LAPORAN

PRAKTIKUM MEKANIKA BATUAN

TAHUN AKADEMIK 2020/2021

Oleh Kelompok 1 :
…………
…………

PROGRAM STUDI TEKNIK PERTAMBANGAN

FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS CENDERAWASIH
JAYAPURA
2020
 LEMBAR PENGESAHAN

JUDUL

LAPORAN PRAKTIKUM MEKANIKA BATUAN

TAHUN AKADEMIK 2020/2021

Disusun Oleh : Kelompok 1

Program : Strata Satu (S1)

Program Studi : Teknik Pertambangan

Mata Kuliah : Mekanika Batuan

DISETUJUI

Dosen Pengampu Mata Kuliah

PATRICK M. FANDY, S.T, M.T.

NIP. 19790208 200811007

i
 KATA PENGANTAR

Puji dan syukur penulis panjatkan kehadirat Tuhan Yang Maha Esa karena
atas kasih dan karunia-Nya, penulis dapat menyelesaikan laporan dengan judul
“Praktikum Mekanika Batuan”.

Adapun maksud dari penyusunan laporan ini adalah sebagai salah satu
syarat untuk melengkapi penilaian Ujian Akhir Semester. Laporan ini disusun
berdasarkan hasil lab yang dilakukan pada tanggal 7 Desember 2020.

Dalam Penyusunan laporan ini, penulis juga banyak mendapat bimbingan,

dukungan dan bantuan dari berbagai pihak secara moril maupun materil, oleh
karena itu pada kesempatan ini dengan ketulusan dan kerendahan hati penulis
ingin mengucapkan terima kasih yang sebesar-besarnya kepada :

1. Bapak Patrick M. Fandy, S.T, M.T., yang telah membimbing dan selalu
memberikan penilaian yang cermat sehingga penulis dapat menyelesaikan
laporan praktikum ini.
2. Senior angkatan 2016 kakak Washington Butar-butar, S.T dan kakak Novlin
Imbiri, S.T selaku asisten dosen yang membimbing dan menemani di lab
hingga terselesainya praktikum mekanika batuan.
3. Teman-teman angkatan 2020 dan juga beberapa senior angkatan 2016 serta
semua pihak yang tidak dapat penulis sebutkan satu persatu yang telah
memberikan semangat, dukungan, bantuan dan doa selama ini.

Penulis menyadari masih ada kekurangan dalam penulisan laporan ini,

untuk itu penulis mengharapkan kritik dan saran yang membangun dari semua
pihak dalam rangka penyempurnaan laporan ini.

Semoga Tuhan Yang Maha Esa memberi kasih karunia dan pengharapan
kepada kita sekalian, Amin.

Jayapura, 28 Desember 2020

Kelompok 1

ii
 DAFTAR ISI

LEMBAR PENGESAHAN......................................................................................i
KATA PENGANTAR.............................................................................................ii
DAFTAR GAMBAR..............................................................................................iv
DAFTAR TABEL....................................................................................................v
BAB I UJI SIFAT FISIK.........................................................................................1
1.1 Pendahuluan..............................................................................................1
1.1.1. Latar Belakang...................................................................................1
1.1.2. Tujuan................................................................................................1
1.1.3. Alat Dan Bahan..................................................................................1
1.2 Dasar Teori Dan Langkah Pengerjaan.......................................................1
1.2.1. Dasar Teori.........................................................................................1
1.2.2. Langkah Pengerjaan...........................................................................2
1.3 Data Percobaan..........................................................................................2
1.3.1. Data Uji Sampel Fisik........................................................................2
1.3.2. Pengolahan Dan Analisis Data Sifat Fisik.........................................3
1.4 Analisis Data Uji Sifat Fisik......................................................................4
1.5 Kesimpulan Dan Saran..............................................................................4
1.5.1. Kesimpulan........................................................................................4
1.5.2. Saran...................................................................................................5
BAB II UJI KUAT TEKAN (UCS).........................................................................6
2.1 Pendahuluan..............................................................................................6
2.1.1. Latar Belakang...................................................................................6
2.1.2. Tujuan................................................................................................7
2.1.3. Alat Dan Bahan..................................................................................7
2.2 Dasar Teori Dan Langkah Pengerjaan.......................................................8
2.2.1. Dasar Teori.........................................................................................8
2.2.2. Langkah Pengerjaan.........................................................................10
2.3 Data Percobaan........................................................................................11
2.3.1. Pengukuran Dimensi Sampel...........................................................11

