Anda di halaman 1dari 32

FARMAKOGNOSI

TANIN
KELOMPOK 5
LUTFI INDRIANI SAPUTRI 1243050023
ANDI AULIA FAJERIN 1443050007
NUNUK HANDINI 1443050012
ANDALIA RETNO 1443050020
NURMUTYA 1443050049
MESAK DIMARA 1443050093
TANIN
 TANIN MERUPAKAN SUATU SUBSTANSI YANG BANYAK
DAN TERSEBAR, SEHINGGA SERING DITEMUKAN DALAM
TANAMAN.
TANIN MEMPUNYAI BEBERAPA KHASIAT, YAITU SEBAGAI
ASTRINGEN, ANTI DIARE, ANTI BAKTERI DAN
ANTIOKSIDAN.
ISTILAH TANIN SENDIRI BERASAL DARI BAHASA
PERANCIS, YAITU “TANNING”. PADA MULANYA SENYAWA
TANNIN LEBIH DIKENAL SEBAGAI “TANNING SUBSTANCE”
DALAM PROSES PENYAMAKAN KULIT HEWAN UNTUK
DIBUAT SEBAGAI KERAJINAN TANGAN.
Pada umumnya tanin merupakan senyawa polifenol yang memiliki berat
molekul (BM) yang cukup tinggi (lebih dari 1000)
Dapat membentuk kompleks dengan protein.
Berdasarkan strukturnya, tanin diklasifikasikan menjadi dua kelas yaitu
tanin terhidrolisis dan tanin terkondensasi.
1.    Tanin Terhidrolisis
Tanin terhidrolisis biasanya berikatan dengan karbohidrat yang dapat
membentuk jembatan oksigen, sehingga dapat  dihidrolisis dengan
menggunakan asam sulfat atau asam klorida.
Gallotanin merupakan salah satu contoh tanin terhidrolisis, di mana
gallotanin ini merupakan senyawa berupa gabungan dari karbohidrat dan
asam galat.
Selain itu, contoh lainnya adalah ellagitanin (tersusun dari asam
heksahidroksidifenil).
Secara singkat, apabila tanin mengalami hidrolisis,
akan terbentuk fenol polihidroksi yang sederhana,
misalnya piragalol, yang merupakan hasil dari
terurainya asam gallat dan katekol yang merupakan hasil
dari hidrolisis asam protokatekuat.
Tanin terhidrolisiskan biasanya berupa senyawa
amorf, higroskopis, berwarna cokelat kuning yang larut
dalam air (terutama air panas) membentuk larutan
koloid bukan larutan sebenarnya.
Makin murni tanin, makin kurang kelarutannya
dalam air dan makin mudah diperoleh dalam bentuk
kristal.
2.    Tanin Terkondensasi
Tanin terkondensasi biasanya tidak dapat dihidrolisis,
melainkan terkondensasi di mana menghasilkan asam
klorida.
Tanin terkondensasi kebanyakan terdiri dari polimer
flavonoid. Tanin jenis ini dikenal dengan nama
Proanthocyanidin yang merupakan polimer dari
flavonoid yang dihubungan dengan melalui C8 dengan
C4, contohnya  Sorghum procyanidin yang tersusun dari
catechin dan epiccatechin.
Catechin
Klasifikasi Tanin berdasarkan warna dari garam ferri
(FeCl3), dapat digolongkan menjadi dua, yaitu :
a.    Katekol
Berwarna hijau dengan 2 gugus fenol. Misalnya : Flobatanin
dan Pirokatekol. Memiliki sifat-sifat  sebagai berikut :
  Apabila dipanaskan akan menghasilkan katekol
  Apabila didihkan dengan HCl  akan menghasilkan
flobapin yang berwarna merah.
 Apabila ditambahkan  FeCl3 akan berwarna hijau.
 Apabila ditambahkan larutan Br akan terbentuk endapan.
Contoh Katekol : Asam kirotamat (pada kina) dan asam
katekotanat (pada gambir).
b.    Pirogalatanin (pirogalol)
Berwarna biru dengan FeCl3 dengan 3 gugus fenol.
Memiliki sifat-sifat sebagai berikut:
  Apabila dipanaskan akan terurai menjadi pirogalol.
