Anda di halaman 1dari 244

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

VITa Fan Diana

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
1
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
1
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
1
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

BAHAN AJAR ·HANDOUT·

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
3
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
3
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
3
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

UNTUK KELAS 7 SMP/MTs


SEMESTER GANJIL

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
6
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
6
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
6
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
7
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
7
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
7
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
8
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
8
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
8
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
9
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
9
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
9
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
10
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
10
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
10
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
11
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
11
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
11
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
12
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
12
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
12
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
13
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
13
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
13
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
14
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
14
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
14
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
15
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
15
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
15
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
16
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
16
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
16
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
17
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
17
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
17
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Peta

Konsep
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
18
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
18
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
18
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Dala don Inform


Trial Mode
""IM,:""

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
19
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
19
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
19
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

deng." Pane. Inder.. dan alit ukur

Mclode IImiah dalam Penyelld,kan IPA


Menginferensi Membuat PoI~

Membuat Predlkii

Mengkomunika~
~

Usan

Penyelidiklln IPA

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
20
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
20
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
20
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Kegun aa n IPA
memahaml berbagai hal di sekitar kit.

men~lesalkan masalall

berplldr logis dan kritls

Panjang
Massa

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
21
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
21
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
21
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Waktll

PokOK Suhll

JumlahZat

pola ketoraturannya

Objek IPA dan


Pengamatannya

Besaran

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
22
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
22
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
22
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Intensit ..s Cahaya

Kuat Mus Usml<

Turunan selaln beman Pokok

was, Volume. BeratlGaya. Kecepatan. Ma~a lenis, Telcanan

Pengukuran

Saillan

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
23
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
23
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
23
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Baku telall disepakati secara lntemaslonal kilogram. meier. I~er

Tidak Baku bersifat lokaVkedaerahan jengkal. depa. kak;

Mi\crometer sekrup

Misur

Neraca du. lengan

Massa N&faC<lOhaus

Neroca Digital

Waktu Stowitch

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
24
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
24
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
24
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Volume

GeluUkur

BeratlGaya Neraca
Pegas

Tekanan
Barometer

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
25
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
25
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
25
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
26
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
26
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
26
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
27
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
27
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
27
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
28
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
28
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
28
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Penyelidikan
_) IPA
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
29
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
29
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
29
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

(Ilmu Pengetahuan Alam)

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
30
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
30
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
30
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
31
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
31
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
31
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

o •

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
32
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
32
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
32
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
33
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
33
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
33
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
34
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
34
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
34
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

IPA Kelas VII Semester Ganjil

- I

page
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
35
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
35
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
35
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
36
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
36
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
36
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
37
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
37
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
37
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Apa itu IPA?


IPA adalah ilmu tentang segala sesuatu yang ada di
sekitarmu. Para ilmuwan atau scientist mempelajari
hal-hal yang terjadi di sekitarmu dengan cara
melakukan serangkaian penelitian
dengan sangat cermat dan hati-hati.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
38
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
38
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
38
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Dengan cara seperti itu, para ilmuwan dapat menjelaskan apa dan mengapa sesuatu yang ada
di alam sekitar dapat terjadi, serta memperkirakan sesuatu yang terjadi saat ini maupun saat
yang akan datang. Hasil temuan mereka dapat dimanfaatkan untuk kesejahteraan hidup manusia.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
39
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
39
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
39
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Hasil temuan dalam bidang teknologi yang ada di alam sekitar seperti komputer, televisi, biji
jagung hibrida, pupuk, dan sebagainya. Pada bab ini, kamu akan mempelajari apa yang diselidiki dalam
IPA, bagaimana melakukan pengamatan dan mempelajari pengukuran sebagai bagian dari
pengamatan.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
40
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
40
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
40
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
41
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
41
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
41
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

vectorstock.com

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
42
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
42
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
42
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

o
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
43
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
43
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
43
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Smartphcne Sm~rtWatch

Healthcare Devices

.~
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
44
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
44
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
44
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

- ,t
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
45
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
45
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
45
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

.·. . *

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
46
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
46
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
46
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
47
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
47
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
47
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
48
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
48
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
48
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
49
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
49
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
49
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
50
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
50
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
50
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
51
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
51
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
51
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
52
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
52
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
52
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
53
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
53
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
53
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
54
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
54
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
54
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

