Hadith
Kemuliaan
MASJID
& Adab-adabnya
iii
WISDOM PUBLICATION NS0078217-W
No. 110, Jalan Dillenia 3, Laman Dillenia,
Nilai Impian,
Nilai, Negeri Sembilan.
Tel: 06-794 6394
Email: wisdompublisher@gmail.com
FB Page: Wisdom Publication
Reka Bentuk: Freepik
ISBN: -
Edisi PDF Pertama
Cetakan: 20 Mei 2020
Pencetak:
ZARASA ENTERPRISE,
001372482-A,
C-7-G, Jalan Jati 9, Acacia Avenue, Putra Nilai,
71800 Nilai, Negeri Sembilan.
Tel: +6019-282 6924
Email: zarasaenterprise@gmail.com
iv
Firman Allah (Al-Tawbah (9):18)
ﱡﭐ ﲉ ﲊ ﲋ ﲌ ﲍ ﲎ ﲏ ﲐ ﲑ ﲒ
ﲙﲛ ﲜﲝﲞ
ﲓﲔﲕﲖﲗﲘ ﲚ
ﲟ ﲠ ﲡﱠ
v
DEDIKASI
vi
PRAKATA PENERBT
Buku yang diberkati ini – insha Allah – adalah merupakan satu lagi
hasil usaha dan buah tangan Dr. Abdullaah Jalil “Penuntut Ilmu”
dalam berkhidmat kepada dunia ilmu Islam khususnya ilmu hadith
mawdu’i. Buku ini menghimpunkan 40 hadith utama berkenaan
kemuliaan masjid, keutamaan orang-orang yang sentiasa berulang-
alik ke masjid, beribadah di dalamnya dan adab-adab penting
berkaitannya.
vii
berdasarkan kekuatan institusi masjid dan surau di kawasan tersebut.
Masjid bukan sahaja berfungsi sebagai pusat ibadah, bahkan lebih
dari itu, masjid menjalankan pelbagai fungsi sosial, kebajikan,
pendidikan dan ekonomi serta keusahawanan.
Pihak kami berharap agar buku ini dapat memberi manfaat kepada
semua pembaca dan umat Islam. Akhir kata dari kami: Semoga Allah
menjadikannya sebagai sumber kebaikan dan kebajikan bagi
semua yang terlibat dan mengambil manfaat daripadanya.
viii
PRAKATA PENGARANG
Buku ini adalah merupakan satu usaha kecil daripada penulis untuk
menghimpunkan hadith-hadith Rasulullah berkaitan dengan
masjid secara khusus sama ada dari sudut kemuliaannya dan adab-
adabnya. Edisi ini adalah merupakan edisi pertama buku ini yang
dibuat dalam bentuk PDF bagi memudahkan pihak yang berminat
memperolehinya dan menyimpannya. Penulis juga memberikan
kebenaran kepada mana-mana pihak yang ingin mencetak edisi ini
bagi tujuan peribadi, pengajian mahupun komersial. Semoga Allah
memberikan ganjaran kepada mana-mana pihak yang berusaha
untuk menyebarkan sabdaan Rasulullah yang terkandung di dalam
buku ini.
x
ISI KANDUNGAN
DEDIKASI .......................................................................... vi
PRAKATA PENERBT ......................................................... vii
PRAKATA PENGARANG .................................................... ix
ISI KANDUNGAN ............................................................... xi
PENDAHULUAN ................................................................. 1
KEMULIAAN MASJID ......................................................... 4
Hadith 1: Masjid adalah Tempat Yang Paling Dicintai oleh Allah di
Muka Bumi Ini.............................................................................. 4
Hadith 2: Masjid adalah Rumah Orang Yang Bertaqwa dan Beriman
...................................................................................................... 5
Hadith 3: Masjid-masjid adalah Rumah Allah ......................... 6
3.1: Athar: Allah Memuliakan Orang Yang Datang ke Masjid .......6
4.1 Masjid al-Haram dan Masjid Al-Aqsa adalah Dua Masjid Yang
Pertama di atas Muka Bumi .......................................................... 8
xi
5.2 Mahligai di Syurga Buat Mereka Yang Membina Masjid di
Dunia (c) ...................................................................................... 12
xii
KEMULIAAN PERJALANAN MENUJU MASJID ............... 29
Hadith 16: Pergi ke Masjid adalah Merupakan Jihad di Jalan Allah
.................................................................................................... 29
Hadith 17: Pahala Bagi Setiap Satu Langkah Bagi Orang Yang
Bersuci di Rumahnya dan Pergi ke Masjid Bagi Menunaikan Solat
Fardu .......................................................................................... 30
Hadith 18: Seorang Mukmin Yang Pergi ke Masji Dijamin Syurga
dan Ganjarannya oleh Allah ....................................................... 31
18.1: Enam Majlis Yang Dijamin Ganjarannya (Syurga): Di
antaranya Majlis di Masjid Jama’ah ............................................ 33
xiii
Hadith 25: Melazimi Jama’ah Umat Islam dan Masjid
Menyelamatkan Seseorang Daripada Tipu Daya Syaitan .......... 46
25.1 Solat Berjemaah di Masjid adalah daripada Sunnah-sunnah
Petunjuk (Sunan al-Hudā) Yang Memelihara Seseorang Daripada
Kesesatan (a) ................................................................................ 47
Hadith 28: Empat (4) Fadilat Besar Bagi Perkumpulan Membaca al-
Quran Di Masjid-Masjid .............................................................55
Hadith 29: Majlis Zikrullah di Masjid-masjid adalah Majlis Orang-
orang Yang Mempunyai Kemuliaan Di Sisi Allah ................... 57
Hadith 30: Fadilah Pergi ke Masjid Bagi Mempelajari Ilmu atau
Membaca al-Qur’an .................................................................... 59
Hadith 31: Keharusan Melantunkan Syair dan Qasidah Memuji
Rasulullah atau Seumpamanya di dalam Masjid .................... 61
31.1 Larangan Melantunkan Syair Jahiliyyah dan Kebatilah di
dalam Masjid................................................................................ 62
xv
Hadith 38: Larangan Jual Beli dan Mengiklankan Barang Yang
Hilang Di Masjid ........................................................................ 83
38.1 Athar: ‘Ata’ Ibn Yasar Menegur Orang Yang Melakukan Jual
Beli di dalam Masjid dengan Hikmah .......................................... 84
PENUTUP ......................................................................... 89
PROFIL PENULIS ............................................................. 92
KUMPULAN PENYELIDIK MODEL IMARAH MASJID
MIMAS .............................................................................. 96
BIBLIOGRAFI ................................................................... 97
LAMPIRAN ...................................................................... 101
1. Fatwa Dar al-Ifta’ al-Misriyyah Berkenaan Hukum Membawa
Kanak-kanak ke Masjid ............................................................. 101
xvi
PENDAHULUAN
Masjid adalah salah satu tempat yang paling penting dan mulia dalam
kehidupan seorang Muslim. Ia adalah tempat turunnya rahmat Allah
dan hati-hati orang beriman itu sentiasa rindu untuk ke sana.
Kemuliaan dan kepentingan masjid di dalam Islam adalah sangat
jelas berdasarkan nas-nas al-Qur’an dan al-Sunnah serta riwayat
kehidupan Rasulullah dan para sahabat .
1
Madinah, tetapi Baginda terus membina masjid yang pertama
apabila Baginda tiba di Quba’. Peristiwa masjid yang pertama
dibina oleh Baginda ini dirakamkan di dalam al-Qur’an. Peristiwa
ini juga membuktikan kepentingan masjid di dalam kehidupan
masyarakat Islam.
2
Buku ini bertujuan menghimpunkan hadith-hadith asas berkaitan
dengan kemuliaan masjid dan adab-adabnya agar dapat
dimanfaatkan dengan lebih mudah oleh umat Islam. Penulis
membahagikan hadith-hadith tersebut kepada beberapa bahagian
yang utama seperti berikut:
1. Kemuliaan Masjid
2. Kemuliaan Ahli Masjid
3. Kemuliaan Perjalanan Menuju ke Masjid
4. Amalan-amalan di Masjid
5. Adab-adab Masjid
6. Tanda Akhir Zaman Pada Masjid
3
KEMULIAAN MASJID
4
Hadith 2: Masjid adalah Rumah Orang Yang
Bertaqwa dan Beriman
5
Hadith 3: Masjid-masjid adalah Rumah Allah
)) َوإِ َّن َح ًّقا َع ََّل اهللِ َأ ْن ُيك ِْر َم َم ْن َز َار ُه فِ َيها، ُاجد
ِ وت اهللِ ِيف ْاألَ ْر ِ ا َْلـَ َس
َ (( إِ َّن ُب ُي
َوإِ َّن ُه َح ٌّق، ِ وت اهللِ ِيف ْاألَ ْر ِ إِ َّن ا َْلـَ َس:ون
ُ اجدَ ُب ُي َ َو ُه ْم َي ُقو ُل اب النَّبِ ِّي َ ْت َأ ْص َح ُ َأ ْد َرك
َع ََّل اهللِ َأ ْن ُيك ِْر َم زَ ِائ َر ُه فِ َيها
“Daku telah sempat bertemu dengan para sahabat Nabi dan
mereka berkata: Sesungguhnya masjid-masjid adalah rumah-
rumah Allah di muka bumi ini. Dan sesungguhnya ia adalah
merupakan satu hak ke atas Allah untuk memuliakan orang yang
menziarahiNya padanya (masjid-masjid).”
6
3.2: Athar: Masjid di Bumi adalah Seumpama
Bintang di Langit
7
Hadith 4: Keistimewaan Tiga Masjid Utama: (i)
Masjid al-Ḥarām, (ii) Masjid Nabawi dan (iii) Masjid
al-Aqṣā
ٍ عن َأ ِب س ِع
: هلل
ِ ول ا ِّ الـُدْ ِر
ُ َق َال َر ُس: َق َال، ي ْ يد َ ْ َ
ج ِد
ِ َو َم ْس،ج ِدي َه َذا ْ ج ِد
ِ َو َم ْس،ِاْلـَ َرام ِ الر َح ُال إِ َّل إِ َل َث ََل َث ِة َم َس
ِ َم ْس: َاجد ِّ (( َل ت َُشد
)) ْاألَ ْق َص
Daripada Abu Saʿid al-Khudri , beliau berkata: Rasulullah
bersabda:
8
“Aku berkata: Wahai Rasulullah, masjid yang manakah pertama
sekali dibina di atas bumi ini?. Baginda bersabda: Masjidil
Haram.
bersabda:
Dan satu solat di masjidku ini (Masjid Nabawi) adalah seribu kali
ganda [berbanding masjid yang lain].
