Diajukan Oleh :
Destias Selly Handayani
(21/485986/PTK/14127)
Pembimbing 1
Pembimbing 2
ii
DAFTAR ISI
HALAMAN JUDUL.........................................................................................................................i
LEMBAR PENGESAHAN.............................................................................................................ii
DAFTAR ISI...................................................................................................................................iii
DAFTAR GAMBAR......................................................................................................................iv
DAFTAR TABEL............................................................................................................................v
DAFTAR NOTASI.........................................................................................................................vi
BAB I PENDAHULUAN
1.1 Latar Belakang......................................................................................................................1
1.2 Rumusan dan Batasan Masalah............................................................................................3
1.3 Keaslian Penelitian...............................................................................................................3
1.4 Tujuan Penelitian..................................................................................................................6
1.5 Manfaat Penelitian................................................................................................................7
BAB II TINJAUAN PUSTAKA
2.1 Tinjauan Pustaka..................................................................................................................8
2.1.1 Tandan Kosong Kelapa Sawit (TKKS).........................................................................8
2.1.2 Surfaktan.......................................................................................................................8
2.1.3 Enhanced Oil Recovery (EOR)....................................................................................10
2.1.4 Sodium Lignosulfonate (SLS).....................................................................................12
2.1.5 Silica Nano Particle (SNP).........................................................................................12
2.1.6 Critical Micelle Concentration (CMC).......................................................................13
2.1.7 Sandstone....................................................................................................................13
2.1.8 Tegangan Antarmuka (Interfacial Tension).................................................................14
2.2 Landasan Teori...................................................................................................................14
2.2.1 Pengaruh Konsentrasi Surfaktan.................................................................................14
2.2.2 Pengaruh Penambahan Silica Nano Particle (SNP).....................................................16
2.3 Hipotesis.............................................................................................................................16
BAB III METODOLOGI PENELITIAN
3.1 Bahan Penelitian.................................................................................................................17
3.2 Alat Penelitian....................................................................................................................17
3.3 Prosedur Penelitian.............................................................................................................18
3.3.1 Tahap Persiapan Pembuatan Surfaktan........................................................................18
3.3.2 Tahap Pembuatan Sabun.............................................................................................18
3.3.3 Tahap Pembuatan Air Formasi....................................................................................18
3.3.4 Tahap Pre-treatment Adsorben....................................................................................18
3.3.5 Tahap Persiapan Silica Nano Particle.........................................................................18
3.3.6 Tahap Pembuatan Mix Surfaktan................................................................................19
3.3.7 Tahap Penentuan Critical Micelle Concentration (CMC)...........................................19
3.3.8 Tahap Coreflooding.....................................................................................................19
3.4 Analisis...............................................................................................................................21
3.4.1 Analisis Interfacial Tension (IFT)...............................................................................21
3.4.2 Analisis Coreflooding.................................................................................................21
3.5 Variabel Penelitian..............................................................................................................22
3.5.1 Variabel Terikat..........................................................................................................22
3.5.2 Variabel Bebas............................................................................................................22
3.5.3 Variabel Kontrol..........................................................................................................22
3.6 Jadwal Kegiatan Penelitian.................................................................................................23
DAFTAR PUSTAKA....................................................................................................................24
iii
DAFTAR GAMBAR
Gambar 2.1. Klasifikasi Surfaktan Berdasarkan Muatannya............................................................9
Gambar 2.2. Distribusi Molekul Surfaktan dalam Larutan.............................................................10
Gambar 2.3. Macam-macam Metode Enhanced Oil Recovery (EOR)...........................................11
Gambar 2.4. Struktur Sodium Lignosulfonate (SLS)......................................................................12
Gambar 2.5. Proses Adsorpsi Isotherm Surfaktan..........................................................................14
Gambar 3.1. Skema Umum Penelitian...........................................................................................22
iv
DAFTAR TABEL
Tabel 1.1. Karakteristik Surfaktan Menurut Standard SKK Migas...................................................2
Tabel 1.2. Penelitian Terdahulu terkait Surfaktan SLS dengan Penambahan Silica Nano Particle
untuk EOR.......................................................................................................................4
Tabel 2.1 Komposisi Kimiawi Tandan Kosong Kelapa Sawit (TKKS)............................................8
Tabel 3.1. Komposisi pada Pembuatan Air Formasi/Brine.............................................................18
Tabel 3.2. Jadwal dan Susunan Kegiatan Penelitian.......................................................................23
v
DAFTAR NOTASI
SOI = Saturation Oil Initial (%)
SOR = Saturation Oil Residual (%)
RF = Recovery factor (%)
OOIP = Original oil in place
PV = Pore volume
vi