PEWARNAAN BAKTERI Disusun oleh: Kelompok 4 Afdilah Irawati Wahyono (1306413454) Herra Williany Monalissa (1306403516) Whinanda halista (13064!0"10) FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS INDONESIA 2014 P e w a r n a a n B a k t e r i | 2 PEWARNAAN BAKTERI I. PENDAULUAN Mi#ro$iolo%i adalah salah satu &a$an% il'u $ioo%i yan% 'e'(ela)ari tentan% 'i#roor%anis'e* Mi#roor%anis'e 'eru(a#an 'a#hlu# hidu( yan% san%at #e&il dan (entin% dala' 'e'elihara #esei'$an%an e#olo%i dan e#osiste'* +e$era(a 'i#roor%anis'e $ersifat 'en%untun%#an, na'un ada )u%a yan% 'eru%i#an* Mi#roor%anis'e yan% ada di ala' ini 'e'(unyai 'orfolo%i, stru#tur, dan sifat-sifat yan% #has, ter'asu# $a#teri* +a#teri yan% hidu( ha'(ir tida# $erwarna dan #ontras den%an air, di'ana sel-sel $a#teri terse$ut disus(ensi#an* .arena 'ela#u#an (en%a'atan terhada( $entu# sel $a#teri dala' #eadaan hidu( san%at sulit, 'a#a #ita da(at 'ela#u#an identifi#asi 'elalui suatu 'etode (ewarnaan sel $a#teri sehin%%a $entu#nya da(at terlihat )elas dan 'udah dia'ati* Asa' nu#leat $a#teri 'en%andun% %u%us fosfat $er'uatan ne%atif yan% da(at 'en%i#at /at warna $asa yan% $er'uatan (ositif* 0at warna asa' tida# da(at 'ewarnai sel $a#teri dan di(er%una#an untu# 'ewarnai latar $ela#an%nya* 0at-/at warna u'u' di(er%una#an untu# 'e'erla)ari 'orfolo%i $a#teri* 0at warna teri#at den%an (roto(las'a $a#teri se&ara #i'ia dan /at warna yan% di(er%una#an $er$entu# %ara'* 0at warna $asa 'en%andun% #ation (ewarna dan anion $u#an (ewarna, sedan%#an /at (ewarna asa' 'en%andun% #ation $uan (ewarna dan anion (ewarna* 1enis-)enis (ewarnaan: 1* 2ewarnaan 3ederhana 4* 2ewarnaan Diferensial 3* 2ewarnaan 5ra' 4* 2ewarnaan 6e%atif 5* 2ewarnaan .husus II. PRINSIP 2rinsi( atau (o#o#-(o#o# (ewarnaan 5ra' 'eli(uti 4 tin%#atan yaitu: a* 2ewarnaan den%an /at warna uta'a (#ristal %entian 7iolet yan% warnanya 7iolet) yaitu #ar$ol #ristal un%u* $* Mere#at#an den%an suatu larutan 'ordant, yaitu larutan lu%ol (1-.1)* &* Mena'$ah#an /at de&olorisasi ($ahan (eluntur) 'isalnya al#ohol atau al#ohol-asa'* P e w a r n a a n B a k t e r i | 3 d* 2e'$erian /at (enutu( 'isalnya: larutan fu&hsin* +a#teri 5ra' (ositif a#an 'enun)u##an warna 7iolet (un%u) #arena 'en%i#at /at warna uta'a 8#ristal 7iolet9* 3edan%#an $a#teri 5ra' ne%atif $erwarna 'erah )a'$u #arena 'ele(as#an /at warna uta'a dan 'enan%#a( /at warna (enutu( 9fu&hsin9* Hal ini di#arena#an (er$edaan stru#tur dindin% sel $a#teri* +a#teri 5ra' (ositif dindin% selnya terdiri atas la(isan (e(tido%li#an sedan%#an $a#teri 5ra' ne%atif terdiri dari la(isan li(id yan% te$al* III. TU!UAN