EJAAN MENGIKUT HUKUM

Hukum Deranglu
• Hukum Deranglu (dal, ro, nga, lam, wau)
Dal (‫)د‬ Na+da ‫دا‬
‫اـنـ‬ Da+da
ialah cara mengeja dua suku kata
‫دـادا‬
terbuka dengan kombinasi vokal [a+a],
iaitu sama ada suku kata akhirnya dieja Ro (‫)ر‬ Ca+ra ‫چارا‬ Sa+ra
dengan menggunakan huruf saksi alif atau ‫سـارا‬
tidak. Hukum Deranglu melibatkan lima
huruf, iaitu dal (‫)د‬, ro (‫)ر‬, nga (‫)ڠ‬, lam (‫)ل‬, Lam (‫)ل‬ Ja+la ‫جاـال‬ Ka+la
dan wau (‫)و‬. ‫كـاـال‬
• Mengikut hukum ini, jika terdapat
perkataan (dua suku kata terbuka) yang Wau (‫)و‬ La+wa ‫الــوا‬ Ba+wa
kedua-duanya menggunakan vokal [a], ‫بــــ‬
‫اوا‬
maka suku kata akhir perkataan tersebut
hendaklah dieja dengan menggunakan alif, Nga (‫) ڠ‬ Nga+nga‫ڠ اڠ ا‬ Be+la+nga
jika suku kata akhir itu dimulai dengan
‫الڠ‬
‫بــــ ا‬
salah satu huruf konsonan tersebut.
• Lihat contoh-contoh seperti berikut:
• BA+RA
• Nota: Bagi perkataan belanga, walaupun    
perkataan be+la+nga mempunyai tiga
suku kata, namun dua suku kata akhir Ejaan Rumi Ejaan Jawi
adalah suku kata terbuka mengikut
‫ساي‬
kombinasi vokal [a+a]. Hal ini memenuhi
syarat Hukum Deranglu. Sa+ya

‫• بالغا‬ ‫راس‬
• Atas prinsip yang sama, perkataan Ra+sa
ketara(‫ا‬-‫ر‬-‫ا‬-‫ت‬-‫)ک‬, juga tertakluk kepada
‫باج‬
hukum ini.
Ba+ja
• Apabila suku kata akhir sesuatu ‫ت ڽاـ‬
perkataan itu tidak bermula dengan salah Ta+nya
satu huruf Deranglu (‫ و‬/‫ ل‬/‫ ڠ‬/‫ ر‬/‫)د‬, maka
ejaan suku kata akhir tidaklah perlu ‫مات‬
menggunakan huruf alif. Contohnya Ma+ta
perkataan saya, rasa, baja, tanya, dan  
mata dieja seperti berikut:
• Ma+sa
Perkataan berikut juga dieja tanpa huruf alif di akhir perkataan.
   

Ejaan Rumi Ejaan Jawi

Da+ya ‫داي‬
Ha+ma ‫هام‬
Ja+ga ‫جاݢ‬
Ja+ta ‫جات‬
Ka+ca ‫كاچ‬
Ma+na ‫مان‬
Ma+sa ‫ماس‬
Ra+ja ‫راج‬
Sa+ya ‫ساي‬
Ba+pa ‫باڤ‬
Ba+ka ‫باك‬
Ga+ya ‫ڬ اي‬
Ha+ba ‫هاب‬
Ja+na ‫جان‬
Ka+ta ‫كات‬
Ka+ya ‫كاي‬
Laba ‫الب‬
Nama ‫نام‬
 Hukum Ka-Ga
• Hukum Ka-Ga berasaskan kepada huruf Kaf-Ga.
• Hukum ini menentukan semua bunyi [ka] dan [ga] di akhir
sesuatu perkataan tidak perlu dieja dengan menggunakan
huruf saksi alif, tidak kira apa bentuk suku kata di
depannya dan apa vokal yang digunakan.
• Contohnya dalam perkataan ba+ka, ang+ka, sang+ka,
cem+pa+ka, ketika, mereka, na+ga, ju+ga, bang+ga,
jing+ga, men+te+ga, dan pe+ga+ga. Perkataan tersebut
akan dieja dalam ejaan Jawi seperti berikut:
    
