LAPORAN KEGIATAN MINI PROJECT

GAMBARAN PENGETAHUAN, SIKAP DAN PERILAKU WANITA USIA

SUBUR MENGENAI AKDR YANG DIHUBUNGKAN DENGAN
TINGKAT PENDIDIKANNYA DI RW 11 KELURAHAN TEGAL ALUR 2

Disusun Oleh : dr. M. Ardly Ciptajaya W

Pendamping : dr. Rismauli Veronika P. A

PUSKESMAS KELURAHAN TEGAL ALUR 2

JAKARTA BARAT

2017
 LEMBAR PENGESAHAN

GAMBARAN PENGETAHUAN, SIKAP DAN PERILAKU WANITA USIA

SUBUR MENGENAI AKDR YANG DIHUBUNGKAN DENGAN
TINGKAT PENDIDIKANNYA DI RW 11 KELURAHAN TEGAL ALUR 2

Mini Project Diajukan untuk Melengkapi Tugas Internship

di Puskesmas Kelurahan Tegal Alur 2

Disusun Oleh :

dr. M. Ardly Ciptajaya W

Jakarta, Mei 2017

Telah Disetujui dan disahkan oleh :

Mengetahui

Pendamping/Kepala Puskesmas Tegal Alur 2

dr. Rismauli Veronika P.A

ii
 KATA PENGANTAR

Segala puji syukur kehadirat Tuhan Yang Maha Esa karena atas limpahan rahmat dan
karunia-Nya penulis dapat menyelesaikan laporan mini project yang berjudul "Gambaran
pengetahuan, sikap dan perilaku wanita usia subur mengenai AKDR yang dihubungkan
dengan tingkat pendidikannya di RW 11 Kelurahan Tegal Alur 2". Laporan ini dibuat
untuk melengkapi tugas internship di Puskesmas Kelurahan Tegal Alur 2. Selain itu, besar
harapan penulis laporan ini dapat berguna bagi Puskesmas Kelurahan Tegal Alur 2 untuk
meningkatkan kualitas pelayanan terutama dalam hal AKDR.

Dalam usaha penyelesaian tugas laporan ini, saya memperoleh banyak dukungan dan
bimbingan dari berbagai pihak. Untuk itu, penulis ingin menyampaikan terimakasih yang
sebesar-besarnya kepada :

1. dr. Rismauli Veronika P. A, sebagai Kepala Puskesmas Kelurahan Tegal Alur 2 dan
pendamping internship

2. Ketua RW 11 yang mengizinkan dilakukannya mini project ini didaerahnya dan membantu
dalam pengunpulan data sekunder untuk penelitian ini

3. Kader RW 11, yang membantu dalam pengumpulan data sekunder dan pendampingan ke
rumah warga

4. Orang tua yang selalu memberikan dukungan baik moril maupun materil kepada penulis

5. Semua staf Puskesmas Tegal Alur 2 yang membantu penulis dalam mengumpulkan data-data
yang diperlukan selama melaksanakan kegiatan mini project

6. Warga RW 11 Kelurahan Tegal Alur 2 yang telah bersedia menjadi responden dalam
pembuatan laporan ini

7. Teman-teman sejawat internship di Puskesmas Tegal Alur 2

Penulis menyadari bahwa dalam penulisan laporan ini masih terdapat kekurangan. Oleh
karena itu, penulis sangat terbuka dalam menerima semua saran dan kritik yang membangun
guna penyempurnaan laporan ini. Penulis juga berharap laporan ini dapat memberi manfaat bagi
tenaga kesehatan, masyarakat, dan penulis lainnya dalam melaksanakan tugas pembangunan
kesehatan Indonesia.

