Anda di halaman 1dari 36

HAtAJFHFt PR0YFK

Drs, M, Siutmun MSIE


I!`.`.! '.`.J!'!`
!.` !.`I.I
Iompefensi:
Mengefohui konsep orgonisosi don monojemen
secoro umum
Sub Iompefensi:
Pengerfion don fungsi orgonisosi don
monojemen
Sfrukfur orgonisosi
Proses monojemen
Iepemimpinon don pengombiIon kepufuson
#SANISASI #SANISASI
Umumnyo monusio mempunyoi bonyok fujuon yong
hendok dicopoinyo. Unfuk mencopoi fujuon yong besor
seseorong memerIukon orong Ioin unfuk bekerjosomo
mencopoi fujuon fersebuf. DoIom kerjosomo fersebuf
kegiofon yong diIokukon oIeh orong yong ferIibof
mengikufi suofu poIo kerjo ferfenfu, sperfi odonyo
joIur-joIur wewenong, perinfoh, fonggung jowob secoro
verfikoI don hori;onfoI doIom hirorki jobofon yong
muncuI.
Tempof ofou wodoh kerjosomo unfuk mencopoi fujuon
dengon poIo ferfenfu disebuf sebogoi orgonisosi.
0-0rupu Pundungun T0ntung rgunisusi:
#4s0nzw0ig m0ngutukun 4rgunisusi uduIuh :
Sist0m s4siuI yuitu 4rung-4rung duIum k0I4mp4k
Int0grusi utuu k0sutuun duri uktivitus 4rung-4rung yung -0k0rgu sumu
rung-4rung yung -0r4ri0ntusi pudu tuguun -0rsumu
Piffn0r dun Sh0rw44d m0n0kunkun pudu int0r0Iusi f4rmuI unturu
4rung-4rung duIum m0ncupui tuguun -0rsumu yuitu :
"rgunisusi uduIuh suutu p4Iu dun curu duIum munu s0gumIuh
4rungyung suIing -0rhu-ungun -0rt0mu muku s0curu intim dun
t0rikut duIum suutu tugus yung -0rsifut k4mpI0k -0rhu-ungun
sutu d0ngun yung Iuinnyu s0curu sudur m0n0tupkun dun
m0ncupui tuguun yung t0Iuh dit0tupkun s0curu sist0mutis",
AII0n "rgunisusi uduIuh suutu pr4s0s id0ntifikusi
p0m-0ntukun p0ng0I4mp4kun k0rgu m0nd0fisikun dun
m0nd0I0gusikun w0w0nung muupun tunggung guwu- m0n0tupkun
hu-ungun-hu-ungun d0ngun muksud untuk m0mungkinkun 4rung-
4rung -0k0rgusumu s0curu 0f0ktif duIum m0nugu tuguun yung
t0Iuh dit0tupkun",
Muthius Ar40f m0nyimpuIkun " rgunisusi uduIuh wuduh t0mput
-0rhimpunnyu s0gumIuh 4rung yung -0k0rgu -0rsumu-sumu untuk
m0ncupui tuguun yung dit0tupkun s0curu -0rsumu",
0rdusurkun -0-rupu p0ng0rtiun
diutus muku suutu 4rgunisusi
m0mpunyui ciri-ciri s0-ugui -0rikut ;
Adunyu s0k0I4mp4k 4rung
Adunyu k0giutun yung -0r-0du dun
suIing t0rkuit
Tiup ungg4tu m0m-0rikun k4nstri-usi
Adunyu k0w0ungun dun k44rdinusi
Adunyu tuguun.