! A. Metode Ilmiah
I

.J l

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
55
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
55
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
55
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Metode Ilmiah dalam Penyelidikan IPA, meliputi pengamatan, menginferensi, dan


mengomunikasikan. Pengamatan untuk mengumpulkan data informasi dengan pancaindra
dan/ alat ukur yang sesuai. Kegiatan inferensi meliputi merumuskan penjelasan berdasarkan
pengamatan, untuk menemukan pola, hubungan, serta membuat prediksi. Hasil dan temuan
dikomunikasikan kepada teman sejawat, baik lisan maupun tulisan
dalam bentuk tabel, grafik, bagan, dan gambar yang relevan.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
56
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
56
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
56
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Tahapan-tahapan pada metode ilmiah yang dirangkum berdasarkan dosenpendidikan.com,


eurekapendidikan.com, dan channel Clarendon Learning disimpulkan ada 6 tahapan yaitu:
1. Melakukan Pengamatan ( Observasi ) Pengamtan ( observasi ) dilakukan untuk
menemukan suatu masalah. Melalui

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
57
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
57
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
57
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Clarendeon Learning

AAA ••
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
58
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
58
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
58
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
59
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
59
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
59
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

observasi, peserta didik akan merasa tertantang mengeksplorasi rasa keingintahuannya tentang
fenomena dan rahasia alam yang senantiasa menantang. Cara yang dapat dilakukan dalam tahapan
observasi ini diantaranya yaitu:
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
60
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
60
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
60
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

a. Pengamatan Kuantitatif : merupakan pengamatan dengan mengamati


data berupa angka-angka

b. Pengamatan Kualitatif : merupakan pengamatan yang dilakukan dengan menggunakan alat


indera kita.

s,c::n::NIII Fie

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
61
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
61
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
61
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

' .

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
62
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
62
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
62
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

,.
a. ::'.

[I

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
63
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
63
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
63
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

1[1
METHIOD

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
64
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
64
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
64
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
65
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
65
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
65
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
66
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
66
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
66
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

newmr.org

Objek IPA dan Pengamatannya

2. Merumuskan Masalah

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
67
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
67
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
67
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Perumusan masalah dilakukan dengan cara mengajukan


pertanyaan-pertanyaan yang mengenai objek penelitian. Dalam
mengajukan pertanyaan atau merumuskan masalah peneliti
haruslah memahami bagaimana etika ataupun ketentuan-
ketentuannya antara lain sebagai berikut :
a. Ditanyakan secara jelas

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
68
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
68
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
68
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

b. Tidak menimbulkan penafsiran ganda

c. Merumusan masalah dinyatakan dengan kalimat tanya


seperti : apa, bagaimana, mengapa, dimana, kapan dan
siapa. Contohnya : kapan detak jantung dirasa lebih
cepat?

3. Membuat Hipotesis
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
69
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
69
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
69
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Hipotesis ialah dugaan sementara atau dapat juga


didefinisikan sebagai jawaban sementara dari rumusan
masalah. Hipotesis inilah yang nantinya akan dibuktikan
dalam sebuah eksperimen. Hipotesis harus mengandung 3
variable. Variable merupakan faktor-faktor yang

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
70
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
70
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
70
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

mempengaruhi eksperimen yang memiliki ukuran dan dapat


diukur jenis-jenis variable tersebut yaitu :
a. Variable bebas / manipulasi : faktor yang diubah oleh
sang peneliti.
b. Variable terikat : faktor yang berubah tergantung pada
variabel bebas.
c. Variable kontrol : faktor yang sengaja tidak diberi

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
71
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
71
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
71
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

perlakuan untuk pembanding.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
72
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
72
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
72
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
73
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
73
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
73
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
74
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
74
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
74
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
75
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
75
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
75
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
76
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
76
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
76
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
77
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
77
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
77
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

IPA Kelas VII Semester Ganjil


page
6

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
78
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
78
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
78
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

4. Melakukan Eksperimen

Eksperimen merupakan suatu usaha yang sistematik untuk


menghasilkan data, untuk menjawab pertanyaan atau menguji
hipotesis.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
79
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
79
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
79
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

5. Analisis data

Data pada masing-masing kelompok dianalisis. Data


digunakan untuk menjawab pertanyaan awal. Seperti
melakukan diskusi lebih jauh dengan teman sekelompok,
membaca buku, atau mencari artikel terkait berbagai
persoalan tersebut dengan internet. “mengapa air bisa
membuat pohon berubah dan terlihat berbeda?”
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
80
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
80
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
80
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

6. Menarik Kesimpulan

Kesimpulan apa saja yang terbukti dalam eksperimen yang


telah dilakukan. Simpulan harus bersesuaian dengan masalah
yang telah diajukan. Pada kasus diatas maka kesimpulannya
jadi penyebab perbedaan pada ketiga pohon karena
katersediaan air. Kesimpulan ini dapat
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
81
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
81
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
81
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

dikomunikasikan melalui lisan maupun tulisan.