Dan [satu solat] di Masjidil Aqsa adalah lima ratus kali ganda
[berbanding masjid yang lain].”
10
Hadith 5: Mahligai di Syurga Buat Mereka Yang
Membina Masjid di Dunia (a)
- ِ جدَ الرس
ول َ ِح،َّاس فِ ِيه
ُ َّ ِ ني َبنَى َم ْس ِ ِعنْدَ َق ْو ِل الن- َق َال، ان َ َع ْن ُع ْث ََم َن ْب َن َع َّف
ُ َي ُق
:ول َ ت َر ُس
ِول اهلل ُ َوإِ ِِّّن َس ِم ْع،إِ َّنك ُْم َقدْ َأ ْك َث ْرت ُْم:
)) الـَن َِّة
ْ َبنَى اهللُ َل ُه َب ْيتًا ِيف،ِ َي ْبت َِغي بِ ِه َو ْج َه اهلل،جدً ا ِهللِ َت َع َال
ِ (( َم ْن َبنَى َم ْس
)) الـَن َِّة
ْ َبنَى اهللُ َل ُه َب ْيتًا ِيف،جدً ا ُي ْذك َُر اهللُ فِ ِيه
ِ (( َم ْن َبنَى َم ْس
11
“Barangsiapa yang membina masjid di mana Allah disebut serta
diingati padanya, maka Allah akan membina baginya mahligai di
syurga.”
ُ َي ُق
:ول ُ َس ِم ْع: َق َال، َع ْن ُع ْث ََم َن ْب ِن َع َّفا َن
ت ال َّنبِ َّي
)) الـَن َِّة
ْ جدً ا َبنَى اهللُ َل ُه ِم ْث َل ُه ِيف
ِ (( َم ْن َبنَى ِهللِ َم ْس
12
5.3 Mahligai di Syurga Buat Mereka Yang Membina
Masjid Walaupun Sangat Kecil
)) الـَن َِّة
ْ َبنَى اهللُ َل ُه َب ْيتًا ِيف،ص َق َط ٍاة َأ ْو َأ ْصغ ََر ِ (( َم ْن َبنَى َم ْس
ِ جدً ا ِهللِ ك ََم ْف َح
T: (Ibn Mājah (273H), 2010 - Sunan Ibn Mājah), No. 738 [Lafaz di atas]:
Sanadnya sahih & (al-Tahawi (321H), - Mushkil al-Athar), No. 1557. S:
‘Abdullah Bin ‘Abbas . [Status: Sahih]
Burung al-Qatah (kata jamak: Qatawat, Qatayat atau Qata) adalah
sejenis burung kecil dari keluarga merpati yang tinggal di padang
pasir dan mengeram telurnya di atas tanah.
https://www.youtube.com/watch?v=DE48UhDb-88
13
Hadith 6: Membina Masjid adalah Pahala Yang
Berterusan Walaupun Setelah Wafat
َم ْن َع َّل َم ِع ْل ًَم َأ ْو ك ََرى ََنْ ًرا َأ ْو:َي ِري لِ ْل َع ْب ِد َأ ْج ُر ُه َّن ِم ْن َب ْع ِد َم ْوتِ ِه َو ُه َو ِيف َق ْ ِْب ِه
ْ َ (( َس ْبع
َث ُم ْص َح ًفا َأ ْو ت ََر َك َو َلدً ا َي ْس َتغ ِْف ُر َل ُه َب ْعد
َ جدً ا َأ ْو َو َّرِ َح َف َر بِئ ًْرا َأ ْو َغ َر َس َنخْ ًَل َأ ْو َبنَى َم ْس
15
KEMULIAAN AHLI MASJID
ٍ عن َأ ِب س ِع
ُ َق َال َر ُس: َق َال،يد
: ِول اهلل َ ْ َ
ﱡ ﭐ ﲉ ﲊ ﲋ ﲌ ﲍ ﲎ ﲏ ﲐ ﲑﱠ
16
Hadith 8: Orang Yang Ke Masjid adalah Tetamu
Allah dan Allah Memuliakan Para TetamuNya
1 Pada hakikatnya, Allah tidak mempunyai sebarang kewajipan yang Dia perlu
lakukan terhadap mana-mana makhlukNya. Dia berhak melakukan apa sahaja
yang Dia kehendaki. Hadith ini dan lafaznya bertujuan untuk menunjukkan
kemuliaan orang yang pergi ke masjid di sisi Allah .
17
Hadith 9: Allah Merahmati dan Mengasihi
Seseorang Yang Mesra dengan Masjid
18
Hadith 10: Orang Yang Mengimarahkan Masjid-
masjid adalah Ahli-ahli Allah
ٍ َِس ب ِن مال
: ُ َق َال َر ُس: َق َال، ك
ِول اهلل َ ْ ِ َع ْن َأن
ِ (( إِ َّن عَمر بي
)) ِوت اهللِ ُه ْم َأ ْه ُل اهلل ُ ُ َ َّ ُ
Daripada Anas Bin Malik berkata: Rasulullah bersabda:
19
Hadith 11: Orang Yang Mengimarahkan Masjid
Dimuliakan Sebagai “Jiran Allah”
ٍ َِس ب ِن مال
: ُ َق َال َر ُس: َق َال، ك
ِول اهلل َ ْ ِ َع ْن َأن
20
Hadith 12: “Awtād” Masjid: Orang-orang Yang
Menjadi Pasak-pasak Masjid (Asas Pengimarahan
Masjid) Dikasihi oleh Para Mala’ikat
T: (Aḥmad (241H), 1995 - al-Musnad), No. 9143 [Lafaz di atas] & (Abu
Nu'aym al-Asbahani (430H), 1993M/1414H - al-Arba'in 'ala Madhhab al-
Mutahaqqiqin min al-Sufiyyah), No. 37.
*(al-Haythamī (807H), 1994 - Majmaʿ al-Zawāʾid wa Manbaʿ al-
Fawāʾid), No. 2025 (22/2) dan beliau berkata: ( َوفِ ِيه ابْن لَ ِه َيعةَ َوفِ ِيه َك َالم،َح َمد
ْ ) َرَواه أ.
Juga diriwayatkan secara mursal daripada ʿAthaʾ Ibn Abi Muslim al-
Khurasani di (al-Bayhaqī (458H), - Shuʿab al-Imān), No. 2955 &
(Mu'ammar Ibn Rashid (154H), - al-Jami'), No. 20585.
Juga diriwayatkan sebagai secara mawquf pada ʿAbdullah Bin Salam
di (al-Ḥakim (405H), 1990 - al-Mustadrak ʿalā al-Saḥīḥayn), No. 3437
dan beliau berkata: (َم ي ْخ ِر َجاه َّ ص ِحيح َعلَى َش ْر ِط
ْ الش ْي َخ ْي ِن َم ْوقوف َول
ِ
َ ) َه َذا َحديثdan (al-
Bayhaqī (458H), - Shuʿab al-Imān), No. 1763.
21
Hadith 13: Hati Yang Bergantung di Masjid: Rindu
dan Kasih kepada Masjid – Di Bawah Lindungan
Allah Pada Hari Kiamat
َو َر ُجل،َاف اهلل ُ إِ ِِّّن َأ َخ: َف َق َال،ال ٍ َج َ َ ب َو ٍ ات َمن ِْصُ َو َر ُجل َط َل َب ْت ُه ْام َر َأة َذ،َو َت َف َّر َقا َع َل ْي ِه
ت َع ْينَا ُه َ َو َر ُجل َذك ََر اهللَ َخالِ ًيا َف َف،ت ََصدَّ َق َأ ْخ َفى َحتَّى َل َت ْع َل َم ِش ََم ُل ُه َما ُتن ِْف ُق َي ِمينُ ُه
ْ اض
))
Daripada Abu Hurayrah , beliau meriwayatkan daripada Nabi
bahawa baginda bersabda:
22
(v) Lelaki yang diminta oleh seorang wanita yang mempunyai
kedudukan dan kecantikan (untuk berzina), lalu dia
berkata: Sesungguhnya aku takutkan Allah , dan
ِ دوام ا ْل ُقع: و َليس معنَاه،اْلـُب َلـ َها وا َْلـُ ََلزَ م ُة لِ ْلجَمع ِة فِ َيها
ود ِيف ِ
ُ ُ ََ ُ ْ َ َ ْ َ َ ََ َ َ ِّ ْ ُ َشديد:َو َم ْعنَا ُه
.ج ِد
ِ ا َْلـَ ْس
23
Hadith 14: Kurniaan Allah Bagi Mereka Yang
Melazimi Masjid dan Menjadikannya Seumpama
Rumah Baginya
َفإِ ِِّّن،َك
َ جدُ َب ْيت ِ لِ َيك، َيا ُبن ََّي: ِل ْبن ِ ِه اء
ِ ُن اَلْـَ ْس ِ َق َال َأبو الدَّ رد: َق َال،ٍاسع
َ ْ ُ
ِ ُمم ِد ب ِن و
َ ْ َّ َ ُ َع ْن
:ول ُ َي ُق ِول اهللَ ت َر ُسُ َس ِم ْع
ْح َة
َ ْ الر
َّ الر ْو َح َو ِ ُن ا َْلـَ ْس
َّ جدُ َب ْي َت ُه َي ْض َم ِن اهللُ َل ُه ِ َف َم ْن َيك،نيَ وت ا َْلـُت َِّق
ُ اجدُ ُب ُيِ (( َا َْلـَ َس
)) الـَن َِّة
ْ اط إِ َل ِ الـَوازَ ع ََّل الِّص
َ ِّ َ َ ْ َو
Daripada Muḥammad Bin Wāsiʿ, beliau berkata: Abū al-Dardāʾ
berkata kepada anak lelakinya: Wahai anakku! Hendaklah masjid itu
menjadi rumahmu (tempat yang engkau selalu berada di dalamnya).
Sesungguhnya aku telah mendengar Rasulullah bersabda:
T: (Ibn Abi Shaybah (235H), 2004 - Musannaf Ibn Abi Shaybah), No.