Prinsip-prinsip Organisasi :
1. Objective, yaitu adanya tujuan yang jelas
2. Fungtional organization
3. Balance
4. Specialization
5. Contynuity
6. Flexibelity
7. Simplicity
8. Unity of Command
9. Spand of control
10. Supervisory of channel
11. Communication
12. Coordination
13. Efektiveness
ST#&T&# #SANISASI : M0rupukun
susunun yung t0rdiri duri fungsi-fungsi dun
hu-ungun-hu-ungun yung m0nyutukun
k0s0Iuruhun k0giutun untuk m0ncupui
tuguun, S0curu fisik struktur 4rgunisusi
duput dinyutukun duIum -0ntuk -ugun yung
m0mp0rIihutkun hu-ungun unit-unit
4rgunisusi dun guris k0w0nungun yung udu,
0ntuk--0ntuk 4rgunisusi :
A, rgunisusi Suris {Lini}
, rgunisusi Lini dun Stuf
C, rgunisusi Fungsi4nuI
D, rgunisusi Mutrik
rgonisosi 0oris (Lini)
Ciri-ciri:
Sutu utusun
uwuhun -0rtunggung guwu- pudu utusun Iungsung
Sutu k4mund4
0-uikun struktur ini uduIuh ;
S0d0rhunu
C0put duIum d0cisi4n muking
Tunggung guwu- g0Ius
0I0muhun struktur ini uduIuh :
44rdinusi suIit
4munikusi -0rsifut v0rtikuI
t4ritus utusun sungut -0sur
Peneropon podo orgonisosi reIofif keciI (perusohoon
keIuorgo)
BAGAN STRUKTUR ORGANISASI GARIS (LINI)
PIMPINAN
PELAKSANA
A
PELAKSANA
B
PELAKSANA
C
PEKERJA PEKERJA PEKERJA
Organisasi Lini dan Staf
W Ciri-ciri
danya Staf sebagai pembantu pimpinan
danya struktur lina (pelaksana)
W Kebaikan struktur ini :
danya pembagian pekerjaan yang jelas
Kesempatan pengembangan diri yang luas
Ikut serta dalam pembagian wewenang dan
tanggung jawab
Kerjasama dan fleksibilitas yang baik
W KeIamahan struktur ini adaIah:
Kekaburan tanggung jawab lini dan staf
Koordinasi kurang baik
W Penerapan pada organisasi mulai berkembang
(sedikit lebih besar dan komplek dan mencari
pimpinan yang perfek sulit)
STRUKTUR ORGANISASI LINI DAN STAF
PIMPINAN
PELAKSANA
A
PELAKSANA
B
PELAKSANA
C
PEKERJA PEKERJA PEKERJA
STAF
Organisasi FungsionaI
Ciri-ciri
rgunisusi di-ugi utus fungsi-fungsi k0giutun / tugus
Adunyu guris k44rdinusi k0rgu untur fungsi-fungsi
44rdinusi dun k0rgusumu t0um w4rk sungut p0nting
0-uikun struktur ini :
Adunyu sp0siuIisusi k0rgu yung diIukukun d0ngun -uik
0s0mputun -0rk0m-ung kuryuwun Iuus
AnuIisis p0k0rguun muduh
0rgusumu dun fI0ksi-0Iitus -uik
0I0muhun :
Tunggung guwu- t0r-ugi--ugi
0mungkinun suIing m0m0tingkun fungsi-fungsi
s0hinggu k44rdinusi m0ny0Iuruh suIit diIukukun
Mutusi p0k0rgu sukur diIukukun kur0nu -idung
k0uhIiun -0r-0du--0du
Sering dipokoi podo orgonisosi / perusohoon
yong sudoh muIoi besor don ruong Iingkup
fugos orgonisosi muIoi meIuos don kompIek,
mis. Perusohoon keIos menengoh keofos)
STRUKTUR ORGANISASI FUNGSIONAL
PIMPINAN
PRODUKSI LOGISTIK MAINTENEN
PEKERJA PEKERJA PEKERJA
STAF
PEMASARAN KEUANGAN DAN LAIN-LAIN
PEKERJA PEKERJA PEKERJA
PIMPINAN
PRODUKSI LOGISTIK MAINTENEN
PEKERJA PEKERJA PEKERJA
STAF
PEMASARAN KEUANGAN DAN LAIN-LAIN
PEKERJA PEKERJA PEKERJA
#SANISASI MAT#I
W Pada struktur ini terdapat jalur fungsional dan
jalur program/proyek. Tujuannya memanfaatkan
sumberdaya (fungsi) secara efektif dan efisen
dalam menjalankan berbagai program organisasi
W Kelemahan yang menonjol dari struktur ini adalah
karena setiap pekerja mempunyai dua atasan
(fungsi dan program), dan sulit melakukan
koordinasi antar du pimpinan.