C. Keterampilan Proses

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
82
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
82
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
82
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Keterampilan melakukan pengamatan


dan mencoba menemukan hubungan-
hubungan yang diamati secara sistematis
seperti yang telah kamu lakukan sangatlah
penting. Dengan keterampilan ini, kamu
dapat mengetahui bagaimana mengumpulkan

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
83
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
83
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
83
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

fakta dan menghubungkan fakta-fakta untuk


membuat suatu penafsiran
atau kesimpulan.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
84
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
84
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
84
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
85
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
85
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
85
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
86
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
86
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
86
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
87
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
87
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
87
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
88
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
88
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
88
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
89
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
89
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
89
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
90
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
90
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
90
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
91
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
91
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
91
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
92
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
92
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
92
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

IPA Kelas VII Semester Ganjil


page
7

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
93
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
93
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
93
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
94
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
94
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
94
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Keterampilan ini juga merupakan keterampilan belajar sepanjang hayat yang dapat
digunakan bukan saja untuk mempelajari berbagai macam ilmu, tetapi juga dapat
digunakan dalam kehidupan sehari-hari.
Ketrampilan proses IPA adalah semua jenis keterampilan baik mental, fisik dan
sosial yang diperlukan untuk memperoleh, mengembangkan dan menerapkan
konsep-konsep, prinsip-prinsip, hukum-hukum dan teori-teori IPA (Rustaman N. Dan

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
95
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
95
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
95
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Andrian R., 1997:20-


30).

PRINSIP KETERAMPILAN
PROSES
(Conny, 1992)
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
96
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
96
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
96
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Meliputi 10 KEMAMPUAN,
yaitu:

1. mengamati 6. membuat prediksi (ramalan)


2. menghitung, 7. melaksanakan penelitian
3. mengukur, 8. mengumpulkan & menganalisis data
4. mengklasifikasikan 9. menginterpretasikan data
5. menemukan hubungan 10. mengkomunikasikan hasil.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
97
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
97
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
97
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

E. Kegunaan Mempelajari IPA


I
T
I

• IJ l

Kegunaan mempelajari IPA di antaranya adalah memahami berbagai hal di


sekitar kita, menyelesaikan masalah, berpikir logis dan kritis, serta meningkatkan
kualitas hidup. Adapun objek IPA adalah seluruh benda yang ada di alam dengan
segala interaksinya untuk dipelajari pola keteraturannya.
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
98
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
98
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
98
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

dengan belaJar IPA


kamu mampu untuk ...

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
99
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
99
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
99
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

-. - _, -


- (.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
100
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
100
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
100
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

! G. Objek yang Dipelajari dalam IPA


I
II
J l

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
101
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
101
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
101
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek yang dipelajari dalam IPA


meliputi seluruh benda di alam dengan
segala interaksinya untuk dipelajari pola-
pola keteraturannya Objek tersebut dapat
berupa benda yang sangat kecil (renik),
misalnya bakteri, virus, bahkan partikel-
partikel penyusun atom, juga dapat berupa

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
102
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
102
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
102
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

benda-benda yang berukuran sangat besar,


misalnya lautan, bumi, matahari hingga jagat
raya ini.

,
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
103
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
103
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
103
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
104
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
104
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
104
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
105
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
105
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
105
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
106
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
106
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
106
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
107
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
107
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
107
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

PENGUKURAN

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
108
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
108
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
108
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

sebagian dari

PENGAMATAN

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
109
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
109
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
109
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
110
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
110
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
110
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
111
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
111
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
111
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
112
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
112
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
112
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

o •
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
113
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
113
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
113
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
114
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
114
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
114
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

A. Pengukuran
!
• iJ l

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
115
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
115
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
115
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Pengukuran merupakan bagian dari


pengamatan. Pengukuran adalah proses
membandingkan besaran dengan besaran lain yang
sejenis sebagai satuan.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
116
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
116
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
116
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

I
•i IJ l

B.Besaran

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
117
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
117
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
117
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Segala sesuatu yang dapat diukur dan dinyatakan

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
118
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
118
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
118
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

!.8
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
119
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
119
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
119
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
120
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
120
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
120
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

dengan angka adalah besaran, seperti massa, suhu, dan tinggi badan. Adapun hal yang tidak
dapat diukur dan dinyatakan dengan angka bukan termasuk besaran. Kasih sayang orangtua
terhadap anak, cinta seorang guru terhadap murid-muridnya dan sayangnya Allah terhadap
makhluk ciptaann-Nya apakah
termasuk besaran?
,)\lQ-
,I ,I

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
121
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
121
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
121
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

C. Satuan

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
122
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
122
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
122
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Hasil pengukuran berupa nilai (angka) dan satuan.


