Anda di halaman 1dari 68

1

PENGANTAR

Om Swastyastu,
Buku kecil Gegelaran Pemangku ini
dimaksudkan sebagai sumbangan atau punia
dari Pesraman Merta Sari untuk para calon
pemangku atau pun pemangku yang sedang
giat meningkatkan diri dalam tugas-tugas
kerohanian.
Buku ini disusun dengan sederhana dan puja
yang disajikan diambil sebagian dari rangkaian
puja yang lengkap, dengan tujuan agar para
pemangku lebih cepat dapat menggunakannya.
Meskipun puja yang diambil hanya sebagian,
namun itu sudah cukup untuk melaksanakan
upacara yang memang menjadi kewajiban
para pemangku. Diharapkan para pemangku
terus meningkatkan diri dengan melengkapi puja
yang ada.
Semoga buku ini memberikan manfaat.
Om Shanti, Shanti, Shanti, Om

Ida Pandita Mpu Nabe Jaya Rekananda


Pesraman Merta Sari

2
PEMBERSIHAN DIRI
Duduk Bersila:
OM OM Padmasana ya namah
Cuci Tangan:
Om rah pat astray a namah
Berkumur:
Om Um rah pat astra ya namah
Memantrai Badan:
OM Prasada sthiti sarira siwa suci nirmala
ya namah
Mengambil dan menghaturkan asap dupa:
OM ANG Brahma-amretha dhipa ya
namah
OM UNG Wisnu-amretha dhipa ya namah
OM MANG Lingga purusa ya namah
Mengasapi badan:
Om Sri Guru jagat papebyo namah swaha

NGARGA TIRTHA
Mengambil bunga dipegang kedua tangan
diletakkan di depan dada, ucapkan Astra Man-
tra:

3
Om Um rah pat astra ya namah
OM Atma tatwa-atma suddha mam swaha
OM OM Ksama sampurna ya namah
OM Sri Pasupatye Hung Phat
OM Sriyam bhawantu
OM Sukham bhawantu
OM Purnam bhawsantu
Mengambil Genta dan diasapi:
Om Am dhupa astra ya namah
Memercikkan tirtha di genta
(Gunakan Astra Mantra)
Memuja Genta:
OM Kara Sadasiwa stham,
Jagat Natha hitang karah
Abhiwada wadanyam,
Ghanta sabdha prakasyate

OM Ghanta sabdha mahasrestah,


Ongkara parikirtitah
Candra nada bhindu drestham,
Spulingga siwa twam ca

OM Ghantayur pujyate dewah,


Abhawa-bhawa karmesu
Warada labdha sandeham,
Wara siddhi nih samsayam
4
Paliti Genta:
Om, Om, Om (tik ning)
Membunyikan Genta:
OM Ang Kang Kasolkaya Iswara ya
namah
Ngaksama: (tangan kiri membunyikan genta,
tangan kanan pegang bunga)
(1)
OM Ksama swamam mahadewa,
Sarwa prani hitang karah
Mamoca sarwa papebhyah,
Phalaya swa sadasiwa

OM Papoham papo karmaham,


papa-atma papa sambhahwah
Trahimam pundari kaksah,
Sambhahya byantara suci

OM Ksantawya kayiko dosah,


Ksantawyo waciko mama
Ksantawyo manaso dosah,
Tat pramadat ksama swamam

Om, Hinaksaram hina-padam,


Hina-mantram tathaiwanca,
Hina-bhaktim hina-wreddhim,
5
Sada Siwa namo’stu te.

Om, Mantram-hinam kriya-hinam,


Bhakti-hinam Maheswrah,
Yat-pujitam Mahadewam,
Paripurna tad-astu-me.

(2)
OM Apsudewa pawitrani,
Gangga dewi namo’stute
Sarwa klesa winasanam,
Toyane parisuddhaya te
Sarwa papa winocini,
Sarwa rogha winasa ya,
Sarwa klesa winasanam,
Sarwa bhogam ewapnuyat

OM Sri kare sa-pahut kare,


Rogha dosa winasanam
Siwa-lokam maha-yaste,
mantre manah papa-kelah
Siddhim tri-sandhya sa-pala,
Sekala mala malahar
Siwa-amretha manggalan ca,
Nadinidam namah siwa ya

6
(3)
OM Panca-aksara maha tirtham,
Pawitram papa nasanam
Papa kotti sahasranam,
Aghadam bhawet sagaram

OM Panca-aksara parama-jnanam,
Pawitram papa nasanam
Mantram tam parama-jnanam,
Siwa logham pratisthanam

OM Namah siwa ya etyewam,


Param Brahman atmane wandam
Param sakti panca diwyah,
Panca Rsi bhawed agni

OM A-karas ca U-karas ca,


Ma-karo windu nada kam
Panca-aksara maya proktam,
Ongkara agni mantrake

OM Bhur Bwah Swah swaha


Maha ganggayai tirtha pawitrani
Ya namah swaha.

7
Gangga Puja: Dengan genta dan bunga
(1)
OM Gangga sindhu saraswati,
Suyamuna godhawari
Kaweri sarayu mahendra,
Tenaya carma wati wai nuka
Badra netrawati maha suranadi,
Kyata ca ya ghandaki punyah
Purnam jalah samudra sahitah,
Kurwantu te manggalam

(2)
Om, Namaste Bhagawan Gangga,
Namaste sitalambhwati,
Salilam wimalam toyam,
Swayambhu tirtha bhajanam.

Om, Subhiksa hasta-hastaya,


Dosa-kilbhisa nasanam,
Pawitre su maha tirtham,
Gangga thapi maho dadhi.

Om, Wajrapani maha tirtha,


pãpa-soka winasanam,
Nadi puspa-laya nityam,
Nadi tirtha taya priya.
8
Om, Tirtha-nadisca kumbhasca,
Warna deha mahãtmanam,
Muninam manggalesu ca,
Ye wapi ca Dewokasah.

Ngurip tirta: pakai tunjung kalau tak ada


kalpika atau bunga biasa. Tanpa genta, bunga
dipegang dengan kedua tangan di sela mata.

OM OM I A KA SA MA RA LA WA YA
UNG namo namah swaha
OM OM A RA KA SA MA RA LA WA YA
UNG namo namah swah
OM OM kurmeda jaya jiwa sarira raksan
dadasi me
OM Mjum sah wausat mrtyujaya ya namah
(kalau pakai bunga tunjung kurmeda
diganti kumeda)

Om, Mretyunjaya-dewasya,
Yo-namoni hanukerttiyet,
Dirghayusam-awãpnotu,
Sanggrame wijaya-bhawet.

Om, Atma-tattwãtma suddha ya mam


swaha.
9
Masukkan bunga ke dalam sangku, genta tetap
bersuara, dilanjutkan dengan memasukkan
bunga satu persatu dengan mantram:
Om, Prathama suddha, dwitya suddha,
tritya suddha, caturti suddha, pancami
sudha, sadmi sudha sabda, sapta ti sudha,
Om suddha, suddha, suddha wariastu tat
astu swaha

Ayuwerdi Stawa
Om, Ayuwreddhi yaso-wreddhi,
wreddhi pradnyan sukha sriyam.
Dharma-santana wreddhisca,
santute sapta wreddhayam.
Ya ta mero sthito dewam,
Ya wat Gangga mahitale,
Candrako gagana yawat
tawat twa wijayi bhawet.

Om, Dirghayur-astu-tad-astu-astu,
Om, Awighnam-astu-tad-astu-astu.
Om, Subham-astu-tad-astu-astu.
Om, Sryam-bhawantu,
Om, sukham-bhawantu
Om, purnam-bhawantu.

10
Memercikkan tirtha ke awang-awang – kalau
menghadap pelinggih ke pelinggih – dengan
Astra Mantra.

Memercikkan tirtha ke diri sendiri -- dengan


Astra.Mantra.

