Pengukuran pertumbuhan dan perkembangan

Asuhan Kebidanan Neonatus, Bayi Balita

PENGUKURAN
PERTUMBUHAN DAN
PERKEMBANGAN

Resna Litasari, SST

1 Resna Litasari, SST

 Pengukuran pertumbuhan dan perkembangan

Mata kuliah : Asuahan kebidanan Neonatus, Bayi, Balita

Pokok bahasan : Pemantauan pertumbuhan dan perkembangan balita
1. Mengukur BB dan PB
2. Mengukur lingkar kepala
Waktu : 2 x 50 menit
Dosen : Resna Litasari, SST

Objektif Perilaku Siswa

Setelah perkuliahan selesai mahasiswa dapat mengemukakan dan menjelaskan kembali
tentang :
1. Mengukur BB dan PB
2. Mengukur Lingkar Kepala
Daftar Pustaka
1. Nanny Vivian, 2010, Asuhan Neonatus Bayi dan Anak Balita, Salemba Medika, Jakarta.
2. Khoirunnisa dan Sudarti, 2010, Asuhan Kebidanan Neonatus, Bayi dan Anak balita, Nuha
Medika, Yogyakarta
3. Yulianti Lia dan Yeyeh Ai, 2010, Asuhan Neonatus Bayi dan Anak Balita, Trans Info Media,
Jakarta

Uraian Materi
PENGUKURAN PERTUMBUHAN DAN PERKEMBANGAN

A. Pengukuran Berat Badan Terhadap Tinggi Badan (BB/TB).

o Tujuan pengukuran BB/TB adalah untuk menentukan status gizi anak, normal, kurus, kurus sekali
atau gemuk.

2 Resna Litasari, SST

 Pengukuran pertumbuhan dan perkembangan

o Jadwal pengukuran BB/TB disesuai dengan jadwal deteksi dini tumbuh kembang balita.
Pengukuran dan penilaian BB/TB dilakukan oleh tenaga kesehatan terlatih.
o Pengukuran Berat Badan/BB:
o Menggunakan timbangan bayi.
 Timbangan bayi digunakan untuk menimbang anak sampai umur 2 tahun atau selama anak masih
bisa berbaring/duduk tenang.
 Letakkan timbangan pada meja yang datar dan tidak mudah bergoyang.
 Lihat posisi jarum atau angka harus menunjuk ke angka 0.
 Bayi sebaiknya telanjang, tanpa topi, kaus kaki, sarung tangan.
 Baringkan bayi dengan hati-hati di atas timbangan.
 Lihat jarum timbangan sampai berhenti.
 Baca angka yang ditunjukkan oleh jarum timbangan atau angka timbangan.
 Bila bayi terus menerus bergerak, perhatikan gerakan jarum, baca angka di tengah-tengah antara
gerakan jarum ke kanan dan kekiri.
o Menggunakan timbangan injak.
 Letakkan timbangan di lantai yang datar sehingga tidak mudah bergerak.
 Lihat posisi jarum atau angka harus menunjuk ke angka 0.
 Anak sebaiknya memakai baju sehari-hari yang tipis, tidak memakai alas kaki, jaket, topi, jam
tangan, kalung, dan tidak memegang sesuatu.
 Anak berdiri di atas timbangan tanpa dipegangi.
 Lihat jarum timbangan sampai berhenti.
 Baca angka yang ditunjukkan oleh jarum timbangan atau angka timbangan.
 Bila anak terus menerus bergerak, perhatikan gerakan jarum, baca angka di tengah-tengah antara
gerakan jarum ke kanan dan ke kiri.