Satuan adalah sesuatu yang digunakan sebagai
pembanding dalam pengukuran. Satuan terdiri atas
satuan yang tidak terstandar (tidak baku), dan satuan
baku. Satuan tidak baku misalnya jengkal (dari jarak
ujung ibu jari sampai dengan jari kelingking), dan depa

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
123
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
123
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
123
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

(jarak ujung telunjuk tangan kiri sampai dengan telunjuk


tangan kanan ketika tangan direntangkan ke samping

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
124
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
124
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
124
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

kiri dan kanan). Contoh satuan baku (standar), dalam Sistem Internasional, misalnya meter,
sekon, kilogram, ampere, newton, pascal, ampere, volt.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
125
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
125
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
125
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Depa Jengkal Hasta

I• i J

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
126
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
126
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
126
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

J l

D. Pengukuran dengan Satuan Tidak Baku

Pengukuran dengan satuan tidak baku mempunyai

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
127
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
127
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
127
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

kekurangan. Perhatikanlah kasus berikut untuk memahaminya. Misalnya, ada 3 orang melakukan
pengukuran tinggi badanmu, tetapi dengan jengkal masing-masing. Maka akan didapatkan hasil
yang berbeda-beda.
Mengapa hasil ketiga pengukuran itu berbeda?

Coba diskusikan!

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
128
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
128
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
128
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

. Tangan merupakan alat ukur yang paling mudah didapat, tetapi dapat menyebabkan hasil pengukuran yang berbeda-beda

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
129
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
129
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
129
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Sekarang bayangkan, apa yang terjadi jika setiap

pengukuran di dunia ini menggunakan satuan yang berbeda-beda, misalnya jengkal?


Ketika kamu memesan baju ke penjahit dengan panjang lengan 3 jengkal,
kemungkinan besar hasilnya tidak akan sesuai dengan keinginanmu. Mengapa?
Karena penjahit itu menggunakan jengkalnya. Demikian juga, jika satuan yang
digunakan adalah depa. Oleh karena itu, diperlukan satuan yang disepakati bersama

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
130
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
130
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
130
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

untuk semua orang. Satuan yang disepakati ini disebut satuan baku.

/ E. Keguanaan Satauan Baku dalam Pengukuran


I

J l

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
131
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
131
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
131
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Mengapa ada satuan baku dalam pengukuran? Agar lebih memudahkan setiap
orang dalam melakukan pengukuran. Contohnya pada satuan baku kita semua
melihat satuan jarak itu dalam m (meter) atau cm (centimeter). Kita menjadi paham
berapa panjang yang kita ukur, namun apabila tidak ada satuan baku kita orang
Indonesia melihat satuan jarak yaitu m atau cm sedangkan orang Amerika akan

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
132
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
132
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
132
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

melihat jarak dalam satuan ft (feet). Jadi untuk menyeragamkan satuan-satuan


tersebut kita harus mengkonversi dulu dari m ke ft atau sebaliknya. Maka dibentuklah
satuan baku agar kita melihat sebuah pengukuran dalam satuan yang sama.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
133
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
133
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
133
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Pengukuran dengan satuan langkah atau feet (ft)

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
134
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
134
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
134
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

7 I F. Konversi Satuan dalam SI •I


1l

Pemakaian satuan dalam penyelesaian suatu persoalan terkadang menjadi


masalah. Hal ini dikarenakan perbedaan satuan yang digunakan untuk menafsirkan
suatu besaran. Untuk mengatasi hal tersebut, guru dan Peserta Didik memerlukan
suatu tahapan konversi untuk mengubah suatu satuan ke satuan lain. Di dalam

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
135
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
135
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
135
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

pengkonversian suatu satuan, diperlukan suatu faktor konversi yang terdiri atas
bilangan dan penyebut yang masing-masing memiliki satuan yang berbeda, tetapi
memiliki besar yang sama. Dengan demikian, faktor konversi ini bernilai satu.

Contoh
Ubahlah satuannya, dari 45 yard ke dalam satuan
meter.
1 yard = 0,9144 meter

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
136
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
136
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
136
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

= (45 yard ) x 0,9144 meter/1


yard
= 41,1
meter

Konversi besaran panjang, massa, dan waktu dapat diamati pada tabel berikut.

