Anda di halaman 1dari 14

BAB IV

HASIL PENGAMATAN DAN PENGOLAHAN DATA

4.1. Hasil Pengamatan


Tabel 4.1. Hasil Pengamatan
Laju Udara Laju Air (cc/min) Konsentrasi O2 in Konsentrasi O2
(cc/min) (mg/l) out (mg/l)
1000 110 1,1 4,4
130 1,3 4,3
180 1,7 4,5
200 1,8 4,1
250 1,9 4,0
2000 110 2,0 4,4
130 2,2 4,3
180 2,5 4,1
200 2,6 4,1
250 2,6 4,0
3000 110 3,4 5,3
130 3,6 5,2
180 3,5 5,0
200 3,6 5,4
250 3,5 5,6

4.2. Pengolahan Data


4.2.1 Konversi Satuan
Konversi Laju Alir Udara dan Laju Alir Air dari cc/min menjadi m3/sec
1. Konversi Laju Alir Udara dari cc/min menjadi m3/sec
1) Laju alir udara 1000 cc/min:
1000 cc/min x 1 min/60 sec x 1 m3/106 cc = 1,667 x 10-5 m3/sec
2) Laju alir udara 2000 cc/min:
2000 cc/min x 1 min/60 sec x 1 m3/106 cc = 3,334 x 10-5 m3/sec

3) Laju alir udara 3000 cc/min:


3000 cc/min x 1 min/60 sec x 1 m3/106 cc = 5,001 x 10-5 m3/sec

2. Konversi Laju Alir Air dari cc/min menjadi m3/sec

Pada laju alir udara 1000 cc/min


1) Laju alir air 110 cc/min:
110 cc/min x 1 min/60sec x 1 m3/106 cc = 1,8337 x 10-6 m3/sec
2) Laju alir air 130 cc/min:
130 cc/min x 1 min/60sec x 1 m3/106 cc = 2,1671 x 10-6 m3/sec
3) Laju alir air 180 cc/min:
180 cc/min x 1 min/60sec x 1 m3/106 cc = 3,0006x 10-6 m3/sec
4) Laju alir air 200 cc/min:
200 cc/min x 1 min/60sec x 1 m3/106 cc = 3,334 x 10-6 m3/sec

5) Laju alir air 250 cc/min:


250 cc/min x 1 min/60sec x 1 m3/106 cc = 4,1675 x 10-6 m3/sec

Pada laju alir udara 2000 cc/min


1) Laju alir air 110 cc/min:
110 cc/min x 1 min/60sec x 1 m3/106 cc = 1,8337 x 10-6 m3/sec
2) Laju alir air 130 cc/min:
130 cc/min x 1 min/60sec x 1 m3/106 cc = 2,1671 x 10-6 m3/sec
3) Laju alir air 180 cc/min:
180 cc/min x 1 min/60sec x 1 m3/106 cc = 3,0006 x 10-6 m3/sec
4) Laju alir air 200 cc/min:
200 cc/min x 1 min/60sec x 1 m 3/106 cc
= 3,334 x 10-6 m3/sec

5) Laju alir air 250 cc/min:


250 cc/min x 1 min/60sec x 1 m3/106 cc = 4,1675 x 10-6 m3/sec

Pada laju alir udara 3000 cc/min


1) Laju alir air 110 cc/min:
110 cc/min x 1 min/60sec x 1 m3/106 cc = 1,8337 x 10-6 m3/sec
2) Laju alir air 130 cc/min:
130 cc/min x 1 min/60sec x 1 m3/106 cc = 2,1671 x 10-6 m3/sec
3) Laju alir air 180 cc/min:
180 cc/min x 1 min/60sec x 1 m3/106 cc = 3,0006 x 10-6 m3/sec
4) Laju alir air 200 cc/min:
201 cc/min x 1 min/60sec x 1 m 3/106 cc
= 3,334 x 10-6 m3/sec
5) Laju alir air 250 cc/min:
250 cc/min x 1 min/60sec x 1 m3/106 cc = 4,1675 x 10-6 m3/sec

Konversi Konsentrasi O2 dari mg/l menjadi kg/m3


O2 input pada laju alir udara 1000 cc/min
1) (1,1 mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,0011 kg/m3
2) (1,3 mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,0013 kg/m3
3) (1,7 mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,0017 kg/m3
4) (1,8 mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,0018 kg/m3