W Strutur ini baik dilaksanakan pada organisasi
dengan beban kerja besar dan kualitas sumber
daya manusia organisasi sudah sangat baik,
mekanisme kerja sudah terspesialisasi dan
terstandarisasi dengan baik
STRUKTUR ORGANISASI MATRIK
PIMPINAN
LOG
PELAKSANA
PROD
PROY-C
PROY-B
PROY-A
PIMPRO
PELAKSANA
PELAKSANA
PELAKSANA
PELAKSANA
PELAKSANA
STAF
KEU
PELAKSANA
PELAKSANA
PELAKSANA
SDM
PELAKSANA
PELAKSANA
PELAKSANA
MANAJEMEN
DEFINISI:
Munug0m0n uduIuh s0ni untuk m0Iuksunukun suutu
p0k0rguun m0IuIui 4rung Iuin {M,P, F4II0t}
Munug0m0n uduIuh pr4s0s t0rt0ntu yung t0rdiri duri
k0giutun m0r0ncunukun m0ng4rgunisusikun
m0ngg0rukun sum-0r duyu munusiu & sum-0r duyu
Iuin untuk m0ncupui tuguun yung t0Iuh dit0tupkun
{T0rry}
Munug0m0n uduIuh pr4s0s m0r0ncunukun
m0ng4rgunisusikun m0mimpin m0ng0nduIikun usuhu-
usuhu ungg4tu 4rgunisusi dun pr4s0s p0nggunuun
sum-0r duyu 4rgunisusi untuk m0ncupui tuguun-tuguun
4rgunisusi yung suduh dit0tupkun {St4n0r & Wunk0I}
Munug0m0n uduIuh s0ni / t0knik m0ng0I4Iu sum-0r
duyu yung dimiIiki / dikuusui 4I0h suutu 4rgunisusi
duIum rungku m0ncupui tuguun 4rgunisusi s0curu
0fisi0n dun 0f0ktif {Muthius Ar40ff}
Beberapa Pengertian Penting :
Pr4s0s m0ncukup uktifitus p0r0ncunuun dun p0m-uutun
k0putusun p0ng4rgunisusiun k0p0mimpinun dun p0ng0nduIiun,
Sum-0r duyu m0ncukup sum-0r duyu munusiu sum-0rduyu
fisik/mut0riuI finunsiuI dun inf4rmusi {M+ZI+E},
Ef0ktif yuitu ukurun tingkut p0ncupuiun tuguun {4utput} yung
diinginkun,
Efisi0n yuitu ukurun tingkut k0h0mutun p0mukuiun sum-0r duyu
{input} duIum m0ncupui tuguun,
rgunisusi uduIuh wuduh t0mput -0rhimpunnyu s0gumIuh 4rung
yung -0k0rgu sumu duIum m0ncupui tuguun -0rsumu yung
dis0pukuti s0-0Iumnyu,
S0ni m0rupukun s0suutu yung dip0r4I0h m0IuIui p0nghuyutun dun
p0nguIumun dun hunyu duput dimiIiki s0curu individuuI,
T0knik m0rupukun suutu m0t4du untuk m0ng0rgukun/m0nduputkun
s0suutu s0curu sist0mutis dun t0rukur s0hinggu duput dimiIiki
dun dip0Iuguri 4I0h s0muu 4rung,
Munug0r uduIuh 4rung yung m0miIiki 4t4ritus untuk m0Iuksunukun
tuguun 4rgunisusi,
Tingkatan Manjemen :
W Arah VertikaI, menyatakan IeveI hirarki :
W Arah HorizontaI, menyatakan fungsi-fungsi aktivitas
Top Manajemen
MidIe Manajemen
Lower Manajemen
Top
MidIe
Lower

5
0
7
9

4
3
M
a
r
k
e
t
t
i
n
g
F
i
n
a
n
c
e
H
u
m
a
n

R
e
s
o
u
r
c
e
A
d
m
i
n
i
s
t
r
a
t
i
o
n
O
t
h
e
r

A
r
e
a
s
PROSES MANAJEMEN
P0n0ntupun Tuguun {S4uI S0tting}
PIunning
rgunizing & Stuffing
Dir0cting
Sup0rvising & C44rdinuting
C4ntr4IIing & EvuIuuting
Proses manajemen memerlukan Sarana dan Prasarana, al:
kekuasaan, tujuan, orientasi, manusia, serta sumber daya
lainnya.
Iekuosoon dibufuhkon oIeh seorong monojer
unfuk mempengoruhi orong Ioin.