35614 [Lafaz di atas]; (al-Bazzār (292H), 1997 - al-Baḥr al-Zakhkhār bi
Musnad al-Bazzār), No. 4152; (Ibn Ḥajar al-ʿAsqalānī (852H), 1998 - al-
Maṭālib al-ʿĀliyah bi Zawāʾid al-Masānid al-Thamāniyah), No. 373; (al-
Būṣīrī (840H), 1998 - Itḥāf al-Khiyarah al-Maharah bi Zawāʾid al-
Masānīd al-ʿAsharah), No. 1485 dan beliau berkata: ( ض ِعيف لِ َج َهال َِة َ َه َذا إِ ْسنَاد
،ْحافِظ الْم ْن ِذ ِري َرِح َمه اللَّه َ ال ال
َ َ ق،سن ِ َ َ الطَّبَ رانِي فِي الْ َكبِي ِر َوق، َوالْبَ َّزار، َرَواه َو ْاْل َْو َس ِط،ض رَواتِِه
َ إ ْسنَاده َح:ال َ ِ بَ ْع
الَ َ( ;) َوه َو َك َما قal-Shihāb al-Quḍāʿī (454H), 1986 - Musnad al-Shihāb), No.
72; (al-Haythamī (807H), 1979 - Kashf al-Astār ʿan Zawāʾid al-Bazzār),
No. 434 dan beliau berkata: ( ،اد ِ َيث بِه َذا اللَّ ْف ِظ إِال بِه َذا ا ِإلسن ِ ال نَعلَم ه َذا ال:ال الْب َّزار
ْ َ َ َ ْحد َ َ ْ َ َ َق
َوقَ ْد َرَوى نَ ْح َوه بِغَْي ِر لَ ْف ِظ ِه،سن ِ
َ َوإ ْسنَاده َح.); (al-Bayhaqī (458H), - Shuʿab al-Imān),
No. 2948 & 10657 dan lain-lain. S: Salman al-Farisi . [Status: Sahih li
ghayrih].
24
14.1 Tiga Teman Duduk bagi Seseorang Yang Berada
di Masjid
25
Hadith 15: Para Wanita Juga Mempunyai Hak Untuk
Mengimarahkan Masjid
َ َأ َّن َر ُس،
: َق َال ِول اهلل َع ِن ا ْب ِن ُع َم َر
bersabda:
T: (al-Bukhārī (256H), 1999 - Ṣaḥīḥ al-Bukhārī), No. 865, 873 & 899;
(Muslim (261H), 2006 - al-Jāmiʿ al-Ṣaḥīḥ / Ṣaḥīḥ Muslim), No. 671, 672,
674, 675, 676 & 677 [Lafaz di atas]; (al-Tirmidhī (279H), - al-Jāmiʿ al-
Kabīr (Sunan al-Tirmidhī)), No. 570 dan lain-lain. [Status: Sahih]
26
Secara umumnya, adalah lebih afdal bagi para wanita untuk
melakukan solat fardu di rumah mereka berdasarkan banyak hadith
di dalam bab ini. Namun begitu, itu tidak bermakna mereka tidak
dibenarkan untuk pergi ke masjid – kerana permasalahan ini adalah
berkenaan perbezaan di antara afdal dan fadil atau ahsan dan hasan,
atau lebih baik dan baik, bukannya di antara halal dan haram. Dan di
sana juga terdapat banyak riwayat hadith berkenaan para wanita yang
hadir bersolat di masjid bersama Rasulullah . Ini jelas menunjukkan
keharusan dan penshariatan kedatangan wanita ke masjid.
27
yang tidak mampu diajar oleh suami atau orang-orang lelaki di rumah
mereka.()وّللا أعلم
28
KEMULIAAN PERJALANAN MENUJU MASJID
ِ ال َه
ِ ِاد ِيف َسب ِْ اج ِد ِم َن
ِ اح إِ َل ا َْلـَ َس
)) ِيل اهلل َّ (( َا ْل ُغدُ و َو
ُ الر َو
29
Hadith 17: Pahala Bagi Setiap Satu Langkah Bagi
Orang Yang Bersuci di Rumahnya dan Pergi ke
Masjid Bagi Menunaikan Solat Fardu
ِ ِيض ًة ِم ْن َف َرائ
،ِض اهلل َ ِض َف ِر ِ ِ ِ ِ ٍ ِِ ِ
َ ُث َّم َم َشى إِ َل َب ْيت م ْن ُب ُيوت اهللِ ل َي ْق،(( َم ْن َت َط َّه َر يف َب ْيته
)) َواألُ ْخ َرى ت َْر َف ُع َد َر َج ًة،اُها َ َُتط َخطِي َئ ًة
َ ُ ََت َخ ْط َوتَا ُه إِ ْحد
ْ كَان
Daripada Abu Hurayrah , beliau berkata: Rasulullah bersabda:
30
Hadith 18: Seorang Mukmin Yang Pergi ke Masji
Dijamin Syurga dan Ganjarannya oleh Allah
ِ
ِ َع ْن رس، اه ِل ُ َ
: َق َال ِول اهلل ُ َ ِّ َع ْن أ ِب أ َم َام َة ا ْل َب
ِ هلل َف ُه َو َض ِامن َع ََّل ا
هلل ِ يل اِ ِاز ًيا ِيف َسب ِ َر ُجل َخ َر َج َغ هلل ِ (( َث ََل َثة كُل ُه ْم َض ِامن َع ََّل ا
ج ِد
ِ اح إِ َل ا َْلـَ ْس
َ َو َر ُجل َر،يمة
ٍ ِ الـَنَّ َة َأو يرده بَِم ن ََال ِمن َأج ٍر و َغن
َ َ ْ ْ َ ُ َّ ُ َ ْ ْ َف ُيدْ ِخ َل ُه،َحتَّى َيت ََو َّفا ُه
َو َر ُجل،يم ٍة ِ ِ ْ َف ُيدْ ِخ َل ُه،َف ُه َو َض ِامن َع ََّل اهللِ َحتَّى َيت ََو َّفا ُه
َ الـَ َّن َة َأ ْو َي ُر َّد ُه بِ ََم ن ََال م ْن َأ ْج ٍر َو َغن
)) َِد َخ َل َب ْي َت ُه بِ َس ََل ٍم َف ُه َو َض ِامن َع ََّل اهلل
Daripada Abu Umamah al-Bahili , beliau meriwayatkan bahawa
Rasulullah bersabda:
T: (Abū Dāwud (275H), 2010 - Sunan Abī Dāwud), No. 2494 [Lafaz di
atas]: Tanpa sebarang komentar: Sanadnya baik; (Ibn Ḥibbān (354H),
31
1993 - Ṣaḥīḥ Ibn Ḥibbān), No. 499: Sanadnya baik; (al-Ḥakim (405H),
1990 - al-Mustadrak ʿalā al-Saḥīḥayn), No. 2335 dan beliau berkata: ( َه َذا
ِ ِ ( ;)ح ِديثal-Bayhaqī (458H), 2000 - al-Sunan al-Kubrā),
ْ َول،صحيح ا ِإل ْسنَاد
َم ي َخ ِّر َجاه َ َ
No. 17055; (al-Rūyānī (307H), 1416H - Musnad al- Rūyānī), No. 1265; (al-
Tabarānī (360H), - Musnad al-Shāmiyyīn), No. 1596 dan lain-lain. S:
Mua’dh Ibn Jabal & ‘Abdullah Ibn ‘Amr . [Status: Sahih li
ghayrih].
Lafaz hadith ini di dalam Sahih Ibn Hibban (No. 499) adalah seperti
berikut:
32
18.1: Enam Majlis Yang Dijamin Ganjarannya
(Syurga): Di antaranya Majlis di Masjid Jama’ah
Rasulullah bersabda:
33
(al-Būṣīrī (840H), 1998 - Itḥāf al-Khiyarah al-Maharah bi Zawāʾid al-
Masānīd al-ʿAsharah), No. 1486 dan beliau berkata: ( ثَنَا،َِوَرَواه الْبَ َّزار فِي م ْسنَ ِده
يد َه َذا ِ ِ م َدار أَسان:ق لْت.ورواه الطَّب رانِي فِي معج ِم ِه الْ َكبِي ِر ِمن طَ ِر ِيق ْاْلَفْ ِر ِيقي. فَ َذ َكره، ثَنَا َعبد اللَّ ِه بن ي ِزي َد،سلَم
َ َ ِّ ْ َْ ََ ََ َ َ َ ْ ْ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْحديث َعلَى ْاْلَفْ ِريق ِّي َوه َوِ ِ
،َح َمد بْن َح ْنبَل ْ َرَواه أ، لَك َّن ال َْم ْت َن لَه َشاهد م ْن َحديث م َعاذ بْ ِن َجبَل،ضعيف َ ال
يح ْي ِه َما ِ وابن ِحبَّا َن فِي،َ وابن خزيمة،( & )والْب َّزار فِي مسنَ َدي ِهماIbn Ḥajar al-ʿAsqalānī
َ صح َ ْ َ ََْ ْ َ َ ْ ْ َ َ
(852H), 1998 - al-Maṭālib al-ʿĀliyah bi Zawāʾid al-Masānid al-
Thamāniyah), No. 374.
*(al-Mundhiri (656H), 1417H - al-Targhib wa al-Tarhib min al-Hadith al-
Sharif), No. 496: Tambahan: ( )أ َْو فِي َم ْش َه ِد ِج َهادadalah daripada nukilan
ِ َ رواه الطَّب رانِي فِي الْ َكبِير والْب َّزار ولَيس إِسنَاده بِ َذ
beliau. Dan beliau berkata: ( ي من َ اك لَكن ر ِو ْ َ َْ َ َ ََ ََ
ِ ِ ِ ِ ِ
اء اهلل تَ َعالَى ِ
َ صحيح َويَأْتي في الْج َهاد َوغَيره إن َشَ معاذ بِِإ ْسنَاد
َ ) َحديث.
34
Hadith 19: Cahaya Yang Sempurna bagi Mereka
Yang Pergi ke Masjid Pada Waktu Gelap (Malam)
35
Hadith 20: Pahala Haji dan Umrah Bagi Orang Yang
Melakukan Solat Fardu dan Duha di Masjid Setelah
Bersuci di Rumahnya
َو َم ْن َخ َر َج،ِاج ا َْلـُ ْح ِرم ْ (( َم ْن َخ َر َج ِم ْن َب ْيتِ ِه ُم َت َط ِّه ًرا إِ َل َص ََل ٍة َم ْكتُو َب ٍة َف َأ ْج ُر ُه ك ََأ ْج ِر
ِّ َاْلـ
َو َص ََلة َع ََّل َأ َث ِر َص ََل ٍة َل،إِ َل ت َْسبِيحِ الض َحى َل َين ِْص ُب ُه إِ َّل إِ َّيا ُه َف َأ ْج ُر ُه ك ََأ ْج ِر ا َْلـُ ْعت َِم ِر
)) ني َ َلغ َْو َب ْين َُه ََم كِتَاب ِيف ِع ِّل ِّي
Daripada Abu Umamah al-Bahili , beliau meriwayatkan bahawa
sesungguhnya Rasulullah bersabda:
Dan solat selepas solat, yang tidak ada perkara sia-sia (kata-kata
keduniaan) di antara kedua-duanya adalah satu amalan yang
tertulis di ‘illiyyin (isyarat kepada ketinggian darjat dan
penerimaan amalan tersebut).”
