(KELUARGA BERENCANA)
SEJARAH PROGRAM KB
NASIONAL
• Awal program fokus pada upaya
pengaturan kelahiran dalam rangka
peningkatan kesejahteraan Ibu dan Anak
(Era 1970-an)
• Melembagakan dan membudayakan
Norma Keluarga Kecil Bahagia dan
Sejahtera (era 1980-1990-an)
• Keluarga Berkualitas 2015
SEBELUM
ORDE BARU
PRO-NATALIS
DEMOGRAFI
SOSIAL
EKONOMI FERTILITAS
VARIABEL
LAINNYA
MODERNISASI
PROXIMATE DETERMINANTS
(Kingsley Davis & Judith Blake, 1956)
Intercourse Variables:
1. Umur memulai hubungan
DEMOGRAFI kelamin
2. Selibat permanen
3. Lamanya berstatus kawin
4. Abstinensi sukarela
SOSIAL
5. Abstinensi terpaksa
6. Frekuensi senggama
FERTILITAS
Conception Variables:
EKONOMI
7. Infekunditas sengaja
8. Pemakaian kontrasepsi
9. Infekunditas tidak disengaja
PROXIMATE
PROXIMATE DETERMINANTS
DETERMINANTS
DEKOMPOSISI FERTILITAS
(John Bongaarts)
VARIABEL
INTERCOURSE
•Proporsi wanita VARIABEL
status kawin KONSEPSI
(Usia Kawin • Menyusui (post-
Pertama) partum VARIABEL
infecundability) GESTASI
• PEMAKAIAN
KONTRASEPSI • ABORSI
Pengaruhnya
lebih 90 %
SASARAN
SASARAN UTAMA
UTAMA PROGRAM
PROGRAM KB
KB
ADALAH
ADALAH PENURUNAN
PENURUNAN FERTILITAS
FERTILITAS
(ANGKA
(ANGKA KELAHIRAN)
KELAHIRAN)
TFR Paling
(TOTAL
(TOTAL FERTILITY
FERTILITY RATE)
RATE) dominan, tapi
bukan satu2nya
PESERTA
PESERTA KB
KB AKTIF
AKTIF
(CONTRACEPTIVE
(CONTRACEPTIVE PREVALENCE
PREVALENCE RATE)
RATE)
PESERTA
PESERTA KB
KB BARU
BARU
(NEW
(NEW ACCEPTORS)
ACCEPTORS)
FERTILITAS MENURUT
PENDIDIKAN DAN KESEJAHTERAAN
Pendidikan dan Anak Pernah Dilahirkan
TFR
Indeks Kesejahteraan Wanita 40 - 49
Pendidikan
· Tidak sekolah 2.6 4.3
· Tidak tamat SD 2.7 4.4
· Tamat SD 2.7 4.0
· Tidak tamat SMP 2.5 3.7
· Tamat SMP atau lebih 2.5 3.0
Indeks Kesejahteraan
(quintile)
· Q1 (terendah) 3.0 4.4
· Q2 2.6 4.3
· Q3 2.7 4.1
· Q4 2.5 4.0
· Q5 (tertinggi) 2.2 3.4
TOTAL 2.6 4.0
Source: SDKI, 2002-2003
PESERTA KB
BARU:
BARU: AKTIF:
AKTIF:
PUS
PUS yang
yang baru
baru pertama
pertama kali
kali PUS
PUS yang
yang pada
pada saat
saat pengumpulan
pengumpulan
menggunakan
menggunakan kontrasepsi
kontrasepsi atau
atau data
data sedang
sedang mempergunakan
mempergunakan
kembali
kembali menggunakan
menggunakan kontrasepsi
kontrasepsi kontrasepsi
kontrasepsi
setelah
setelah kehamilan/keguguran