8eberopo jenis kekuosoon yong diperIukon
pemimpin:
L0gitimut0 P4w0r, Iekuosoon formoI yong
ferjodi koreno suofu posisi/jobofon
C40rsiv0 P4w0r, kekuosoon unfuk
memokso/menghukum
#0wurd P4w0r, kekuosoon unfuk memeberi
penghorgoon
#0f0r0nc0 P4w0r, kekuofon yong biso
menyebebkon orong Ioin mengikufi/meniru
Ep0rt P4w0r, kekuosoon yong fimbuI oIeh
keungguIon pengefohuon, pengoIomon, ofou
kemompuon
Penentapan Tujuan (GoaI Setting)
Tuguun m0rupukun misi susurun yung ingin
dicupui 4I0h 4rgunisusi dun munug0r
-0rtugus m0nguruhkun 4rgunisusi untuk
m0ncupui tuguun t0rs0-ut,
Tuguun yung -uik hurus m0m0nuhi sifut-
sifut:
- Sp0sifik; g0Ius upu yung ingin dicupui
- #0uIistis; -isu dicupui -ukun ungun-ungun
- T0rukur; duput diukur tingkut k0-0rhusiIunnyu
- T0r-utus wuktu; punyu -utusun wuktu m0ncupui
tuguun
PIanning
Perenconoon, merupokon proses pemiIihon informosi don
pembuofon osumsi-osumsi mengenoi keodoon moso
dofong guno merumuskon kegiofon-kegiofon yong
diperIukon doIom rongko mencopoi fujuon yong
dihoropkon
Perenconoon berkoiofon dengon usoho menjowob
perfonyoon-perfonyoon : Apo, 8iIo mono, Dimono,
8ogoimono, Ieh siopo.
Perenconoon mempunyoi mokno:
- MemiIih oIfernofif, unfuk mengombiI kepufuson (Decision
Moking)
- Memikirkon secoro mendoIom, unfuk memufuskon opo yong
horus diperbuof
- Menefopkon sosoron don menjoborkon coro unfuk mencopoinyo
8erdosorkon fingkofon monojemen perenconoon dopof
dibedokon ofos:
- Perenconoon Sfrofegis Top monojemen
- Perenconoon Tokfis MidIe monojemen
- Perenconoon perosionoI Lower monojemen
0rdusukun -0ntuknyu duput di-0dukun utus :
- 0-igukun {p4Iic0} yuitu r0ncunu yung m0n0rungkun
k0s0Iuruhun -utusun k0giutun s0curu umum dun
k4mp0rh0nsif yung ukun gudi p0gungun duIum
k0giutun-k0giutun Iuinnyu, {C4nt4h T#},
- Pr4s0dur yuitu yung m0nd0finisikun tutu curu
p0ng0rguun suutu k0giutun s0curu kr4n4I4gis
- M0t4du k0rgu yung m0n0rungkun tindukun-tindukun
yung hurus diIukukun untuk m0nguIunkun suutu
k0giutun
- Stundurd yuitu gum-urun p0ncupuiun yung
dihurupkun duri k0giutun-k0giutun yung
dir0ncunukun
- Anggurun m0ng0Iuskun r0ncunu uktifitus k0uungun
k0giutun -uik p0n0rimuun muupun p0m-iuyuun yung
ukun t0rgudi s0Iumu k0giutun -0rIungsung,
- Pr4grum uduIuh r0ncunu k4mp0rh0nsif yung
m0nyungkut p0mukuiun sum-0r duyu s0curu
t0rint0grutif -0rsumu-sumu d0ngun gudwuI
p0Iuksunuun k0giutun,
Sistematika perencanaan yang baik: Sistematika perencanaan yang baik:
- M0nd0finisikun musuIuh
- M0ngumpuIkun inf4rmusi yung r0I0vun d0ngun
musuIuh
- AnuIisis inf4rmusi t0rkumpuI v0rifikusi
kIusifikusi inf4rmusi
- T0tupkun -utusun p0r0ncunuun
- Siupkun uIt0rnutif-uIt0rnutif r0ncunu yung
r0I0vun
- PiIih uIt0rnutif yung t0r-uik -0rdusurkun
krit0riu t0rt0ntu
- Siupkun Iungkuh-Iungkuh p0Iuksunuun s0curu
rinci
- Lukukun r0vi0w t0rhudup r0ncunu yung ukun
diIuksunukun,
Organizing & Staffing
iku duu 4rung utuu I0-ih -0rs0pukut untuk
-0k0rgu sumu dip0rIukun suutu p0nguturun
yung g0Ius Siupu dun m0ng0rgukun Apu
dun k0pudu Siupu 4rung -0k0rgu itu hurus
-0rtunggung guwu- ?