T: (Abū Dāwud (275H), 2010 - Sunan Abī Dāwud), No. 558 [Lafaz di
atas]: Sanadnya sahih atau hasan; (Aḥmad (241H), 1995 - al-Musnad),
No. 21800; (al-Bayhaqī (458H), 2000 - al-Sunan al-Kubrā), No. 4523 &
4582; (al-Rūyānī (307H), 1416H - Musnad al- Rūyānī), No. 1204 dan lain-
lain.
36
Sedikit keterangan:
37
Hadith 21: Berwuduk dengan Wuduk Yang
Sempurna di Rumah dan Kemudian Pergi ke Masjid
untuk Solat adalah Sebab Keampunan Dosa
ُث َّم َخ َر َج، (( َم ْن ت ََو َّض َأ َهك ََذا: ُث َّم َق َال،وء َ ت ََو َّض َأ َف َأ ْح َس َن ا ْل ُو ُض َ ت َر ُس
ِول اهلل ُ َر َأ ْي
)) ُغ ِف َر َل ُه َما خَ ََل ِم ْن َذ ْنبِ ِه،ُالص ََلة ِ ِ إِ َل ا َْلـَس
َّ َل َين َْهزُ ُه إِ َّل،جد ْ
Daripada ʿUthman Bin ʿAffan , beliau berkata:
38
Hadith 22: Persinggahan/ Hidangan di Syurga Bagi
Setiap Perjalanan ke Masjid Pada Waktu Pagi dan
Petang
39
Hadith 23: Berjalan ke Masjid Mengapus Dosa dan
Mengangkat Darjat; Menunggu Solat Selepas Solat
di Masjid adalah Jihad
40
Dalam menghuraikan makna al-Ribat, Imam Al-Nawawi berkata:
ِ ِ ِ
ْ َّ اْل ْبس َع ََّل
الَّشء ِّ َو َأ ْصل،الر َباط ا َُْل َر َّغب فيه
َْ الر َباط ِّ ي ْ الر َباط ) َأ ِّ ( َف َذلك ُْم:َو َق ْوله
َ الر َباط ك َََم ِق
ِْ يل
ال َهاد ِّ َيتَمل َأ َّن ُه َأ ْف َضل
ِ َ و:يل
ْ َ َ ق.اعة
ِ ِِ
َ ك ََأ َّن ُه َح َب َس َن ْفسه َع ََّل َهذه ال َّط
ِ ِ ِ َ و،ِج َهاد النَّ ْفس
ِّ ي َأ َّن ُه م ْن َأن َْواع
.الر َباط ْ الر َباط ا َُْل َت َي ِّّس ا َُْل ْمكن َأِّ َيتَمل َأ َّن ُه
ْ َ
“Dan sabda Baginda : (Maka semua amalan itu adalah ikatan
perjuangan), iaitu [bermakna] ikatan perjuangan yang digalakkan
melakukannya.
Dan makna asal al-Ribat ialah ikatan ke atas sesuatu, dan orang
yang melakukan amalan ini adalah seumpama orang yang
mengikat dirinya bagi melakukan ketaatan.
41
23.1 Perjalanan Yang Jauh Bagi Mengerjakan Solat
Berjemaah Di Masjid Membesarkan Ganjaran
Pahala
: َ َع ْن َأ ِب ُم
َق َال النَّبِي: َق َال، وسى
ِ ِ ِ
َّ َوا َّلذي َينْتَظ ُر،الص ََلة َأ ْب َعدُ ُه ْم َف َأ ْب َعدُ ُه ْم ََم ْ ًشى
الص ََل َة َحتَّى َّ َّاس َأ ْج ًرا ِيف
ِ (( َأ ْع َظ ُم الن
42
AMALAN-AMALAN DI MASJID
43
ِ
ْ َ الل ُه َّم ْار،َالل ُه َّم َص ِّل َع َل ْيه
ْح ُه
Ya Allah, berselawatlah ke atasnya, Ya Allah, rahmatilah dia.
T: (al-Bukhārī (256H), 1999 - Ṣaḥīḥ al-Bukhārī), No. 477, 647 & 2119
[Lafaz di atas]; (Muslim (261H), 2006 - al-Jāmiʿ al-Ṣaḥīḥ / Ṣaḥīḥ
Muslim), No. 649; (Abū Dāwud (275H), 2010 - Sunan Abī Dāwud), No.
559;(Ibn Khuzaymah (311H), - Ṣaḥīḥ Ibn Khuzaymah), No. 1408 dan
lain-lain. [Status: Sahih]
ين
َ ِّش ِ ْ بِ ْض ًعا َو ِع،وق ِه
ِ وص ََلتِ ِه ِيف س، ت َِزيدُ ع ََّل ص ََلتِ ِه ِيف بيتِ ِه،(( ص ََل ُة الرج ِل ِيف َجاع ٍة
ُ َ َ َْ َ َ َ ََ ُ َّ َ
ِ ُث َّم َأتَى ا ََْل ْس،وء
َل َين َْه ُز ُه إِ َّل، َجد َ ك َأ َّن َأ َحدَ ُه ْم إِ َذا ت ََو َّض َأ َف َأ ْح َس َن ا ْل ُو ُضَ ِ َو َذل،َد َر َج ًة
َو ُح َّط َعنْ ُه ِ َِبا، إِ َّل ُرفِ َع َل ُه ِ َِبا َد َر َجة،ًَي ُط َخ ْط َوة ْ َ َف َل ْم،َالص ََلةَّ َل ُي ِريدُ إِ َّل،ُالص ََلة َّ
الص ََل ُة ِه َي ِ
َّ َما كَانَت،الص ََلة
ِ
َّ َان ِيف َ ك، َجد ِ َحتَّى َيدْ ُخ َل اَلَْ ْس،َخطِيئَة
ِ َفإِ َذا َد َخ َل ا ََْل ْس، َجد
ُب َع َل ْي ِه ِ
ْ َالل ُه َّم ت، َالل ُه َّم ا ْغف ْر َل ُه،ْح ُه
ْ َ َالل ُه َّم ْار
Ya Allah, rahmatilah dia. Ya Allah, ampunilah dia. Ya Allah,
kurniakan taubat baginya.
45
Hadith 25: Melazimi Jama’ah Umat Islam dan
Masjid Menyelamatkan Seseorang Daripada Tipu
Daya Syaitan
ِ عن مع
: َق َال ِ َأ َّن َنبِ َّي اهلل، اذ ْب ِن َج َب ٍل َ ُ ْ َ
ِ اصي َة والن
َفإِ َّياك ُْم،َّاح َي َة ِ ِ ان ك َِذئ
َّ ْب ا ْل َغنَ ِم َي ْأ ُخ ُذ ِ اْلن َْس ِ َ الشي َط
َ َ الشا َة ا ْل َق ِ ْ ْب
ُ ان ذئ ْ َّ (( إِ َّن
)) ج ِدِ َوا َْلـَ ْس، َوا ْل َع َّام ِة،الـََم َع ِة
َ ْ ِ َو َع َل ْيك ُْم ب،اب ِّ َو
َ الش َع
Daripada Muʿadh Bin Jabal , beliau meriwayatkan bahawa
sesungguhya Nabi bersabda:
46
25.1 Solat Berjemaah di Masjid adalah daripada
Sunnah-sunnah Petunjuk (Sunan al-Hudā) Yang
Memelihara Seseorang Daripada Kesesatan (a)
َ إِ ْن ك، َأ ْو َم ِريض، إِ َّل ُمنَافِق َقدْ ُعلِ َم نِ َفا ُق ُه،الص ََل ِة
َان َّ ف َع َن ُ َل َقدْ َر َأ ْي ُتنَا َو َما َيتَخَ َّل
َ إِ َّن َر ُس: َو َق َال،َالص ََلة
َع َّل َمنَا ُسن ََن ِول اهلل َّ َحتَّى ْيأ ِ َت،ني ِ ْ ني َر ُج َلَ ْ يض َل َي ْم َِّش َب ُ ا َْلـَ ِر
ج ِد ا َّل ِذي ُي َؤ َّذ ُن فِ ِيه
ِ الص ََل َة ِيف ا َْلـ َْس ِ
َّ َوإِ َّن م ْن ُسن َِن ْاْلـُدَ ى،ْاْلـُدَ ى
Daripada Abu al-Ahwas, beliau berkata: ‘Abdullah Bin Masʿud
berkata:
47
25.1 Solat Berjemaah Di Masjid adalah Sunnah
Petunjuk (b)
: َق َال، ِ َع ْن َع ْب ِد اهلل،ص
ِ َع ْن َأ ِب ْاألَ ْح َو
ث ُينَا َدى ُ َح ْي،ات ِ َف ْليحافِ ْظ ع ََّل ه ُؤ َل ِء الص َلو، َأ ْن ي ْل َقى اهللَ َغدً ا مسلَِم،(( من َسه
َ َّ َ َ َ ُ ً ْ ُ َ ُ َّ َ ْ َ
َو َل ْو َأ َّنك ُْم َص َّل ْيت ُْم، َوإِ ََّنُ َّن ِم ْن ُسن َِن ْاْلـُدَ ى،ُسن ََن ْاْلـُدَ ى َش َع لِ َنبِ ِّيك ُْمَ َ َ َفإِ َّن اهلل،ِِبِ َّن
، َو َل ْو ت ََر ْكت ُْم ُسنَّ َة َنبِ ِّيك ُْم،َت ْكت ُْم ُسنَّ َة َنبِ ِّيك ُْم ِ ِ ِ ُ كََم يص ِّل ه َذا ا َْلـُتَخَ ِّل،ِيف بيوتِكُم
َ َ َل،ف يف َب ْيته َ َ ُ َ ْ ُُ
ج ٍد ِم ْن َه ِذ ِه ِ ُث َّم َي ْع ِمدُ إِ َل َم ْس،ور ِ ِ
َ َو َما م ْن َر ُج ٍل َي َت َط َّه ُر َف ُي ْحس ُن الط ُه،َل َض َل ْلت ُْم
َيط َعنْ ُه ِ َِبا
ُ َ َو، َو َي ْر َف ُع ُه ِ َِبا َد َر َج ًة،وها َح َسنَ ًة ْ َ َب اهللُ َل ُه بِك ُِّل َخ ْط َو ٍة
َ َي ُط َ إِ َّل َكت،اجد
ِ ِ ا َْلـَس
َ
الر ُج ُل ُي ْؤتَى َ َو َل َقدْ ك،اق
َّ َان ِ إِ َّل ُمنَافِق َم ْع ُلو ُم النِّ َف،ف َعن َْهاُ َو َل َقدْ َر َأ ْي ُتنَا َو َما َيتَخَ َّل،َس ِّي َئ ًة
)) فِّ الصَّ َحتَّى ُي َقا َم ِيف،ني ِ ْ الر ُج َل
َّ ني َ ْ ُ َُيا َدى َب،بِ ِه
Daripada Abu al-Ahwas, beliau meriwayatkan bahawa ‘Abdullah Bin
Mas’ud berkata:
48
sekiranya kamu meninggalkan sunnah (petunjuk) Nabi kamu
ini, pasti kamu akan jatuh sesat.
