Kenapa harus
bahasa Latin?
Pengantar Bahasa Latin
• Bahasa universal/ internasional dalam ilmu medis
(kedokteran dan farmasi)
• Bahasa yang mati, artinya tidak digunakan dalam
percakapan sehari-hari, tidak berkembang dengan
pembentukan kosakata baru
• Dengan menggunakan bahasa latin tidak akan
terjadi dualisme pengertian tentang bahan/zat yang
dimaksud dalam resep
• Menjaga kerahasiaan Dalam hal tertentu karena
faktor psikologis ada baiknya penderita tidak perlu
mengetahui bahan obat apa yang diberikan
kepadanya.
Penggolongan kata dalam
bahasa latin
• Kata Benda (Substantiva)
• Kata Sifat (Adiectiva)
• Kata Kerja (Verba)
• Kata Keterangan (Adverbia)
• Kata Bilangan (Numeralia)
• Kata Ganti (Pronomia)
• Kata Depan (Prepositiones)
• Kata Penghubung (Conjunctiones)
KATA BENDA
• Kata benda dikenal ada 3 jenis kelamin:
Masculinum = jantan (m)
Femininum = betina (f)
Neutrum = banci (n)
Singularis Pluralis
Nom Tabula Tabulae
Gen Tabulae Tabularum
Dat Tabulae Tabulis
Acc Tabulam Tabulas
Voc Tabula Tabulae
Abl Tabula Tabulis
DEKLINASI KATA BENDA
Bentuk perubahan kata benda digolongkan
menjadi 5 golongan:
• DEKLINASI I : berakhiran –a
(dengan jenis kelamin betina = feminia)
• DEKLINASI II
berakhiran –us, -er, keduanya berjenis kelamin
jantan = maskulina
berakhiran –um (banci = neutrum)
• DEKLINASI III : akhiran tidak menentu (m, f, n)
DEKLINASI KATA BENDA
• DEKLINASI IV
berakhiran –us (m)
berakhiran –u (f)
Singularis Pluralis
Nom Pilul-a Pilul-ae
Gen Pilul-ae Pilul-arum
Dat Pilul-ae Pilul-is
Acc Pilul-am Pilul-as
Voc Pilul-a Pilul-ae
Abl Pilul-a Pilul-is
DEKLINASI I
• Aqua, ae = air • Lagena, ae = botol
• Cera, ae = malam/ lilin • Mixture, ae = campuran
• Charta, ae = kertas • Olivia, ae = zaitun
• Forma, ae = bentuk • Pulpa, ae = daging buah
• Formula, ae = resep • Lana, ae = bulu domba
• Gutta, ae = tetes • Terra, ae = tanah
• Hora, ae = jam, saat • Vesica, ae = gelembung
• Farina, ae = tepung • Arteria, ae = pembuluh arteri
• Pilula, ae = pil
• Pasta, ae = pasta
DEKLINASI II A
Singularis Pluralis
Nom Sirup-us Sirup-i
Gen Sirup-i Sirup-orum
Dat Sirup-o Sirup-is
Acc Sirup-um Sirup-os
Voc Sirup-e Sirup-i
Abl Sirup-o Sirup-is
DEKLINASI II A
• Anuus, i = tahun • Modus = cara • Globulus = pil
• Nervus, i = syaraf • Numerus = besar
• Succus, i = getah bilangan • Locus = tempat
• Arillus = kulit biji • Oculus = mata • Modus = cara
• Bulbus = umbi • Modus = cara • Mucus = mukosa
• Capillus = rambut • Numerus = • Numerus =
• Digitus = jari bilangan/ jumlah bilangan
• Globulus = • Oculus = mata • Sirupus = sirup
butiran • Trochiscus = kue • Stilus = batang
• Locus = tempat Cervus = rusa • Trochiscus = kue
• Bulbus = umbi • Discus = cakram
batang
• Digitus = jari
DEKLINASI II B
Singularis Pluralis
Nom Suppositorium Suppositori-a
Singularis Pluralis
Nom Pulvis Pulver-es
Gen Pulver-is Pulver-um
Dat Pulver-i Pulver-ibus
Acc Pulver-em Pulver-es
Voc Pulvis Pulver-es
Abl Pulver-e Pulver-ibus
DEKLINASI III A
• Auris (f) = telinga • Infans (m, f) = • Refrigeratio (f) =
• Aer (m) = udara anak pendinginan
• Calor (m) = panas • Mensis (m) = • Maceratio (f) =
• Color (m) = warna bulan perendaman
• Liquor (m) = • Tussis (f) = batuk • Solutio (f) =
cairan • Pars (f) = bagian larutan
• Sapor (m) = rasa • Sulfas (m), nitras • Lotio (f) = obat
(m), carbonas (m), pencuci
• Dosis, eos (f) =
dosis phosphas (m) …? • Praescriptio (f) =
• Compositio (f) = resep
• Venter (m) = perut
susunan • Pulvis (m) =
• Dens (m) = gigi serbuk
• Destillatio (f) =
sulingan • Radix (m) = akar
• Dilatatio (f) = • Cortex (m) = kulit
pelebaran batang
• Emulsio (f) = • Quantitas (m) =
emulsi jumlah
DEKLINASI III B
Singularis Pluralis
Nom Cochlear Cochlear-ia
Gen Cochlear-is Cochlear-ium
Dat Cochlear-i Cochlear-ibus
Acc Cochlear Cochlear-ia
Voc Cochlear Cochlear-ia
Abl Cochlear-i Cochlear-ibus
Singularis Pluralis
Nom Spiritus Spirit-us
Gen Spirit-us Spirit-uum
Dat Spirit-ui Spirit-ibus
Acc Spirit-um Spirit-us
Voc Spiritus Spirit-us
Abl Spirit-u Spirit-ibus
Spiritus dilutus = encer, alkohol 70%
Spiritus fortior = mengandung alkohol 90%
DEKLINASI IV A
• Mannus = tangan
• Apparatus = alat
• Usus = pemakaian
• Fruktus = buah
• Gradus = derajat
DEKLINASI IV B
Singularis Pluralis
Nom Cornu Corn-ua
Gen Corn-us Corn-uum
Dat Corn-ui Corn-ibus
Acc Cornu Corn-ua
Voc Cornu Corn-ua
Abl Corn-u Corn-ibus
* cornu = tanduk
DEKLINASI V
Singularis Pluralis
Nom Dies Di-es
Gen Di-ei Di-erum
Dat Di-ei Di-ebus
Acc Di-em Di-es
Voc Dies Di-e
Abl Di-e Di-ebus
DEKLINASI V
• Dies (m) = hari
• Facies (f) = muka
• Scabies (f) = kudis
• Species (f) = jenis, bangsa atau rempah”
ADJECTIVA
• Adjectiva/ kata sifat/ kata keadaan adalah
kata yang menerangkan kata benda
• Kata ini : casus, jenis kelamin dan
singularis/pluralisnya sama atau sesuai
dengan kata benda yang diterangkan.