Ejaan Rumi Ejaan Jawi
Ba+ka ‫باک‬
Ang+ka ‫اڠ ک‬
Sang+ka ‫سڠ ک‬
Cempaka ‫چمڤاکـ‬
Ketika ‫كتيک‬
Mereka ‫مريک‬
Naga ‫ناݢ‬
Juga ‫جوݢ‬
‫بڠ ݢ‬
Bangga
 
Jingga ‫جيڠ ݢ‬
Mentega ‫منتيݢ‬
Pegaga ‫ڤڬ اـݢ‬
• Nota: Hukum Ka-Ga dan Hukum
Deranglu seperti yang telah
dihuraikan hanya melibatkan ejaan
bagi dua suku kata terakhir bagi    
sesuatu perkataan sahaja.
Ejaan Rumi Ejaan Jawi
Contohnya, dalam perkataan
cempaka dan mentega, yang terlibat
dalam hukum Ka-Ga ialah suku kata ‫ﻟڬ ا‬
Le+ga
pa-ka dan te-ga.

• Kekecualian: Hanya ada satu

Se+ga ‫ﺴڬ ا‬
keadaan sahaja yang [ka] dan [ga] di
akhir kata wajib dieja dengan
menggunakan huruf alif; iaitu apabila
suku kata yang mendahuluinya Te+ka ‫ڌکا‬
adalah suku kata terbuka yang
menggunakan vokal [e] pepet.
Contohnya adalah lega, sega, dan
teka. Ejaan Jawinya ialah:
• Pe+ka
 Hukum Ra-Ma
• Hukum Ra-Ma ialah peraturan yang
   
menentukan semua perkataan yang
berakhir dengan dua suku kata Ejaan Rumi Ejaan Jawi
[ra+ma] hendaklah memakai huruf Asrama ‫اسراما‬
Anekarama ‫انيكاراما‬
saksi alif.
Irama ‫ايراما‬
• Hukum ini merupakan kekecualian ‫دراما‬
Drama
daripada Hukum Deranglu. ‫چڠ كراما‬
Cengkerama
• Contohnya, dalam perkataan ‫ڤانوراما‬
Panorama
asrama, anekarama, irama, drama, Diorama ‫ديوراما‬
cengkerama, dan panorama akan Gimrama ‫ڬ يمراماـ‬
dieja dalam ejaan Jawi seperti
berikut:
 Hukum A-ha
Mengeja Kata Dasar Tiga Suku Kata ke Atas

• Hukum ini digunakan bagi mengeja

kata dasar lebih daripada dua suku    
kata. Ejaan Rumi Ejaan Jawi
‫هريماو‬
Ha+ri+mau
• Setiap perkataan yang mempunyai ‫هلوبا‬
Ha+lo+ba
tiga atau empat suku kata dan
bermula dengan huruf ha (‫ )ه‬diikuti ‫هليلينتر‬
Ha+li+lin+tar
oleh vokal [a], suku kata pertama itu ‫هديه‬
dieja tanpa menggunakan huruf alif. Ha+di+ah
‫هروان‬
Ha+ru+an
• Contohnya, dalam mengeja perkataan ‫هالمن‬
Ha+la+man
harimau, haloba, halilintar, hadiah,
haruan, halaman, dan haluan. ‫هلوان‬
Ha+lu+an
• Hukum ini tidak sah
   
disebabkan kerana:
Ejaan Rumi Ejaan Jawi

1. Walau apa pun huruf pertama ‫بݢاسي‬

kata berkenaan, jika huruf itu Ba+ga+si
diikuti vokal [a] maka ejaannya
tetap tidak menggunakan alif. ‫چكرا‬
Cekera
2. Walau huruf kedua bukan
ha(‫ )ه‬sekalipun, namun ejaan ‫ﻧڬ ارﺍ‬
suku kata pertama tetap tidak Negara
menggunakan huruf vokal alif.
Lihat contoh huruf pertama ‫چكرم‬
bukan ha,dan huruf kedua juga Cekram
bukan ha.
• Namun terdapat kekecualian
   
bagi perkataan dua suku
kata seperti hala dan hari. Ejaan Rumi Ejaan Jawi

  ‫هاال‬
• Hal ini termasuk juga bagi Hala
perkataan yang terdiri   ‫هاري‬
daripada gabungan seperti Hari
halaju(ha laju) atau
  ‫هاالجو‬
perkataan berimbuhan
Halaju
seperti hadapan (hadap+an).
Oleh itu, perkataan hala,   ‫هادڤن‬
hari, halaju, dan hadapan Hadapan

dieja seperti berikut:

• Selain itu, terdapat juga    
kekecualian hukum ha pertama
Ejaan Rumi Ejaan Jawi
untuk mengeja perkataan
‫هابيتت‬
pinjaman dan kata terbitan seperti Habitat
habitat, hakisan, halangan,
harapan, habuan dan haruman. Halangan ‫هالڠ ن‬
Oleh itu, perkataan-perkataan ‫هارڤن‬
Harapan
tersebut dieja dalam ejaan Jawi
seperti berikut: ‫هابوان‬
Habuan
• Ha yang menggunakan huruf alif:
‫هارومن‬
kata pinjaman, kata gabungan, Haruman
kata berimbuhan, Kata 2 suku
kata.
 Hukum Ha Kedua (a-ha)
• Hukum Ha Kedua ialah hukum yang
digunakan untuk mengeja perkataan    
yang mengandungi suku kata
Ejaan Rumi Ejaan Jawi
pertamanya terbuka dengan
menggunakan vokal [a], kemudian
diikuti suku kata berbunyi [ha]. ‫مها‬
Ma+ha
• Ejaan suku kata pertama tidak
‫ڤها‬
menggunakan alif, tetapi suku kata
akhir menggunakan alif. Hanya dua Pa+ha
patah kata dwisuku yang memenuhi
syarat ini, iaitu maha dan paha. Kata ‫ﺍوسها‬
lain ialah usaha, dua suku kata U+sa+ha
terakhir sama sifatnya dengan yang di
atas. Untuk lebih jelas, perhatikan
contoh dalam perkataan berikut:
    
• Mengikut Hukum Deranglu, perkataan [puasa] masih
Ejaan Rumi Ejaan Jawi
dieja <‫ >ﭬﻮﺍس‬dan perkataan [buaya] mesti dieja
Baharu ‫بهارو‬
<‫> بوﺍﻱ‬. Akan tetapi apabila kita membaca perkataan
  ‫سهاج‬
puasa atau buaya mungkin kita baca [puas] dan Sahaja
[buai]. Dua patah kata yang berlainan erti tetapi sama   ‫ڤهاال‬
ejaannya seperti ini dipanggil homograf.   Pahala
  ‫مهاديوا‬
Mahadewa
• Untuk menghindarkan kesilapan dalam   ‫مهاراني‬
Maharani
membacanya, maka ada eloknya kita membezakan
  ‫مهاڬ ورو‬
ejaan kata-kata yang terlibat. Untuk dua patah kata
Mahaguru
yang di atas, kita meminda ejaan kata [puasa] ‫مهاسيسوا‬
Mahasiswa
menjadi <‫ > ﭬﻮﺍسا‬dan [buaya] menjadi < ‫> بوﺍﻳا‬.
Gaharu ‫ڬ هارو‬
Dengan demikian kita sudah melanggar Hukum
Deranglu. Dahaga ‫دهاݢ‬

  Bahasa ‫بهاس‬

• Perhatikan perihal Ejaan Klasik yang juga Lampau Bahana ‫بهان‬

Hukum. Hal ini bukan kes ha kedua. Kalau huruf ‫بهاڬ يا‬
Bahagia
kedua bukan ha pun ejaannya serupa juga, iaitu suku
Bahawa ‫بهاوا‬
kata pertama tidak menggunakan alif. Contoh berikut
‫چهاي‬
merupakan kes tiga suku kata ke atas. Cahaya
 Ejaan Lampau Hukum