5) (1,9 mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,0019 kg/m3

O2 output pada laju alir udara 1000 cc/min


1) (4,4 mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,0044 kg/m3
2) (4,3 mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,0043 kg/m3
3) (4,5 mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,0045 kg/m3
4) (4,1 mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,0041 kg/m3

5) (4,0mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,004 kg/m3

O2 input pada laju alir udara 2000 cc/min


1) (2,0 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,002 kg/m3
2) (2,2 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0022 kg/m3
3) (2,5 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0025 kg/m3
4) (2,6 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0026 kg/m3

5) (2.6 mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,0026 kg/m3

O2 output pada laju alir udara 2000 cc/min


1) (4,4 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0044 kg/m3
2) (4,3 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0043 kg/m3
3) (4,1 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0041 kg/m3
4) (4,1 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0041 kg/m3
5) (4,0 mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,004 kg/m3
O2 output pada laju alir udara 3000 cc/min
1) (3,4 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0034 kg/m3
2) (3,6 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0036 kg/m3
3) (3,5 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0035 kg/m3
4) (3.6 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0036 kg/m3
5) (3,5 mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,0035 kg/m3
O2 output pada laju alir udara 3000 cc/min
1) (5,3 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0053 kg/m3
2) (5,2 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0052 kg/m3
3) (5,0 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,005 kg/m3
4) (5,4 mg/l ) (10-6 kg/mg) (103 l/m3 ) = 0,0054 kg/m3
5) (5,6 mg/l) (10-6 kg/mg) (103 l/m3) = 0,0056 kg/m3

4.2.2
Menghitung nilai Clm
C 2 C1
C
ln 2
Rumus: Clm = C1 kg/m3 (1)
Pada laju alir udara 1000 cc/min
1) Untuk C2 = 0,0044 kg/m3 dan C1 = 0,0011 kg/m3
0,0044 0,0011
0,0044
ln
Clm = 0,0011

Clm = 0,00238 kg/m3


2) Untuk C2 = 0,0043 kg/m3 dan C1 = 0,0013 kg/m3
0,0043 0,0013
0,0043
ln
Clm = 0,0013

Clm = 0,00251 kg/m3


3) Untuk C2 = 0,0045 kg/m3 dan C1 = 0,0017 kg/m3
0,0045 0,0017
0,0045
ln
Clm = 0,0017

Clm = 0,00288 kg/m3


4) Untuk C2 = 0,0041 kg/m3 dan C1 = 0,0018 kg/m3
0,0041 0,0018
0,0041
ln
Clm = 0,0018
Clm = 0,00279 kg/m3

5) Untuk C2 = 0,004 kg/m3 dan C1 = 0,0019 kg/m3


0,004 0,0019
0,004
ln
Clm = 0,0019

Clm = 0,00282 kg/m3

Pada laju alir udara 2000 cc/min


1) Untuk C2 = 0,0044 kg/m3 dan C1 = 0,002 kg/m3
0,0044 0,002
0,0044
ln
Clm = 0,002

Clm = 0,00304 kg/m3


2) Untuk C2 = 0,0043 kg/m3 dan C1 = 0,0022 kg/m3
0,0043 0,0022
0,0043
ln
Clm = 0,0022

Clm = 0,00313 kg/m3


3) Untuk C2 = 0,0041 kg/m3 dan C1 = 0,0025 kg/m3
0,0041 0,0025
0,0041
ln
Clm = 0,0025

Clm = 0,00323 kg/m3


4) Untuk C2 = 0,0041 kg/m3 dan C1 = 0,0026 kg/m3
0,0041 0,0026
0,0041
ln
Clm = 0,0026

Clm = 0,00329 kg/m3

5) Untuk C2 = 0,004 kg/m3 dan C1 = 0,0026 kg/m3


0,004 0,0026
0,004
ln
Clm = 0,0026
Clm = 0,00325 kg/m3

Pada laju alir udara 3000 cc/min


1) Untuk C2 = 0,0053 kg/m3 dan C1 = 0,0034 kg/m3
0,0053 0,0034
0,0053
ln
Clm = 0,0034