iii
 2.3.2. Tabel Input Dan Pengolahan Data...................................................11
2.4 Analisis Data Uji Kuat Tekan.................................................................11
2.5 Kesimpulan Dan Saran............................................................................11
2.5.1. Kesimpulan......................................................................................11
2.5.2. Saran.................................................................................................11
BAB III UJI POINT LOAD...................................................................................12
3.1 Pendahuluan............................................................................................12
3.1.1. Latar Belakang.................................................................................12
3.1.2. Tujuan..............................................................................................12
3.1.3. Alat Dan Bahan................................................................................12
3.2 Dasar Teori Dan Langkah Pengerjaan.....................................................13
3.2.1. Dasar Teori.......................................................................................13
3.2.2. Langkah Pengerjaan.........................................................................15
3.3 Uji Point Load.........................................................................................16
3.3.1. Pengukuran Dimensi Sampel...........................................................16
3.3.2. Data Uji Point Load.........................................................................16
3.3.3. Hasil Pengolahan Data Point Load..................................................16
3.4 Analisis Data Point Load.........................................................................17
3.5 Kesimpulan Dan Saran............................................................................17
3.5.1. Kesimpulan......................................................................................17
3.5.2. Saran.................................................................................................17
BAB IV REBOUND SCHMIDT HAMMER........................................................18
4.1 Pendahuluan............................................................................................18
4.1.1. Latar Belakang.................................................................................18
4.1.2. Tujuan..............................................................................................18
4.1.3. Alat Dan Bahan................................................................................18
4.2 Dasar Teori Dan Langkah Pengerjaan.....................................................19
4.2.1. Dasar Teori.......................................................................................19
4.2.2. Langkah Pengerjaan.........................................................................21
4.3 Data Percobaan........................................................................................22
4.4 Analisis Data Schmidt Hammer..............................................................22

iv
 4.5 Kesimpulan Dan Saran............................................................................22
4.5.1. Kesimpulan......................................................................................22
4.5.2. Saran.................................................................................................22
DAFTAR PUSTAKA............................................................................................23
LAMPIRAN...........................................................................................................24
DOKUMENTASI..................................................................................................26

v
 DAFTAR GAMBAR

Gambar 2. 1 Alat Uji Kuat Tekan............................................................................7

Y

Gambar 3. 1 Alat Uji Point Load...........................................................................13

Gambar 3. 2 Metode Pengujian Uji Point Load.....................................................13
Gambar 3. 3 Bentuk Sampel (a) Uji Point Load Diametrikal, (b) Uji Point Load
Aksial, (c) Uji Point Load dengan bentu tidak beraturan......................................14
Gambar 3. 4 Contoh Failure Uji Point Load yang baik dan kurang baik (a) Uji
Point Load Diametrikal yang valid, (b) Uji Point Load Aksial yang valid, (c) Uji
Poin Load dengan bentuk tidak beraturan yang valid, (d) Uji Core yang tidak
valid, (e) Uji Point Load Aksial yang tidak valid..................................................14
Gambar 4. 1 Alat Uji Schmidt Hammer................................................................19
Gambar 4. 2 Schmidt Hammer (Malhotra and Carino, 2004)...............................20
Gambar 4. 3 Langkah Kerja Schmidt Hammer (Malhotra and Carino, 2004).......21
Gambar 4. 4 Data Percobaan Schmidt Hammer....................................................22

vi
 DAFTAR TABEL

Tabel 1. 1 Data Uji Sampel Fisik.............................................................................2

Y
Tabel 3. 1 Pengukuran Dimensi Sampel................................................................16
Tabel 3. 2 Data Uji Point Load..............................................................................16
Tabel 3. 3 Hasil Pengolahan Data Point Load.......................................................16

vii
 BAB I UJI SIFAT FISIK

1.1 Pendahuluan
1.1.1. Latar Belakang
Sifat fisik batuan diperlukan untuk mengetahui karakteristik batuan secara
fisik, pengaruhnya terhadap air hujan dan curah hujan, sehingga di dapat
kemampuan batuan oleh alat penambangan yang ada.

1.1.2. Tujuan
Untuk mendapatkan sifat-sifat batuan di laboratorium dengan peralatan
yang tersedia.

1.1.3. Alat Dan Bahan

Alat yang digunakan dalam praktikum ini adalah :
1. Timbangan ; beban maksimum : 2000 gram, kekuatan : ± 0,1 gram
2. Oven (Memmert- Jerman) ; suhu maksimum : 250° C
3. Eksikator ; kapasitas : 10,5 liter

Bahan sampel yang kami gunakan adalah sebagai berikut.

1. Sampel batuan
2. Air

1.2 Dasar Teori Dan Langkah Pengerjaan

1.2.1. Dasar Teori
Natural density = Wn / (Ww-Ws)
Dry density = Wo / (Ww-Ws)
Saturated density = Ww / (Ww-Ws)
Apparent spesific density = Wo / (Ww-Ws) per bobot isi air
True specific gravity = Wo / (Wo-Ws) per bobot isi air
Natural water content = [(Wn-Wo) / Wo] x 100%
Saturated water content = [(Ww-Wo) / Wo] x 100%
Derajat kejenuhan = [(Wn-Wo) / (Ww-Wo)] x 100%
Porositas (n) = [(Ww-Wo) / (Ww-Ws)] x 100%

1
Void ratio (e) = [n / (1-n)]

1.2.2. Langkah Pengerjaan