KRAF TRADISIONAL

UKIRAN

KelabuAsapArt.b
logspot.com

PENGENA
LAN

Ukiran kayu atau di seni ukir merupakan seni pertukangan tangan yang
menjadi satu tradisi dalam masyarakat Melayu sejak turun temurun
lagi.
Seni ukir akan memperkenalkan teknik dan motif bunga ukir yang
menjadi identiti ukiran Melayu tradisi.
Menghasikan sebuah karya seni ukir memerlukan
kemahiran daripada memilih kayu, memproses kayu,
memilih dan melukis motif ukiran hinggalah
mengukir silat dengan menggunakan pemahat
dan pisau wali.

KelabuAsapArt.b

SEJARAH
PERKEMBANGAN

Sejarah dari perjumpaan di zaman batu Neolitik di Asia Tenggara

menunjukkan terdapatnya pengukir-pengukir handal telah wujud di
zaman dahulu. Ini terbukti ukiran yang terdapat pada belanga, gelang,
kendi dan pinggan mangkuk.
Sejarah awal mengenai ukiran kayu di negara ini boleh diketahui
setelah kita membaca buku Sejarah Melayu atau Sulalatus Salatin.
Buku yang dikarang oleh Tun Sri Lanang itu ditulis pada abad ke-17.
Dalam tulisan Tun Sri Lanang, tercatat keindahan seni bina istana
Sultan Mansur Syah yang memerintah Melaka pada tahun 1459 hingga
tahun 1477.
Istana berukir indah itu digelar oleh rakyat Melaka sebagai Istana
Hawa Nafsu. Seni ukir di negara ini telah pun berkembang lebih awal
lagi daripada catatan Tun Sri Lanang, namun tidak ada catatan
mengenainya. Satu lagi catatan silam mengenai seni bina ialah Hikayat
Misa Melayu.

KelabuAsapArt.b

SEJARAH
PERKEMBANGAN
(Sambungan)

Dalam hikayat itu digambarkan mengenai seni ukir di istana yang

terletak di Pulau Indera Sakti, sebuah tempat di Kuala Sungai Kinta,
Perak Darul Ridzuan semasa pemerintahan Sultan Iskandar Zulkarnain
(1756 - 1780).
Di negeri Kelantan, Terengganu dan Pahang dan Kedah adalah negeri
yang mempunyai pengukir dari turun temurun. Dikata bahawa
kebanyakan ukiran kayu adalah terpengaruh dengan motif ukiran
negara Siam, kerana pada suatu masa dahulu negeri ni di bawah
pengaruh Siam.
Ini adalah berdasarkan corak ukiran masjid, wakaf, istana dan rumahrumah lama banyak persamaan dengan seni ukir negeri Siam. Tidak
menghairankan kalau dikatakan bahawa seni ukir di negara ini telah
didatangi dari selatan negeri Thailand iaitu Patani.

KelabuAsapArt.b

BENTUK-BENTUK
UKIRAN
1. Ukiran
Tebuk
Tembus

Ukiran tebuk berasal dari sekeping papan atau

beberapa keping papan yang ditebuk dengan
menggunakan gerudi gergaji. Terdapat dua jenis ukiran
jenis ini, iaitu ukiran tebuk tidak silat dan ukiran
tebuk silat. Ukiran tebuk tidak silat banyak terdapat pada
rumah-rumah lama iaitu bahagian selasar, lambur, dinding, pintu,
perabot dan mimbar masjid. Bentuk bunga ukir ialah awan larat,
siling, kaligrafi dan simetri. Bagi ukiran tebuk silat, bahagian yang
menindih serta melengkung keluar ditimbulkan dan bahagian yang
melengkung ke dalam serta yang tertindih ditenggelamkan.
Sesungguhnya silat ialah istilah yang menunjukkan bahagian
yang timbul dan tenggelam serta papan tebuk disobek.
Bunga ukir yang terdapat pada bentuk ini ialah awan
larat, silang dan simetri.

KelabuAsapArt.b

BENTUK-BENTUK
UKIRAN
2 . Ukiran
Bunga
Timbul

Ukiran ini tidak

tembus. Ia mengandungi
bunga ukir yang disilatkan

3. Ukiran
Arca

dan tidak silat. Terdapat pada

perabot, mimbar masjid, barang
hiasan yang diperbuat daripada kayu,
ulu serta sampir senjata. Bunga
Ukiran ini banyak terdapat
ukirnya sama seperti ukiran tebuk.
pada ulu senjata seperti ulu keris,
kepala tongkat, kukur kelapa,
kotak nelayan dan sebagainya. Bunga
ukirannya sama seperti ukiran timbul
tetapi lebih halus dan kecil.

KelabuAsapArt.b

BENTUK-BENTUK
UKIRAN
4. Larik

Melarik merupakan satu

cara orang-orang Melayu

mengukir kayu. Ukiran larik

berbentuk bulat dengan susunan
gerlang-gerlang dan genting-gentat yang
menarik. Ukiran ini sering terdapat pada
ulu senjata, perabot, tongkat, gasing,
tiang-tiang rumah dan sebagainya.

5. Ukiran
Kayu
Hanyut
Ukiran ini di
anggap masih baru.
Ukiran idi diperkenalkan

oleh Perbadanan Kraf tangan

Malaysia. Ukiran ini hanya
sebagai hiasan semata-mata. Ukiran

kayu hanyut diukir pada bahagianbahagian tertentu dan dibentuk menyerupai

ikan, burung dan sebagainya. Kayu induknya
di ambil dari kayu atau akar yang terdapat
dalam sungai.

KelabuAsapArt.b

TOKOH
UKIRAN
1.Encik Latiff
bin Long

Latiff bin Long dilahirkan di Besut

Terengganu, Beliau adalah seorang pengukir
ukiran kayu yang mahir.
Mewarisi bakat ayahnya yang berasal
daripada keluarga yang mempunyai enam
keturunan tukang kayu yang handal.
Ukirannya masih tersimpan di istana Raja
Besut yang terdapat di muzium negeri
Terengganu.
Latiff telah menerima pengajaran ukiran
kayu dari bapanya sejak berumur lima
tahun.
Beliau
pernah
memenangi
pertandingan Kraftangan ukiran kayu
semasa bersekolah.

KelabuAsapArt.b

TOKOH
UKIRAN
2. Tuan Haji
Wan Su bin
Othman

Wan Su juga merupakan dari keturunan

pengukir terkenal di daerah Besut
Terengganu.
Ukirannya sangat halus dan mempunyai
unsur tradisi. Wan Su cukup mahir dengan
motif-motif ukiran kayu.
Sehingga kini beliau telah dipilih oleh
Lembaga Kraftangan Malaysia sebagai
Adiguru bagi ukiran kayu.
Pengiktirafan
ini
adalah
diperingkat
tertinggi oleh kraftangan Malaysia. Bengkel
beliau terletak di Besut Terengganu dan
banyak menerima tempahan dari dalam dan
luar negara.

KelabuAsapArt.b