• Adjectiva dapat dikelompokkan dalam 2
golongan:
• Kata sifat : 3 akhiran >> -us, -a, -um dan –er, -a, -um
• Kata sifat : kurang dari 3 akhiran
– dengan 2 akhiran : -is, -e, dan –ior, -ius
– dengan 1 akhiran : -ex dan –ns
ADJECTIVA kelompok 1
Singularis Pluralis
Masc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum
Nom Fortis Forte Fortes Fort-ia
Gen Fort-is Fort-is Fort-ium Fort-ium
Dat Fort-i Fort-i Fort-ibus Fort-ibus
Acc Fort-em Forte Fort-es Fort-ia
Voc Fortis Forte Fort-es Fort-ia
Abl Fort-i Fort-i Fort-ibus Fort-ibus
ADJECTIVA kelompok 2
• Akhiran –ior (m, f) dan –ius (n)
Singularis Pluralis
Masc/ Fem Neutrum Masc/ Fem Neutrum
Nom Fortior Fortius Fortior-es Fortior-a
Gen Fortior-is Fortior-is Fortior-um Fortior-um
Dat Fortior-i Fortior-i Fortior-ibus Fortior-ibus
• ADVERBIA NUMERALIA
Kata ini menerangkan kata kerja, mis 1x, 2x, 3x
NUMERALIA
Cardinalia Ordinalia Distributiva Adverbia
Numeralia
1 Unus, a, um Primus, a, um Singuli, ae, a Semel
2 Duo, ae, o Secundus, a, um Bini, ae, a Bis
3 Tres, tres, tria Tertius, a, um Terni, ae, a Ter
4 Quattuor Quartus, a, um Quaterni, ae, a Quarter
5 Quinque Quintus, a, um Quini, ae, a Quinquies
6 Sex Sextus, a, um
7 Septem Septimus, a, um
8 Octo Octavus, a, um
9 Novem Nonus, a, um
10 Decem Decimus, a, um
11 Undecim
12 Duodecim
PRAESCRIPTIO
Penggunaan bahasa latin dalam resep
• Berkaitan dengan aturan pakai
• Berkaitan dengan takaran/jumlah/satuan
• Berkaitan dengan perintah pembuatan
• Berkaitan dengan keterangan waktu
• Berkaitan dengan keterangan tempat
penggunaan
• Berkaitan dengan istilah bahan obat atau
bentuk sediaan
PRAESCRIPTIO
• Aturan pemakaian/penggunaan
PRAESCRIPTIO
• Takaran/Jumlah
PRAESCRIPTIO
• Angka
PRAESCRIPTIO
PRAESCRIPTIO
PRAESCRIPTIO
PRAESCRIPTIO
PRAESCRIPTIO
• permintaan tertulis dari dokter ke apoteker untuk
menyediakan/ membuat obat bagi pasiennya
• Contoh:
R/ Theophyllin mg 100
HCl Ephedrin mg 15
Prednison mg 3
m. f. l. a. pulv. d. t. d. No. XLV
da in caps
S. t. d. d. caps. l.
PRAESCRIPTIO
Kelengkapan singkatan resep di atas
Recipe
Theophyllini milligrammata centum
Gen acc
Hydrochloratis Ephedrini milligrammata quindecim
Gen acc
Prednisoni milligrammata tria
Gen Acc
Artinya:
Ambillah
100 mg Theophyllin
15 mg HCl Ephedrin
3 mg Prednisoni
PRAESCRIPTIO
Misce fac lege artis pulverem
Abl Gen Acc sing
da tales doses numero quadraginta quinque
acc pl abl
da in capsulis
abl pl
Signater de die capsulam unam
Abl acc
PRAESCRIPTIO
Misce fac lege artis pulverem
Abl Gen Acc sing
da tales doses numero quadraginta quinque
acc pl abl
da in capsulis
abl pl
Signater de die capsulam unam
Abl acc
• Campur, buatlah sesuai aturan, serbuk bagi,
serahkan sebesar sekian takaran dengan jumlah 45,
berikan dalam kapsul
• Tandailah: 3x sehari 1 kapsul
Dr. Teguh, SpPD
Spesialis Penyakit Dalam
SIP No: 99/XI/DU//2007
Pro: Bp Ramlan
Umur:
tugas
• Cari 2 resep dalam bentuk fotocopy, lalu
terjemahkan resep tersebut.