0
a. Lim = = R , maka perlu menyederhanakan fungsi, sbb:
x →5 x − 5 5−5 0
x 2 − 25 ( x − 5)( x + 5)
Lim = Lim = Lim( x + 5) = 5 + 5 = 10
x →5 x −5 x →5 ( x − 5) x →5
x 2 + x − 20 ( x − 4)( x + 5)
b. Lim = Lim = Lim ( x − 4) = ( −5 − 4) = −9
x →.−5 x+5 x →.−5 ( x + 5) x →.−5
x3 − x x( x 2 − 1) x( x + 1)( x − 1)
c. Lim = Lim = Lim = Lim( x − 1) = (0 − 1) = −1
x→0 x + x x→0 x( x + 1)
2 x→0 x( x + 1) x→0
4
SUMBER : https://matematikasukailmu.blogspot.com/
Latihan Terbimbing:
x 2 − 16 x2 + x − 6 x6 − x4
a. Lim b. Lim c. Lim
x →4 x−4 x →.−3 x+3 x →0 x5 + x4
Penyelesaian :
x 2 − 16 ....2 − 16 0
a. Lim = = R , maka perlu menyederhanakan fungsi, sbb:
x →4 x−4 .... − 4 0
x 2 − 16 ( x − ....)(x + ....)
Lim = Lim = Lim( x + ....) = .... + .... = ....
x →4 x−4 x →5 ( x − 4) x →5
x2 + x − 6 ( x − ....)( x + ....)
b. Lim = Lim = Lim ( x − ....) = ( −.... − .....) = ....
x →.−3 x+3 x →. − 3 ( x + 3) x →.−5
x6 − x4 x 4 (.... − 1) x 4 ( x + ....)(.... − 1)
c. Lim 5 = Lim = Lim = Lim(.... − 1) = (.... − 1) = ....
x →0 x + x 4 x →0 ....( x + 1) x →0 ....( x + 1) x →0
Bentuk Limit fungsi aljabar dengan nilai x mendekati tak berhingga (x ➔ ) yang
f ( x)
sering dijumpai adalah bentuk: Lim atau Lim .[ f ( x) − g ( x)] , dengan cara
x → g ( x) x →
( atau ).
Sehingga dengan cara membagi fungsi f(x) dan g(x) dengan variabel x pangkat
tertinggi akan diperoleh nilai limit fungsi aljabar sesungguhnya.
Contoh 3:
16 x − 1 x 2 + 6x + 5 x+9
a. Lim b. Lim c. Lim
x → 4 x + 2 x → 3x 2 + 2 x → x2 + x
5
SUMBER : https://matematikasukailmu.blogspot.com/
Penyelesaian :
16 x 1 1
− 16 −
16 x − 1 x = 16 − 0 = 16 = 4
a. Lim = Lim x x = Lim
x → 4 x + 2 x → 4 x 2 x → 2 4+0 4
+ 4+
x x x
x 2 6x 5 6 5
+ 2 + 2 1+ + 2
x + 6x + 5 x x = 1+ 0 + 0 = 1
2 2
b. Lim = Lim x 2x x = Lim
x → 3x + 2
2 x → 3x 2 x → 2 3+ 0 3
2
+ 2 3+ 2
x x x
x 9 1 9
+ 2 +
x+9 2
x2 = 0 + 0 = 0 = 0
c. Lim 2 = Lim x 2 x = Lim x
x → x + x x → x x x → 1 1+ 0 1
+ 1+
x2 x2 x
Latihan Terbimbing:
20 x − 7 x 2 + 7 x + 15 x + 12
a. Lim b. Lim c. Lim
x → 2x + 9 x → x+2 x → x2 + x
Penyelesaian :
.... 7 7
− .... −
20 x − 7 x = .... − 0 = .... = ....
a. Lim = Lim x x = Lim
x → 2 x + 9 x → 2 x .... x → .... 2 + 0 ....
+ 2+
x x x
x 2 .... 15 .... 15
+ 2 + 1+ 2 + 2
x + 7 x + 15
2
b. Lim = Lim .... x .... = Lim x x =
x → x+2 x → .... 2
+ 2
x → .... 2
+
2
x x x2 x2
1 + .... + 0 1
= =
.... + 0 ....
6
SUMBER : https://matematikasukailmu.blogspot.com/
.... .... 1 ....
+ 2 + 2
x + 12 x 2
x x x = 0+0 = 0 =0
c. Lim 2 = Lim = Lim
x → x + x x → .... x x → 1 1 + .... 1
2
+ 2 .... +
x x x
Ada cara lain dalam upaya menentukan nilai limit fungsi aljabar, yaitu dengan
menggalikan bilangan bentuk pecahan yang nilainya 1 dan tersusun dari
bilangan sekawannya.
