Anda di halaman 1dari 44

PROGRAM KB

(KELUARGA BERENCANA)
SEJARAH PROGRAM KB
NASIONAL
• Awal program fokus pada upaya
pengaturan kelahiran dalam rangka
peningkatan kesejahteraan Ibu dan Anak
(Era 1970-an)
• Melembagakan dan membudayakan
Norma Keluarga Kecil Bahagia dan
Sejahtera (era 1980-1990-an)
• Keluarga Berkualitas 2015
SEBELUM
ORDE BARU

PRO-NATALIS

• NEGARA BESAR = PENDUDUK BANYAK;


• PENDUDUK BESAR = ASET PEMBANGUNAN;
• BANYAK ANAK = BANYAK REJEKI;
1967
Penandatangan Deklarasi Kependudukan
di Bucharest (Rumania) oleh para Pemimpin
di Dunia (termasuk Presiden RI  Soeharto)

• Era baru kebijakan kependudukan;


• Lembaga Keluarga Berencana Nasional
(LKBN) dibentuk tahun 1968;
• BKKBN dibentuk tahun 1970;
PENDUDUK
 Besar + Berkualitas = Modal Pembangunan

 Besar + Tidak Berkualitas = Beban Pembangunan


INDIKATOR DEMOGRAFIS
PROGRAM KB
VARIABEL
PENENTU FERTILITAS

DEMOGRAFI

SOSIAL
EKONOMI FERTILITAS

VARIABEL
LAINNYA

MODERNISASI
PROXIMATE DETERMINANTS
(Kingsley Davis & Judith Blake, 1956)
Intercourse Variables:
1. Umur memulai hubungan
DEMOGRAFI kelamin
2. Selibat permanen
3. Lamanya berstatus kawin
4. Abstinensi sukarela

SOSIAL
5. Abstinensi terpaksa
6. Frekuensi senggama
FERTILITAS
Conception Variables:
EKONOMI
7. Infekunditas sengaja
8. Pemakaian kontrasepsi
9. Infekunditas tidak disengaja

VARIABEL Gestation Variables:


LAINNYA 10. Mortalitas janin tidak disengaja
11. Mortalitas janin disengaja

PROXIMATE
PROXIMATE DETERMINANTS
DETERMINANTS
DEKOMPOSISI FERTILITAS
(John Bongaarts)

VARIABEL
INTERCOURSE
•Proporsi wanita VARIABEL
status kawin KONSEPSI
(Usia Kawin • Menyusui (post-
Pertama) partum VARIABEL
infecundability) GESTASI
• PEMAKAIAN
KONTRASEPSI • ABORSI

Pengaruhnya
lebih 90 %
SASARAN
SASARAN UTAMA
UTAMA PROGRAM
PROGRAM KB
KB
ADALAH
ADALAH PENURUNAN
PENURUNAN FERTILITAS
FERTILITAS
(ANGKA
(ANGKA KELAHIRAN)
KELAHIRAN)

TFR Paling
(TOTAL
(TOTAL FERTILITY
FERTILITY RATE)
RATE) dominan, tapi
bukan satu2nya
PESERTA
PESERTA KB
KB AKTIF
AKTIF
(CONTRACEPTIVE
(CONTRACEPTIVE PREVALENCE
PREVALENCE RATE)
RATE)

PESERTA
PESERTA KB
KB BARU
BARU
(NEW
(NEW ACCEPTORS)
ACCEPTORS)
FERTILITAS MENURUT
PENDIDIKAN DAN KESEJAHTERAAN
Pendidikan dan Anak Pernah Dilahirkan
TFR
Indeks Kesejahteraan Wanita 40 - 49

Pendidikan
· Tidak sekolah 2.6 4.3
· Tidak tamat SD 2.7 4.4
· Tamat SD 2.7 4.0
· Tidak tamat SMP 2.5 3.7
· Tamat SMP atau lebih 2.5 3.0