Memakai basma:
Om, Idam-bhasmam param-guhyam,
Sarwa papa winasanam
Sarwa-rogha prasamanam.
Sarwa-kalusa nasanam.

Om Ang – di antara alis mata


Om Ung – di dada
Om Mang – di tenggorokan luar.

Bagi seorang pinandita, proses


permohonan tirtha suci sudah selesai, jika
ritual di atas dilakukan dalam keseharian, bisa
dilanjutkan dengan Kramaning Sembah.
Jika ritual di atas untuk memimpin umat
melaksanakan upacara (di hadapan upakara)
dilanjutkan dengan pelaksanaan pengeresikan
seperti, Byakaon, Durmenggala, Pengulapan,

11
Prayascita. Tirtha dipercikkan satu persatu ke
arah pelinggih. Byakaonan dan Durmenggala
ke arah pelinggih bagian bawah, Pengulapan
dan Prayascita ke pelinggih bagian atas.
Seorang pinandita belum diperkenankan
menggunakan lis gede, belum diperkenankan
untuk membuat tirtha pemuput, oleh sebab itu
tirtha pemuput dimohonkan pada pelinggih
sesuai tingkatan upakara, misalnya, kalau di
merajan gunakan tirtha pemerajan.

Dewa Yadnya
Didahului dengan memohon tirtha pesucian
atau pembersihan seperti di depan.

Puja untuk Byakalan:


Om sang kala kali kehaturan pebyakala,
apanduk kalanya kabeh. Om bang bhatara
bayu angiberaken sarwa lara roga wignanin
jadma manusa mwang rat bwana kabeh.

Puja untuk Durmanggala:


Om sang kala purwa sang kala biya, sang
kala sakti, sang kala suksma, sang kala
ngulaleng, aje kita mati pepenjingan, aje
12
kita mati peprontongan, iki tadah sajinira
penek mwah trasi bang, wus ta kita amukti
sari, lunga ta kita amarah marak desa aja
mrangke mwah den pawehakena saling
raksa rumaksa.

Puja untuk Pengulapan


OM Pukulun Sang Hyang Sapta Patala,
Sang Hyang Sapta Dewata, Sang Hyang
Trinadi Pancakosika, Sang Hyang
Besawarna, Sang Hyang Premana menadi
Sang Hyang Urip, jenek ta kita haneng
pelungguhanhira sowang-sowang
pawehaena ingsun angaweruhi kita aneda
sadya rahayu, sang angaturaken
pengulapan (aneda urip/pramana/atman,
sesuai kebutuhan). Om pretiwi jagat
sampurna, apah, teja, bayu akasa pramana
ya namah swaha.

Puja untuk Prayascita:


Om prassita karayogi catur waktran ca
winci tayet, Om aghore tat watanem

- Saat ini, jika membuat upacara caru


laksanakan carunya.
13
- Begitu pula jika ada melaksanakan
upacara mendak di panggungan, laksanakan..
- Upacara mendak di pelataran/natah
merajan juga dilaksanakan.

Menstanakan Bhatara: dengan sarana


bunga.
OM Aditya sya param jyotir,
Rakto tejo namo’stute
Sweta pangkaja mandhyaste,
Bhaskara dewa ya namo namah
OM Hrang Hring Sah Paramasiwa Aditya
ya namah swaha
(Sentilkan bunganya ke arah ersanya)

Memuja Surya, pakai genta dan bunga:


Om, Stambha meru pariwarta samasta-
lokam,
Bimbhãdhi Dewa nicitaya wajikara ya
Jambor atiwa gagana ya samasta netram
Tri loka natha caranaya namo namaste.

Memuja Pertiwi, pakai genta dan bunga:


OM Prathiwi Srinam dewam,
Catur dewi maha wiryam
Catur asrama bhatari,
14
Siwa bhumi maha siddi

Memuja Akasa, pakai genta dan bunga.


Om kara dewa murtinam,
nirmala byo mantara
Akasa dewa pratistanam,
murti dewa sunia layem

Memuja Guru (Guru Stawa)


OM Dewa-dewi Tri Dewanam,
Tri murti tri lingganam
Tri Purusa sudha nityam,
Sarwa jagat prastitanam

OM Guru rupam guru dewam,


Guru purwam Guru madyam
Guru pantaram dewam,
Guru dewa suddha atmakam

OM Brahma Wisnu Iswara Dewam,


Jiwatmanan trilokanam
Sarwa jagat pratisthanam,
Sudha klesa winasanam.

Untuk warga Pasek lanjutkan dengan


puja Bethara Kawitan:
15
Om Ang GengGnijaya, Gnijaya Wijaya
jagat patyam manic jayas ca, Semeru’s ca,
gana’s ca de Kuturan ca Bharadah ca Sapta
Rsi dewa sampurna
Om Namaste Putranjaya. Om Hung dewi
Danuh amerta sa bumi, Sapta hyang desa
sampurna. Om Sri Pasupati ya namah
swaha.

Pranamya Bhatara, pakai genta dan bunga.


Om pranamya Bhaskaram Dewan,
Sarwa klesa ninasanam,
pranamya aditya sewartam,
bukti-mukti wrapradam.

Memercikkan tirtha ke arah awang-awang


dengan Mretyunjaya stawa:
Om I A KA SA MA RA LA WA YA UM
Om kurmeda jaya jiwa sariram dada sime
Om mjung sah wausat mretyunjaya ya
namah swaha.

Ngonek Bebanten (Upakara)

16
SESAYUT:
Om Hyang guru reka tanaya, hyang
gurupati, hyang guru dewa, hyang pramesti
guru, manusan paduka bhatara angaturaken
pujawalin paduka bhatara, anedi sih
panugrahan paduka bhatara, pawehakna
manusan paduka bhatara anugraha urip
waras dirgayusa trepti ning pesanakan,
murah sandang kelawan pangan tan
kakeneng danda pataka upadrawa de
bhatara hyang mami.

Terepti Sesayut, (Genta dan bunga)


Om Om sarira paritrepta ta
Om Om atma tatwa pan trepta ta .
Om Om jiwi ta pari trepta ta
Om Om sarwa suka pari purnata
Om Om subagya pan purnata
(pentilkan bunga ke arah sesayut).
Percikkan Tirtha ke arah Sesayut
Om Om amerta sanjiwani ya namah
Om Om kurmeda ya namah
Om Om sakti karanam ya namah
Om Om mertyun jaya ya namah
Om Om candra praba ya namah

17
PENGAMBEYAN
Om kaki ciwa gotra nini ciwa gotram kaki
panyarikan nini panyarikan, kaki semaya
nini samaya, kaki pengambe, nini
pangambe ingsun amuwu angambe dewata
dewati, bhatara bhatari, hyang hyang sang
yajnya mana, pahenek paduka bhatara
malingga malinggih haneng purwaning
daksina. manusan paduka bhatara
angaturaken puja walin paduka bhatara,
pawehakna manusan paduka bhatara
anugraha manut pengaptin ipun.

PANYENENG
Om kaki ciwa gotra nini ciwa gotra, kaki
penyarikan nini panyarikan, kaki semaya
nini samaya, kaki penyeneng nini
panyeneng kajenegan dinira, bhatara
Brahma, Wisnu, Iswara, Surya Chandra
lintang tranggana, sang hyang tryo dasa
sakti.

SUCI
Om asucirwa sucirwapi, sarwa gangga
gatam iwap cintyayit dewa isanam sarwa
byantara suci.
18
JERIMPEN / GEBOGAN
Om ksama swamam maha dewa sarwa
prani hitang karah mamoca sarwa papebyah
pala ya swa sada ciwa.

PRAS
Om eka wara, dwiwara, triwara, caturwara,
pancawara bawat Brahma, sad wara Iswara
dewasca, Wisnu saptawara, waca asta wara
purna jneyah. Om purwa pras prasida sidi
sadya rahayu ya namah swaha.