Clm = 0,00428 kg/m3


2)
Untuk C2 = 0,0052 kg/m3 dan C1 = 0,0036 kg/m3
0,0052 0,0036
0,0052
ln
Clm = 0,0036

Clm = 0,00435 kg/m3


3) Untuk C2 = 0,005 kg/m3 dan C1 = 0,0035 kg/m3
0,005 0,0035
0,005
ln
Clm = 0,0035

Clm = 0,0042 kg/m3


4) Untuk C2 = 0,0054 kg/m3 dan C1 = 0,0036 kg/m3
0,0054 0,0036
0,0054
ln
Clm = 0,0036

Clm = 0,00444 kg/m3

5) Untuk C2 = 0,0054 kg/m3 dan C1 = 0,0035 kg/m3


0,0054 0,0035
0,0054
ln
Clm = 0,0035

Clm = 0,00447 kg/m3

4.2.3 Menghitung Wp (Wetted meter)


Rumus: Wp = .d meter (2)
Di mana:
d = diameter kolom = 3,16 cm = 3,16 x 10-2 m
Wp = (3,14) (3,16 x 10-2 m)
Wp = 0,0992 m
4.2.4 Menghitung Laju Volumetric Air ()
Rumus: = (laju alir air . ) / Wp kg/m.sec (3)
Di mana:
= 1000 kg/m3
Wp = 0,0992 m

Pada laju alir udara 1000-3000 cc/min


1) Untuk laju alir air = 1,8337 x 10-6
= (laju alir air . ) / Wp
= (1,8337 x 10-6 m3/s x 1000 kg/m3) / 0,0992 m
= 0,0185 kg/m.sec
2) Untuk laju alir air = 2,167 x 10-6
= (laju alir air . ) / Wp
= (2,167 x 10-6 m3/s x 1000 kg/m3) / 0,0992 m
= 0,0218 kg/m.sec
3) Untuk laju alir air = 3,0006 x 10-6
= (laju alir air . ) / Wp
= (3,0006 x 10-6 m3/s x 1000 kg/m3) / 0,0992 m
= 0,0302 kg/m.sec
4) Untuk laju alir air = 3,334 x 10-6
= (laju alir air . ) / Wp
= (3,81 x 10-6 m3/s x 1000 kg/m3) / 0,0992 m
= 0,038 kg/m.sec

Menghitung Reynold Number (Re)


Rumus: Re = 4/ tak berdimensi
Di mana:
= 1,02 x 10-3 Ns/m2

Nilai Re untuk semua laju alir udara (1200-2200 cc/min)


1) Untuk = 0,0182 kg/m.sec
Re = 4/
Re = (4)( 0,0182) / (1,02 x 10-3)
Re = 71,37
2) Untuk = 0,025 kg/m.sec
Re = 4/
Re = (4)( 0,025) / (1,02 x 10-3)
Re = 98,04
3) Untuk = 0,03 kg/m.sec
Re = 4/
Re = (4)( 0,03) / (1,02 x 10-3)
Re = 117,65
4) Untuk = 0,038 kg/m.sec
Re = 4/
Re = (4)( 0,038) / (1,02 x 10-3)
Re = 149,02

4.2.7. Menghitung Flux Massa Oksigen


Rumus: j = (C2 C1) . Laju alir air kg/s
Pada laju alir air 1200 cc/min
1) Untuk C2 = 0,00423 kg/m3 C1 = 0,0024 kg/m3
laju alir air = 1,81 x 10-6 m3/sec
j = (C2 C1) . Laju alir air
j = (0,00423 - 0,0024) x 1,81 x 10-6
j = 3,31 x 10-9 kg/sec
2) Untuk C2 = 0,00418 kg/m3 C1 = 0,0026 kg/m3
laju air = 2,46 x 10-6 m3/sec
j = (C2 C1) . Laju alir air
j = (0,00418 - 0,0026) x 2,46 x 10-6
j = 3,89 x 10-9 kg/sec
3) Untuk C2 = 0,004026 kg/m3 C1 = 0,0028 kg/m3
laju air = 2,94 x 10-6 m3/sec
j = (C2 C1) . Laju alir air
j = (0,004026 - 0,0028) x 2,94 x 10-6
j = 3,60 x 10-9 kg/sec
4) Untuk C2 = 0,00377 kg/m3 C1 = 0,003 kg/m3
laju air = 3,81 x 10-6 m3/sec
j = (C2 C1) . Laju alir air
j = (0,00377 - 0,003) x 3,81 x 10-6
j = 2,93 x 10-9 kg/sec

