PENGERTIAN
FILSAFAT ILMU &
RUANG LINGKUP
PENGERTIAN
F I L S A FAT I L M U
Kata "Philosophy" berasal dari Bahasa
Yunani φιλοσοφία (philosophia).
Philo + sophia atau philos + sophos
Philo = cinta (love of ),
Sophia = kebijaksanaan (wisdom).
Secara etimologis, filsafat= cinta akan
kebijaksanaan (love of wisdom).
Beberapa definisi
terminologis Filsafat
Karakteristik
Filsafat
Speku- Siste-
Kritis Holistik Radikal
latif matis
Sejarah BERFIKIR:
DIMULAI DARI
F I L S A FAT
YUNANI KUNO
MITOS ... – 6 SM
LOGOS 3 – 6 M
ANTROPOS 18 M
MUNCULNYA FILSAFAT
MITOLOGI
• Dongeng, Takhayul, mitos,
• Kepercayaan dewa-dewa.
DE-MITOLOGI
Alam dipikirkan secara
rasional dan kritis
LOGOS
(Filsafat dan ilmu)
STRUKTUR PENGETAHUAN
MANUSIA
JENIS PENGETAHUAN
BERDASAR SUMBERNYA
PEMAHAMAN AHLI
TENTANG FILSAFAT ILMU
Robert Ackermann:
Philosophy of science is a critique of current scientific
opinions by comparison to proven past views .
Cornelius Beenjamin:
Philosophy of science is the systematic study of the nature
of science, especially of its methods, its concepts, and pre-
suppositions.
AR. Lacey:
Philosophy of science is the study of how science works
or should work.
The Liang Gie :
Adalah Segenap pemikiran reflektif thd aneka persoalan
menyangkut landasan ilmu/ hubungan ilmu dg
kehidupan manusia.
DEFINISI FILSAFAT ILMU:
Telaah secara filsafati tentang aneka
pertanyaan mengenai hakikat ilmu.
Apakah pengetahuan dan ilmu pengetahuan?
Objek apakah yang ditelaah oleh ilmu?
Bagaimana wujud hakiki dari obyek ilmu?
Bagaimana relasi antara obyek dg daya tangkap
subyek?
Bagaimana proses diperolehnya ilmu pengetahuan?
Prosedur yang bagaimana dalam memperoleh ilmu?
Apakah yg disebut kebenaran dalam ilmu?
Hal apa saja untuk mendapatkan kebenaran ilmu?
Untuk apa ilmu digunakan?
Dapatkah ilmu diintervensi oleh ajaran moral?
Bagaimana relasi ilmu dengan moral?
13
Istilah Filsafat Ilmu Theory of science
Meta science Science of science.
OBJEK FILSAFAT ILMU
Objek filsafat:
(1) Segala bentuk pemikiran manusia ttg hal
yang ada (Hosien);
(2) Segala persoalan pokok yg dihadapi
manusia (Mulder);
(3) Segala pengetahuan dan apa yg ingin
diketahui manusia (Kattsoff).
OBJEK MATERIAL
FILSAFAT ILMU
Confirmatory Theories of
Theories Explanation
Apakah ARCHE ?
( Ultimate Reality segala yang ADA ? )
Thales (624 - 548 SM) AIR
Anaximander (610 - 518 SM) APEIRON
Anaximanes (590 - 518 SM) UDARA
Phytagoras (580 - 500 SM) BILANGAN
Demokritos (460 - 370 SM) ATOM
Herakleitos (550-480 SM) Api
SOFISME YANG SKEPTIS
SOFISME YANG SKEPTIS
Tak ada kebenaran penge-
tahuan yg bersifat mutlak.
Kebenaran itu relatif
Protagoras: “Homo
mensura (manusia adalah
ukuran segalanya)”
MANUSIA ALAM
(ANTROPOLOGI FILS) (KOSMOLOGI)
ABAD KEGELAPAN
BAGI ILMU PENGETAHUAN
PERMULAAN ABAD
MODERN LEONARDO DA VINCI
COPERNICUS
RENAISSANCE KEPLER
GALILEO GALILEI
14 - 15 MASEHI FRANCIS BACON
AUFKLARUNG VOLTAIRE
JJ. ROUSSEAU
MONTESQUIEU
(PENCERAHAN) IMMANUEL KANT
18 MASEHI
PEMILAHAN:
AGAMA DAN FILSAFAT
Agama didasari atas Keyakinan (Keimanan), Filsafat
didasari olah pikir (Sekulerisasi).
Olah pikir manusia tanpa mendasarkan agama,
memunculkan aneka paham pemikiran.
RASIONALISME
EMPIRISME
KRITISISME
IDEALISME
POSITIVISME
STRUKTURALISME
NEOPOSITIVISME
FENOMENOLOGI
RENAISSANCE
THEOLOGIAE
LOGOS
AUFKLARUNG
MITOS
RASIONALISME
ANCILLA
POSITIVISME
KRITISISME
EMPIRISME
IDEALISME
FILSAFAT THEOLOGI ILMU CABANG FAKTOR HEURISTIK
BIOLOGI KOMPUTER
ASTRONOMI
AGAMA
FILSAFAT MATEMATIKA PARIWISATA
FILSAFAT
FISIKA
KIMIA DLL.
SOSIOLOGI