kehamilan/keguguran
70
60.3 61.1
54.7 57.4
60
47.7 49.7
50
40
30
20
10
0
1987 1991 1994 1997 2002 2007
DROP OUT
INGIN
ALASAN LAIN:
ANAK:
Efek samping
Kegagalan
Tidak puas
Tidak ada
akses
Alasan lain2
EFEKTIVITAS & KELANGSUNGAN
SETIAP JENIS KONTRASEPSI
JENIS EFEKTIVITAS KELANGSUNGAN
KONTRASEPSI KONTRASEPSI KONTRASEPSI
(2) (3)
DKI 60.1
GRTL 60.2
JABAR 61.1
KALBAR 62.7
SULTENG 63.6
JATENG 63.7
KALSEL 64.4
SUMSEL 64.8
JAMBI 65.1
JATIM 66.1
KALTENG 66.5
DIY 66.9
BABEL 67.8
SULUT 69.2
BALI 69.4
LAMPUNG 71
BENGKULU 73.9
16
Sumber: SDKI 2007
PEMAKAIAN KONTRASEPSI
MENURUT METODE
0 5 10 15 20 25 30
13.2 %
Pil
IUD 6.2 %
27.8 %
Suntikan
Kondom 0.9 %
Implant 4.3 %
Tubectomy 3.7 %
Vasectomy 0.4 %
1.6 %
Kalender
Sanggama terputus 1.5 %
50 43 % 42 %
40
28 %
30
20 15 %
8%
10
0
Pemerintah Swasta Lainnya
1997 2002/03
15.0
12.7 %
12.5
10.6 %
9.2 %
10.0 9.1 %
8.6 %
7.5
5.0
2.5
0
1991 1994 1997 2002/03 2007
SURVEI
SURVEI DEMOGRAFI
DEMOGRAFI DAN
DAN KESEHATAN
KESEHATAN INDONESIA
INDONESIA
ARAH KEBIJAKAN
PROGRAM KB NASIONAL
2005-2009
PERPRES NO. 7 TAHUN 2005
Rencana Pembangunan Jangka
Menengah Nasional
(RPJMN)
SASARAN RPJMN 2009
INDIKATOR SASARAN
LPP 1.14%
“UNMET-NEED” 6%
PROGRAM
KELUARGA
BERENCANA
UNDANG-UNDANG NO. 10/1992
KELUARGA BERENCANA
• PENGATURAN KELAHIRAN;
• PENDEWASAAN USIA PERKAWINAN;
• PENINGKATAN KETAHANAN & KESEJAHTERAAN KELUARGA
25
25
FILOSOFI
MENGGERAKAN PERAN
SERTA MASYARAKAT
DALAM KB
MISI
MEWUJUDKAN
KELUARGA KECIL
BAHAGIA DAN
SEJAHTERA
27
27
VISI
SELURUH KELUARGA IKUT KB
1. CERDAS (SMART)
- Bertindak dengan cepat, tepat, efektif, dan
efisien.
2. ULET (RESILIENT)
- Mampu bertahan dan pulih dengan cepat dalam
kondisi sulit
3. KEMITRAAN (PARTNESHIP)
- Membangun jejaring dan bekerjasama dengan
prinsip saling menguntungkan.
GRAND STRATEGY BKKBN
KELUARGA BERENCANA
1) Peningkatan pelayanan keluarga miskin, termasuk
melalui Askeskin;
2) Pengembangan kebijakan dan strategi nasional KB
Rumah Sakit serta Fasilitas Pelayanan Kesehatan
Rawat Inap;
3) Peningkatan Akses dan Kualitas pelayanan
Kontrasepsi;
4) Jaminan Ketersediaan Alat dan Obat KB-KR bagi
Keluarga Miskin dan Pelayanan Swasta;
5) Peningkatan Akses Informasi dan Pelayanan KB Pria;
6) Peningkatan Advokasi dan KIE KHIBA.
36
PROGRAM KESEHATAN REPRODUKSI
REMAJA