Dan tidak ada seorang lelaki pun yang bersuci/berwuduk, lalu dia
memperelokkan wudu’nya itu, kemudian dia pergi ke sebuah
masjid daripada masjid-masjid ini, melainkan Allah akan
mencatat bagi setiap langkah yang dilakukannya itu satu kebaikan,
dan Dia mengangkatnya dengannya satu darjat, dan Dia
menggugurkan baginya dengannya satu kesalahan/dosa.
49
Hadith 26: Duduk Di Dalam Masjid Menunggu Solat
Mendapat Pahala Bersolat
ِ ْ َالل ُهم
ْ َ َالل ُه َّم ْار،اغف ْر َل ُه
ْح ُه َّ
Ya Allah, ampunilah dia. Ya Allah, rahmatilah dia.
T: (al-Bukhārī (256H), 1999 - Ṣaḥīḥ al-Bukhārī), No. 176 & 659 [Lafaz di
atas]; (Muslim (261H), 2006 - al-Jāmiʿ al-Ṣaḥīḥ / Ṣaḥīḥ Muslim), No. 662
& 663 dan lain-lain. [Status: Sahih].
50
26.1 Menunggu Solat Di Dalam Masjid dalam
Keadaan Berwuduk Dikira Sebagai Bersolat
ْ َي ِد
)) ث ْ ُ ْ َما َل،َالص ََلة
ِ ِ ِ َان ِيف ا َْلـَس
َّ جد َينْتَظ ُر ْ َ (( َل َيزَ ُال ا ْل َع ْبدُ ِيف َص ََل ٍة َما ك
ُ َي ُق
:ول ُ َس ِم ْع: َق َال، ي
َ ت َر ُس
ِول اهلل ِِ
َّ َع ْن َس ْه ِل
ِّ الساعد
51
al-Mawṣilī), No. 7546 & 7550; (al-Rūyānī (307H), 1416H - Musnad al-
Rūyānī), No. 1114 dan lain-lain. [Status: Sahih li ghayrih].
52
Hadith 27: Allah Meredhai dan Kasih kepada
Seorang Muslim Yang Datang Bersolat dan Berzikir
di Masjid-masjid
T: (Ibn Mājah (273H), 2010 - Sunan Ibn Mājah), No. 800 [Lafaz di atas]:
Sanadnya baik; (Aḥmad (241H), 1995 - al-Musnad), No. 8150 & 9531;
(Ibn Khuzaymah (311H), - Ṣaḥīḥ Ibn Khuzaymah), No. 1421; (Ibn Ḥibbān
(354H), 1993 - Ṣaḥīḥ Ibn Ḥibbān), No. 1607 & 2278 dan lain-lain.[Status:
Sahih li ghayrih]
53
271. 1 I’tikaf di dalam Masjid, Khususnya di dalam
bulan Ramadan
54
Hadith 28: Empat (4) Fadilat Besar Bagi
Perkumpulan Membaca al-Quran Di Masjid-Masjid
َاب اهللِ َو َيتَدَ َار ُسو َن ُه َب ْين َُه ْم إِ َّل ِ َ وت اهللِ َتع َال ي ْت ُل
ِ ت ِمن بي ٍ (( ما اجتَمع َقوم ِيف بي
َ ون كت َ َ ُُ ْ َْ ْ َ َ ْ َ
ِ ِ ِ ِ
يم ْنَ َو َذك ََر ُه ُم اهللُ ف، َو َح َّفت ُْه ُم ا َْلـَ ََلئ َك ُة،ْح ُة َّ ت َع َل ْي ِه ُم
َّ َو َغش َيت ُْه ُم،السكينَ ُة
َ ْ الر ْ َنزَ َل
))ِعنْدَ ُه
Daripada Abu Hurayrah , beliau meriwayatkan bahawa Nabi
bersabda:
T: (Abū Dāwud (275H), 2010 - Sunan Abī Dāwud), No. 1455 [Lafaz di
atas]: Sanadnya sahih; (Aḥmad (241H), 1995 - al-Musnad), No. 9021; (Ibn
Ḥibbān (354H), 1993 - Ṣaḥīḥ Ibn Ḥibbān), No. 768; (al-Tabarānī (360H),
- al-Muʿjam al-Awṣaṭ), No. 3780 dan lain-lain.
55
Hadith ini adalah merupakan dalil yang sangat jelas bagi
penshariatan pembacaan al-Qur’an di masjid-masjid secara beramai-
ramai seperti yang diamalkan oleh masyarakat kita bagi majlis bacaan
Yasin pada malam Jumaat. Dan pada waktu ini, amalan membaca al-
Qur’an secara berjemaah mula bertambah bagi surah-surah yang lain
seperti Surah al-Mulk dan Surah al-Kahfi di sebahagian masjid dan
surau – Alhamdulillah.
56
Hadith 29: Majlis Zikrullah di Masjid-masjid adalah
Majlis Orang-orang Yang Mempunyai Kemuliaan Di
Sisi Allah
ٍ عن َأ ِب س ِع
ِ َع ْن رس، يد
: َق َال ِول اهلل ُ َ َ ْ َ
T: (Ibn Ḥibbān (354H), 1993 - Ṣaḥīḥ Ibn Ḥibbān), No.816 [Lafaz di atas];
(Aḥmad (241H), 1995 - al-Musnad), No.27309 & 27322; (Abū Yaʿlā al-
Mawṣilī (307H), 1992 - Musnad Abī Yaʿlā al-Mawṣilī), No. 1046&1403;
(al-Bayhaqī (458H), - Shuʿab al-Imān), No. 535 dan lain-lain.
58
Hadith 30: Fadilah Pergi ke Masjid Bagi
Mempelajari Ilmu atau Membaca al-Qur’an
(( َأيك ُْم َُيِب َأ ْن َي ْغدُ َو ك َُّل َي ْو ٍم إِ َل: َف َق َال،َون َْح ُن ِيف الص َّف ِة ُ َخ َر َج َر ُس
ِول اهلل
،)) َو َل َق ْط ِع َر ِحمٍ؟،ٍ ِيف َغ ْ ِي إِ ْثم،َني ك َْو َم َاو ْي ِن ِ ْ يق َف َي ْأ ِت ِمنْ ُه بِنَا َقت
َ
ِ َأ ْو إِ َل ا ْل َع ِق،انَ ُب ْط َح
َأ ْو،ج ِد َف َي ْع َل ُم
ِ (( َأ َف ََل َي ْغدُ و َأ َحدُ ك ُْم إِ َل ا َْلـَ ْس: َق َال،ك َ ُِحب َذل ِ ن،ِول اهلل َ َيا َر ُس:َف ُق ْلنَا
ٍ و َث ََلث َخي َله ِمن َث ََل،َني ِ ِ َني ِم ْن كِت
َو َأ ْر َبع َخ ْي َل ُه،ث ْ ُ ْ َ ِ ْ َخ ْي َل ُه م ْن نَا َقت َِاب اهلل ِ ْ َي ْق َر ُأ آ َيت
ِ َو ِم ْن َأ ْعدَ ِاد ِه َّن ِم َن ا،ٍِم ْن َأ ْر َبع
)) ْلبِ ِل؟
Daripada ‘Uqbah Ibn ‘Amir , beliau berkata:
2 Buthan dan ‘Aqiq adalah dua tempat yang berdekatan dengan Madinah di
zaman Rasulullah .
59
ekor unta betina, dan tiga ayat daripadanya adalah lebih baik dari
tiga ekor unta betina, dan empat ayat daripadanya adalah lebih
baik dari empat ekor unta betina, dan seterusnya dengan bilangan-
bilangannya daripada unta?.”
60
Hadith 31: Keharusan Melantunkan Syair dan
Qasidah Memuji Rasulullah atau Seumpamanya di
dalam Masjid
: َع ْن َأ ِب ُه َر ْي َر َة
T: (al-Bukhārī (256H), 1999 - Ṣaḥīḥ al-Bukhārī), No. 453, 3212 & 6152;
(Muslim (261H), 2006 - al-Jāmiʿ al-Ṣaḥīḥ / Ṣaḥīḥ Muslim), No. 2487
61
[Lafaz di atas]: Kitab Fada’il al-Sahabah/ Bab Fada’il Hassan Ibn Thabit
dan lain-lain..
Ketika mensyarahkan hadith ini, Imam al-Nawawi (676H) berkata:
sesungguhnya:
62
dan daripada perbuatan orang ramai yang duduk dalam
kumpulan-kumpulan yang banyak di dalamnya pada hari Jumaat
sebelum solat [Jumaat].”
R: (Ibn Ḥajar al-ʿAsqalānī (852H), 1960 - Fath al-Bari bi Sharh Sahih al-
Bukhari), Jilid 1/13, p.527.