o Pengukuran Panjang Badan (PB) atau Tinggi Badan (TB):

o Cara mengukur dengan posisi berbaring:
o Sebaiknya dilakukan oleh 2 orang.
o Bayi dibaringkan telentang pada alas yang datar.
o Kepala bayi menempel pada pembatas angka 0.
o Petugas 1 : kedua tangan memegang kepala bayi agar tetap menempel pada pembatas angka 0
(pembatas kepala).
o Petugas 2 : tangan kiri menekan lutut bayi agar lurus, tangan kanan menekan batas kaki ke telapak
kaki.
o Petugas 2 membaca angka di tepi di luar pengukur.

o Cara mengukur dengan posisi berdiri:

o Anak tidak memakai sandal atau sepatu.
o Berdiri tegak menghadap kedepan.
o Punggung, pantat dan tumit menempel pada tiang pengukur.
o Turunkan batas atas pengukur sampai menempel di ubun-ubun.
o Baca angka pada batas tersebut.
Batas atas kepala

3 Resna Litasari, SST

 Pengukuran pertumbuhan dan perkembangan

Pita ukur
tinggi dlm
centimeter

Skala 0 pita ukur pada

ujung lantai

o Penggunaan Tabel BB/TB (Direktorat Gizi Masyarakat 2002):

o Ukur tinggi/panjang dan timbang berat badan anak, sesuai cara di atas.
o Lihat kolom Tinggi/Panjang Badan anak yang sesuai dengan hasil pengukuran.
o Pilih kolom Berat Badan untuk laki-laki (kiri) atau perempuan (kanan) sesuai jenis kelamin
anak, cari angka berat badan yang terdekat dengan berat badan anak.
o Dari angka berat badan tersebut, lihat bagian atas kolom untuk mengetahui angka Standar
Deviasi (SD).

4 Resna Litasari, SST

 Pengukuran pertumbuhan dan perkembangan

Tabel Berat Badan/Tinggi Badan (Direktorat Gizi Masyarakat 2002)