DHARMA PANGOLIH
Om ciwa sada ciwa parama ciwa sang
hyang jagat wisesa, sang hyang adnyana
wisesa, sang hyang antara wisesa sunting
akena pujan insun pingkalih yadnyan
manusan paduka bhetara angadakaken
yajna ......... saha upakara, suci asoroh
muang runtutan ipun, alit aturan ipun agung
pamilaku, anedi sih panugrahan paduka
bhatara, pawehana manusan paduka
bhatara anugraha urip waras dirgayusa,
trepti ring pasanakan, murah sandang
kalawan pengan tan kekenang dada pataka
upadrawa de bhatara hyang mami.
19
Om Anugraha manuharam dewa datta
nugrahakam hyarcanam sarwa pujanem,
namah sarwa nugrahakem,
Om Dewa-dewi Maha siddhi Yajni kaltem
mulatmidem laksmi sidhirca dirghayur
nirwighna sukha wrddhi tah.

Nyayab bebanten
Om ciwa nirmala, twam guhyah ciwa tatwa
paroyanah, ciwa sya pranato nityam, candi
sya namostute.
Om nirwedam Brahma Wisnu’s ca, bhoktra
dewa Maheswarah, sarwa wyadi nala
bhakti, sarwa karya ta sidantam.
Metabuh
Om bhuktiyantu Iswaro dewa bhuktiantu
tri loka natah saganah sapari warah
sawargah sadasi dasah.

Lanjutkan melaksanakan upacara mendak


dateng di pelataran merajan.

Lanjutkan dengan Muspa (kramaning


Sembah bersama)

Mohon Tirtha Pemuput/Wangsuh pada Ida


20
bhatara, dipercikkan terlebih dahulu keawang-
awang, ke arah pelinggih tempat memohon
tirtha, dilanjutkan ke diri sendiri, kemudian
baru ke pelinggih-pelinggih sesuai tingkatannya
dan kemudian kepada keluarga yang melakukan
pemuspan.

Pengaksama
Om ksama swamam jagatnatha,
sarwa papa hirantaram,
sarwa karya sidam dehi,
prana mami sure swaram.

Om Anugraha manuharam,
dewa data nugrahakem,
hyarcanam sarwa pujanam,
nama sarwa nugrahakem.

Om Ayu werdi yasa werdi,


werdi prajnya suka sriyah,
darma Santana werdisca,
santute sapta wedayah.
Pentilkan bunga ke awang-awang lanjutkan
dengan memercikan tirtha dengan astra man-
tra.

21
Nyineb Genta.
Om dewa suksma parama acintya ya
namah.
Plenting Genta
Om santi, santi. santi Om

Lanjutkan melaksanakan upacara muket


Wangsuhpada, jika meminta tirtha wangsuh
pada ke Pura-pura. Melaksanakan upacara
Nyambleh, di pemedalan merajan.

BHUTA YADNYA
(Ngaturang caru)

Tingkatan Bhuta yadnya yang boleh


dilaksanakan oleh seorang Pinandita sebatas
Panca Sata (lima ayam) atau Ayam Brumbun.
Didahului dengan proses pembuatan Tirtha
pesucian/pembersihan seperti di depan,
lanjutkan dengan urutan ini.

1. Melaksanakan pembersihan seperti


Byakalan, Durmanggala, Pengulapan dan
Prayascita.
2. Sembah kepada Surya (mantram sama
dengan di depan)
22
3. Memercikkan Tirtha ke arah caru dengan
astra mantra.
4. Utpeti bakti (menggunakan/memegang
bunga sebagai pranamya).
Om Sang Om Bang Om Tang Om Ing, Om
Nang, Om Mang, Om Sing, Om Wang Om
Yang.
(pentilkan bunga kearah caru).

5. Tawur ke Purwa
Om pukulun mundura sang kaki gumulung
gumuling ring lemah, mundura sira sang
ana haneng lemah sangar lemah mendek,
mundura sira sang kaki pulung rah.
Manawa sira kahidekan, kelangkanin,
kesandung, kelempag, kasampar, kababat,
kapacul, kaki sira sang wong dengen sanak
lunge ta kita kidul kulon kidul wetan nggon
nira agawe grya mwang prahyangan
haneng kene.
Om sang yama raja, sang darma raja, sang
brahma raja, sang banaspati, sang banaspati
raja mundurakna wadwa balanta sedaya.
Om kaki sang wong dengen sanak sira
asining reku, ingsun asihing sira, sira
asanak reku, ingsun asanak asihing sira.
23
6. Mantra ke caru
Caru Ayam Brumbun (eka sata)

Om sang bhuta tiga sakti, madya desaya,


Ciwa dewatanya, pancawarna rupanira lan
tadah sajinire penek brumbun muah ayam
brumbun rinancana winangunurip,
pawehakna sanak rabi putu buyut muang
wadwa kalan ta sadaya, Manawa kirang
Manawa luput aksama akena ta pakulun,
wus ta kita amukti sari pamantuka kita
haneng kahyanganira suwang-suwang,
pawehakna sang apara caru anugraha urip
waras, dirgayusa, terepti ring pasanakan
murah sandang kalawan pangan, lan
kakeneng danda pataka upadrawa de hyang
mami.
Om sidhirastu.

Ayam Amanca (manca sata)


Om sang bhuta janggitan purwa desanya,
Iswara dewatanya, petak rupanira.
Om sang bhuta langkir, daksina desanya,
Brahma dewatanya, bang rupanira.
Om sang bhuta Lembu kanya, pascima
desanya, Mahadewa dewatanya, pita
24
rupanira.
Om sang bhuta aruna, uttara desanya,
Wisnu dewatanya, ireng rupanira.
Om sang bhuta Tiga sakti, madya desanya.
Ciwa dewatanya, Pancawarna rupanira,
mapupul ta kita kabeh, lah tadah sajinira,
penek amanca muwah ayam amanca
winangunurip, paweh akna sanak rabi putu
buyut mwang wadwa balanta sadaya,
menawa kirang menawa luput aksama akna
ta pakulun, wus ta kita amukti sari
pamantuka ta kita haneng kahyanganira
sowang-sowang, aja ta kita anglara sang
apara caru pawhhakena sang apara caru
urip waras dirgayusa murah sandang
kalawan pangan trepti ring pasanakan tan
kekenang danda pataka upadrawa de hyang
mami.
Om sidhirastu.

7. Gelar sanga
Om pukulun sang yama raja. iki tadah
sajinira jangan sakawali mwah gelar sanga,
sajeng sagaci tan sinarengan tumurun sang
yamaraja, pada suka ya namah.

25
8. Kala Stawa
Om Durgapati masariram kala kingkara
moksanani kala mertyu punah citram sarwa
wigna winasanam.
Om sema sakasta mahadewi barawi preta
baksini bagawati tuhatasya durga dewi
namo namah.
Om karura raksasa rupanca webatsya twan
ca yo punah santa rupam awapnoti twam
wande tripuran takam.

9. Ngayab Caru
Om buktyantu durga katarah, buktyantu
kala mawanca buktyantu sarwa butanam
buktyantu pisaca sanggyam.
Om Durga loke boktaya namah swaha
Om Kala loke boktaye namah swaha
Om Pisaca anggyam loke boktaye namah
swaha.

10. Metabuh.
Om Durga bucari, kala bucari, buta bucari
pisaca sanggyam bucari ya namah swaha.

11. Nglukat Bhuta


Om lukat sira bhuta dengen, sumurup
26
maring buta kalika, lukat sira buta kalika
sumurup maring batari durga, lukat sira
betari durga sumurup maring matari uma,
lukat sira betari uma sumurup maring
batara guru, lukat sira batara guru sumurup
maring sang hyang tunggal, lukat sira sang
hyang tunggal sumurup maring sang hyang
tan paran sira, juga sang kaning paran sira
juga sida anglukat anglebur tri mala, dosa
mala, satus patakaning jadma manusa
muang rat buwana kabeh.
Om Ang ksama sampuma ya namah.