Pada laju alir air 2200 cc/min

1) Untuk C2 = 0,00437 kg/m3 C1 = 0,0037 kg/m3


laju air = 1,81 x 10-6 m3/sec
j = (C2 C1) . Laju alir air
j = (0,00437 - 0,0037) x 1,81 x 10-6
j = 1,21 x 10-9 kg/sec
2) Untuk C2 = 0,00416 kg/m3 C1 = 0,0039 kg/m3
laju air = 2,46 x 10-6 m3/sec
j = (C2 C1) . Laju alir air
j = (0,00416 - 0,0039) x 2,46 x 10-6
j = 6,4 x 10-10 kg/sec
3) Untuk C2 = 0,00403 kg/m3 C1 = 0,004 kg/m3
laju air = 2,94 x 10-6 m3/sec
j = (C2 C1) . Laju alir air
j = (0,00403 - 0,004) x 2,94 x 10-6
j = 8,82 x 10-11 kg/sec
4) Untuk C2 = 0,00417 kg/m3 C1 = 0,0041 kg/m3
laju air = 3,81 x 10-6 m3/sec
j = (C2 C1) . Laju alir air
j = (0,00417 - 0,0041) x 3,81 x 10-6
j = 2.67 x 10-10 kg/sec

4.2.8. Menghitung Luas Area Perpindahan Massa (Luas Kontak)


Rumus: A = .d.z
Di mana:
= 3,14 A = (3,14)(3,16 x 10-2)(0,9)
d = 3,16 cm = 3,16 x 10-2 m A = 0,0893 m2
z = 90 cm = 0,9 m
4.2.9. Menghitung Koefisien Liquid (KL)
j
Rumus: KL = A.C lm
Pada laju alir udara 1200 cc/min
1) Untuk j = 3,31 x 10-9 kg/sec Clm = 0,00323 kg/m3 dan A=0,0893 m2
j
K = A.C lm
L
KL = 3,31 x 10-9 / (0,00323)(0,0893)
KL = 1,15 x 10-5 m/sec
2) Untuk j = 3,89 x 10-9 kg/sec Clm = 0,00333 kg/m3 dan A=0,0893 m2
j
K = A.C lm
L
KL = 3,89 x 10-9 / (0,00333)(0,0893)
KL = 1,31 x 10-5 m/sec
3) Untuk j = 3,60 x 10-9 kg/sec Clm = 0,00338 kg/m3 dan A=0,0893 m2
j
K = A.C lm
L
KL = 3,60 x 10-9 / (0,00338)(0,0893)
KL = 1,19 x 10-5 m/sec
4) Untuk j = 2,93 x 10-9 kg/sec Clm = 0,00337 kg/m3 dan A=0,0893 m2
j
K = A.C lm
L
KL = 2,93 x 10-9 / (0,00337)(0,0893)
KL = 9,74 x 10-6 m/sec
Pada laju alir udara 2200 cc/min
1) Untuk j = 1,21 x 10-9 kg/sec Clm = 0,00396 kg/m3 dan A=0,0893 m2
j
K = A.C lm
L
KL = 1,21 x 10-9 / (0,00396)(0,0893)
KL = 3,42 x 10-6 m/sec
2) Untuk j = 6,4 x 10-10 kg/sec Clm = 0,00403 kg/m3 dan A=0,0893 m2
j
K = A.C lm
L
KL = 6,4 x 10-10 / (0,00403)(0,0893)
KL = 1,78 x 10-6 m/sec
3) Untuk j = 8,82 x 10-11 kg/sec Clm = 0,00402 kg/m3 dan A=0,0893 m2
j
K = A.C lm
L
KL = 8,82 x 10-11 / (0,00402)(0,0893)
KL = 2,46 x 10-7 m/sec
4) Untuk j = 2,67 x 10-10 kg/sec Clm = 0,00414 kg/m3 dan A=0,0893 m2
j
K = A.C lm
L
KL = 2,67 x 10-10 / (0,00414)(0,0893)
KL = 7,22 x 10-7 m/sec