Tabel 1. Faktor Konversi Besaran Panjang, Massa, dan Waktu

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
137
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
137
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
137
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Panjang Waktu Massa

1 in = 2,54 em
1 yd = 0,9144 m

1 km = 10 m
3

lA = 1O- °m1

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
138
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
138
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
138
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

1 slug = 14,59 kg

1 amu = 1,66 x 10- 27 kg

1 ton = 1000 kg

1g = 10- kg
3

1 jam = 3600 s

1 hari = 86200 s
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
139
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
139
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
139
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

1 tahun = 3,16 x 10 S
7

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
140
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
140
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
140
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Dalam melakukan pengukuran, seringkali akan berhadapan dengan bilangan


yang sangat besar (misalnya, radius rata-rata Matahari = 696.000.000 m) atau
bilangan yang sangat kecil (misalnya, radius atom hidrogen = 0,000 000 000 053 m),
sehingga kita mengalami kesulitan. Untuk menyelesaikan masalah tersebut
disusunlah bilangan secara ilmiah yang disebut notasi ilmiah. Dalam notasi ilmiah
dapat dituliskan bilangan sebagai hasil kali bilangan a ( 1 < a < 10) dengan bilangan
10 berpangkat yang disebut orde.
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
141
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
141
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
141
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Contoh: 140.000 = 1,4 x 105

0,0037 = 3,7 x 10-3

Bilangan 10 berpangkat memiliki awalan dan simbol seperti pada tabel berikut.

Tabel 2. Awalan dan Simbol Bilangan 10 Berpangkat

Panjang 10 Awalan Simbol

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
142
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
142
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
142
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Berpangka
t

0,000 000 000 001 10-12 Piko


P
0,000 000 001 10-9 Nano n
0,000 001 10-6 Mikro 1-1
0,001 10-3 Mill mm
am 10-2 Senti c
0,1 10-1 Desi d
100
10 101 Deka da
100 102 Hekto h

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
143
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
143
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
143
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

1000 103 Kilo k


1000 000 106 Mega M
1000 000 000 109 Giga G
1 000 000 000 000 1012 Tera T

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
144
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
144
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
144
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
145
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
145
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
145
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya


page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
146
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
146
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
146
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

BESARAN
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
147
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
147
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
147
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
148
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
148
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
148
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
149
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
149
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
149
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
150
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
150
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
150
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
151
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
151
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
151
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
152
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
152
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
152
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
153
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
153
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
153
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
154
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
154
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
154
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
155
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
155
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
155
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
156
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
156
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
156
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
157
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
157
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
157
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
158
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
158
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
158
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
159
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
159
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
159
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
160
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
160
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
160
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
161
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
161
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
161
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
162
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
162
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
162
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

o •

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
163
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
163
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
163
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Besaran dibagi menjadi sua yaitu besaran pokok dan besaran turunan. Untuk

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
164
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
164
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
164
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

mengetahui lebih lanjut simaklah pembahasan berikut ini!

A. Besaran Pokok

I
I
J t

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
165
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
165
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
165
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Besaran Pokok adalah besaran yang satuannya telah ditetapkan terlebih dahulu dan
tidak bergantung pada satuan-satuan besaran lain.
Dalam Sistem Internasional ada 7 besaran pokok, yaitu sebagai berikut.

Tabel 3. Besaran Pokok dalam Sistem Internasional (SI)

Besaran Pokok Simbol Besaran Satuan 51mbol Satuan

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
166
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
166
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
166
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Panjang / meter m

Massa m kilogram kg

waktu t sekon s

Kuat arus listrlk I ampere A

Suhu T kelvin K

Jumlah zat n
mol mol

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
167
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
167
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
167
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Intensitas cahaya ~ kandela cd

Menghal Cepat
7 BESARAN POKOK (Jang Sa Tu Suhu Jum Inten Kuat)
PanJang MasSa WakTu Suhu Jumlah Zat
Intensitas Cahaya
Kuat Arus Listrik

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
168
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
168
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
168
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
169
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
169
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
169
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Pengukuran besaran pokok menggunakan alat ukur sesuai pada tabel berikut.

Tabel 4. Alat-alat Ukur Besaran Pokok

No. Besaran Pokok Alat Ukur Gambar


II
1.
"11111 ~ II~I I ~II ~Wljl IIIII~I 1111111
11I11111I~ljl1!ll-W11111 111IIII'1
N e $1 II III I I ~ I ~ •

Mistar E S I I

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
170
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
170
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
170
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Panjang
2.
Jangka sorong
3.
Mirometer Sekrup
4.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
171
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
171
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
171
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Rol Meter
5.

Timbangan

Massa
6.
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
172
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
172
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
172
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Neraca Digital
7.

Neraca Ohaus
8.

Stopwatch

Waktu
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
173
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
173
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
173
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

9.

Jam
10.

Suhu Termometer
11.

Intensitas Cahaya Light meter


page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
174
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
174
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
174
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

12.
Kuat asrus listrik Amperemeter

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
175
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
175
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
175
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Do You
Know???