12. Ngantukang Bhuta


Om jah tang ko tri puru sangkara, singgah,
singgah, singgah, aku gurumu.

13. Pralina Bhuta


Om duk, duk, dung, dung, rung, rung, hung,
hung, ha, ha, ing, ing namah swaha.

14. Pralina Sarwa gamang.


Om ana getih tan pa getih sah sumasah, I,
peng, beng

15. Panca parwata, Percikkan tirtha, astra


27
mantra
Sa, Ba, Ta, A, I.

16. Tri parwata, percikkan tirtha astra man-


tra:
Ang, Ung, Mang

17. Eka parwata, percikkan tirtha astra man-


tra
Om.

18. Pralina Caru


Om Ung Ung buwana sudha suksma ya
namah
Om Ung suksma ya namah.

19. Maktyang Caru

20. Ngerebeg Caru

Selesai
.

28
Puja Berkaitan dengan Caru
Lain dan Melaspas Bangunan
Puja di bawah ini berkaitan dengan caru
juga, dilanjutkan dengan tata upacara dalam
membangun rumah. Puja-puja ini dilakukan
setelah selesai pembersihan diri dan ngarga
tiratha.
Puja caru Jigramaya (Karang panes):
Ih, Kita Sang Bhuta Jigramaya, marupa
manca warna, kita retuning Bhuta Kala
Dhengen, makanak I Pamali Pulung Raksa,
I Undar-andir, ekadasa rowangan-ira, kita
anggawe kapanjingan hyang lalah,
kasandering gelap, katiben amuk, kalebon
amuk, kasirating rah, salwiring cuntaka
bhayaning pakarangan, kelebur kapunah
den nira Sang Bhta Jigramangsa.
Om, Ang, Ksama Sampurna ya namah
swaha.

Puja Pamahayu Pakarangan.


Om, Indah ta kata Bhatari Durga, dening
kita hanuduh I Bhuta mangsa, apan kita wus
sinungan sajin nira.

29
Om, Indah ta kita hangken sapenangkan ta
parn-parnnya, haywa ta kita hanglarani,
hangrubheda manusan nira, iki tadah sajin
nira, wus ta sira padha hanadhah saji,
mundura ta sira maring pasenetan nira,
kemitan manusan nira. Siddha
amangguhang dirghayusa paripurna.
Om, Siddhir astu ya namah.

Puja Ngruwak atau Nyapuh.


Ih, Sang Bhuta kala Ngadeg, Sang Bhuta
kala Bongol, Sang Bhuta Kala Pamatang,
mwang ta kita Sang Sedhahan sawah/tegal,
iki tadah sajin nira, daksina banjotan, sega
ireng iwak bawang jahe, mangke hulun
anyapuh ikang sawah /tegal, haywa sira
mamiruddha.

Om, Nini Bhatari Sapuh Jagat, ingsun I


Bandesa Wayah, I Kubayan Badung, I
Pasak Pancung, ingsun wus kalugraha de
Bhatara Siwa, mangenahaken sawah tegal
palemahan iki, apan ingsun anaking
Bhatara Guru, wus ingsun angasahang
palemahan iki, wastu asah sinah,3x. Aja
sira mangadakaken gring desthi pamala-
30
pamali, iki tadah sajin nira sowing-sowang,
poma, poma, poma.

Puja Nyapuh Pundukan atau Baledan.


Om, Nini pamali wates, kaki pamali Wates,
tan hana jurang pangkung, tan hana lemah
angr, tan hana bebaledan, tan han tunggak
wareng, tan hana lemah mandeg, aku Ibu
Prethiwi anglebur ska lwiring hala. Om,
Bhuta teka asih, Dewa teka purna Om, Sa,
Ba, Ta, A, I.

Puja makuh Bangunan.


Om, Ang, Ah, Dewa-dewi maworana ya
namah.

Puja Panyapsap Bangunan.


Sarana, payuk pere misi toya anyar, ambengan
11 katih.

Om, Bhagawan Brahma anyapuh halning


wewangun, pring taru ginawe umah,
suddha malanta manadi kayu pring. Om,
Suddha mala, suddha papa, suddha, suddha
wariastu swaha.

31
Puja Ngurip Bangunan.
Om, Sa,Ba,Ta,A,I, Na,Ma,Si,Wa,Ya,
Wiswakarma prayojanam, Bhuwana kreta
ya namah, hayu wreddhi ya namah.

Menjalankan Pangurip-urip.
Om, Bhagawan Sukra angurip sarwa
wewangunan, kayu pring ginawe umah, rah
sata wana bayunta urip sang uga wangun,
teka urip 3x.

Puja Tirta Pemlaspas Bangunan.


Om Sang Hyang Parama Wisesa sura sakti,
sira anguripaken sarwa tumuwuh,
anguripaken wewangunan kabeh, purwa,
ghneyan,daksina, nairiti, pascima,
wayabya, uttara, airsanya, sor luhur, sami
padha kauripana den nira Sang Hyang
parama Wisesa murti sakti, apupul dadi
sawiji,matemahan Sang Hyang Hayu
Narawati, asih, asung amretha jiwa na urip.
Om, Sri bagya ya namah, Ang-Ah.

Puja Pemlaspas Bangunan.


Om, Pukulun ta sira Sang Hyang Surya
Candra, manusan nira angaturaken saji
32
tadah pawitra, lenga wangi buratwangi,
kedik denpun hangaturaken, agung
pamilakunya, sira Sang Hyang Besrawana
sira uriping taru, sira jumeneng ring yasa,
haywa ka ginggang, haywa ka gingsir, den
tegteg pageh salawasnya.

Om, Pukulun Bhagawan Byasa sura sakti,


hulun hangaturaken pamlaspas, makadi
pawangun urip, taru pring ginawe umah,
kajenengana den nira Sang Hyang Tri
Purusa, kasaksenin den nira Sang Hyang
Triyo dasa saksi, sampun hana kalaning
kang padha urip gawenya. Om, Ang-Ah,
Ang-Ah. Om, Phat-Phat namah swaha.

Ngayab Banten Pemlaspas.


Om, Bhumi ginawe suddha, suddha bhumi,
suddha taru, suddha pring, suddha Dewat,
suddha papa rogha wighna kang sarwa
winangun, mur hilang haneng swarga,
suddha, suddha wariasti ya namah swaha.

Puja Lis.
Om, Pukulun pangadeganing sang janur
kuning, sira rininggiting Guru, turun utusan
33
Hyang Dewa Bhatara, kalebataning sarwa
Dewa, mangilangaken mala papa pataka,
geleh aptileteh. Om, Siddhir astu nama
Siwa ya.

Seperti yang disebutkan di depan, seorang


pinandita (pemangku) belum diperkenankan
menggunakan lis gede sehingga pujanya tidak
disebutkan di sini.

34
NGAYAH BAKTI
DI PURA-PURA BESAR
Jika pinandita (pemangku) memimpin umat
untuk bersembahyang ke pura-pura besar,
maka setelah melakukan pembersihan diri dan
ngarga tirtha seperti yang sudah diuraikan di
depan, ikuti langkah sederhana di bawah ini:

Ksama swamam
Om ksama swamam jagatnata,
sarwa papa hirantarem,
Sarwa karya sidham dehi,
prana mami sure swaram.

Om twam ciwah twam ciwakarah,


twam Rudrah bahni laksanem,
twam hi sarwa gating karah,
nama karya prajayate.

Om ksama swamam maha sakte


hyasta hi swarya gunatmakah,
nasayet satatam papam,
sarwa aloka darpanam.
Om Brahma panca Brahma nyatah,

35
pancaksara Rudra tratah
tri aksara Wisnu samproktah
omkara parama ciwa ya.

Nama dewa
Om nama dewa adistanaya,
sarwa wyapi nesiwaya
padmasana eka prastistaya,
ardha nareswari ya namo namah swaha.