rgunisusi dip0rIukun ugur p0k0rguun duput
diIuksunukun d0ngun t0rtip dun t0rutur,
Stuffing -0rkuitun d0ngun k0giutun
p0ng0ruhun {r0cruitm0nt} p0n0mputun
p0Iutihun dun p0ng0m-ungun t0nugu k0rgu
duIum 4rgunisusi,
Prinsip stuffing yuitu m0n0putkun 4rung
yung s0suui pudu t0mput yung s0suui dun
pudu suut yung t0put {right m0n right
p4siti4n right tim0}
Lungkuh-Iungkuh p0nting duIum Stuffing:
P0r0ncunuun SDM
P0ng0ruhun Tunugu 0rgu {#0cruitm0nt}
S0I0ksi dun p0miIihun t0nugu k0rgu dun
p0n0mputun k0rgu
P0Iutihun {truining} untuk
m0ny0suuikun/m0ny0Iuruskun
p0ng0tuhuun/k0mumpuun d0ngun
k0-utuhun k0rgu
P0niIuiun kin0rgu {P0rf4rmunc0 uppruisuI}
Directing
Dir0cting uduIuh usuhu untuk
m0nguruhkun / m0m4-iIisusi sum-0r
duyu 4rgunisusi ugur duput -0rg0ruk
duIum sutu k0sutuun s0suui d0ngun
r0ncunu yung t0Iuh di-uut
0-0rhusiIun dir0cting dit0ntukun 4I0h
fukt4r:
- 0p0mimpinun {I0ud0rship}
- M4tivusi k0rgu
- 44rdinusi
- P0nd0I0gusiun tugus dun tunggung guwu-
Supervising & Coordinating
Sup0rvisi m0rupukun k0giutun int0ruksi
Iungsung unturu individu-individu duIum
4rgunisusi untuk m0ncupui kin0rgu
s0rtu tuguun 4rgunisusi d0ngun -uik
44rdinusi suutu k0giutun yung
-0rtuguun m0ngutur sinkr4nisusi k0rgu
unturu k4mp4n0n / -ugiun 4rgunisusi
yung sin0rgi dun hurm4nis untuk
m0ncupui kin0rgu t0r-uik,
ControIIing & EvaIuating
P0ng0nduIiun uduIuh k0giutun p0muntuuun {m4nit4ring}
t0ntung p0Iuksunuun dun husiI duri suutu k0giutun
4rgunisusi upukuh s0suui d0ngun yung dihurupkun / yung
t0Iuh dit0tupkun, Aktifitus p0ng0nduIiun uduIuh
m0m4nit4r husiI yung dicupui m0m-undingkun d0ngun
stundur -iIu t0rgudi p0nyimpungun diudukun k4r0ksi
s0hinggu tuguun t0rcupui,
Asp0k yung dik0nduIikun m0Iiputi p0ng0nduIiun fisik
finunsiuI p0rs4n0I dun inf4rmusi
P0ng0nduIiun Fisik ; u,I, P0rs0diun uuIitus
P0ruIutun dII,
P0ng0nduIiun P0rs4n0I ; u,I, P0n0mputun Truining
ApruisuI
P0ng0nduIiun Inf4rmusi ; u,I, Inf4rmusi p0musurun
P0nguuIun AnuIisis Lingkungun Sk0duI Pr4duksi dII,
P0ng0nduIiun finunsiuI ; u,I, P4k4k duri s0muu
p0ng0nduIiun s0hinggu k0t0rs0diuun dunu dun
p0nggunuunnyu s0curu 0f0ktif dun 0f0si0n,
Lungkuh-Iungkuh p0ng0nduIiun
- M0n0tupkun stundur-stundur k0rgu
- M0ngukur p0rf4rmunc0 / kin0rgu
- M0m-undingkun husiI k0rgu d0ngun stundur
- M0ng0vuIuusi s0kuIigus k4r0ksi utus
p0nyimpungun husi t0rhudup stundur
Pudu pr4y0k sipiI p0ng0nduIiun -0rtuguun
untuk m0mustikun upukuh musing-musing
k0giutun duput dimuIui diIuksunkuun
dis0I0suikun s0suui d0ngun :
- udwuI yung dit0ntukun
- udg0t yung dis0diukun
- Mutu yung dit0tuupkun dun
- Sum-0r duyu yung t0rs0diu
0p0mimpinun dun p0ngum-iIun
k0putusun
0p0mimpinun {L0ud0rship} sungut p0nting duIum