Berat badan anak laki-laki (kg) Berat bedan anak perempuan (kg)
Tinggi
Gemuk Normal Kurus Kurus badan Kurus Kurus Normal Gemuk
 2 SD - 2 SD  - 2 SD s/d sekali sekali  - 2 SD -2 SD 2 SD
s/d 2 SD –3SD (cm) s/d 2 SD
 - 3 SD  - 3 SD
s/d – 3 SD
6.8-- 2.8-6.7 2.0-2.7 --1.9 55.0 --2.2 2.3-2.9 3.0-6.7 6.8--
7.0-- 2.9-6.9 2.2-2.8 --2.1 55.5 --2.3 2.4-3.0 3.1-6.9 7.0--
7.2-- 3.1-7.1 2.3-3.0 --2.2 56.0 --2.4 2.5-3.1 3.2-7.1 7.2--
7.4-- 3.2-7.3 2.4-3.1 --2.3 56.5 --2.5 26.-3.3 3.4-7.3 7.4--
7.5-- 3.4-7.4 2.6-3.3 --2.5 57.0 --2.6 2.7-3.4 3.5-7.4 7.5--
7.7-- 3.5-7.6 2.7-3.4 --2.6 57.5 --2.7 2.8-3.5 3.6-7.6 7.7--
7.9-- 3.7-7.8 2.8-3.6 --2.7 58.0 --2.9 3.0-3.7 3.8-7.8 7.9--
8.0-- 3.8-7.9 3.0-3.7 --2.9 58.5 --3.0 3.1-3.8 3.9-7.9 8.0--
8.2-- 4.0-8.1 3.1-3.9 --3.0 59.0 --3.1 3.2-3.9 4.0-8.1 8.2--
8.5-- 4.3-8.4 3.4-4.2 --3.3 60.0 --3.3 3.4-4.2 4.3-8.4 8.5--
8.7-- 4.4-8.6 3.5-4.3 --3.4 60.5 --3.4 3.5-4.3 4.4-8.6 8.7--
8.8-- 4.5-8.7 3.6-8.4 --2.6 61.0 --3.5 3.6-4.4 4.5-8.7 8.8--
9.0-- 4.7-8.9 3.6-4.4 --3.7 61.5 --3.6 3.7-4.5 4.6-8.9 9.0--
9.1-- 4.8-9.0 3.9-4.7 --3.8 62.0 --3.8 3.9-4.7 4.8-9.0 9.1--
9.3-- 4.9-9.2 4.0-4.8 --3.9 62.5 --3.9 4.0-4.8 4.9-9.2 9.3--
9.4-- 5.1-9.3 4.1-5.0 --4.0 63.0 --4.0 4.1-4.9 5.0-9.3 9.4--
9.6-- 5.2-9.5 4.3-5.1 --4.2 63.5 --4.1 4.2-5.0 5.1-9.4 9.5-
9.7-- 5.3-9.6 4.4-5.2 --4.3 64.0 --4.2 4.3-5.1 5.2-9.6 9.7-
9.9-- 5.5-9.8 4.5-5.4 --4.4 64.5 --4.3 4.4-5.3 5.4-9.7 9.8-
10.0-- 5.6-9.9 4.6-5.5 --4.5 65.0 --4.4 4.5-5.4 5.5-9.8 9.9-
10.2-- 5.7-10.1 4.7-5.6 --4.6 65.5 --4.5 4.6-5.5 5.6-10.0 10.1--
10.3-- 5.8-10.2 4.9-5.7 --4.8 66.0 --4.6 4.7-5.6 5.7-10.1 10.2--
10.5-- 6.0-10.4 5.0-5.9 --4.9 66.5 --4.7 4.8-5.7 5.8-10.2 10.3--
10.6-- 6.1-10.5 5.1-6.0 --5.0 67.0 --4.9 5.0-5.8 5.9-10.4 10.5--
10.8-- 6.2-10.7 5.2-6.1 --5.1 67.5 --5.0 5.1-6.0 6.1-10.5 10.6--
10.9-- 6.3-10.8 5.3-6.2 --5.2 68.0 --5.1 5.2-6.1 6.2-10.6 10.7--
11.0-- 6.4-10.9 5.5-6.3 --5.4 68.5 --5.2 5.3-6.2 6.3-10.7 10.8--
11.2-- 6.6-11.1 5.6-6.5 --5.5 69.0 --5.3 5.4-6.3 6.4-10.9 11.0--
11.3-- 6.7-11.2 5.7-6.6 --5.6 69.5 --5.4 5.5-6.4 6.5-11.0 11.1--
11.5-- 6.8-11.4 5.8-6.7 --5.7 70.0 --5.5 5.6-6.5 6.6-11.1 11.2--
11.6-- 6.9-11.5 5.9-6.8 --5.8 70.5 --5.6 5.7-6.6 6.7-11.2 11.3--
11.7-- 7.0-11.6 6.0-6.9 --5.9 71.0 --5.7 5.8-6.7 6.8-11.4 11.5--
11.9-- 7.1-11.8 6.1-7.0 --6.0 71.5 --5.8 5.9-6.8 6.9-11.5 11.6 --
12.0-- 7.2-11.9 6.3-7.1 --6.2 72.0 --5.9 6.0-7.0 7.1-11.6 11.7--
12.1-- 7.4-12.0 6.4-7.3 --6.3 72.5 --6.0 6.1-7.1 7.2-117 11.8--
12.2-- 7.5-12.1 6.5-7.4 --6.4 73.0 --6.1 6.2-7.2 7.3-11.8 11.9--
12.4-- 7.6-12.3 6.6-7.5 --6.5 73.5 --6.3 6.4-7.3 7.4-11.9 12.0--
12.5-- 7.7-12.4 6.7-76 --6.6 74.0 --6.4 6.5-7.4 7.5-12.1 12.2--
12.6-- 7.8-12.5 6.8-7.7 --6.7 74.5 --6.5 6.6-7.5 7.6-12.2 12.3--
12.8-- 7.9-12.7 6.9-7.8 --6.8 75.0 --6.6 6.7-7.6 7.7-12.3 12.4--
12.9-- 8.0-12.8 7.1-7.9 --6.9 75.5 --6.7 6.8-7.7 7.8-12.4 12.5--
13.0-- 8.1-12.9 7.1-8.0 --7.0 76.0 --6.8 6.9-7.8 7.9-12.5 12.6--
13.1-- 8.2-13.0 7.2-8.1 --7.1 76.5 --6.9 7.0-7.9 8.0-12.6 12.7--
13.3-- 8.3-13.2 7.3-8.2 --7.2 77.0 --7.0 7.1-8.0 8.1-12.7 12.8--