Om anugraha manuharam
dewa data nugrahakem,
hyarcanem sarwa pujanem
nama sarwa nugrahakem.

Dewa dewi maha sidhi,


yajni kaltem mulat midem,
laksmi sidhis ca dirgayur
nirwigna suka werdhi tah.

Darma pangolih (lihat di depan hanya bagian


1 saja).

Ngayab pedatengan
Om Ang Ang giripati wande,

36
lokanatha jagatpatin,
danesam tranam karanam
sarwa guna mahadyatam,
Rudra maha sudham,
sarwa wighna winasanam,
Ciwa parama samyuktam,
maha bairawi karanan.

Om purwa maha dewin ca,


agneasya maheswari,
daksina kumari dewi,
neriti kuweri dewi,
pascima waisnawi dewi,
wayabya rudri tri dewi,
uttara camundi dewi,
ersanya gayatri dewi,
uma tatwa maha dewi.
Om Ang Ung, Ang Ung, Ang Ung, ya
namah swaha.

Gelar sange (sama seperti di depan)


Metabuh. (sama seperti di atas)
Kramaning sembah
Nuwur wangsuhpada bhatara:
(memercikkannya kepada warga).

37
MANUSA YADNYA
Upacara Tiga Bulanan
Sang pinandita tetap mengawali dengan
pembersihan diri, ngarga tirtha, kemudian
puja-puja seperti:
- Nuwur tirtha pengelukatan
- Ngajum Bayakawon
- Ngajum Durmanggala
- Ngajum Prayascita
- Ngajum Pengulapan
- Ngastawa Surya
- Ngastawa Sang Hyang Tiga Guru
- Ngastawa Bethara Kawitan (bagi warga
Pasek).
Puja-puja di atas sudah ada di depan dan
selanjutnya adalah puja atau ngastawa di
bawah ini:

NGASTAWA SANG HYANG TIGA


WISESA
OM Ang, Sang Hyang Jagat Wisesa, metu
ta sira maring bayu. Halungguh ta sira
maring bhungkahing adnyana sandhi
OM OM Sri Jagat Guru paduka ya namah.

38
OM Ung, Sang Hyang Antara Wisesa,
metu ta sira maring sabdha, Halungguh ta
sira maring tengahing adnyana sandhi
OM OM Sri Jagat Guru paduka ya namah.

OM Mang Sang Hyang Adnyana Wisesa,


metu ta sira maring idhep, Halungguh ta
sira maring tungtunging adnyana sandhi
OM OM Sri Jagat Guru paduka ya namah.

NGASTAWA SANG HYANG KUMARA


OM Namah Kumara sad-anana ya,
Siki dwa jaya prati mayaloke.
Sad-kreti kanandakara ya nityam,
Namo’stu tasme dwajawara pujitam

OM Rudra-atma kaya prati mayaloke,


Bramanya dewaya siki dwaja ya
Senapratewa dahita ya nityam dewyam,
Namo’stu koncadala darana ya

OM Namah sada-agni ya wiyaka ya,


Namo’stu kajrambha kaya jaya nityam
Sasti-praya ya mala santriyatre,
Namah sadakurkuta namo hana ya

39
OM Ya namo’stu hanganila ya nityam,
Namo’stu widya warada ya loke
Namo’stu rohika wapiya, Huwah prakase
warado namo’stu te.
OM, Kumara dewa ya namah swaha.

ATUR PIUNING SAHA SEHA


OM Pukulun Bhatara Sang Hyang Tiga
Guru Wisesa, Sang Hyang Pramesthi
Guru,Sang Hyang Kawiswara, Sang Hyang
Guru Rekatenaya, Sang Hyang Pangemit
Tuwuh, Sang Hyang Panunggun Urip, Sang
Hyang Kumara-Kumari, Pukulun Bhatara
Kawitan, Hyang Guru Kamimitan, Hyang
Ibu Kamimitan, Hyang bhatara-bhatari,
Hyang Deweta-Dewati. Ledang paduka
bhatara tumudun pada malingga-malinggih
ring rwaning kukus arum, kairing antuk
Dampati sanak putunnya, widyadara-
widyadari, anglurahan agung-alit mwang
kala sedahannya makabehan. Sira sang
apiturun sang adi dumadi ri sira si Bajang
Bayi, manusan nira handa sih
waranugrahan pukulun. Manusan nira
handa anembah angadakaken yadnya
nigang sasihan si bajang bayi, ri jeng
40
paduka bhatara sinamian, pahenaka hyun
paduka bhatara pada malingga ring rwaning
kukus arum.

OM Prenamya bhaskara dewam,


Sarwa klesa winasanam
Prenamya aditya-siwartham,
Bhukti-mukti wara pradam.

NGATURANg TOYA dan PESUCIAN:


NGATURANG TOYA :
Wangsuh cokor/pada:
OM Pang padya argha ya namah
Wangsuh tangan:
OM Ang Argha dwaya namah
Dikumur:
OM Jeng Jihwa suci nirmala ya namah
Diraup (cuci muka):
OM Cang Camani ya namah
Mesirat:
OM Ghrim ksama sampurna ya namah

NGATURANG PASUCIAN :
OM Hyastu dewa maha punyam, Hyastu
dewan ca. Hyastu sarwa to dewa-dewanam,
Hyastu dewa maha punyam ya namah
41
swaha.

NGATURANG PUSPA/SEKAR:
OM Puspantu dewa astutyam,
Puspantu dewan ca
Puspantu sarwa to dewa-dewanam
Puspantu dewa maha punyam ya namah
swaha

NGATURAN TIGASAN:
OM Tigastu dewa maha punyam,
Tigastu dewan ca
Tigastu sarwa to dewa-dewanam
Tigastu dewa maha punyam ya namah
swaha

NGATURAN TOYA:
OM OM Siwa-amretha ya namah
OM OM Sadasiwa-amretha ya namah
OM OM Paramasiwa-amretha ya namah

MAPEKELING SAHA SEHA


OM Pukulun Bhatara Sang Hyang Tiga
Guru Wisesa, Sang Hyang Pramesthi Guru,
Sang Hyang Kawiswara, Sang Hyang Guru
Rekatenaya, Sang Hyang Pangemit Tuwuh,
42
Sang Hyang Panunggun Urip, Sang Hyang
Kumara-Kumari, Pukulun Bhatara
Kawitan, Hyang Guru Kamimitan, Hyang
Ibu Kamimitan, Hyang bhatara-bhatari,
Hyang Deweta-Dewati. Pada kenak hyun
paduka bhatara pada malingga-malinggih
ring rwaning kukus arum, manusan nira
handa hangaturaken sarining banten nigang
sasihan si bajang bayi. Ledang paduka
bhatara pada amukti sari saturan manusan
nira. Minawi ta kirang langkung saturan
ipun den agung ampuranne manusan nira,
alit kang sung hangaturaken agung
pamilakunya, hamilaku kadirghayusan.
Padha kenak hyun paduka bhatara anodya,
hanyaksinin mwang hamukti sari saturan
manusan paduka bhatara.
OM Siddhir astu tadastu astu ya namah
swaha.

NGANTEB SESAYUT:
OM Sangkepaning pramananta,
Negara sya muniwantam
Dewa samsthita yogante,
Brahma Wisnu Maheswaram

43
OM Pujasya mantrasya,
Tri-aksara maha kodratam
Brahmangga murcage yuktam,
Siwangga mantra matmakam

OM Panca bhuwana tattwan ca,


Asta dewa dalan bhawet
Dewa samsthita yogante,
Brahma Wisnu Maheswaram

OM Atma sarira treptya paripurna ya


namah.
OM Bayu premana treptya paripurna
yanamah.