  Apabila dididihkan dengan HCl akan dihasilkan
Asam gallat dan Asam ellag.
 Apabila ditambahkan dengan FeCl3 akan berwarna
biru.
 Apabila ditambahkan brom tidak akan terbentuk
endapan.
Contoh Pirogalatanin : Gallotanin (pada gallae) dan
Ellagitanin (pada Granati cortex)
1.        Sifat Fisika.
Sifat fisika dari tanin adalah sebagai berikut :
 Apabila dilarutkan ke dalam air, tanin  akan
membentuk koloid dan akan memiliki rasa asam dan
sepat.
Apabila dicampur dengan alkaloid dan glatin, maka
 akan terbentuk endapan.
 Tanin tidak dapat mengkristal.
 Tanin dapat mengendapkan protein dari larutannya
dan bersenyawa dengan protein tersebut sehingga tidak
dipengaruhi oleh enzim protiolitik.
2.        Sifat Kimia
Sifat kimia dari tanin adalah sebagai berikut :
Tanin merupakan senyawa kompleks yang memiliki
bentuk campuran polifenol yang Sulit untuk dipisahkan
sehingga sulit membetuk kristal.
 Tanin dapat diidentifikasi dengan menggunakan
kromotografi.
Senyawa fenol yang ada pada tanin mempunyai aksi
adstrigensia, antiseptik dan antidiare.
BIOSINTESIS TANIN
BIOSINTESA DARI TANIN SECARA UMUM :
BIOSINTESA ASAM GALAT DENGAN PRECURSOR SENYAWA
FENOL PROPANOID
CONTOH :
- ASAM GALLAT MERUPAKAN HASIL HIDROLISA TANNIN
- DARI JALUR ASAM SIKLIMAT MELALUI ASAM 5-D-
HIDROKSISIKLIMAT
- DENGAN PRECURSOR SENYAWA FENOL PROPANOID.
(RHUS THYPINA)
- KATEKIN DIBENTUK DARI 3 MOLEKUL AS. ASETAT , AS.
SINAMAT & AS. KATEKIN
       Manfaat Tanin
Sebagai senyawa metabolit sekunder, tanin memiliki banyak manfaat
dan kegunaan. Manfaat dan kegunaan tanin adalah sebagai berikut :
1.      Sebagai anti hama untuk mencegah serangga dan fungi pada
tanaman.
2.      Sebagai pelindung tanaman ketika masa pertumbuhan dari
bagian tertentu tanaman, misalnya pada bagian buah, saat masih
muda akan terasa pahit dan sepat.
3.      Sebagai adstrigensia pada gastrointestinal dan kulit.
4.      Untuk proses metabolisme dari beberapa bagian tanaman.
5.      Dapat mengendapkan protein sehingga digunakan sebagai
antiseptik.
6.      Sebagai antidotum (keracunan alkaloid).
7.      Sebagai reagen pendeteksi gelatin, alkaloid, dan protein.
8.      Sebagai penyamak kulit dan pengawet.
Tanin yang
terhidrolisa dapat
1). SAPPAN LIGNUM (MMI)
NAMA LAIN : KAYU SECANG
NAMA TANAMAN ASAL : CAESALPINIA SAPPAN
KELUARGA : CAESALPINIACEAE
ZAT BERKHASIAT UTAMA/ISI : BRAZILIN, ZAT WARNA
MERAH SAPPAN, ASAM TANAT DAN ASAM GALAT
(ASAM GALAT MERUPAKAN HASIL DARI HIDROLISA
DARI TANIN)
PENGGUNAAN : ASTRINGENSIA, LUKA MEMAR,
SIPILIS, BATUK DARAH