63
ADAB-ADAB MASJID
، َوإِ َذا َخ َر َج،ْحتِ َك َ َالل ُه َّم ا ْفت َْح ِل َأ ْب َو: َف ْل َي ُق ْل، َجد
َ ْ اب َر ِ (( إِ َذا َد َخ َل َأ َحدُ ك ُُم ا َْلـَ ْس
َ ِْحت
ك َ َالل ُه َّم ا ْفت َْح ِل َأ ْب َو
َ ْ اب َر
َ ِك ِم ْن َف ْضل
ك َ َالل ُه َّم إِ ِِّّن َأ ْس َأ ُل
64
32.1 Doa Masuk Masjid (b)
(( َأ ُعو ُذ بِاهللِ ا ْل َعظِي ِم َوبِ َو ْج ِه ِه ا ْلك َِري ِم َو ُس ْل َطانِ ِه ا ْل َق ِدي ِم: َق َال، َجد
ِ َان إِ َذا َد َخ َل ا َْلـَ ْسَ َأ َّن ُه ك
:انُ الش ْي َطَّ َق َال،ك َ ِ َفإِ َذا َق َال َذل: َق َال، َن َع ْم:ت ُ َأ َقط؟ ُق ْل: َق َال،)) الر ِجي ِم َّ ان َّ ِم َن
ِ الش ْي َط
bahawa:
الر ِجي ِم َّ َأ ُعو ُذ بِاهللِ ا ْل َعظِي ِم َوبِ َو ْج ِه ِه ا ْلك َِري ِم َو ُس ْل َطانِ ِه ا ْل َق ِدي ِم ِم َن
ِ الش ْي َط
َّ ان
Aku berlindung dengan Allah Yang Maha Agung, dan dengan
ZatNya yang Maha Mulia, serta KekuasaanNya yang Maha
Terdahulu/Sedia Ada, daripada syaitan yang direjam.”
Beliau (‘Uqbah Bin Salim) berkata: Adakah itu sahaja [yang kamu
dengar]?. Aku (Haywah Bin Shurayh) berkata: Ya. Beliau berkata:
Maka apabila seseorang itu berkata sedemikian, maka syaitan akan
berkata: Dia telah dipelihari daripadaku pada seluruh hari ini.”
T: (Abū Dāwud (275H), 2010 - Sunan Abī Dāwud), No. 466 [Lafaz di
atas]: Sanadnya baik & (al-Bayhaqi (458H), 1986 - al-Da'awat/ al-Da'wat
al-Kabir), No. 65: Sanadnya baik.
65
32.2 Solat Sunat Tahiyyatul Masjid
T: (al-Bukhārī (256H), 1999 - Ṣaḥīḥ al-Bukhārī), No. 444 & 1167 [Lafaz di
atas]; (Muslim (261H), 2006 - al-Jāmiʿ al-Ṣaḥīḥ / Ṣaḥīḥ Muslim), No. 715;
(Abū Dāwud (275H), 2010 - Sunan Abī Dāwud), No. 467; (al-Nasāʿī
(303H), 1986 - al-Sunan al-Sughrā / al-Mujtabā min al-Sunan), No. 730;
(Ibn Mājah (273H), 2010 - Sunan Ibn Mājah), No. 1013 dan lain-lain.
[Status: Sahih Muttafaq ‘alayh].
66
Hadith 33: Rasulullah Memerintahkan Agar
Masjid Dibina Di Kawasan Penempatan Serta
Dipelihara Kebersihannya
ْ َقا َل،
:ت َع ْن َعائِ َش َة
َ ف َو ُت َط َّي
)) ب ِ اج ِد ِيف الد
َ ور َو َأ ْن ُتنَ َّظ ِ بِبِن
ِ َاء ا َْلـَ َس ُ (( َأ َم َر َر ُس
ِول اهلل
67
agar kami membinanya di kawasan rumah-rumah (tempat
tinggal) kami, dan
T: (Abū Dāwud (275H), 2010 - Sunan Abī Dāwud), No. 456 [Lafaz di
atas]; (al-Bayhaqī (458H), 2000 - al-Sunan al-Kubrā), No. 3962; (al-
Bazzār (292H), 1997 - al-Baḥr al-Zakhkhār bi Musnad al-Bazzār), No.
4622 & (al-Tabarānī (360H), - al-Muʿjam al-Kabīr), No. 7026 & 7027.
ٍ َُع ْن َس ُم َر َة ْب ِن ُجنْد
: َق َال، ب
ِ اجدَ ِيف ِد َي
َو َأ َم َرنَا َأ ْن ُننَ ِّظ َف َها،ارنَا ِ َأ ْن َنت
ِ َّخ َذ ا َْلـَ َس ُ َأ َم َر َنا َر ُس
ِول اهلل
68
Hadith 34: Pahala Membersihkan Masjid Daripada
Kekotoran Walaupun Sangat Kecil
ٍ َِس ب ِن مال
ُ َق َال َر ُس: َق َال، ك
: ِول اهلل َ ْ ِ َع ْن َأن
ت َع َ َّلْ َو ُع ِر َض،ج ِد ِ الر ُج ُل ِم َن ا َْلـَ ْسَّ َي ِر ُج َها ْ ُ ور ُأ َّمتِي َحتَّى ا ْل َق َذا ُة
ُ ت َع َ َّل ُأ ُج ْ (( ُع ِر َض
)) آن َأ ْو آ َي ٍة ُأوتِ َيها َر ُجل ُث َّم ن َِس َي َها
ِ ور ٍة ِم َن ا ْل ُق ْر ِ ِ
َ ُوب ُأ َّمتي َف َل ْم َأ َر َذ ْن ًبا ُه َو َأ ْع َظ ُم م ْن ُس
ُ ُذن
69
34.1 Mengotorkan Masjid Walaupun Sedikit adalah
Dosa
70
34.2: Mengotorkan Masjid adalah Satu Dosa dan
Kesalahan
ٍ َِس ب ِن مال
: َق َال ال َّنبِي: َق َال، ك َ ْ ِ َع ْن َأن
71
Hadith 35: Menjaga Kehormatan Masjid untuk
Zikrullah, Solat dan Al-Qur’an
1. Zikrullah
2. Solat
3. Bacaan Al-Qur’an
72
35.1 Memelihara Kehormatan Masjid Daripada
Perkara-perkara Yang Tidak Layak Dengan
Kemuliaannya
73
Imam Al-Sakhawi memberikan komentar yang agak panjang
berkenaan hadith ini di dalam “Al-Maqasid al-Hasanah fi bayan
kathīr min al-aḥādīth al-mushtahirah ‘ala al-Alsinah”. Secara
umumnya ia adalah hadith yang da’if pada sanadnya, dan mempunyai
shawahid yang juga da’if, namun maknanya boleh diperkuatkan oleh
beberapa hadith yang lain. ()وّللا أعلم.
والعقيل وابن عدي بسند، ولكن له شاهد عند الطْباِّن يف الكبي، وسنده ضعيف...
عن أب الدرداء وأب، وهو ضعيف من حديث مكحول،فيه العَلء بن كثي الشامي
، مساجدكم: وذكره بلفظ،هلل َص ََّّل اهللَُّ َع َل ْي ِه َو َس َّل َم
َّ سمعنا رسول ا: قالوا،أمامة وواثلة
وكذا أخرج، ومن حديث مكحول عن معاذ مرفوعا بنحوه.وبدون َشاءكم وبيعكم
. ومكحول ل يسمع من معاذ،عبد الرزاق وإسحاق حديث معاذ
أو يبتاع يف، كحديث من رأيتموه يبيع:ويف الباب َما يستأنس به لتقويته عدة أحاديث
. اْلديث، أو ينشد ضالة،اَلسجد
74
bagi kanak-kanak yang dijangka boleh mengganggu ketenteraman
orang-orang yang bersolat dan beribadah di masjid. [Tambahan
penulis: Jika diyakini bahawa kanak-kanak tersebut akan
mengganggu orang-orang yang beribadah di masjid atau
mengotorkan masjid atau merosakkan harta benda masjid, maka ia
boleh menjadi haram]. ()وّللا أعلم.
75
Hadith 36: Wanita Yang Masuk ke Syurga kerana
Membersihkan dan Membuang Kekotoran Dari
Masjid
: ٍ َع ِن ا ْب ِن َع َّب
اس
َف َق َال،بِدَ ْفن ِ َها َف َل ْم ُي ْؤ َذ ِن النَّبِي،ت ْ َفت ُُو ِّف َي،ج ِد ِ َت َت ْل ِق ُط ا ْل َق َذى ِم َن ا َْلـَ ْسْ َأ َّن ْام َر َأ ًة كَان
(( إِ ِِّّن َر َأ ْيت َُها ِيف: َو َق َال، َو َص ََّّل َع َل ْي َها،)) ُوِّن ِ آذنِ ات ِمنْكُم ميت َف َ (( إِ َذا َم: النَّبِي
ِّ َ ْ
)) ج ِد ِ َت َت ْل ُق ُط ا ْل َق َذى ِم َن ا َْلـَ ْس
ْ الـَن َِّة ََلـَّا كَان
ْ
Daripada ‘Abdullah Bin ‘Abbas , beliau meriwayatkan bahawa:
: َع ْن َأ ِب ُه َر ْي َر َة
T: (Ibn Mājah (273H), 2010 - Sunan Ibn Mājah), No. 1527 [Lafaz di atas]:
Sanadnya sahih; (al-Bukhārī (256H), 1999 - Ṣaḥīḥ al-Bukhārī), No. 458,
460 & 1337; (Muslim (261H), 2006 - al-Jāmiʿ al-Ṣaḥīḥ / Ṣaḥīḥ Muslim),
No. 959; (Abū Dāwud (275H), 2010 - Sunan Abī Dāwud), No. 3203 dan
lain-lain. [Status: Sahih]
77
36.2: Rasulullah Melakukan Solat Jenazah Di
Kubur Seorang Wanita Berkulit Gelap Yang Sering
Membersihkan Masjid
: َع ْن َأ ِب ُه َر ْي َر َة
: َف َقا ُلوا،َعنْ ُه َف َس َأ َل النَّبِي،جدَ َف ََم َت ِ َان َي ُقم ا َْلـَ ْس
َ َأ َّن َر ُج ًَل َأ ْس َو َد َأ ِو ْام َر َأ ًة َس ْو َد َاء ك
َف َأتَى،)) (( َق ْ ِْب َها: َأ ْو َق َال،)) وِّن َع ََّل َق ْ ِْب ِه
ِ ُدل،وِّن بِ ِه
ِ (( َأ َف ََل ُكنْت ُْم آ َذ ْنت ُُم: َق َال،ات َ َم
ْب َها َف َص ََّّل َع َل ْي َها
َ ْ َق
Daripada Abu Hurayrah , beliau meriwayatkan bahawa:
78
كَانَت ْام َر َأة بِا َْلـَ ِدين َِة تقم: َق َال،اِّن َعن عبيد اهلل بن َم ْرزُ وق
الش ْيخ ْاألَ ْص َب َه ِ ي
َّ وروى َأ ُبو
ِ َت َفلم يع َل ْم َِبا النَّبِي ِ ا َْلـَ ْس
ُ ْ (( َما َه َذا ا ْل َق:َفمر عَّل قْبها َف َق َال
،)) ْب؟ ْ جدَ َف ََمت
َفصف النَّاس، نعم: َقا ُلوا،)) جد ِ (( ا َّلتِي كَانَت تقم ا َْلـَ ْس: َق َال.ُم َج ٍن ْ ِ ْب ُأ ِّم
ُ َق:َف َقا ُلوا
،ول اهللِ َأ َت ْس َم ُع؟
َ َيا َر ُس: َقا ُلوا،))ت َأ ْف َض َل؟ ِ ْ (( َأي ا ْلعم ِل وجد: ثم َق َال،فصَّل ع َلي َها
َ َ ََ َّ ْ َ
. جدِ َفذكر َأ ََّنَا َأ َجا َب ْت ُه ُقم ا َْلـَ ْس، َما َأ ْنتُم بأسمع ِمن َْها:َق َال
79
Hadith-hadith di dalam tajuk ini menunjukkan kemuliaan tugas Siak
masjid yang menjalankan fungsi utama bagi memastikan kebersihan
masjid.