Contoh 4 :
x−4 x+2− 2
a. Lim b. Lim c. Lim x 2 + 2 x − x 2 − x
x →4 x −2 x →0 x x →
Penyelesaian :
x−4 x − 4 ( x + 2) ( x − 4)( x + 2)
a. Lim = Lim . = Lim = Lim x + 2
x →4 x − 2 x →4 x − 2 ( x + 2) x →4 x−4 x →4
= 4 +2=2+2=4
x+2 − 2 x + 2 − 2 ( x + 2 + 2) ( x + 2) − 2
b. Lim = Lim . = Lim
x →0 x x →0 x ( x + 2 + 2 ) x →0 x ( x + 2 + 2 )
x 1 1
= Lim = Lim =
x →0 x( x + 2 + 2 ) x→0 x + 2 + 2 0+2 + 2
1 1 1
= = = 2
2+ 2 2 2 2
( x2 + 2x + x2 − x )
c. Lim x 2 + 2 x − x 2 − x = Lim( x 2 + 2 x − x 2 − x ).
x → x →
( x2 + 2x + x2 − x )
7
SUMBER : https://matematikasukailmu.blogspot.com/
( x 2 + 2 x) − ( x 2 − x)
x2 + 2x − x2 + x
= Lim = Lim
x →
x 2 + 2 x + x 2 − x x→ x 2 (1 + 2 ) + x 2 (1 − 1 )
x x
3x 3
= Lim = Lim
x → 2 1 x → 2 1
x (1 + ) + (1 − ) 1+ + 1−
x x x x
3 3
= =
1+ 0 + 1− 0 2
A.3. TEOREMA LIMIT.
Untuk menentukan nilai Limit fungsi, akan lebih mudah jika mampu memahami
Teorema yang berlaku pada Limit Fungsi, diantaranya:
2. lim x = a
x→a
f ( x) lim f ( x) A
lim = x→a = asal lim g ( x) = 0
x→a g ( x) lim g ( x) B x→a
x→a
x→a x → a
9. Jika n suatu bilangan bulat positif dan lim f ( x) = A, dengan A > 0 maka:
x→a
lim n f ( x) = n lim f ( x) = n A
x→a x→a
8
SUMBER : https://matematikasukailmu.blogspot.com/
Contoh 5 :
x x
a. Lim(5x )(2 x − 3)( x 2 + 1) b. Lim(7 x − 2) 2 c. Lim d. Lim 3
x→2 x→2 x →5 1 − 7x x →4 5x − 1
Penyelesaian :
x Lim( x ) 5 5 5
c. Lim = x →5
= = =
x →5 1 − 7 x Lim(1 − 7 x ) 1 − 7(5) 1 − 35 − 34
x →5
x x Lim( x ) 4 4 4
x →4
d. Lim 3 = 3 Lim = 3 = 3 =3 = 3
x →4 5x − 1 x →4 5x − 1 Lim(5 x − 1) (5.4 − 1) (5.4 − 1) 19
x →4
LATIHAN KD 3. 30
2x + 1 x4 − 5
a. Lim( x − 8 x + 17)
2
c. Lim 2 e. Lim
x →2 x →1 x − 3 x + 4 x →2 x3
2x − x2 7x + 2
b. lim 3x 2 + 2 x + 9 d. lim 2 f. lim
x →2 x →2 5 x + x − 1 x →1 x+3
2. Hitunglah limit – limit fungsi berikut ini !
x 2 − 64 x2 − 6x x 2 − 49
a. lim c. lim e. lim
x →8 x − 8 x → 6 x 2 − 36 x →7
x2 − 7
x 2 + 5 x − 14 3x 2 − 17 x + 20 ( x − 3)( x 2 − 3x − 10)
b. lim d. lim 2 f. lim
x→2 x−2 x → 4 4 x − 25x + 36 x →3 x 2 − x − 10
1. Hitunglah limit – limit fungsi berikut ini!
( x + 1) 2 − 1 x4 − x2 2x
a. lim c. lim e. lim
x →0 x x →0 x2 x →0 5 − 5− x
(2 x − 1) 2 − 1 2+ x − 2− x
b. lim d. lim
x →0 x x →0 x
2. Hitunglah limit –limit dari fingsi berikut ini !
( x − 2) 2 4 x 2 − 3x + 4
a. lim 2 c. lim 2 e. lim 4 x 2 − 6 x − (2 x + 1)
x → x + 1 x → x + 2 x + 5 x →
x−2 x
b. lim d. lim x − x 2 − 8 x
x → x x →
9
SUMBER : https://matematikasukailmu.blogspot.com/