Anda di halaman 1dari 28

BAB III

PERHITUNGAN
3.1 Perpindahan Volume Tabung

ORIFICE
1. Luas
2
d
4

[2,22] 2
4
3,87 cm 2

2
D
4

[3,7] 2
4
10,75 cm 2

A1

2. Koefisien Vena Contracta (Cc)


A
Cc 0,6 0,4
A1

3,87

10,75

0,6 0,4
0.65

3. Luas Vena
A 2 Cc A
0,652 3,87
2,52 cm 2

4. Debit Theoritis (Qth)


Qth

1-10

A2
A
1 2
A1

2,52

Qth 1

2,52

10,75

2 g h 110

2 980 3,5

h1 = 133,5-130
= 3,5

214,7018cm 3 /detik

35

5. Debit Terukur (Qtr)


Qtr1 10

V
t1

V = 14280

4575
31
147,5806452 cm 3 /detik

6. Debit Nyata (Q)


Cv 1 10

Qtr1
Qth 1

147,5806452
21,47018

6,87375 cm 3 / det
Cv 1 Cc
C1
2
A

1 Cc 2
A1

6,87375 0,65
3,87

10,75

1 0,65 2
4,595525

Q 1 C 1 A 2 g h 1
4,595525 3.87 2 980 3,5
147,3018

Untuk perhitungan pada percobaan 2 dan seterusnya dapat dilihat pada tabel

36

VENTURI
1. Luas
2
d
4

2,22 2
4
3,87 cm 2

2
D
4

3,7 2
4
10,75 cm 2

A1

2. Koefisien Vena Contracta (Cc)


A

Cc
A1
3,87

10,75
0.36

3. Luas Vena
A 2 Cc A
0,36 3,87
3,87 cm 2

4. Debit Theoritis (Qth)


A2

Qth 1-10

A2

A1

2 g h 1-10

3,87

Qth 1

3,87

10,75

2 980 5,1

h1 = 129,4-124,3
= 5,1 cm

414,7292 cm 3 /detik

5. Debit Terukur (Qtr)

37

Qtr1

V
t1

V = 4575

4575
31
147,5806452 cm 3 /detik

6. Debit Nyata (Q)


Cv 1

Qtr1
Qth 1

147,5806452
41,47292
3,558482
Cv 1 Cc
C1
A

1 Cc 2
A1

3,558482 0,36
3,87
1 0,36

10,75

1,845967
Q1 C1 A

2 g h 1

1,845969 3.87 2 980 5,1


71,42465

Untuk perhitungan pada percobaan 2 dan seterusnya dapat dilihat pada tabel

38

Tabel Hasil Perhitungan Orifice


No

t
(detik)

31

31,3

31,5

31,5

33,5

31

31,3

32,3

31,9

10

32,3

h1
(cm)
133,

h2
(cm)

h
(cm)

130

3,5

130,4

3,1

132,7

0,8

133

132,5

0,5

134

133,6

0,4

132,7

0,7

133

0,5

133,2

1,1

132,8

0,7

133,6

0,4

5
133,
5
133,
5

133,
4
133,
5
134,
3
133,
5
134

Qth
(cm3/s)
214,70

Qtr
(cm3/s)
147,5806

Cv

Q
(cm3/s)
147,30

0,6873

0,4595

18
202,06

452
146,1661

75
0,7233

52
0,4836

1
102,64

342
145,2380

76
1,4149

22
0,9459

71
81,149

952
145,2380

27
1,7897

65
1,1965

37
144,96

65
72,582

952
136,5671

56
1,8815

62
1,2579

37
136,30

46
96,017

642
147,5806

45
1,5370

29
1,0275

92
147,30

56
81,149

452
146,1661

17
1,8011

91
1,2042

18

65
120,36

342
141,6408

92
1,1767

08
0,7867

44
96,017

669
143,4169

67
1,4936

41
0,9985

33
143,14

56
72,582

279
141,6408

53
1,9514

99
1,3046

6
141,37

46

669

48

63

33

18
145,89
144,96

145,89
141,37

Tabel Hasil Perhitungan Venturi


No

t
(detik)

31

31,3

31,5

31,5

33,5

h1
(cm)
129,
4
130,
4
130,
8
130,
6
131,

h2
(cm)

h
(cm)