5 Resna Litasari, SST

 Pengukuran pertumbuhan dan perkembangan

Berat badan anak laki-laki (kg) Berat bedan anak perempuan (kg)
Tinggi
Gemuk Normal Kurus Kurus badan Kurus Kurus Normal Gemuk
 2 SD - 2 SD  - 2 SD s/d sekali sekali  - 2 SD -2 SD 2 SD
s/d 2 SD –3SD (cm) s/d 2 SD
 - 3 SD  - 3 SD
s/d – 3 SD
13.4-- 8.4-13.3 7.4-8.3 --7.3 77.5 --7.1 7.2-8.1 8.2-12.8 12.9--
13.5-- 8.5-13.4 7.5-8.4 --7.4 78.0 --7.2 7.3-8.2 8.3-13.0 13.1--
13.6-- 8.6-13.5 7.6-8.5 --7.5 78.5 --7.3 7.4-8.3 8.4-13.1 13.2--
13.7-- 8.7-13.6 7.7-8.6 --7.6 79.0 --7.4 7.5-8.4 8.5-13.2 13.3--
13.9-- 8.8-13.8 7.8-8.7 --7.7 79.5 --7.5 7.6-8.5 8.6-13.3 13.4--
14.0-- 8.9-13.9 7.9-8.8 --7.8 80.0 --7.6 7.7-8.6 8.7-13.4 13.5--
14.1-- 9.0-14.0 8.0-8.9 --7.9 80.5 --7.7 7.8-8.7 8.8-13.5 13.6--
14.2-- 9.1-14.1 8.1-9.0 --8.0 81.0 --7.8 7.9-8.8 8.9-13.6 13.7--
14.3-- 9.2-14.2 8.2-9.1 --8.1 81.5 --7.9 8.0-8.9 9.0-13.8 13.9--
14.4-- 9.3-14.3 8.3-9.2 --8.2 82.0 --8.0 8.1-9.0 9.1-13.9 14.0--
14.6-- 9.4-14.5 8.4-9.3 --8.3 82.5 --8.1 8.2-9.1 9.2-14.0 14.1--
14.7-- 9.5-14.6 8.5-9.4 --8.4 83.0 --8.2 8.3-9.2 9.3-14.1 14.2--
14.8-- 9.6-14.7 8.6-9.5 --8.5 83.5 --8.2 8.3-9.3 9.4-14.2 14.3--
14.9-- 9.7-14.8 8.7-9.6 --8.6 84.0 --8.3 8.4-9.4 9.5-14.3 14.4--
15.0-- 9.8-14.9 8.8-9.7 --8.7 84.5 --8.4 8.5-9.5 9.6-14.4 14.5--
15.1-- 9.9-15.0 8.9-9.8 --8.8 85.0 --8.5 8.6-9.6 9.7-14.6 14.7--
15.2-- 10.0-15.1 8.9-9.9 --8.8 85.5 --8.6 8.7-9.7 9.8-14.7 14.8--
15.4-- 10.1-15.3 9.0-10.0 --8.9 86.0 --8.7 8.8-9.8 9.9-14.8 14.9--
15.5-- 10.2-15.4 9.1-10.1 --9.0 86.5 --8.8 8.9-9.9 10.0-14.9 15.0--
15.6-- 10.3-15.5 9.2-10.2 --9.1 87.0 --8.9 9.0-10.0 10.1-15.1 15.2--
15.7-- 10.4-15.6 9.3-10.3 --9.2 87.5 --9.0 9.1-10.1 10.2-15.2 15.3--
15.8-- 10.5-15.7 9.4-10.4 --9.3 88.0 --9.1 9.2-10.2 10.3-15.3 15.4--