80
Hadith 37: Larangan Membawa Bau Busuk
Walaupun Kesan Makanan ke Masjid
bersabda:
T: (al-Bukhārī (256H), 1999 - Ṣaḥīḥ al-Bukhārī), No. 854, 855, 5452 &
7359; (Muslim (261H), 2006 - al-Jāmiʿ al-Ṣaḥīḥ / Ṣaḥīḥ Muslim), No. 566
[Lafaz di atas] dan lain-lain. [Status: Sahih]
81
37.1 Jangan Mendekati Masjid dengan Bau Yang
Kurang Menyenangkan Sehinggalah Ia Hilang
82
Hadith 38: Larangan Jual Beli dan Mengiklankan
Barang Yang Hilang Di Masjid
83
38.1 Athar: ‘Ata’ Ibn Yasar Menegur Orang Yang
Melakukan Jual Beli di dalam Masjid dengan
Hikmah
[Imam] ‘Ata’ Ibn Yasar ialah seorang ulama’ dan tokoh perawi hadith
Rasulullah yang thiqah dari kalangan Tabi’in di Madinah. Beliau
banyak mengambil riwayat hadith daripada para Sahabat dan
84
TANDA AKHIR ZAMAN PADA MASJID
)) اج ِد
ِ َّاس ِيف ا َْلـَ َس َ اع ُة َحتَّى َي َت َب
ُ اهى الن َّ (( َل َت ُقو ُم
َ الس
T: (Abū Dāwud (275H), 2010 - Sunan Abī Dāwud), No. 449 [Lafaz di
atas]; (al-Nasāʿī (303H), 1986 - al-Sunan al-Sughrā / al-Mujtabā min al-
Sunan), No. 689; (Ibn Mājah (273H), 2010 - Sunan Ibn Mājah), No. 739;
(al-Dārimī (255H), 2000 - Sunan al-Dārimī), No. 1408; (Aḥmad (241H),
1995 - al-Musnad), No. 11971, 12064, 12128, 12991 & 13606 dan lain-lain.
[Status: Sahih]
85
Hadith 40: Orang Tidak Menjaga Adab Terhadap
Masjid di Akhir Zaman
86
i. apabila seorang lelaki lalu di dalam masjid, namun dia
tidak mengerjakan dua rakaat solat di dalamnya; dan
َُّ َصدَ َق اهلل: َف َل ََّم َف َر َغ َس َأ ْل ُت ُه َع ْن َق ْولِ ِه،ف َّ ُث َّم َو َص َل إِ َل، َصدَ َق اهللَُّ َو َر ُسو ُل ُه:ََِّع ْبدُ اهلل
ِّ الص
َ إِ َّن ُه ك: َف َق َال،َو َر ُسو ُل ُه
ُ َان َي ُق
:ول
)) ا ْل ِق َي َام ِة
Daripada Abdullah Bin Masʿud , beliau berkata: Rasulullah
bersabda:
87
iv. sehinggalah harga kuda dan [mahar] wanita menjadi mahal,
kemudian ia menjadi murah, dan ia tidak akan mahal
semula sehinggalah Hari Kiamat.”
:َع ْن َع ْل َق َم َة
88
PENUTUP
Pusat
Ekonomi
Setempat
Pusat
Sosial dan
Kebajikan
89
Dalam erti kata lain, walaupun pada asasnya masjid adalah institusi
ilmu dan ibadah, namun ia juga tidak mengabaikan peranannya
sebagai sebuah institusi kebajikan sosial dan institusi ekonomi,
khususnya sektor ijtima’i dan tabarru’. Keupayaan institusi masjid
dan surau dalam mendidik masyarakat Islam, menjaga kebajikan
masyarakat setempat dan menggembeling dana ijtima’i dan tabarru’
adalah di antara peranan penting yang dilakukan oleh institusi masjid
dan surau secara berterusan. Berdasarkan data pihak JAKIM,
terdapat 6,368 buah masjid dan 17,640 surau di seluruh Malaysia
pada waktu ini.3 Ini menunjukkan potensi besar yang dimiliki oleh
institusi-institusi masjid dan surau sama ada dari sudut aset fizikal,
manfaat dan kewangan4.
ِ
َّ َو،َوبِاهللِ الت َّْوف ُيق َو ْاْلـِدَ ا َي ُة
َ ْ الس ََل ُم َع َل ْيك ُْم َو َر
ْح ُة اهللِ َو َب َركَا ُت ُه
90
Telah selasai penulisan ini dengan tawfiq dan limpah kurnia Allah .
Selawat dan salam buat junjungan kita dan penghulu sekalian Nabi
dan Rasul - Saidina Muhammad , ahli keluarga, para Sahabat
Dan segala pujian hanyalah bagi Allah, Tuhan Pencipta, Pemilik dan
Pentadbir seluruh alam.
ﳋﳍﳎﳏ
ﳆﳈﳉﳊ ﳌ
ﳇ ﱡﭐ ﳁ ﳂ ﳃ ﳄ ﳅ
ﱊ ﱌ ﱍ ﱎ ﱏ ﱠﭐﱡﭐ ﱜ ﱞ
ﱝ ﱟﱠ ﳐ ﱠ ﱡﭐ ﱈ ﱉ ﱋ
ﱡ ﱢ ﱠ ﭐﱡﭐ ﳉ ﳊ ﳋ ﳌ ﳍ ﳎ ﳏ ﳐ ﳑ
ﭐ ﳒﳓﳔﳕﳖﳗﳘ ﱠ
91
PROFIL PENULIS
92
Berasaskan Syariah MS1900:2014 di USIM
Wakaf Korporat
94
Majlis Zikir.
22. (2019) 50 Hadith Doa Rasulullah dan Adab
serta Kelebihannya.
23. (2019) 40 Hadith Berkaitan Kelebihan Ilmu dan
Adab-adabnya
24. (2019) 40 Hadith Berkenaan Kelebihan Penghulu
Para Rasul (Abdullaah Jalil: Terjemah dan Edit).
25. (2020) Aqidah Murshidah dan Beberapa
Muqaddimah Aqidah.
26. (2020) 40 Hadith Kemuliaan Masjid dan Adab-
adabnya.
27. (2020) Pembacaan Al-Qur’an di sisi Kubur (Al-
Imam al-Hafiz Abu Bakr al-Khallal al-Hanbali):
Terjemahan dan Ulasan.
Laman penuntutilmu.com
Sesawang
& FB Page: Penuntut Ilmu
FB “Page”
FB Page: Masjid Hati Ummah
FB Page: Muzakarah Muamalat
95
KUMPULAN PENYELIDIK MODEL IMARAH
MASJID MIMAS
96
BIBLIOGRAFI
97
15. al-Bayhaqī, Abu Bakr Aḥmad Ibn al-Ḥusayn (458H).
Shuʿab al-Imān. Bayrūt: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah.
16. al-Bayhaqī, Abu Bakr Aḥmad Ibn al-Ḥusayn (458H).
(1992). al-Sunan al-Saghīr. Bayrūt: Dār al-Kutub al-
ʿIlmiyyah.
17. al-Bayhaqī, Abu Bakr Aḥmad Ibn al-Ḥusayn (458H).
(2000). al-Sunan al-Kubrā. Bayrūt: Dār al-Kutub al-
ʿIlmiyyah.
18. al-Bazzār, Abū Bakr (292H). (1997). al-Baḥr al-
Zakhkhār bi Musnad al-Bazzār. al-Madīnah al-
Munawwarah: Maktabat al-ʿUlūm wa al-Ḥikam.
19. al-Bukhārī, Muḥammad Ismāʿīl (256H). (1999). Ṣaḥīḥ
al-Bukhārī. al-Riyāḍ: Dar al-Salām.
20. al-Būṣīrī (840H). (1998). Itḥāf al-Khiyarah al-Maharah
bi Zawāʾid al-Masānīd al-ʿAsharah. al-Riyad: al-Rushd.
21. al-Dārimī, ʿAbdullāh ʿAbdurraḥmān (255H). (2000).
Sunan al-Dārimī. al-Mamlakah al-ʿArabiyyah al-
Saʿūdiyyah: Dār al-Mughnī li al-Nashr wa al-Tawzīʿ.
22. al-Ḥakim, Ibn al-Bayyiʿ al-Naysabūrī (405H). (1990).
al-Mustadrak ʿalā al-Saḥīḥayn. Bayrūt: Dār al-Kutub
al-ʿIlmiyyah.
23. al-Haythami, Nur al-Din (807H). Bughyat al-Bahith
'an Zawa'id Musnad al-Harith. Misr: al-Tala'i'.
24. al-Haythamī, Nūr al-Dīn (807H). (1979). Kashf al-Astār
ʿan Zawāʾid al-Bazzār. Bayrūt: Muʾassasat al-Risālah.
25. al-Haythamī, Nūr al-Dīn (807H). (1994). Majmaʿ al-
Zawāʾid wa Manbaʿ al-Fawāʾid. al-Qahirah: Maktabat
al-Qudsi.
26. al-Mundhiri, Zakiyy al-Din 'Abd al-'Azim (656H).
(1417H). al-Targhib wa al-Tarhib min al-Hadith al-
Sharif. Bayrut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyyah.
27. al-Nasāʿī, Aḥmad Shuʿayb (303H). (1986). al-Sunan al-
Kubrā. Bayrūt: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyyah.
28. al-Nasāʿī, Aḥmad Shuʿayb (303H). (1986). al-Sunan al-
Sughrā / al-Mujtabā min al-Sunan. Ḥalab: Maktab al-
Matbūʿāt al-Islāmiyyah.
98
29. al-Nawawi, Yahya Sharaf (676H). (1999). al-Minhaj:
Sharh sahih Muslim Ibn al-Hajjaj. Bayrut: Dar al-
Macrifah.