Indeks Kesejahteraan
(quintile)
· Q1 (terendah) 3.0 4.4
· Q2 2.6 4.3
· Q3 2.7 4.1
· Q4 2.5 4.0
· Q5 (tertinggi) 2.2 3.4
TOTAL 2.6 4.0
Source: SDKI, 2002-2003
PESERTA KB
BARU:
BARU: AKTIF:
AKTIF:
PUS
PUS yang
yang baru
baru pertama
pertama kali
kali PUS
PUS yang
yang pada
pada saat
saat pengumpulan
pengumpulan
menggunakan
menggunakan kontrasepsi
kontrasepsi atau
atau data
data sedang
sedang mempergunakan
mempergunakan
kembali
kembali menggunakan
menggunakan kontrasepsi
kontrasepsi kontrasepsi
kontrasepsi
setelah
setelah kehamilan/keguguran
kehamilan/keguguran

Contraceptive Prevalence Rate (CPR) =


85% Prevalensi Peserta KB
Contraceptive Prevalence Rate (CPR)
SDKI 1987 – 2007 (%)

70
60.3 61.1
54.7 57.4
60
47.7 49.7
50
40
30
20
10
0
1987 1991 1994 1997 2002 2007
DROP OUT

INGIN
ALASAN LAIN:
ANAK:

Efek samping
Kegagalan
Tidak puas
Tidak ada
akses
Alasan lain2
EFEKTIVITAS & KELANGSUNGAN
SETIAP JENIS KONTRASEPSI
JENIS EFEKTIVITAS KELANGSUNGAN
KONTRASEPSI KONTRASEPSI KONTRASEPSI
(2) (3)

MOP 100 % 99,6 %


MOW 100 % 99,6 %
IUD 98 % 91,1 %
IMPLANT 99 % 97,3 %
SUNTIKAN 97 % 81,6 %
PIL 92 % 68,1 %
KONDOM 85 % 61,2 %
Sumber: (2) The Essential of Contraceptive Technology, 18th Revised Edition;
(3) SDKI 2002/2003;
CONTRACEPTION PREVALENCE RATE (CPR)
MALUKU 33.9 NASIONAL 61.4
PAPUA 37.2
PABAR 39.1
NTT 42.2
SULBAR 45.4
NAD 47.9
MALUT 49.4
SULTRA 50.7
SULSEL 53.4
SUMUT 54.2
NTB 54.9
RIAU 56.7
BANTEN 57.2
KEPRI 57.6
KALTIM 59.3
SUMBAR 59.9
CPR PROVINSI…

DKI 60.1
GRTL 60.2
JABAR 61.1
KALBAR 62.7
SULTENG 63.6
JATENG 63.7
KALSEL 64.4
SUMSEL 64.8
JAMBI 65.1
JATIM 66.1
KALTENG 66.5
DIY 66.9
BABEL 67.8
SULUT 69.2
BALI 69.4
LAMPUNG 71
BENGKULU 73.9
16
Sumber: SDKI 2007
PEMAKAIAN KONTRASEPSI
MENURUT METODE

0 5 10 15 20 25 30

13.2 %
Pil
IUD 6.2 %

27.8 %
Suntikan
Kondom 0.9 %

Implant 4.3 %

Tubectomy 3.7 %

Vasectomy 0.4 %

1.6 %
Kalender
Sanggama terputus 1.5 %

Sumber: SDKI 2002-2003


PEMAKAIAN KONTRASEPSI
MENURUT SUMBER PELAYANAN
70 63 %
60

50 43 % 42 %
40
28 %
30

20 15 %
8%
10

0
Pemerintah Swasta Lainnya

1997 2002/03

Sumber: SDKI 2002-2003


KEINGINAN BER-KB YANG
TAK TERPENUHI
(FP UNMET NEED)

PUS yang sebenarnya tidak ingin punya anak lagi


atau ingin menunda kelahiran anak berikutnya
tetapi karena berbagai alasan tidak memakai
kontrasepsi
ALASAN:
akses, takut efek thd
kesehatan, dilarang TANTANGAN
TANTANGAN
keluarga, dll. DAN
DAN PELUANG
PELUANG
“UNMET NEED” KB