15.9-- 10.6-15.8 9.5-10.5 --9.4 88.5 --9.2 9.3-10.3 10.4-15.4 15.5--
16.1-- 10.7-16.0 9.6-10.6 --9.5 89.0 --9.2 9.3-10.4 10.5-15.6 15.7--
16.2-- 10.8-16.1 9.7-10.7 --9.6 89.5 --9.3 9.4-10.5 10.6-15.7 15.8--
16.3-- 10.9-16.2 9.8-10.8 --9.7 90.0 --9.4 9.5-10.6 10.7-15.8 15.9--
16.4-- 11.0-16.3 9.9-10.9 --9.8 90.5 --9.5 9.6-10.6 10.7-15.9 16.0--
16.5-- 11.1-16.4 9.9-11.0 --9.8 91.0 --9.6 9.7-10.7 10.8-16.1 16.2--
16.6-- 11.2-16.5 10.0-11.1 --9.9 91.5 --9.7 9.8-10.8 10.9-16.2 16.3--
16.8-- 11.3-16.7 10.1-11.2 --10.0 92.0 --9.8 9.9-10.9 11.0-16.3 16.4--
16.9-- 11.4-16.8 10.2-11.3 --10.1 92.5 --9.8 9.9-11.0 11.1-16.5 16.6--
17.0-- 11.5-16.9 10.3-11.4 --10.2 93.0 --9.9 10.0-11.1 11.2-16.6 16.7--
17.1-- 11.6-17.0 10.4-11.5 --10.3 93.5 --10.0 10.1-11.2 11.3-16.7 16.8--
17.3-- 11.7-17.2 10.5-11.6 --10.4 94.0 --10.1 10.2-11.3 11.4-16.9 17.0--
17.4-- 11.8-17.3 10.6-11.7 --10.5 94.5 --10.2 10.3-11.4 11.5-17.0 17.1--
17.5-- 11.9-17.4 10.7-11.8 --10.6 95.0 --10.3 10.4-11.5 11.6-17.2 17.3--
17.6-- 12.0-17.5 10.8-11.9 --10.7 95.5 --10.4 10.5-11.6 11.7-17.3 17.4--
17.8-- 12.1-17.7 10.9-12.0 --10.8 96.0 --10.5 10.6-11.7 11.8-17.5 17.6--
17.9-- 12.2-17.8 11.0-12.1 --10.9 96.5 --10.6 10.7-11.8 11.9-17.6 17.7--
18.0-- 12.4-17.9 11.0-12.3 --10.9 97.0 --10.6 10.7-11.9 12.0-17.8 17.9--
18.2-- 12.5-18.1 11.1-12.4 --11.0 97.5 --10.7 10.8-12.0 12.1-17.9 18.0--
18.3-- 12.6-18.2 11.2-12.5 --11.1 98.0 --10.8 10.9-12.1 12.2-18.1 18.2--
18.5-- 12.7-18.4 11.3-12.6 --11.2 98.5 --10.9 11.0-12.2 12.3-18.2 18.3--
18.6-- 12.8-18.5 11.4-12.7 --11.3 99.0 --11.0 11.1-12.3 12.4-18.4 18.5--
18.7-- 12.9-18.6 11.5-12.8 --11.4 99.5 --11.1 11.2-12.4 12.5-18.5 18.6--
18.9-- 13.0-18.8 11.6-12.9 --11.5 100.0 --11.2 11.3-12.6 12.7-18.7 18.8--
19.0-- 13.1-18.9 11.7-13.0 --11.6 100.5 --11.3 11.4-12.7 12.8-18.8 18.9--