Jakarta, Mei 2017

Penulis

iii
 DAFTAR ISI

LEMBAR PENGESAHAN.........................................................................................................ii

KATA PENGANTAR.................................................................................................................iii

DAFTAR ISI................................................................................................................................iv

DAFTAR GAMBAR.................................................................................................................viii

DAFTAR TABEL.......................................................................................................................ix

BAB 1 PENDAHULUAN............................................................................................................1

1.1 Latar Belakang...................................................................................................................1

1.2 Rumusan Masalah..............................................................................................................2

1.3 Tujuan.................................................................................................................................3

1.3.1 Tujuan Umum........................................................................................................3

1.3.2 Tujuan Khusus........................................................................................................3

1.4 Manfaat...............................................................................................................................3

1.4.1 Bagi Masyarakat.....................................................................................................3

1.4.2 Bagi Peneliti...........................................................................................................3

1.4.3 Bagi RW 11 Kelurahan Tegal Alur 2.....................................................................3

BAB 2 TINJAUAN PUSTAKA...................................................................................................5

2.1 Pengetahuan.......................................................................................................................5

2.1.1 Pengertian Pengetahuan.........................................................................................5

2.1.2 Faktor-Faktor yang Mempengaruhi Pengetahuan..................................................5

2.1.3 Tingkat Pengetahuan didalam Domain Kognitif....................................................6

2.2 Sikap...................................................................................................................................6

2.2.1 Pengertian Sikap.....................................................................................................6

2.2.2 Komponen Pokok Sikap.........................................................................................7

iv
2.3 Perilaku...............................................................................................................................7

2.3.1 Pengertian Perilaku................................................................................................7

2.3.2 Bentuk Perilaku......................................................................................................7

2.4 Hakekat Pendidikan............................................................................................................7

2.5 Kontrasepsi.........................................................................................................................8

2.6 Alat Kontrasepsi Dalam Rahim (AKDR) / Intra Uterine Device (IUD)...........................9

2.6.1 Pengertian...............................................................................................................9

2.6.2 Jenis-Jenis AKDR..................................................................................................9

2.6.3 Efektifitas AKDR.................................................................................................10

2.6.4 Mekanisme Kerja AKDR.....................................................................................10

2.6.5 Keuntungan AKDR..............................................................................................11

2.6.6 Kerugian AKDR...................................................................................................13

2.6.7 Indikasi Pemasangan AKDR................................................................................13

2.6.8 Kontra Indikasi Pemasangan AKDR....................................................................14

2.6.9 Waktu Pemasangan AKDR..................................................................................15

2.6.10 Pemeriksaan Ulang AKDR..................................................................................15

BAB 3 KERANGKA KONSEP DAN DEFINISI OPERASIONAL......................................17

3.1 Kerangka Konsep Penelitian............................................................................................17

3.2 Definisi Operasional........................................................................................................17

BAB 4 METODE PENELITIAN..............................................................................................20

4.1 Desain dan Jenis Penelitian..............................................................................................20

4.2 Lokasi dan Waktu Penelitian............................................................................................20

4.3 Populasi dan Sampel Penelitian.......................................................................................20

4.3.1 Populasi Penelitian...............................................................................................20

4.3.2 Sampel Penelitian.................................................................................................20

v
4.4 Kriteria Pemilihan Subjek Penelitian...............................................................................20

4.4.1 Kriteria Inklusi.....................................................................................................20

4.4.2 Kriteria Eksklusi...................................................................................................20

4.5 Variabel Penelitian...........................................................................................................20

4.5.1 Variabel Bebas.....................................................................................................20

4.5.2 Variabel Terikat....................................................................................................21

4.6 Metode Pengambilan Data...............................................................................................21

4.7 Intervensi yang Dilakukan...............................................................................................21

4.7.1 Penyuluhan...........................................................................................................21

4.7.2 Penyebaran Leaflet...............................................................................................21

4.7.3 Diskusi dan Konseling Kelompok........................................................................21

4.8 Teknik Pengelolahan dan Analisis Data...........................................................................21

4.8.1 Pengelolahan Data................................................................................................21

4.8.2 Analisis Data........................................................................................................22

4.9 Post Test...........................................................................................................................22

BAB 5 HASIL PENELITIAN...................................................................................................23

5.1 Hasil Penelitian................................................................................................................23

