Turunan fungsi atau disebut sebagai deferensial dari suatu fungsi dapat dilakukan
dengan menggunakan beberapa rumus seperti di bawah ini. Bentuk umum sebuah
turunan fungsi sebagai berikut:
Bila ada suatu fungsi y = f(x), dimana Y = aXn
maka turunan pertama dari fungsi tersebut dinotasikan dengan: dy/dx atau y’ atau
f’(x), dengan menggunakan rumus: dy/dx = Y’ = a.nXn-1
dimana: a dan n adalah konstanta
Y = variable terikat
X = variable bebas.
n n-1
Y = cX dY = c.n X
dX
Contoh: Latihan
5 2
a) Y = X c) 1/X
5/2
b) Y = X d) X
2. Turunan suatu Konstanta
Y = C, dY = 0
dX
Contoh:
Y = f(X) = 100 ini berarti Y = 100X0 maka dy/dX = Y’ = 1.0X0-1 = 0X0-1 = 0
Catatan: ingat setiap bilangan pangkat 0 = 1
Y = U + V, d (U + V) = U` + V`
dX
Jika y = U .V, dimana U = f(x) dan V = g (x), maka turunan dari fungsi y adalah
dy/dx = f’(x).g(x) + f(x).g’(x) atau U’V + UV’ sebagai berikut:
Y = U. V
Contoh : 1. Y = (X + 2) ( 2X + 1) Y` = 4X + 5
2 2
2. Y = eX e . 2X + X - 0 = 2eX
2 3 4 8 6 5 3
3. Y = (X + 1) (X - 1) ( X ) = 9X + 7X - 6X - 4X
Jika ada suatu fungsi hasil bagi dimana U sebagai pembilang dan V sebagai
penyebut dan nilai V tidak sama dengan nol.
Atau jika Y = f(x)/g(x), maka dy/dx = [f’(x).g(x) – f(x).g’(x)] / (g(x)) 2
Y=U , Misal:
V
dY = VU` - UV’
2
dX V
2 3
Contoh : 1. Y = (2X + X) (X + 3)
3 2 2
Y’= (X + 3) (4X + 1) - (2X + 1) ( 3X )
(X 3 2
+ 3)
4 3
= -2X - 2X + 12X + 3
(X 3 2
+ 3)
2
2. Y = (X + 3X) Y’ = .....
2X
3. Y = (X - 3) Y’ = .....
X2
Contoh:
Y = (x2 +3x +1)3 f(x) = (x2 +3x +1) maka f’(x) = 2x + 3
Y = f(U), maka
dY = dY . dU
dX dU dX
2 3 misalnya : 2
Contoh : 1. Y = (X + 3) U=X +3
2
dY = 3U (2X) dU = 2X
dX dX
2 2 3 2
= 3(X + 3) (2X) Y = U dy/du = 3U
1/2
2. Y = U dimana U = (X3 - 2X + 2)
2
dU = 3X - 2
dX
1/2 -1/2
Y = U dY = 1/2 U
dU
1 Log
e a. Y = Log X, maka dy/dx =
X
dY = 1 Log e . dU b. Y = Log U,
dX U dX
karena = 10 Log e = 1 = 1
e Log 10 ln 10
Contoh : 1. Y = Log 8X
= Log 8 + LogX
dY = 0 + 1/x Log e = 1/x Log e
dX
3
2. Y = Log 2X
Y = Log 2 + 3 LogX
dY/dX = 0 + 3 . 1/x Log e = 3/x Log e
c. d( Log U) = 1 Log e
du
U
dx Contoh : 1. Y = Log (4X + 1)
dY = 1 Log e . 4 = 4
Log e
dX 4X + 1 4X + 1
2
2. Y = 3 Log (4X + 1)
dY = Log 3 + 2 Log (4X + 1)
dX
dY= Y’= 1 Ln e e
Ln e = Log e = 1
dX X
a. Y = Ln X
3 2
Contoh : 1. Y = Ln X 2. Y = 10 Ln X
3
Y = Ln X = 20 Ln X
dY = 3 . 1 Ln e = 3/X = 20 . 1/X Ln e = 20/X
dX X
dY = 1 . dU
dX X dX b. Y = Ln U
-x2
Contoh : 1. Y = Ln (4X - 3) a) 1. Y = e
2x
dY = 1 . 4 = 4 b) Y = 10
3x
dX (4X - 3) (4X - 3) c) 1. Y = e
(2x + 2)
2. Y = e
2. Y = 2 x
Ln (4X - 3) 3. Y = 3e
3x
dY = 2Ln (4X - 3) d) 1. Y = 10
x3
dX 2. Y = (x - 2)
2
= 2 . 1 - 4 = 83. Y = (x + 2)
4X - 3 4X - 3
a. Diferensial Log
Maka Ln Y = X Ln x, sehingga:
1/Y . dY = 1 + LnX
dX
x (1 + Lnx)
dY = X
dX
4. Turunan dari Fungsi pembagian suatu konstanta dengan fungsi.
x
x x Y=e
d (e ) = e Ln Y = x Ln e
dX 1/y .dy = 1 ; (Ln e = 1)
dx
x
dy = Y = e
dx
x
a. Y = e ,
x
x x Y=a
d (a ) = a Ln a Ln Y = x Ln a
dX 1/y .dy = 1. Ln a + 0 . x = Ln a
dx
x
dy = a Ln a
dx
x
b. Y = a ,
u
u u Y=e
d (e ) = e . du Ln Y = u Ln e = u
dX dx 1/y .dy = du
dx dx
u
dy = e du
dx dx
u
c. Y = e
Contoh:
Tentukan persamaan garis singgung kurva y = 2x2 + 3x + 1 pada x = 1.
Jawab:
Jika y = 2x2 + 3x + 1, maka dy/dx = 4x + 3 sehingga dy/dx untuk x = 1
adalah 4(1) + 3 = 7 dan nilai y = 2(1)2 + 3(1) + 1 = 6.
d2y> 0 a. Jika
(dx)2 x= a
maka f(a) adalah nilai minimum.
d2y< 0 b. Jika
(dx)2 x= a
d2y= 0 b. Jika
(dx)2 x= a
Contoh:
Jawab:
1). Y = 3x2 + 6x + 1
dy/dx = 6x + 6; dy/dx = 0, maka 6x + 6 = 0 x = -1
= -2
Contoh :
1)
2)
Y’ = =9
3) Y
Y’
4) Y
Y’=
Soal : 1)
2)
3)
4)
5)
3 2
6) Y = 1/3 X + 2 X – ½ X + 10
3 2
7) Y = 2/3 X + ½ X – ¼ X + 15
3 2
8) Y = 1/6 X + ¼ X – ½ X - 5