Berat badan anak laki-laki (kg) Berat bedan anak perempuan (kg)
Tinggi
Gemuk Normal Kurus Kurus badan Kurus Kurus Normal Gemuk
 2 SD - 2 SD  - 2 SD s/d sekali sekali  - 2 SD -2 SD 2 SD
s/d 2 SD –3SD (cm) s/d 2 SD
 - 3 SD  - 3 SD
s/d – 3 SD
19.2-- 13.2-19.1 11.8-13.1 --11.7 101.0 --11.4 11.5-12.8 12.9-19.0 19.1--
19.3-- 13.3-19.2 11.9-13.2 --11.8 101.5 --11.5 11.6-12.9 13.0-19.1 19.2--
19.5-- 13.4-19.4 12.0-13.3 --11.9 102.0 --11.6 11.7-13.0 13.1-19.3 19.4--

6 Resna Litasari, SST

 Pengukuran pertumbuhan dan perkembangan

19.6-- 13.6-19.5 12.1-13.5 --12.0 102.5 --11.7 11.8-13.1 13.2-19.5 19.6--

19.8-- 13.7-19.7 12.2-13.6 --12.1 103.0 --11.8 11.9-13.2 13.3-19.6 19.7--
20.0-- 13.8-19.9 12.3-13.7 --12.2 103.5 --11.9 12.0-13.3 13.4-19.8 19.9--
20.1-- 13.9-20.0 12.4-13.8 --12.3 104.0 --12.0 12.1-13.4 13.5-20.0 20.1--
20.3-- 14.0-20.2 12.6-13.9 --12.5 104.5 --12.1 12.2-13.6 13.7-20.1 20.2--
20.5-- 14.2-20.4 12.7-14.1 --12.6 105.0 --12.2 12.3-13.7 13.8-20.3 20.4--
20.6-- 14.3-20.5 12.8-14.2 --12.7 105.5 --12.3 12.4-13.8 13.9-20.5 20.6--
20.8-- 14.4-20.7 12.9-14.3 --12.8 106.0 --12.4 12.5-13.9 14.0-20.7 20.8--
21.0-- 14.5-20.9 13.0-14.4 --12.9 106.5 --12.5 12.6-14.0 14.1-20.9 21.0--
21.2-- 14.7-21.1 13.2-14.6 --13.0 107.0 --12.6 12.7-14.2 14.3-21.0 21.1--
21.4-- 14.8-21.3 13.2-14.7 --13.1 107.5 --12.7 12.8-14.3 14.4-21.2 21.3--
21.5-- 14.9-21.4 13.4-14.8 --13.3 108.0 --12.9 13.0-14.4 14.5-21.4 21.5--
21.7-- 15.0-21.6 13.5-14.9 --13.4 108.5 --13.0 13.1-14.5 14.6-21.6 21.7--
21.9-- 15.2-21.8 13.6-15.1 --13.5 109.0 --13.1 13.2-14.7 14.8-21.8 21.9--
22.1-- 15.3-22.0 13.7-15.2 --13.6 109.5 --13.2 13.3-14.8 14.9-22.0 22.1--
22.3-- 15.4-22.2 13.8-15.3 --13.7 110.0 --13.3 13.4-14.9 15.0-22.2 22.3--
22.5-- 15.6-22.4 14.0-15.5 --13.9 110.5 --13.5 13.6-15.1 15.2-22.4 22.5--
22.7-- 15.7-22.6 14.1-15.6 --14.0 111.0 --13.6 13.7-15.2 15.3-22.6 22.7--
22.9-- 15.9-22.8 14.2-15.8 --14.1 111.5 --13.7 13.8-15.4 15.5-22.8 22.9--
23.2-- 16.0-23.1 14.4-15.9 --14.3 112.0 --13.9 14.0-15.5 15.6-23.0 23.1--
23.4-- 16.1-23.3 14.5-16.0 --14.4 112.5 --14.0 14.1-15.6 15.7-23.2 23.3--
23.6-- 16.3-23.5 14.6-16.2 --14.5 113.0 --14.1 14.2-15.8 15.9-23.4 23.5--
23.8-- 16.4-23.7 14.8-16.3 --14.7 113.5 --14.3 14.4-15.9 16.0-23.6 23.7--
24.1-- 16.6-24.0 14.9-16.5 --14.8 114.0 --14.4 14.5-16.1 16.2-23.8 23.9--
24.3-- 16.7-24.2 15.0-16.6 --14.9 114.5 --14.5 14.6-16.2 16.3-24.1 24.2--
24.5-- 16.9-24.4 15.2-16.8 --15.1 115.0 --14.7 14.8-16.4 16.5-24.3 24.4--