15.0
12.7 %
12.5
10.6 %
9.2 %
10.0 9.1 %
8.6 %

7.5

5.0

2.5

0
1991 1994 1997 2002/03 2007
SURVEI
SURVEI DEMOGRAFI
DEMOGRAFI DAN
DAN KESEHATAN
KESEHATAN INDONESIA
INDONESIA
ARAH KEBIJAKAN
PROGRAM KB NASIONAL
2005-2009
PERPRES NO. 7 TAHUN 2005
Rencana Pembangunan Jangka
Menengah Nasional
(RPJMN)
SASARAN RPJMN 2009

INDIKATOR SASARAN
LPP 1.14%

ANGKA KELAHIRAN (TFR) 2.2 ANAK

“UNMET-NEED” 6%

KESERTAAN KB PRIA 4,5%

MEDIAN KAWIN PERTAMA WANITA 21 TAHUN


VISI & MISI

PROGRAM
KELUARGA
BERENCANA
UNDANG-UNDANG NO. 10/1992

KELUARGA BERENCANA

UPAYA PENINGKATKAN KEPEDULIAN MASYARAKAT DALAM


MEWUJUDKAN KELUARGA KECIL YANG BAHAGIA SEJAHTERA
MELALUI:

• PENGATURAN KELAHIRAN;
• PENDEWASAAN USIA PERKAWINAN;
• PENINGKATAN KETAHANAN & KESEJAHTERAAN KELUARGA

25
25
FILOSOFI

MENGGERAKAN PERAN
SERTA MASYARAKAT
DALAM KB
MISI

MEWUJUDKAN
KELUARGA KECIL
BAHAGIA DAN
SEJAHTERA

27
27
VISI
SELURUH KELUARGA IKUT KB

• Bina Keluarga Balita;


• Bina Keluarga Remaja;
• Pendewasaan Usia Kawin;
• Pemakaian Kontrasepsi;
• UPPKS;
• Bina Keluarga Lansia;
• Bina Lingkungan Keluarga
28
28
TUJUAN KELUARGA BERENCANA (KB)

• Tujuan KB berdasarkan RENSTRA 2005-2009


1. Keluarga dengan anak ideal
2. Keluarga sehat
3. Keluarga berpendidikan
4. Keluarga sejahtera
5. Keluarga berketahanan
6. Keluarga yang terpenuhi hak-hak
reproduksinya
7. Penduduk tumbuh seimbang
NILAI

1. CERDAS (SMART)
- Bertindak dengan cepat, tepat, efektif, dan
efisien.

2. ULET (RESILIENT)
- Mampu bertahan dan pulih dengan cepat dalam
kondisi sulit

3. KEMITRAAN (PARTNESHIP)
- Membangun jejaring dan bekerjasama dengan
prinsip saling menguntungkan.
GRAND STRATEGY BKKBN

1. Menggerakkan dan Memberdayakan


Seluruh Masyarakat dalam Program KB
2. Menata Kembali Pengelolaan Program
KB
3. Memperkuat SDM Operasional Program
KB
4. Meningkatkan Ketahanan dan
Kesejahteraan Keluarga Melalui
Pelayanan KB
5. Meningkatkan Pembiayaan Program KB
PROGRAM POKOK
1. Keluarga Berencana;
2. Kesehatan Reproduksi Remaja;
3. Ketahanan dan Pemberdayaan Keluarga;
4. Penguatan Kelembagaan Keluarga Kecil Berkualitas;
5. Pengelolaan SDM Aparatur;
6. Penyelenggaraan Pimpinan Kenegaraan dan
Kepemerintahan;
7. Program Peningkatan Sarana dan Prasarana
Aparatur Negara;
8. Peningkatan Pengawasan dan Akuntabilitas Aparatur
Negara
PROGRAM KELUARGA BERENCANA