• Selain daripada Hukum Deranglu, Hukum Ka-Ga dan

   
Hukum Ra-Ma, terdapat sejenis ejaan yang melampaui
hukum-hukum ejaan yang tertentu, seperti melampaui Ejaan Rumi Ejaan Jawi
Hukum Deranglu atau Hukum Ka-Ga.
Basya ‫باشا‬
• Lazimnya, hal ini terjadi kerana terdapat dua perkataan  
yang sama ejaannya tetapi berlainan maknanya
(homograf). Fasa ‫فاسا‬
 
• Contohnya, perkataan basya dan fasa.
Papa ‫ڤاڤا‬
• Jika mengikut Hukum Deranglu, hanya suku kata yang
berakhir dengan huruf dal-ra-nga-lam dan wau sahaja
 
yang memakai huruf saksi alif. Mama ‫ماماـ‬
 
• Namun, disebabkan basya ialah perkataan yang dipinjam
daripada bahasaTurki Arab (basha) dan perkataan fasa
dipinjam daripada bahasa Inggeris (phase), maka huruf alif
ditambah pada suku kata akhirnya.
• Selain itu, perkataan data,
biodata, dana, dan plaza juga    
dieja dengan menggunakan Ejaan Rumi Ejaan Jawi
huruf saksi alif bagi suku kata  
‫داتا‬
akhirnya kerana perkataan- Da+ta
perkataan ini merupakan  
‫بيوداتا‬
perkataan pinjaman. Bioda+ta
 
Pla+za ‫ڤالزا‬
• Perkataan dana dieja dengan  
menggunakan alif untuk
 
membezakan ejaannya Da+na ‫دانا‬
dengan perkataan dan.  
• Bagi perkataan yang mempunyai
dua maksud juga akan dieja dengan    
menggunakan huruf alif. Misalnya    
dalam perkataan jaga. Perkataan Ejaan Rumi Ejaan Jawi
jaga bagi maksud bangkit atau awas,  
perkataan jaga dieja tanpa huruf ‫تروڤيكا‬
saksi, manakala bagi maksud Tropi+ka
pekerjaan, perkataan jaga dieja
dengan menggunakan huruf alif. ‫توڠ ڬ ا‬
Tong+ga
• Seterusnya bagi perkataan tropika, ‫ڬ ڠ ڬ اـ‬
Tongga, Gangga, dan Amerika Gang+ga
hendaklah dieja dengan
menggunakan huruf saksi alif bagi ‫اميريكا‬
suku kata akhirnya kerana perkataan Ameri+ka
tersebut merupakan kata pinjaman.
• Begitu juga untuk kata
   
singkatan yang    
berakhirkan suku kata Ejaan Ejaan
terbuka “ka”, seperti Rumi Jawi
perkataan TASKA dan  
‫تسكا‬
TADIKA.
TASKA

‫تاديكا‬
TADIKA
• Banyak lagi contoh lain        
Ejaan Ejaan Ejaan Ejaan
yang boleh kita saksikan, Rumi Jawi Rumi Jawi
iaitu kes-kes pelanggaran Serai
‫ﺴرﺍي‬
Seraya
‫ﺴرﺍيا‬

hukum-hukum ejaan ‫بياس‬ ‫بياسا‬

Bias Biasa
Jawi. Selain bersebab ‫دان‬ ‫داﻨﺎ‬
dari homograf, Dan Dana

kemasukan kata Pek

‫ڤيک‬
Peka
‫ڤيکا‬

pinjaman asing juga ‫سياڤ‬ ‫سياڤا‬

Siap Siapa
menjadi punca yang
Jaga ‫جاݢ‬ Jaga ‫جاڬ ا‬
memerlukan kita
(Kata (profesion
membuat pindaan atau kerja) )
melakukan pelanggaran
 Rumusan
Dalam sistem ejaan Jawi terdapat beberapa hukum ejaan, iaitu Hukum
Deranglu, Hukum Ka-ga, dan Hukum Ra-ma, Hukum A-Ha.
Terdapat juga Ejaan Lampau Hukum yang merupakan kekecualian daripada
hukum yang tersebut disebabkan oleh perkataan pinjaman untuk membezakan
makna.
Kata Kunci
 
Hukum Deranglu.
Hukum Ka-Ga.
Hukum Ra-Ma.
Hukum A-Ha
Homograf.