NGASTAWA SANG CATUR SANAK:


OM Pukulun Kaki Siwagotra, Nini
Siwagotra, sira hangatag sanak ingsun
kabeh, lwirnya: meraga dewa bhuta kala
makabehan, makadi Sang Anggapati,
Mrapapati, Bhanaspati, Bhanaspatiraja.
Babu Abra, Babu Lembana, Babu Sugyan,
Babu Kakere, mwah I Sair, I Makair, I
Mokair, I Selabir. Hakona metu kabeh.
mabresih, alukata, mapeningan, atepung
tawar pareng lawan sanak kira den rahayu.
44
Poma, Poma, Poma.

NGASTAWA BAJANG:
OM Sang Korsika, Sang Gharga, Sang
Metri, Sang Kursya, Sang Pretanjala. I
Malipa, I Malipi, pinaka Bapa Bajang Babu
Bajang, Bajang Toya, Bajang Dodot,
Bajang Simbuh, Bajang Julit, Bajang Yuyu,
Bajang Sapi, Bajang Kebo, Bajang papah,
Bajang Kalong,Bajang Bungseng mwang
sakwehing ingaraning Bajang.
Wusing pada amukti mulih ta kita maring
desanira. Syah, Syah, Syah.

NGASTAWA JEJANGANAN:
OM Pukulun Kaki Hamong, Nini Hamong,
Babu Banglong, Babu Abra, Babu Sinang,
Babu Maranak, Babu Anjuroni, Babu
Anungkurat, Babu Wisesa, Babu Dadukun
sabhumi, Babu Gedobyah, Babu Surastri,
Babu Suparni. Ingsun handasih kreta
nugrahan-nira, handa hanjangani si bajang
bayi. Iki tadah sajin nira, liwet kacang
satingkeb lawan jangan sangiyu. Minawi
wenten kirang luput ipun, den agung
ampurane manusan nira, enak ta kita pada
45
amukti sari lawan sanak kira kabeh. Alit
kang sung hangaturaken, agung kang sun
haneda. Handa hangluwarana sakwehing si
Bajang lara rogha, sanut sangkala, danda
upadrawan ipun, balikakna wongen dena
becik. Sampun sira mebengin, sampun sira
hanyetut, sampun sira hanggites, balikan
sira hamongan dena becik, sungana
henaking amangan, enaka aturu, enaka
hameng-hamengan. Katekana jejaka,
warasa dirghayusa paripurna.
OM Siddhir astu ya namah swaha.

NGASTAWA PANGAMBIAN:
OM Pukulun Sang Hyang Sapta Patala,
Sang Hyang Sapta Dewata, Sang Hyang
Wesrawana, Sang Hyang Trinadi
Pancakosika, Sang Hyang Premana mekadi
Sang Hyang Urip, sira amagehaken ri
stanan nira sowang-sowang, pakenaning
hulun hangeweruhi ri sira, handa raksanan
den rahayu, urip waras dirghayusa sang
inambian.
OM Siddhirastu ya namah swaha.

46
NGASTAWA SAMBUTAN
OM Pukulun Kaki Sambut, Nini Sambut,
tanedanan sambut agung, tanedanan
sambut alit. Yan lungha mangetan,
mangidul, mangulon, mangalor, bayu
premana mwah atmanya si bajang bayi
tinututan dening prewatek Dewata Nawa
Sangha, pinayungan kala cakra, pinageran
wesi, tuntun ulihakna maring awak sariran
sira si bajang bayi.
OM Sang Bang Tang Ang Ing Nang Mang
Sing Wang Yang
Ang Ung Mang OM.

NGANTEB BANTEN SOROHAN:


OM Pukulun Sang Siwa Catur Mukha
Dewa bhyuha, sira ta bhagawan Ratangkup,
sira ta pukulun angeseng lara rogha, makadi
ipyan hala, sot satagempung muksah hilang
tan pasesa, den nira Sang Hyang Siwa
Catur Muka dewa bhyuha.
OM Siddhir astu ya namah swaha.

UPASAKSI YADNYA
OM Pukulun Sang Hyang Tiga Guru

47
Wisesa, Sang Hyang Akasa mwang Sang
Hyang Ibu Prethiwi, Sang Hyang Surya
Candra Lintang Tranggana mekadi Sang
Hyang Triyo dasa saksi, Sang Hyang Panca
Rsi, Sang Hyang Catur Loka Phala. Kaki
Bhegawan Penyarikan, Nini Bhagawan
Penyarikan, Kaki Citragopta, Nini
Citragopta, Kaki Samantara, Nini
Samantara, Kaki Panyeneng, Nini
Panyeneng.
Kajenengana den nira Sang Hyang Tiga
Guru Wisesa, Kasaksinin den nira Sang
Hyang Triyo Dasa Saksi, kewaranugraha
den nira Sang Hyang Wesrawana. Manusan
nira handa sih waranugraha pukulun.
Manusan nira hangadakaken yadnya
nigang sasihan sira si Bajang Bayi.
Ledang paduka bhatara pada anodya,
anyaksinin mwang hamuputaken yadnyan
ipun. Akedik kang sun hangaturaken, agung
pamilakunya hamilaku kadirghayusan.
Minawi ta kirang langkung saturan ipun
den agung ampurane manusan nira. Ledang
paduka bhatara wehana waranugraha
dumugi tan kakenaning hila-hila mwang
upadrawa den nira Hyang Sinuhun.
48
OM Siddhir astu ya namah swaha.

NGANTEB BANTEN DENGAN


TRI BHUWANA STAWA
OM Parama Siwa Twan Guhyam,
Siwa tattwa paroyanah
Siwa sya pranato nityam,
Candis ca ya namo’stute

OM Niwedhya Brahma Wisnus ca,


Sarwa Bhoktra Maheswaram
Sarwa bhakti nala bhatyam,
Sarwa karya prasiddhantam

OM Jayarti jaya ma pnuyat,


Yasarti yasa ma pnoti
Siddhi sakala ma pnuyat,
Parama Siwa ya labhatyam.

OM Nama Siwa ya namah swaha

MENJALANKAN SESARIK:
Selesai nganteb banten, lanjutkan menjalankan
sesarik ke semua pelinggih..
MANTRA SESARIK :
OM Purna candra purna bayu, mangkana
49
paripurnanya
Kadi langgenganing Surya Candra,
Mangkana langgenganya manih ring
mrecapada.
OM OM Sri Sriyawe ya namu namah
swaha.

NGAYAB BEBANTEN (ngayab ke luhur).


OM Bhuktyantu dewa maha punyam,
Bhuktyantu dewan ca
Bhuktyantu dewas ca,
Bhuktyantu sarwa to dewam

OM Bhuktyantu sarwa to dewam,


Bhuktyantu Sri Loka Natha
Saganah sapari warah,
Sawarga sada siddhis ca

OM Dewa bhoktya laksana ya namah


OM Dewa treptyantu laksana ya namah
OM Bhukti trepti sarwa banten ya namah
swaha

NGAYABIN PRAS:
OM Ekawara, Dwiwara, Triwara
Caturwara, Pancawara
50
Purwa pras prasiddha rahayu.

PELAKSANAAN UPAKARA:
Setelah ngayab ke luhur, ibu si bayi
mengambil pusuh yang ada di ayunan, ibu bayi
lantas menggendong pusuh itu, si bayi
digendong oleh keluarga yang lain. Setelah itu
semuanya berdiri di samping lesung, sang bayi
natab banten yang ada di atas lesung.

MANTRA:
Ih si Bajang Susila, si Bajang Weking,
heling sira ri tadah sajin nira, apan kita
angawe hala-hayu. Hulihakna atmaning
janma manusa ne manih, haja sira mwah
maniwastu pukulun siddha rahayu, seger-
oger, urip warasa dirghayusa, tunggunen
rahina dalu. Minawi kirang tadahan nira,
den agung ampurane si bajang bayi.
OM Siddhir astu ya namah swaha.

Selesai natab lalu tepung tawarin dan


siratin tirtha dari banten itu kepada sang bayi
kemudian mengitari lesung ke kanan.
Urutannya begini: Telur di depan, setelah
itu anak-anakan (pusuh), lalu batu , lalu sang
51
sang bayi dengan tongkat bambu itu.