o Interpretasi:
Normal: - 2 SD s/d 2 SD atau Gizi baik
Kurus :  - 2 SD s/d – 3 SD atau Gizi kurang
Kurus sekali:  – 3 SD atau Gizi buruk
Gemuk:  2 SD atau Gizi lebih

o Intervensi:
Lihat Buku Pedoman Tatalaksana Gizi Buruk, Manajemen Terpadu Balita Sakit (MTBS).

Contoh:
Seorang anak laki-laki dengan panjang badan 71 Cm dan berat badan 6,8 Kg. Pada kolom panjang
badan anak laki-laki 71 Cm, apabila ditarik garis lurus ke kiri ternyata berat badan 6.8 Kg terletak
pada kolom 6.0-6.9 Kg; kolom  - 2 SD s/d – 3 SD; Interpretasinya anak kurus.

B. Pengukuran Lingkaran Kepala Anak (LKA).

o Tujuan pengukuran lingkaran kepala anak adalah untuk mengetahui lingkaran kepala anak dalam
batas normal atau diluar batas normal.
o Jadwal, disesuaikan dengan umur anak. Umur 0-11 bulan, pengukuran dilakukan setiap tiga
bulan. Pada anak yang lebih besar, umur 12-72 bulan, pengukuran dilakukan setiap enam bulan.
Pengukuran dan penilaian lingkaran kepala anak dilakukan oleh tenaga kesehatan terlatih.
o Cara mengukur lingkaran kepala :
o Alat pengukur dilingkarkan pada kepala anak melewati dahi, menutupi alis mata, diatas kedua
telinga, dan bagian belakang kepala yang menonjol, tarik agak kencang,
o Baca angka pada pertemuan dengan angka 0.
o Tanyakan tanggal lahir bayi / anak, hitung umur bayi / anak
o Hasil pengukuran dicatat pada grafik lingkaran kepala menurut umur dan jenis kelamin anak
o Buat garis yang menghubungkan antara ukuran yang lalu dengan ukuran sekarang

7 Resna Litasari, SST

 Pengukuran pertumbuhan dan perkembangan

Interpretasi:
o Bila ukuran lingkaran kepala anak berada di dalam “jalur hijau” maka lingkaran kepala anak
normal.
o Bila ukuran lingkaran kepala anak berada diluar “jalur hijau” maka lingkaran kepala anak tidak
normal.
o Lingkaran kepala anak tidak normal ada 2 (dua), yaitu makrosefal bila berada diatas “jalur hijau”
dan mikrosefal bila berada dibawah “jalur hijau”.

Intervensi:
o Bila ditemukan makrosefal maupun mikrosefal segera dirujuk ke rumah Sakit.

8 Resna Litasari, SST

 Pengukuran pertumbuhan dan perkembangan

Grafik Lingkaran Kepala Perempuan dan Laki-laki (Nelhaus, 1969).

9 Resna Litasari, SST