4.2.10. Menghitung Sherwood Number (Sh)


z
Rumus: Sh = KL DL tak berdimensi
Di mana:
Z = 90 cm = 0,9 m
DL= 2,5 x 10-9 m2/s

Pada laju alir udara 1200 cc/min


1) Untuk KL = 1,15 x 10-5 m/sec
z
Sh = K D L
L
Sh = (1,15 x 10-5 )(0,9) / (2,5 x 10-9 )
Sh = 4140
2) Untuk KL = 1,31 x 10-5 m/sec
z
Sh = K D L
L
Sh = (1,31 x 10-5)(0,9) / (2,5 x 10-9 )
Sh = 4716
3) Untuk KL = 1,19 x 10-5 m/sec
z
Sh = KL D L
Sh = (1,19 x 10-5)(0,9) / (2,5 x 10-9 )
Sh = 4284
4) Untuk KL = 9,74 x 10-6 m/sec
z
Sh = KL D L
Sh = (9,74 x 10-6)(0,9) / (2,5 x 10-9 )
Sh = 3506,4

Pada laju alir udara 2200 cc/min


1) Untuk KL = 3,42 x 10-6 m/sec
z
Sh = K D L
L
Sh = (3,42 x 10-6)(0,9) / (2,5 x 10-9 )
Sh = 1231,2
2) Untuk KL = 1,78 x 10-6 m/sec
z
Sh = K D L
L
Sh = (1,78 x 10-6)(0,9) / (2,5 x 10-9 )
Sh = 640,8
3) Untuk KL = 2,46 x 10-7 m/sec
z
Sh = K D L
L
Sh = (2,46 x 10-7)(0,9) / (2,5 x 10-9 )
Sh = 88,56
4) Untuk KL = 7,22 x 10-7 m/sec
z
Sh = K D L
L
Sh = (7,22 x 10-7)(0,9) / (2,5 x 10-9 )
Sh = 259,92

4.2.11. Data Untuk Membuat Grafik (log Sh vs log Re)


Sh = a Reb
ln Sh = ln a + b ln Re
persamaan ini analog dengan:
y = Ax + B
Di mana:
Ln Sh = y ln a = B (intersept)
Ln Re = x a = antiln B
b = slope

Untuk laju alir udara 1000 cc/min


Sh Y = ln Sh Re X = ln Re X2 XY
4140 8,33 71,37 4,28 18,32 35,65
4716 8,46 98,04 4,59 21,1 38,83
4284 8,36 117,75 4,77 22,75 40
3506,4 8,16 144,02 5 25 40,8

33,31 18,64 87,17 155,28

n XY X Y
n X 2 ( X ) 2
A = Slope =
(4)(155,28) (18,64)(33,31)
= (4)(87,17) (18,64) 2
Slope = 0,18

Y X 2
XY X
n X 2
( X ) 2
B = Intersep =
(33,31)(87,17) (155,28)(18,64)
= (4)(87,17) (18,64) 2

Intersep = 7,5

Y = 0,18X + 7,5
Ln a = 7,5
a = 1808,04
b = 0,18

Jadi : Sh =1808,04Re 0,18


Untuk laju alir udara 2000 cc/min
Sh Y = ln Sh Re X = ln Re X2 XY
1231,2 7,12 71,37 4,28 18,32 30,47
640,8 6,46 98,04 4,59 21,1 29,65
88,56 4,48 117,65 4,77 22,75 21,37
259,92 5,56 144,02 5 25 27,8

23,62 18,64 87,17 109,29

n XY X Y
n X 2 ( X ) 2
A = Slope =
( 4)(109,29) (18,64)( 23,62)
= ( 4)(87,17) (18,64) 2

Slope = -2,53

Y X 2
XY X
n X 2
( X ) 2
B = Intersep =
(23,62)(87,17) (109,29)(18,64)
= (4)(87,17) (18,64) 2

Intersep = 17,71

Y = -2,53X + 17,71
Ln a = 17,71
a = 49130962,75
b = -2,53

Jadi : Sh = 49130962,75Re-2,53

Anda mungkin juga menyukai