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
176
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
176
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
176
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Definisi satuan standar untuk 3 besaran pokok,


yaitu meter untuk besaran panjang, kilogram untuk
besaran massa, dan sekon untuk besaran waktu.
1. Meter
Satu meter adalah jarak yang ditempuh cahaya
dalam selang waktu 1 sekon.
299.792.458
2. Satu kilogram
Satu kilogram adalah massa silinder campuran
Platina-Iridium yang disimpan di International Bureau
of Weight and Measuresdi kota Sevres dekat Paris,
Perancis. Massa standar satu kilogram dipilih
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
177
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
177
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
177
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

sedemikian rupa sehingga sama dengan massa 1 liter air


murni pada suhu 4° C.
3. Sekon
Standar Satuan waktu standar ditetapkan berdasarkan
jam atom Cesium. Satu sekon didefinisikan sebagai
waktu yang diperlukan oleh atom Cesium-133 (Cs-133)
untuk bergetar sebanyak 9.192.631.770 kali.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
178
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
178
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
178
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
179
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
179
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
179
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
180
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
180
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
180
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
181
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
181
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
181
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
182
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
182
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
182
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
183
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
183
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
183
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
184
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
184
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
184
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
185
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
185
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
185
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

IPA Kelas VII Semester Ganjil


page
18

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
186
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
186
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
186
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

B. Besaran Turunan

J L

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
187
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
187
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
187
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Besaran turunan merupakan besaran yang diturunkan dari satu atau lebih
besaran pokok, seperti luas, volume, konsentrasi, dan laju. Luas diturunkan dari dua
besaran panjang, yaitu panjang dan lebar. Volume diturunkan dari tiga besaran
panjang, yaitu panjang, lebar, dan tinggi. Konsentrasi larutan diturunkan dari satu
besaran mol dan tiga besaran panjang. Laju diturunkan dari satu besaran panjang dan
satu besaran waktu.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
188
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
188
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
188
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Tidak hanya dalam bidang fisika, besaran turunan dapat ditemukan pada masalah
kimia, seperti konsentrasi gula. Begitu pula dengan masalah biologi, seperti laju
pertumbuhan tanaman, laju respirasi (penggunaan oksigen), dan lain-lain
Macam-macam besaran turunan dapat dilihat pada tabel berikut.

Tabel 5. Contoh-Contoh Besaran Turunan

Besaran Setuan
Turunan Nama Setuan Simbol

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
189
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
189
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
189
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

luas I meter persegi ml


I

V
o
l
u
m
e
I:
m
e
t
e
r
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
190
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
190
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
190
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

k
u
b
i
k
m
lI
:
Kecepatan i meter per sekon m/s
I

Massa jents I kilogram per meter Kubik kg/m 3

Gaya I newton N

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
191
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
191
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
191
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Energi dan usaha I joule J


I

Daya I! watt W

Tekanan I pascal Pa
I

Frekuensi I hertz Hz
I

Muatan listrik i coulomb C

Potensiallistrik i volt V
I

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
192
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
192
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
192
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Hambatan listrik I ohm o


I
Kapasitansi I farad F
I

Medan magnetik I tesla T


I
Fluks magnetik i weber Wb

Induktansi henry H

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
193
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
193
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
193
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

IPA Kelas VII Semester Ganjil


page
19

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
194
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
194
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
194
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Besaran-besaran yang dapat diukur selain 7 (tujuh) besaran pokok termasuk


besaran turunan. Dari tabel 5 di atas, dapat diketahui bahwa besaran turunan

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
195
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
195
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
195
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

merupakan besaran yang diturunkan dari beberapa besaran pokok. Jika dijabarkan
adalah sebagai berikut.
a. Luas = Panjang x panjang = panjang x lebar

b. Volume = Panjang x panjang x panjang = panjang x lebar x tinggi


c. Kecepatan = Panjang : waktu
d. Percepatan = (Panjang : waktu) : waktu = Kecepatan : waktu

e. Konsentrasi = mol : (panjang x panjang x panjang) = mol : volume


page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
196
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
196
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
196
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Pengukuran besaran turunan luas, volume dan konsentrasi adalah sebagai


berikut.

a. Luas

Luas benda yang berbentuk persegi dapat ditentukan dengan mengalikan hasil
pengukuran panjang dengan lebarnya.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
197
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
197
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
197
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Luas = panjang x lebar

Bagaimana mengukur luas daun?