MANTRA:
Hangiderana sawawu pada sawasu, anak
kira si Tunggul Ametung, putun nira si
Kalang Jarak, sira anak-anaking balogo,
ingsun anak-anaking pusuh, sira anak-
anaking pusuh, ingsun anak-anaking antelu,
sira anak-anaking antelu, insun anak-
anaking watu, sira anak-anaking watu,
ingsun anak-anaking manusa.

Selesai itu sang bayi dan anak-anakan


dimandikan (disiram) di pane, lalu diganti
pakaiannya sesuai dengan permintaan sang
bayi.
Lalu bayi natab banten pengeresikan.
Pertama banten bayakaon, lalu banten
durmanggala, prayascita, pangulapan, dan
reruntutan lainnyaa. Terakhir natab banten
sambutan di natah.

MANTRA:
OM Pukulun Kaki Prajapat, Nini Prajapati,
Kaki Samantara, Nini Samantara, Kaki
Citragopta, Nini Citragopta, ingsung handa
52
hanugrahan nira, handa anyambuti si
bajang bayi. Minawi wenten kari pramana
mwang atman ipun anganti ring pinggiring
samudra ring telengin udadi mwah ring
sangkan paranya, sambut hulihakna maring
raga walunan ne si bajang bayi, siddha
pepek paripurna maring awak sariran ipun
si bajang bayi.
OM Siddhir astu ya namah swaha.

Selesai upacara di natah, bayi dan ayah ibunya


natab banten di bale

NGATURANG SEMBAH:
Pelaksanaannya sesuai Kramaning
Sembah, lalu percikkan Tirtha Wangsuh Pada
Ida Bhatara kepada bayi.

BAYI NATAB BANTEN/UPAKARA:


Selesai ngaturang sembah, si bayi natab lagi
sesuai dengan keadaan banten.

NATAB BANTEN SAMBUTAN:


OM Pukulun Kaki Sambut, Nini Sambut,
tanedanan sambut agung, tanedanan
sambut alit. Yan lungha mangetan,
53
mangidul, mangulon, mangalor, bayu
premana mwah atmanya si bajang bayi
tinututan dening prewatek Dewata Nawa
Sangha, pinayungan kala cakra, pinageran
wesi, tuntun ulihakna maring awak sariran
sira si bajang bayi.
OM Sang Bang Tang Ang Ing Nang Mang
Sing Wang Yang
Ang Ung Mang OM.

JALANKAN SESARIK DAN TATEBUS:


OM Purna candra purna bayu, mangkana
paripurnanya. Kadi langgenganing Surya
Candra, Mangkana langgenganya manih
ring mrecapada.
OM OM Sri Sriyawe ya nanu namah
swaha.

LETAK SESARIK:
Ring muka/rahi:
OM Sri Sri yawe namah
Ring Bahu kanan:
OM Anengenaken bagia phula kreti
Ring Bahu kiwa:
OM Angiwakakna pancabaya lara rogha
Ring Punuk:
54
OM Angungkurana sot papahing wong
Ring Bahong:
OM Angarepaken bagya phula kreti
pasesangon
Ring Tangkah:
OM Anganti-nganti sabdha rahayu
Ring Tangan kalih:
OM Ananggapana Sri Sedana phala-bhoga

WAHANA TATEBUS/TATEBUSIN:
MANTRA
OM Kawelasana den nira sang adi-dumadi
Kawelasana den nira Sang ngawewehan,
sang apiturun
Kawelasana den nira Bhatara mwang
manusa,
Saking lor saking kidul, welas asih ring
ipun sang mawoton

LETAKNYA: Di tangan, di ubun-ubun, di


telinga
MANTRA:
OM Wehaning raga dirghayusa,
langgenganing angapusi balung pila-pilu,
hangapusi atma jiwatan-ipun.
OM Siddhir astu ya namah swaha.
55
Selesai upacara di bale, barulah upacara di
merajan. Runtutan upacara sama seperti
upacara odalan (Dewa Yadnya). Inti
upacaranya adalah memberitahukan tentang
keberadaan sang bayi supaya mendapat sinar
kasucian dan mendapat kerahayuan, dan
menjadi anak yang suputra

NGAKSAMA:
Selesai upacara itu Pinandita (Pemangku)
melaksanakan Puja Pangaksama sekali lagi
lalu nyineb Ida Bhatara.
MANTRA NYINEB:
OM OM Atma-tattwatma suddha mam
swaha.
OM OM Ksama sampurna ya namah
swaha
OM OM Sarwa dewa somya ya namah
swaha

SELESAI

56
Upacara Peweton
(Otonan)
Dalam upacara ini semua puja sama
dengan upacara Tiga Bulanan, karena itu puja
tak perlu disebutkan lagi. Sang pinandita tetap
mengawali dengan pembersihan diri, ngarga
tirtha, kemudian puja-puja seperti:
- Nuwur tirtha pengelukatan
- Ngajum Bayakawon
- Ngajum Durmanggala
- Ngajum Prayascita
- Ngajum Pengulapan
- Ngastawa Surya
- Ngastawa Sang Hyang Tiga Guru
- Ngastawa Bethara Kawitan (bagi warga
Pasek).
- Ngastawa Sang Hyang Tiga Wisesa (sama
dengan di depan)

57
- Ngastawa Sang Hyang Kumara (sama
dengan di depan)
- Atur Piuning Saha Seha (sama dengan di
depan cuma diganti menjadi yadnya peweton)
- Ngaturang Toya dan Pesucian (sama semua
nya termasuk runtutannya)
- Mapekeling Saha Seha (sama di depan)
- Nganteb Sesayut (sama juga di depan)
- Ngastawa Sang Catur Sanak (sama)
- Ngastawa Jejanganan (sama)
- Ngastawa Pengambian (sama)
- Ngastawa Sambutan (sama)
- Nganteb Banten Sorohan (sama)
- Upasaksi Yadnya (sama)
- Nganteb Banten dengan Tribuana Stawa
(sama dengan di depan)
- Menjalankan Sesarik (sama)
- Nganteb Banten ke Luhur (sama)
- Ngayabin Pras (sama)
Ngaturang Sembah
Pelaksanaannya sesuai Kramaning Sembah,
lalu percikkan Tirtha Wangsuh Pada Ida
Bhatara kepada bayi.

Bayi Natab Banten/Upakara


Selesai ngaturang sembah, si bayi natab lagi
58
sesuai dengan keadaan banten.
- Natab Banten Sambutan (sama di depan)
- Menjalankan Sesarik dan Tetebus (sama
dengan tiga bulanan termasuk letaknya)
-Ngaksama (sama)
- Nyineb (sama)

Jadi, inti pokoknya adalah upacara


Pewetonan atau Otonan itu adalah
pengurangan dari upacara Tiga Bulanan. Kalau
upacara Tiga Bulanan lebih banyak
runtutannya, upacara otonan dikurangi
runtutannya. Dalam hal banten sama, pujanya
berarti sama saja.

59
Upacara Pekalan-Kalan
Pawiwahan
Pada upacara ini beberapa puja sama
dengan upacara Manusa Yadnya lainnya di
depan, karena itu puja yang sama tak perlu
disebutkan lagi.
Setelah Sang Pinandita mengawali dengan
pembersihan diri, ngarga tirtha, kemudian
puja-puja seperti:
- Nuwur tirtha pengelukatan
- Ngajum Bayakawon
- Ngajum Durmanggala
- Ngajum Prayascita
- Ngajum Pengulapan

Selesai runtutan upacara pereresikan di atas


(lihat upacara Tiga Bulanan), maka dilanjutkan
dengan runtutan upakara selanjutnya ini:

60
SMARA RATIH-STAWA:
Om, Pradhana Purusa samyoga ya,
Wisnu Dewa bhoktra ya namah,
Dewa-dewi samyoga ya,
Paramas iwa ya namah swaha.