5.1.1 Deskripsi Lokasi Penelitian..................................................................................23

5.1.2 Deskripsi Karakteristik Sampel............................................................................28

5.1.2.1 Deskripsi Sampel Berdasarkan Umur......................................................28

5.1.2.2 Deskripsi Sampel Berdasarkan Tingkat Pendidikan................................28

5.1.2.3 Deskripsi Sampel Berdasarkan Tingkat Pengetahuan Sebelum Intervensi

(Pre Test)..................................................................................................29

5.1.2.4 Deskripsi Sampel Berdasarkan Tingkat Sikap Sebelum Intervensi (Pre

Test)..........................................................................................................29

5.1.2.5 Deskripsi Sampel Berdasarkan Tingkat Perilaku Sebelum Intervensi (Pre

Test)..........................................................................................................30

vi
 5.1.2.6 Deskripsi Sampel Berdasarkan Tingkat Pengetahuan Setelah Intervensi
(Post Test)................................................................................................30

5.1.2.7 Deskripsi Sampel Berdasarkan Tingkat Sikap Setelah Intervensi (Post

Test)..........................................................................................................30

5.1.2.8 Deskripsi Sampel Berdasarkan Tingkat Perilaku Setelah Intervensi (Post

Test)..........................................................................................................31

5.1.3 Hasil Penilaian Responden Sebelum dan Sesudah Intervensi..............................31

BAB 6 PEMBAHASAN.............................................................................................................34

6.1 Pembahasan......................................................................................................................34

6.1.1 Pendidikan Wanita Usia Subur............................................................................34

6.1.2 Pengetahuan Wanita Usia Subur Tentang AKDR................................................34

6.1.3 Sikap Wanita Usia Subur Tentang AKDR...........................................................35

6.1.4 Perilaku Wanita Usia Subur Tentang AKDR.......................................................35

BAB 7 KESIMPULAN DAN SARAN......................................................................................37

7.1 Kesimpulan.......................................................................................................................37

7.2 Saran.................................................................................................................................37

LAMPIRAN................................................................................................................................39

DAFTAR PUSTAKA.................................................................................................................46

vii
 DAFTAR GAMBAR

Gambar 2.1 Macam-Macam AKDR........................................................................................11

Gambar 3.1 Kerangka Konsep.................................................................................................17

Gambar 5.1 Peta Kelurahan Tegal Alur...................................................................................23

viii
 DAFTAR TABEL

Tabel 2.1 Kontraindikasi AKDR..........................................................................................15

Tabel 3.2 Definisi Operasional.............................................................................................17

Tabel 5.1 Penggunaan Lahan...............................................................................................24

Tabel 5.2 Pertumbuhan Penduduk........................................................................................25

Tabel 5.3 Jumlah Penduduk Berdasarkan Suku/Etnis..........................................................25

Tabel 5.4 Jumlah Penduduk Berdasarkan Pendidikan.........................................................25

Tabel 5.5 Jumlah Penduduk Berdasarkan Mata Pencaharian...............................................26

Tabel 5.6 Jumlah Penduduk Berdasarkan Usia....................................................................26

Tabel 5.7 Distribusi Umur Wanita Usia Subur....................................................................28

Tabel 5.8 Distribusi Tingkat Pendidikan Wanita Usia Subur..............................................28

Tabel 5.9 Distribusi Sampel Berdasarkan Tingkat Pengetahuan pada Pre Test..................29

Tabel 5.10 Distribusi Sampel Berdasarkan Tingkap Sikap pada Pre Test.............................29

Tabel 5.11 Distribusi Sampel Berdasarkan Tingkat Perilaku pada Pre Test..........................30

Tabel 5.12 Distribusi Sampel Berdasarkan Tingkat Pengetahuan pada Post Test.................30

Tabel 5.13 Distribusi Sampel Berdasarkan Tingkat Sikap pada Post Test............................31

Tabel 5.14 Distribusi Sampel Berdasarkan Tingkat Perilaku pada Post Test........................31

Tabel 5.15 Perbandingan Hasil Penilaian Pengetahuan pada Pre Test dan Post Test............32

Tabel 5.16 Perbandingan Hasil Penilaian Sikap pada Pre Test dan Post Test.......................32

Tabel 5.17 Perbandingan Hasil Penilaian Perilaku pada Pre Test dan Post Test...................33

ix