2). CARYOPHYLLI FOLIUM (MMI)
NAMA LAIN : DAUN CENGKEH
NAMA TANAMAN ASAL : SYZYGIUM AROMATICUM
(L) MERR&PERRY DISEBUT JUGA EUGENIA
AROMATICA (L). BAIL ATAU EUGENIA
CARYOPHYLLATA THUMB
KELUARGA : MYRTACEAE
ZAT BERKHASIAT UTAMA/ISI : MINYAK ATSIRI, TANIN
GALAT, KALSIUM OKSALAT
PENGGUNAAN : AROMATIKA, KARMINATIVA,
STIMULAN, ASTRINGENSIA
PEMERIAN : BAU AROMATIK, RASA PEDAS SEDIKIT
BAGIAN YANG DIGUNAKAN : DAUN
KETERANGAN :
SEDIAAN : TOLAK ANGIN
3). LITSEAE CORTEX (MMI)
NAMA LAIN : KULIT KRANGEAN, KRANGEAN
NAMA TANAMAN ASAL : LITSEA CUBEBA
(LOUR)PERS
KELUARGA : LAURACEAE
ZAT BERKHASIAT UTAMA/ISI : MINYAK ATSIRI
MENGANDUNG SITRAL, LIMONEN,
SAPINEN, METILHEPTANON, SITRONELAL. TANIN
GALAT, ALLAGAT
PENGGUNAAN : KARMINATIVA, SPASMOLITIKA,
STOMAKIKA, ASTRINGENSIA
PEMERIAN : BAU KHAS AROMATIK, RASA SEDIKIT
BAGIAN YANG DIGUNAKAN : KULIT
BATANG
4). GALLAE (MMI)
NAMA LAIN : JENITRI
NAMA TANAMAN ASAL : QUERCUS INFECTORIA
KELUARGA : ELAEOCARPUS
ZAT BERKHASIAT UTAMA/ISI : ZAT PENYAMAK
TANIN 50-75%, ASAM GALAT 2-4%, DAMAR, PATI
PENGGUNAAN : OBAT HEMOROID, ISI DARI JAMU
SINGSET
5). SYZYGII JAMBOLANI CORTEX (MMI)
NAMA LAIN : KULIT JAMBLANG
NAMA TANAMAN ASAL : SYZYGIUM JAMBOLANUM
KELUARGA : MYRTACEAE
ZAT BERKHASIAT UTAMA/ISI : ZAT PENYAMAK
TANIN, ASAM GALAT, JAMBULOL, JAMBOLISIN
PENGGUNAAN : OBAT DIABETES, ADSTRINGENSIA
Tanin yang dapat terkondensasi
1). CINNAMOMI CORTEX (MMI)
NAMA LAIN : KULIT KAYU MANIS
NAMA TANAMAN ASAL : CINNAMOMUM
ZEYLANICUM
KELUARGA : LAURACEAE
ZAT BERKHASIAT UTAMA/ISI : ZAT PENYAMAK
TANIN, MINYAL ATSIRI, PATI, LENDER
PENGGUNAAN : KARMINATIVA, OBAT DIARE,
ASTRINGENSIA
2). THEAE FOLIUM(MMI)
NAMA LAIN : DAUN TEH
NAMA TANAMAN ASAL : CAMELIA SINENSIS
KELUARGA : THEAECEAE
ZAT BERKHASIAT UTAMA/ISI : COFFEIN, TANIN,
SEDIKIT MINYAK ATSIRI PENGGUNAAN :
ANTIDOTUM, STIMULAN, ANALEPTIKA
3). GRANATI CORTEX (MMI)
NAMA LAIN : KULIT BATANG DELIMA
NAMA TANAMAN ASAL : PUNICA GRANATUM
KELUARGA : PUNICACEAE
ZAT BERKHASIAT UTAMA/ISI : ALKALOID
PELETRINA, GULA, TANIN
PENGGUNAAN : PENGELAT (ASTRINGENSIA),
ANTHELMINTIKA
4). PARKIAE SEMEN (MMI)
NAMA LAIN : BIJI KEDAWUNG
NAMA TANAMAN ASAL : PARKIA ROXBURGHII
KELUARGA : MIMOSACEAE
ZAT BERKHASIAT UTAMA/ISI : GLUKOSA, DAMAR,
TANIN, DAN HIDRAT ARANG
PENGGUNAAN : ANTIDIARE DAN ADSTRINGENSIA
5). ARECAE SEMEN (MMI)
NAMA LAIN : BIJI PINANG, JAMBE
NAMA TANAMAN ASAL : ARECA CATECHU
KELUARGA : ARECACEAE
ZAT BERKHASIAT UTAMA/ISI : TANIN, LEMAK
PENGGUNAAN : ANTHELMINTIKA, MEMPERKECIL
PUPIL MATA
TERIMA
KASIH

Anda mungkin juga menyukai