Me'$eda#an dan 'en%identifi#asi $a#teri 5ra' (ositif den%an $a#teri 5ra' ne%atif 'en%%una#an 'etode (ewarnaan 5ra'* IV. ALAT DAN BAAN a* Alat o .a&a (re(arat o :se o 2e'$a#ar s(iritus o 2ensil #a&a o .ore# a(i o +as#o' dan ra# o Mi#ros#o( o 2inset o ;a# ta$un% rea#si $* +ahan o Bacillus subtilis o A<uadest o =arutan #ar$ol #ristal un%u o airan lu%ol o Al#ohol >6? o =arutan fu&hsin o Minya# e'ersi V. "ARA KER!A a* Menyia(#an alat dan $ahan* $* Me'$uat $ulatan #e&il (ada (er'u#aan #a&a (re(arat 'en%%una#an (ensil #a&a &* Menyala#an (e'$a#ar s(iritus 'en%%una#an #ore# a(i, lalu fi#sasi #a&a (re(arat* d* Me'fi#sasi )aru' ose, #e'udian 'en%a'$il ta$un% rea#si yan% $erisi $a#teri Bacillus subtilis, lalu $u#a (enutu( ta$un% rea#si terse$ut, lewat#an 'ulut ta$un% rea#si di atas nyala a(i s(iritus* P e w a r n a a n B a k t e r i | 4 e* Men%a'$il sa'(el $a#teri 'en%%una#an )aru' ose dan leta##an di area yan% telah ditandai (ada #a&a (re(arat, #e'udian rata#an** =ewat#an #e'$ali 'ulut ta$un% rea#si yan% $erisi $a#teri Bacillus substilis, dan tutu(* f* Melewat#an #a&a (re(arat di atas nyala a(i, lalu tetesi den%an larutan #ar$ol #ristal un%u di (er'u#aan #a&a (re(arat den%an 'erata, dia'#an sela'a 5 'enit* %* Meleta##an #a&a (re(arat di atas ra# yan% $erada di atas $as#o', $ilas atau $asahi den%an a<uadest* h* Menetes#an &airan lu%ol di (er'u#aan #a&a (re(arat den%an 'erata, dia'#an sela'a #uran% le$ih 1 'enit, lalu &u&i #a&a (re(arat den%an al#ohol >6? den%an &ara 'en&elu(#an #e dala' $e)ana dan 'en%oyan%-%oyan%#annya sela'a 30 deti# atau sa'(ai /at warna tida# 'en%alir la%i, lalu &u&i (re(arat den%an a<uadest* i* Menetes#an larutan fu&hsin (ada (er'u#aan #a&a (re(arat den%an 'erata, dia'#an sela'a 1-4 'enit, lalu &u&i #a&a (re(arat den%an a<uadest, dan #erin%#an* )* Menetes#an 'inya# e'ersi (ada (er'u#aan #a&a (re(arat, lalu leta##an #a&a (re(arat di 'e)a o$)e# (ada 'i#ros#o(, a'ati warna $a#teri yan% di(erlihat#an* VI. ASIL PENGAMATAN a* Hasil 2en%a'atan .elo'(o# 4 N#m# B#k$e%& W#%'# Bacillus subtilis @n%u .e$iruan P e w a r n a a n B a k t e r i | 5 $* Hasil 2en%a'atan .elo'(o# lain N#m# B#k$e%& W#%'# Escherichia coli Merah Salmonella typhosa Merah Staphylococcus aureus @n%u .e$iruan Streptococcus sp @n%u .e$iruan P e w a r n a a n B a k t e r i | 6 VII. PEMBAASAN +erdasar#an hasil (en%a'atan di$awah 'i#ros#o(, warna yan% ditun)u##an oleh $a#teri Bacillus subtilis adalah warna un%u #e$iruan* +erdasar#an warna yan% ditun)u##an ini, di#etahui $ahwa $a#teri Bacillus subtilis adalah $a#teri 5ra' (ositif* Ini dise$a$#an $ahwa dindin% sel $a#teri Bacillus subtilis terdiri atas (e(tido%li#an yan% afinitas nya tin%%i terhada( larutan #ar$ol #ristal un%u* 3ehin%%a a#an 'e'$entu# senyawa yan% tida# larut dala' al#ohol* .eti#a di renda' didala' al#ohol, warna un%u dari larutan #ar$ol #ristal un%u tida# a#an luntur* Ma#a setelah di$eri#an larutan fus&hin,warna yan% a#an terlihat di 'i#ros#o( ada $iru ya#ni (er(aduan antara warna un%u dan warna 'erah dari larutan fus&hin* 3edan%#an, $a#teri %ra' ne%atif terdiri atas la(isan li(id te$al yan% afinitasnya rendah terhada( larutan #ar$ol #ristal un%u sehin%%a 'e'$entu# senyawa yan% larut dala' al#ohol* 3ehin%%a #eti#a #eti#a direnda' didala' al#ohol warna un%u yan% ter$entu# a#i$at (ena'$ahan larutan #ar$ol #ristal un%u a#an luntur* Dan setelah di $eri larutan fus&hin, yan% terlihat di 'i#ros#o( hanya warna 'erah dari larutan fus&hin terse$ut* VIII. KESIMPULAN +erdasar#an (er&o$aan yan% #a'i la#u#an, da(at ditari# #esi'(ulan $ahwa Bacillus subtilis 'eru(a#an $a#teri 5ra' (ositif* 3elain itu, Staphylococcus aureus, dan Streptococcus sp )u%a 'eru(a#an $a#teri %ra' (ositif* 3edan%#an, Escherichia coli dan Salmonella typhosa 'eru(a#an $a#teri 5ra' ne%atif* I(. DAFTAR PUSTAKA ;ad)i, Ma#su'* 4014* Penuntun Praktikum Mikrobiologi Farmasi* De(o#: Aa#ultas Aar'asi @I 3taf 2en%a)ar Aa#ultas .edo#teran @ni7ersitas Indonesia* 1>>4* Mikrobiologi Kedokteran* 1a#arta: +inaru(a A#sara P e w a r n a a n B a k t e r i | 7 LAMPIRAN Bacillus subtilis 'eru(a#an $a#teri 5ra' (ositif dan $er$entu# $asil yan% 'e'$entu# rantai* 2ewarnaan 5ra' 'eni'$ul#an warna un%u (ada (re(arat $a#teri terse$ut* Streptococcus sp.'eru(a#an $a#teri %ra' (ositif $er$entu# $ulat dan $erantai* (ewarnaan %ra' 'eni'$ul#an warna un%u (ada (re(arat $a#teri* Streptococcus gamma* 'eru(a#an $a#teri %ra' (ositif* (ewarnaan %ra' 'eni'$ul#an warna un%u (ada (re(arat $a#teri* Salmonella typhosa 'eru(a#an $a#teri 5ra' ne%atif dan $er$entu# $asil* 2ewarnaan 5ra' 'eni'$ul#an warna 'erah (ada (re(arat $a#teri terse$ut* P e w a r n a a n B a k t e r i | 8 Bacillus syphilis 'eru(a#an $a#teri %ra' (ositif* 2ewarnaan %ra' 'eni'$ul#an warna un%u (ada (re(arat $a#teri* Pseudomonas aeruginosa 'eru(a#an $a#teri 5ra' ne%atif $er$entu# $asil* 2ewarnaan 5ra' 'eni'$ul#an warna 'erah (ada (re(arat $a#teri terse$ut* Staphylococcus aureus 'eru(a#an $a#teri 5ra' (ositif yan% $er$entu# $ulat* 2ewarnaan 5ra' 'eni'$ul#an warna un%u (ada (re(arat $a#teri terse$ut* Escherichia coli 'eru(a#an $a#teri 5ra' ne%atif $er$entu# #o#o$asil yaitu $er$entu# $atan% na'un $erisi* 2ewarnaan 5ra' 'eni'$ul#an warna 'erah*