Memenuhi permintaan masyarakat


akan pelayanan KB dan KR yang
berkualitas, termasuk upaya-upaya
menurunkan angka kematian ibu,
bayi, dan anak serta penanggulangan
masalah kesehatan reproduksi;
KEGIATAN POKOK PROGRAM KB & KR:
•Peningk pelay keluarga miskin termasuk Askeskin
• Pengembangan kebijakan & strategi nasional KB RS &
fasilitas pelayanan rawat inap
• Peningkatan akses & kualitas pelayanan kontrasepsi
• Peningkatan pemakaian kontrasepsi rasional, efektif &
efisien
• Jaminan ketersediaan alat & obat KB-KR bagi keluarga
miskin & pelayanan swasta
Lanjutan………

•Peningkatan akses informasi & pelay KB pria


• Peningkatan kualitas & penerimaan KB pria
• Pelayanan KB pria di tempat kerja & BP4/ KUA
• Kesetaraan gender dlm KB-KR
• Integrasi KB-KR dgn program lain
• Universal precaution HIV/AIDS
• Sosialisasi CRHTU (contrac & reproductive
tecnology update) & promosi perilaku
sehat reproduksi.
UPAYA PROGRAM DAN KEGIATAN
TAHUN 2007

KELUARGA BERENCANA
1) Peningkatan pelayanan keluarga miskin, termasuk
melalui Askeskin;
2) Pengembangan kebijakan dan strategi nasional KB
Rumah Sakit serta Fasilitas Pelayanan Kesehatan
Rawat Inap;
3) Peningkatan Akses dan Kualitas pelayanan
Kontrasepsi;
4) Jaminan Ketersediaan Alat dan Obat KB-KR bagi
Keluarga Miskin dan Pelayanan Swasta;
5) Peningkatan Akses Informasi dan Pelayanan KB Pria;
6) Peningkatan Advokasi dan KIE KHIBA.

36
PROGRAM KESEHATAN REPRODUKSI
REMAJA

Meningkatkan pemahaman, pengetahuan,


sikap dan perilaku positif remaja tentang
kesehatan dan hak-hak reproduksi, guna
meningkatkan derajat kesehatan
reproduksinya dan mempersiapkan
kehidupan berkeluarga dalam mendukung
upaya peningkatan kualitas generasi
mendatang;
PROGRAM KETAHANAN DAN
PEMBERDAYAAN KELUARGA

Meningkatkan kesejahteraan dan membina


ketahanan keluarga dengan memperhatikan
kelompok usia penduduk berdasarkan siklus
hidup, yaitu mulai janin dalam kandungan
sampai dengan lanjut usia;
PROGRAM PENGUATAN PELEMBAGAAN
KELUARGA KECIL BERKUALITAS

Membina kemandirian dan sekaligus


meningkatkan cakupan dan mutu
pelayanan KB dan KR, serta ketahanan dan
pemberdayaan keluarga, terutama yang
diselenggarakan oleh institusi masyarakat
di daerah perkotaan dan perdesaan;
PROGRAM PENGELOLAAN SDM
APARATUR

Meningkatkan sistem pengelolaan dan


kapasitas sumber daya manusia (SDM)
aparatur sesuai dengan kebutuhan;
PROGRAM PENYELENGGARAAN PIMPINAN
KENEGARAAN DAN KEPEMERINTAHAN

Membantu kelancaran pelaksanaan tugas


pimpinan dan fungsi manajemen dalam
penyelenggaraan kenegaraan dan
kepemerintahan;
PROGRAM PENINGKATAN SARANA
DAN PRASARANA APARATUR NEGARA

Mendukung pelaksanaan tugas


dan fungsi manajemen program
secara efektif dan efisien
PROGRAM PENINGKATAN PENGAWASAN
DAN AKUNTABILITAS APARATUR NEGARA

Menyempurnakan dan mengefektifkan


sistem pengawasan dan audit serta sistem
akuntabilitas kinerja dalam mewujudkan
aparatur negara yang bersih, akuntabel,
dan bebas KKN

Anda mungkin juga menyukai