Bagaimanakah cara mengukur luas benda yang berbentuk
tidak teratur, misalnya luas sehelai daun? Benda yang
berbentuk tidak teratur dapat dilakukan
dengan menggunakan kertas bergaris.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
198
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
198
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
198
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

b. Volume

Volume terkait dengan besarnya ruangan yang terisi oleh materi. Jika volume
suatu benda lebih besar, maka benda itu dapat menampung materi lebih banyak
dibandingkan benda lain yang volumenya lebih kecil. Volume merupakan besaran
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
199
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
199
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
199
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

turunan yang berasal dari besaran pokok panjang. Volume benda padat yang
bentuknya teratur, contohnya balok, dapat ditentukan dengan mengukur terlebih
dahulu panjang, lebar, dan tingginya, kemudian mengalikannya. Jika kamu

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
200
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
200
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
200
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
201
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
201
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
201
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
202
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
202
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
202
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
203
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
203
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
203
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
204
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
204
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
204
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

IPA Kelas VII Semester Ganjil


page
20

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
205
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
205
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
205
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

mengukur panjang, lebar, dan tinggi balok menggunakan satuan sentimeter (cm), maka
volume balok yang diperoleh dalam satuan sentimeter kubik (cm3). Jika, panjang,

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
206
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
206
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
206
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

lebar, dan tinggi diukur dalam satuan meter (m), maka volume yang diperoleh
satuannya meter kubik (m3).
Bagaimana cara menentukan volume suatu zat
cair? Zat cair tidak memiliki bentuk yang tetap.
Bentuk zat cair selalu mengikuti bentuk wadahnya.
Oleh karena itu, jika zat cair dituangkan ke dalam

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
207
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
207
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
207
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

gelas ukur, ruang gelas ukur yang terisi zat cair sama dengan volume zat cair tersebut. Volume
zat cair dapat dibaca pada skala sesuai ketinggian permukaan zat cair di dalam gelas ukur
tersebut.
Dalam kehidupan sehari-hari, volume zat cair

biasanya dinyatakan dalam satuan mililiter (mL)

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
208
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
208
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
208
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

dimasukkan kedalam gels5 bejens

Gelas ukur

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
209
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
209
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
209
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

atau liter (L).

1 L = 1 dm3 1 L = 1.000 mL 1 mL = 1 cm3

Mengukur volume benda tak beraturan menggunakan gelas berpancuran.


Maka volume benda tak beraturan sama dengan volume air yang tumpah.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
210
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
210
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
210
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Perbedaan mengukur volume benda


beraturan dan benda tak beraturan Mengukur
volume benda beraruran cukup menggunakan rumus sesui jenis
bangunnya
Jika benda tak beraturan kita bisa mengguankan gelas
ukur atau gelas berpancuran

c. Konsentrasi Larutan
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
211
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
211
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
211
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Membuat larutan gula dengan memasukkan gula ke dalam air, kemudian kamu
cicipi. Jika kurang manis, kamu dapat menambahkan gula lagi. Makin banyak gula yang
ditambahkan, makin manis rasa larutan itu. Selain rasa manis yang bersifat
kualitatif (hasil indra pengecap), adakah besaran yang dapat digunakan untuk

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
212
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
212
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
212
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

IPA Kelas VII Semester Ganjil


page
21

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
213
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
213
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
213
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

menggambarkan banyaknya gula dan air di dalam larutan tersebut? Salah satu
besaran yang dapat digunakan adalah konsentrasi larutan (K).

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
214
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
214
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
214
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Ada banyak cara untuk merumuskan konsentrasi larutan. Pada contoh larutan
tersebut, konsentrasi dapat dirumuskan sebagai massa gula (zat terlarut) dibagi
volume air (zat pelarut), yaitu:
?𝒂??𝒂 ?𝒆??𝒂???

K=
?????𝒆 ?𝒆?𝒂???

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
215
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
215
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
215
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Uji Pemahanmu di sini!

1. Mengapa jumlah besaran pokok tidak bisa bertambah lagi?


2. Sebutkan ciri-ciri utama dari besaran dalam fisika?

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
216
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
216
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
216
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

3. Apa pentingnya satuan SI?

4. Lengkapi konversi satuan di bawah ini:

a. 12 m = ... mm b.
500 cm = ... dam c. 7
ons = ... kg
d. 10 ton = ... kg

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
217
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
217
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
217
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

e. 3 menit = ... sekon f.