Om, Ananggah kamini-patni,


Puspeso mandhani thata.
Kamo dhanawati patni,
madani-madana thata.

Om, Manobhawa sobhani ca,


Sri-mati makara dhwajah,
Kandrpa Somawatis ca,
Sri Jayani ca manmatah.

Om, Kama dewa Ratih-patni,


Swetari smara ewa ca,
Atanur nandini patni,
Manasi jas ca tarini.

Om, Kamadewa ca tarini. Om, Om,


Kamadewa ca Ratiye namah swaha.

GURU-STAWA: (sama dengan di depan)

61
PAKELING SAHA SEHA:
OM Pukulun Sang Hyang Predhan Purusa
makadi sira Sang Hyang Smara Ratih,
manusan nira handa sih waranigrah ri sira,
anembah angadakaken yadnya pakala-
kalan nira sang apawiwahan, ledang hyun
paduka Bhatara padha tumedun padha
manlingga-malinggih ring rwaning kukus
harum. Anodya hanyaksinin mwah
hamuputaken yadnyan nira manusan
paduka Bhatara.

Om Prenamya Bhaskara-dewam,
Sarwa klesa winasanam,
Prenamya-aditya siwartam,
Bhukti-mukti wara-pradam.

NGATURANG TOYA DAN PESUCIAN:


Runtutan upakara dan pujanya sama dengan
upacara Tiga Bulanan di depan.

PAKELING PAKALA-KALAN
PAWIWAHAN:
OM Pukulun Sang Hyang Predhana
Purusa, Sang Hyang Akas, Sang Hyang Ibu
Prethiwi, Sang Hyang Surya Candra
62
Lintang Tranggana, makadi sira Sang
Hyang Triyodasasaksi. Manusan nira handa
sih waranugraha pukulun, manusan ira
anemu-aken jatu-karman ipun, wet tinuduh
den nira Hyang kamajaya Kamaratih, maka
tungtunging janma padha, hamangguhaken
rasaning dumadi janma. Manusa nira handa
tirtha-amretha, pangleburan,
pangilanganing sarwa leteh, sebel kandel,
malaning Kamajaya Kamaratih, mogha
Bhatara hasung nugraha, enaking
alakirabhi, anutugaken Kaman-ipun,
ngawreddhyaken kadirghayusan. Tan
kahalangan tan kabancana dening sarwa
bhuta kala dengen, lawan sakriyopayaning
wang hala. Apan sampun paduka Bhatara
wus angadeg anyaksinin.
OM Siddhir astu tad astu ya namah swaha.

NGATURANG TATEBASAN BYAKALA:


OM Krura raksasa-rupa ca,
Bhaibatsya yo ca ya punah,
Somya-rupam awa-pnoti,
Twam wande waradam amum.

63
OM Pukulun sang kala-kali sedaya, sira
reka pukulun angluwaraken sakwehing
kala-kali hana ring awak saririn-ipun
manusan nira, puniki Pabyakalan ipun ka-
atur ring sang Kala-kala sedaya, sira
angluwaraken sakwehing Kala Kacarik,
Kala Pati, Kala Kapekpek, Kala
Kapengpeng, Kala Cangkingan, Kala
Durbala-durbali, Kala Brahma, mwah
sakwehing Kala-kali han ring awak sariran
nira sang apawiwahan, sang alakirabhi,
Wruh pwa sira Hyang-hyanging awak
saniranya, kajenengana den nira Sang
Hyang Purusangkara, kasaksinin den nira
Sang Hyang Triyodasasaksi, lah maruwaten
ta sir, mundura ta sira sang Kala-kali
maring awak sariran nira sang alakirabhi,
tunggunen den bayu preman anutugaken
tuwuh ipun amangguhaken dirghayusa.
OM Siddhir astu tad astu ya namah swaha.

UPASAKSI :
OM Pukulun paduka Bhatara Siwa,
Sadasiwa, Paramasiwa mekadi sira Sang
Hyang Tiga Guru Wisesa, Sang Hyang
Akasa mwang Ibu Pretiwi, Sang Hyang
64
Surya Candra Lintang Tranggana mekadi
Sang Hyang Triyo dasa saksi, Kaki
Bhagawan Penyarikan, Nini Bhagawan
Penyarikan, Kaki Bhagawan Citragotra,
Nini Bhagawan Citragotra, Kaki
Samantara, Nini Samantara, Kaki
Panyeneng, Nini Panyeneng.
Kajenengana denira Sang Hyang Tiga
Guru Wisesa, kasaksinin denira Sang
Hyang Triyo dasa saksi, kewaranugraha
denira Sang Hyang Wesrawana. Manusan
nira handa sih waranugraha, manusan nira
hanembah angadakaken yadnya Pakala-
kala sang apawiwahan. Pada kenak hyun
paduka Bhatara anodya, hanyaksinin
mwang hamuputaken saturan manusan
nira, minawita kirang langkung saturan
ipun den agung ampurane manusan nira.
Akedik kang sun hangaturaken, gung
pamilakunya, hamilaku kadirghayusan.
Ledang paduka Bhatara wehana
waranugraha dumugi tan kakenaning hila-
hila mwang upadrawa den nira Hyang
Sinuhun.
OM Siddhir astu ya namah swaha.

65
NGANTEB BANTEN DENGAN
TRIBHUWANA-STAWA:
(Puja sama, lihat di depan)

NGAYAB KE LUHUR:
Ngayab ke luhur didahului ngayab di sanggar
Surya, sudah itu baru ngayab ke luhur di
banten pakala-kalan.
OM Bhuktyantu Dewa maha-punyam,
bhuktyantu dewan ca,
Bhuktyantu sarwa to Dewa-dewanca.

OM Bhuktyantu Sri Lokanatha,


Bhukti trepti sarwa banten ya namah
swaha.

OM Ekawa Dwiwara Triwara Caturwara


Pancawara, Purwa pras prasiddha sidhi
rahayu.

NGAYAB CARU PAKAL-KALAN:


OM Bhuktyantu Durga tangkaram,
bhuktyantu ewaca,
Bhuktyantu Bhuta bhutanam,
bhuktyantu Pisaca sanggyam.

66
OM, Ang, Khang Khasolkaya swasthi-
swasthi Kala Bhuta predhana purusa
bhokta ya namah swaha.

PENGANTEN NATAB
Setelah pemangku ngastawa upacara pakala-
kalan, pasangan penganten natab upacara,
dimulai natab Banten Bayakaon di kaki
pengantin, setelah itu natab banten
Durmangala di dana, lalu natab Banten
Prayascitan di wajah (muka), diteruskan natab
banten Pangulapan di Siwadwara (ubun-ubun),
supaya mendapatkan kerahayuan.
Setelah selesai itu baru penganten
menghaturkan sembah pangubakti. Selesai
menghaturkan sembah, diperciki tirta, lalu
natab banten Tatebasan Byakalan, lalu natab
banten Ayaban.

Selesai

67
MAJALAH HINDU

Majalah Hindu Pertama di Indonesia


Terbit setiap bulan dengan sajian:
 Berita Aktual Masalah Hindu Nusantara
 Bahasan tentang ajaran-ajaran Hindu
 Pemikiran tentang Hindu moderen
 Renungan untuk Hindu masa depan
 Ruang Keluarga Sukhinah, membentuk
keluarga Hindu yang harmonis
 Tanya jawab masalah ritual, adat dan
budaya yang terkait dengan Hindu.
Diasuh oleh Pakar-Pakar Hindu
dan para Sulinggih ternama.
Untuk berlangganan hubungi:
Majalah Hindu Raditya
Jl. Pulau Belitung Gg. II/3, Desa Pedungan
Denpasar 80222. Telp. & Fax. (0361) 723765
(0361) 7842566 Hp.0813 38629606
E-mail: raditya_majalah@yahoo.com

68

Anda mungkin juga menyukai