k0giutun munug0m0n k0giutun ini m0ncukup
k0giutun m0m4tivusi m0mimpin k4munikusi dun
dinumiku k0I4mp4k,
M4tivusi uduIuh pr4s0s int0rutif unturu k0-utuhun
duri duIum diri munusiu dun d4r4ngun untuk
-0rtinduk dun -0rpriIuku, S0-0tuInyu -unyuk t04ri
m4tivusi yung dik0m-ungkun diunturunyu uduIuh :
- T04ri 0-utuhun MusI4w
- T04ri Duu fukt4r H0rz-0rg
P0mimpin uduIuh 4rung yung mumpu m0mp0nguruhi
p0riIuku s04rung p0k0rgu s0suui d0ngun tuguun 4I0h
kur0nu itu k0mumpuun m0mimpin ukun sungut
m0mp0nguruhi p0rf4rmunsi -uwuhun,
W Pemimpin adaIah orang yang mampu mempengaruhi
periIaku seorang pekerja sesuai dengan tujuan, oIeh
karena itu kemampuan memimpin akan sangat
mempengaruhi performansi bawahan.
W Davis menyimpuIkan ada empat faktor yang dapat
mempengaruhi kepemimpinan (leadership styles) di
daIam Organisasi, yaitu :
Kecerdasan (inteIegence)
Kematangan dan KeIuasan SosiaI (SociaI maturity and
Breadth)
Motivasi daIam dan dorongan prestasi (inner motivation
and Achievement drivers)
Hubungan manusiawi (ReIations man)
W Kepemimpinan tidak dapat dipisahkan dari
kekuasaan, karena kepemimpinan adaIah
keterampiIan untuk memanfaatkan kekuasaan yang
dimiIikinya
W Kepemimpinan formaI Iebih mengandaIkan kekuasaan
formaI (formaI power), sedangkan pemimpin non
formaI Iebih mengandaIkan Senioritas, kharisma dan
keahIian Iangka
Teori Kebutuhan Maslow
W Teori Kebutuhan Maslow, bahwa kebutuhan
dasar manusia ada 5 tingkatan yaitu,
FisioIogis needs
Security needs
SociaI needs
Esteem needs (arga diri)
ActuaIisasi needs
0-utuhun tingkut p0rtumu c0nd0rung
dip0nuhi I0-ih duhuIu s0-0Ium -0runguk
pudu tingkut -0rikutnyu numun pudu
situusi dun k4ndisi t0rt0ntu k0c0ndurungun
itu gugu -isu -0r4-uh,
Teori Dua faktor erzberg
T04ri Duu fukt4r H0rz-0rg m0nyimpuIkun -uhwu
duIum suutu p0k0rguun duput diumuti duu huI
yuitu :
- 4- Stutisfi0rs {sum-0r k0puusun}
Sum-0r k0puusun k0rgu -0rkuitun d0ngun isi duri
p0k0rguun {g4- c4nt0nt} dun fukt4r-fukt4r yung
t0rmusuk di duIum ini dis0-ut m4tivut4rs,
- 4- Distutisfi0rs {sum-0r k0tiduk puusun}
Sum-0r k0tiduk puusun k0rgu -0rkuitun d0ngun ruung
Iingkup p0k0rguun {g4- c4nt0t} dun fukt4r-fukt4r yung
t0rmusuk diduIum ini dis0-ut d0ngun hygin0 fuct4rs
s0p0rti :
- 4ndisi k0rgu
- Administrusi dun k0-igukun p0rusuhuun
- Sugi
- P0nguwusun k0rgu
- Dun Iuin-Iuin
STRUKTUR ORGANISASI
TINGKAT JURUSAN DI FT UNP
KET. JUR
LABOR B
Praktikum A1
LABOR A
PRODI. C
PRODI. B
PRODI. A
PROGRAM
Praktikum. A2
Praktikum A3
Praktikum B1
Praktikum B2
Praktikum B3
SEK. JUR
LABOR n
Praktikum n1
Praktikum n2
Praktikum n3
LABOR C
Praktikum C1
Praktikum C2
Praktikum C3

Anda mungkin juga menyukai