90 sekon = ... jam

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
218
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
218
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
218
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
219
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
219
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
219
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
220
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
220
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
220
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
221
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
221
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
221
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
222
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
222
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
222
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
223
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
223
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
223
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
224
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
224
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
224
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

IPA Kelas VII Semester Ganjil


page
22

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
225
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
225
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
225
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

SUMMARY
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
226
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
226
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
226
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

RANGKUMAN
1) Penyelidikan ilmiah IPA melibatkan sejumlah proses, antara lain mengamati, membuat inferensi,
dan mengomunikasikan. Tahapan metode ilmiah dirinci sebagai berikut: merumuskan masalah,
merumuskan hipotesa, mengumpulkan data, menganalisis data kemudian mempresentasikan hasil
data.
2) Pengukuran merupakan bagian dari pengamatan.
Mengukur adalah membandingkan besaran dengan besaran sejenis sebagai satuan, dan
menghasilkan ukuran yang terdiri atas nilai dan satuan.
3) Mengukur membutuhkan alat ukur. Alat ukur harus sesuai dengan besaran yang akan
diukur. Besaran yang diukur terdiri atas besaran pokok dan turunan.
page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
227
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
227
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
227
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

4) Satuan besaran pokok didefinisikan, satuan besaran turunan diturunkan dari besaran pokok.
Panjang, massa, waktu, kuat arus, suhu, jumlah zat, dan intensitas cahaya termasuk besaran
pokok. Luas, volume, konsentrasi (kepekatan)
larutan, serta laju pertumbuhan termasuk besaran turunan

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
228
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
228
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
228
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
229
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
229
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
229
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
230
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
230
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
230
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

IPA Kelas VII Semester Ganjil


page
23

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
231
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
231
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
231
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Daftar Pustaka

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
232
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
232
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
232
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Kurniasih, dkk. 2016. Buku Ringkasan Materi dan Latihan Brilliant IPA Kelas VII.
Bandung: Grafindo Media Pratama

Sugiyarto, Teguh dan Eny Ismawati. 2008. Ilmu pengetahuan alam 1 : untuk SMP/MTs/

kelas VII. Jakarta : Pusat Perbukuan, Departemen Pendidikan Nasional


page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
233
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
233
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
233
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Wasis, dkk. 2008. Contextual Teaching and Learning Ilmu Pengetahuan Alam: Sekolah
Menengah Pertama/Madrasah Tsanawiyah Kelas VII. Jakarta: Pusat Perbukuan,
Departemen Pendidikan Nasiona

Widodo, W.dkk. 2017. Ilmu Pengetahuan Alam SMP/MTs Kelas VII Buku Guru.

J a k a r t a : Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan.

Widodo, W. dkk. 2017. Ilmu Pengetahuan Alam SMP/MTs Kelas VII Semester 1 Buku Siswa.

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
234
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
234
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
234
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Jakarta: Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan.

Website

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
235
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
235
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
235
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Clarendon Learning : Scientific Method for Kids | Learn all about the Scientific Method Steps
https://www.youtube.com/watch?v=qQBZbinoOrI diakses tanggal 11/6/2019

Defantri : Konsep Dasar Pendekatan Keterampilan Proses Dalam Pembelajaran


https://www.defantri.com/2015/05/konsep-dasar-pendekatan-keterampilan-proses.html diakses
tanggal 11/6/2019

EurekaPendidikan : Tahap-tahap Metode Ilmiah (dalam BSCS: Inquiry Approach)


https://www.eurekapendidikan.com/2015/05/tahap-tahap-metode-ilmiah-dalam-bscs.html diakses
tanggal 11/06/2019

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
236
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
236
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
236
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Dosen Pendidikan 2 : Penjelasan Tahapan – Tahapan Metode Ilmiah Beserta Sikap Dalam Biologi
https://www.dosenpendidikan.com/penjelasan-tahapan-tahapan-metode-ilmiah-beserta-sikap-
dalam-biologi/ diakses tanggal 11/06/2019

Rasmujo Kahar https://www.slideshare.net/parasakti70/media-mengajar-bupena-1-b-tema-4-


subtema-3 diakses tanggal 11/06/2019

Reaven : Besan Pokok dan Turunanbeserta satuan dan dimensinya


https://www.myrightspot.com/2016/12/besaran-pokok-dan-turunan-beserta-satuan-dan-
dimensinya.html diakses tanggal 11/06/2019

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
237
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
237
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
237
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Wana : Besaran dan Satuan http://semua-ilmu-monga.blogspot.com/2012/01/besaran-dan-


satuan.html diakses tanggal 11/06/2019

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
238
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
238
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
238
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
239
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
239
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
239
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
240
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
240
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
240
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
241
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
241
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
241
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
242
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
242
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
242
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
243
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
243
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
243
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

Objek IPA dan Pengamatannya

page
24

page
2
IPA Kelas VII Semester Ganjil

vectorstock.com
page
4
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
5
IPA Kelas VII Semester Ganjil

page
244
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
244
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page
244
IPA Kelas VII Semester Ganjil
page

Anda mungkin juga menyukai