30. al-Rūyānī, Abū Bakr (307H). (1416H). Musnad al-
Rūyānī. al-Qāhirah: Muʿassasat Qurṭubah.
31. al-San'ani, 'Abd al-Razzaq (211H). Tafsir al-Qur'an li
'Abd al-Razzaq al-San'ani. al-Riyad: Maktabat al-
Rushd.
32. al-Shashi, al-Haytham Kulayb (335H). al-Musnad. al-
Madinah al-Munawwarah: Maktabat al-'Ulum wa al-
Hikam.
33. al-Shawkani, Muhammad 'Ali al-Yamani al-San'ani
(1250H). al-Fawa'id al-Majmu'ah fi al-Ahadith al-
Mawdu'ah. Bayrut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyyah.
34. al-Shihāb al-Quḍāʿī (454H). (1986). Musnad al-Shihāb.
Bayrut: al-Risalah.
35. al-Tabarani, Sulayman Ahmad (360H). al-Mu'jam al-
Saghir. al-Mawsil: Maktabat al-'Ulum wa al-Hikam.
36. al-Tabarānī, Sulaymān Aḥmad (360H). al-Muʿjam al-
Awṣaṭ. al-Mawsil: Maktabat al-'Ulum wa al-Hikam.
37. al-Tabarānī, Sulaymān Aḥmad (360H). al-Muʿjam al-
Kabīr. al-Mawṣil: Maktabat al-ʿUlūm wa al-Ḥikam.
38. al-Tabarānī, Sulaymān Aḥmad (360H). Musnad al-
Shāmiyyīn. Bayrūt: Muʿassasat al-Risālah.
39. al-Tahawi (321H). Mushkil al-Athar. Bayrut:
Mu'assasat al-Risalah.
40. al-Tirmidhī, Muḥammad ʿIsā (279H). al-Jāmiʿ al-Kabīr
(Sunan al-Tirmidhī). al-Riyāḍ: Maktabat al-Maʿārif li
al-Nashr wa al-Tawzīʿ.
41. Ibn Abi Dawud, al-Sijistani (316H). al-Masahif. Bayrut:
Dar al-Basha'ir al-Islamiyyah.
42. Ibn Abi Shaybah (235H). (2004). Musannaf Ibn Abi
Shaybah. al-Riyad: al-Rushd.
43. Ibn al-Jawzī, Abdurrrahman Ali (597H). (1996). al-Birr
wa al-Ṣilah. Misr: al-Kutub al-Thaqafiyyah.
44. Ibn ʿAsākir, Ali Hasan (571H). (1998). Tārīkh Dimashq.
Bayrut: Dar al-Fikr.
99
45. Ibn Ḥajar al-ʿAsqalānī, Aḥmad ʿAlī (852H). (1960). Fath
al-Bari bi Sharh Sahih al-Bukhari. Bayrut: Dar al-
Ma'rifah.
46. Ibn Ḥajar al-ʿAsqalānī, Aḥmad ʿAlī (852H). (1996).
Ithaf al-Maharah bi al-Fawa'id al-Mubtakarah min
Atraf al-'Asharah. al-Madinah al-Munawwarah:
Majma' al-Malik Fahd wa Markaz Khidmat al-Sunnah
wa al-Sirah al-Nabawiyyah.
47. Ibn Ḥajar al-ʿAsqalānī, Aḥmad ʿAlī (852H). (1998). al-
Maṭālib al-ʿĀliyah bi Zawāʾid al-Masānid al-
Thamāniyah. al-ʿĀṣimah al-Ghayth: al-Mamlakah al-
ʿArabiyyah al-Saʿūdiyyah.
48. Ibn Ḥibbān, Muḥammad (354H). (1993). Ṣaḥīḥ Ibn
Ḥibbān. Bayrūt: Muʿassasat al-Risālah.
49. Ibn Khuzaymah (311H). Ṣaḥīḥ Ibn Khuzaymah. Bayrut:
al-Maktab al-Islami.
50. Ibn Mājah, Muḥammad Yazīd Qazwīnī (273H). (2010).
Sunan Ibn Mājah: Dār Ihyāʿ al-Kutub al-ʿArabiyyah.
51. Ibn Zanjuyah (251H). al-Amwal. al-Riyad: Markaz al-
Malik Faysal li al-Buhuth wa al-Dirasat.
52. Mālik, Anas al-Madanī (179H). (1985). al-Muwaṭṭaʾ.
Lubnān: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-ʿArabī.
53. Malik, Ibn Anas al-Madani (179H). al-Muwatta' -
Riwayat Yahya al-Laythi. Misr: Dar al-Sha'b.
54. Mu'ammar Ibn Rashid (154H). al-Jami'. Bayrut: al-
Maktab al-Islami.
55. Muslim, Ibn al-Ḥajjāj (261H). (2006). al-Jāmiʿ al-Ṣaḥīḥ
/ Ṣaḥīḥ Muslim. al-Riyāḍ: Dār Ṭaybah.
100
LAMPIRAN
الـــــــــــــــــــــــــــواب:
البخاري.
وأما اصطحاب األطفال الذين ُيع َلم أو يغلب عَّل الظن أن الواحد منهم ل َينْكَف عن
التشويش وإْلاء اَلصلني إذا ُ َِن َي عن ذلك فهو أمر مكروه َش ًعا؛ وذلك للحفاظ عَّل
َشعا يف اَلسجد ْلصول الشوع الواجب أثناء الصَلة أو
ً جو اْلدوء اَلطلوب
101
الطبة ،وللحفاظ كذلك عَّل طهارة اَلسجد وسَلمة ُمتوياته.
قال اْلافظ ابن حجر يف "فتح الباري" ( 592/1ط .دار اَلعرفة)[ :واست ُِد َّل به عَّل
جواز إدخال الصبيان يف اَلساجد] اهـ بتِّصف.
وأخرج اْلمامان البخاري ومسلم يف صحيحيهَم عن أنس ريض اهلل عنه أن رسول اهلل
ِ
الصَلَة َو َأنَا ُأ ِريدُ إِ َطا َلت ََهاَ ،ف َأ ْس َم ُع ُبك َ
َاء صَّل اهلل عليه وآله وسلم قال« :إِ ِِّّن َألَ ْد ُخ ُل ِيف َّ
الصبِ ِّيَ ،ف َأ َ َِت َّوزُ ِيف َصَل َِت َِمَّا َأ ْع َل ُم ِم ْن ِشدَّ ِة َو ْج ِد ُأ ِّم ِه ِم ْن ُبكَائِ ِه».
َّ
كَم أخرج األئمة أْحد وأبو داود والَتمذي والنسائي وابن ماجه وابن حبان واْلاكم
عن بريدة ريض اهلل عنه قال :كان النبي صَّل اهلل عليه وآله وسلم ََي ُطب ،فأقبل اْلسن
واْلسني ريض اهلل عنهَم عليهَم قميصان أْحرانَ ،ي ْمشيان و َيع ُثران ،فنزل رسول اهلل
صَّل اهلل عليه وآله وسلم من اَلنْب فحملهَم؛ واحدً ا من ذا الشق ،وواحدً ا من ذا الشق،
ثم صعد اَلنْب فقال« :صدق اهلل﴿ :إِن َََّم َأ ْم َوا ُلك ُْم َو َأ ْولَ ُدك ُْم فِ ْتنَة﴾؛ إِّن َيَلا َن َظ ْر ُت إل
ونزلت إليهَم».
ُ هذين الغَلمني َي ْمشيان و َيع ُثران ل أصْب أن قطعت كَلمي
102
قال اْلمام األُ ِّب األزهري اَلالكي يف "جواهر اْلكليل َشح خمتِّص خليل" (،80/1
ط .دار الفكر)([ :و) جاز (إحضار صبي به ل يعبث ويكف) عن العبث (إذا َني)
عنه ،فإن كان شأنه العبث أو عدم الكف فَل َيوز إحضاره به؛ ْلديث جنبوا
مساجدكم َمانينكم وصبيانكم] اهـ.
وقال اْلمام الشوكاِّن يف "نيل األوطار" ( ،144/2ط .دار اْلديث)[ :وفيه جواز
إدخال الصبيان اَلساجد .وقد أخرج الطْباِّن من حديث معاذ بن جبل قال :قال
رسول اهلل صَّل اهلل عليه وآله وسلم« :جنبوا مساجدكم صبيانكم وخصوماتكم
وحدودكم وَشاءكم وبيعكم وَجروها يوم َجعكم واجعلوا عَّل أبواِبا مطاهركم»
ولكن الراوي له عن معاذ مكحول وهو ل يسمع منه ،وأخرج ابن ماجه من حديث
واثلة بن األسقع أن النبي صَّل اهلل عليه وآله وسلم قال« :جنبوا مساجدكم صبيانكم
وَمانينكم وَشاءكم وبيعكم وخصوماتكم ورفع أصواتكم وإقامة حدودكم وسل
سيوفكم واَّتذوا عَّل أبواِبا اَلطاهر وَجروها يف المع» ويف إسناده اْلارث بن
هذين اْلديثني الضعيفني حديث أمامة اَلتقدم شهاب وهو ضعيف .وقد عار
وهو متفق عليه .وحديث الباب وحديث أنس ريض اهلل عنه أن النبي صَّل اهلل عليه
وآله وسلم قال« :إِّن ألسمع بكاء الصبي وأنا يف الصَلة فأخفف ،خمافة أن تفتتن أمه»
وهو متفق عليه فيجمع بني األحاديث بحمل األمر بالتجنيب عَّل الندب كَم قال
العراقي يف "َشح الَتمذي" ،أو بأَنا ُتنَزَّ ُه اَلساجدُ عمن ل ُي ْؤ َم ُن َحدَ ُثه فيها] اهـ.
وقال العَلمة اْلمام النووي الشافعي يف "اَلجموع َشح اَلهذب" ( ،176/2ط .دار
الفكر)[ :قال اَلتول وغيه :يكره إدخال البهائم واَلجانني والصبيان الذين ل يميزون
اَلسجد؛ ألنه ل ُي ْؤ َم ُن تلوي ُثهم إياه ،ول َيرم ذلك؛ ألنه ثبت يف الصحيحني أن رسول
103
اهلل صَّل اهلل عليه وآله وسلم صَّل حامَل أمامة بنت زينب ريض اهلل عنهَم وطاف عَّل
بعيه ،ول ينفي هذا الكراهة؛ ألنه صَّل اهلل عليه وآله وسلم فعله لبيان الواز فيكون
حينئذ أفضل يف حقه فإن البيان واجب] اهـ.
104
Dr. Abdullaah Jalil