124,3

5,1

124,2

6,2

124,2

6,6

124

6,6

126

5,1

Qth
(cm3/s)
414,72

Qtr
(cm3/s)
147,5806

Cv

0,3558

0,1845

Q
(cm3/s)
71,424

92
457,27

452
146,1661

48
0,3196

97
0,1658

65
70,740

28
471,79

342
145,2380

48
0,3078

18
0,1596

07
70,290

3
471,79

952
145,2380

43
0,3078

94
0,1596

92
70,290

3
414,72

952
136,5671

43
0,3292

94
0,1708

92
66,094

39

31

31,3

32,3

31,9

10

32,3

1
130,

124,4

6,4

124,6

6,4

125

6,5

131

124,5

6,5

131

125

8
131
131,
5

92
464,58

642
147,5806

92
0,3176

21
0,1647

45
71,424

97
464,58

452
146,1661

58
0,3146

86
0,1632

65
70,740

97
468,20

342
141,6408

13
0,3025

06
0,1569

07
68,549

52
468,20

669
143,4169

19
0,3063

32

97
69,409

52
449,83

279
141,6408

12
0,3148

669

72

40

0,1589
0,1633

53
68,549

97

Grafik Hubungan Debit Nyata (Q) dan beda tekanan (h)


h (cm)

Orifice

Venturi

Q (cm3/dtk)

41

3.2

Percobaan Pipa 1 , 1, , dan

1. Pipa 1
D 3,7 cm

Q1
A
147,3018

10,75
13,70249 cm/s

V1

D
4
10,75 cm 2

F1

hf 1 2 D g
L V1

L 5 30,5
152,5 cm

10,5 2 3,7 980


152,5 13,70249 2
2,659366 cm

2. Pipa 1
D 2,54 cm

Q1
A
147,3018

5,06
29,11103 cm/s

V1

D
4
5,06 cm 2

F1

hf 1 2 D g
L V1

L 5 30,5
152,5 cm

11 2 2,54 980
152,5 29,11103 2
0,423738 cm

42

Pipa
D 2,28cm

Q1
A
147,3018

4,08
36,10338 cm/s

V1

D
4
4,08 cm 2

F1

hf 1 2 D g
L V1

L 5 30,5
152,5 cm

12 2 2,28 980
152,5 36,10338 2
0,269778 cm

3. Pipa
D 1,27 cm

Q1
A
147,3018

1,26
116 ,9062 cm/s

V1

D
4
1,26 cm 2

F1

hf 1 2 D g
L V1

L 5 30,5
152,5 cm

11 2 1,26 980
152,5 438,38 2
0,013034 cm

Tabel Hasil Perhitungan Pipa 1


No

h1

h2

h3

h4

hf
43

(cm)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

(cm)

(cm)

(cm)

(cm)

(cm)

(cm/s)
13,702

2,6593

(cm3/s)
147,30

139

137
137,

139,5

129

10,5

49
13,571

66
2,7110

18

139,5

5
137,

140

129,5

10,5

16

85
2,7458

139,8

5
137,

2,3

140

129,5

10,5

13,485

43
2,7458

37
144,96

139,5

5
135,

140

129,5

10,5

13,485
12,679

43
3,1055

37
136,30

138

2,2

138,5

128

10,5

93
13,702

88
2,6593

92
147,30

138,3

136
134,

2,3

138,5

128

10,5

49
13,571

66
2,5819

18

137

5
134,

2,5

137

127

10

16

86
2,7496

137

5
134,

2,5

137

127

10

13,151
13,315

04
2,6819

33
143,14

136,5

5
134,

137

127

10

91

24
2,7496

6
141,37

136,8

137

127

10

13,151

04

33

145,89
144,96

145,89
141,37

Tabel Hasil Perhitungan Pipa 1


No
1
2
3
4
5

h1
(cm)

h2
(cm)

h
(cm)

h3
(cm)

h4
(cm)

hf
(cm)

V
(cm/s)
29,111

F
0,4237

135,5

134

1,5

136

125

11

03
28,832

38
0,3534

135

134
133,

133,5

124,5

02
28,648

37
0,3579

135

5
133,

1,5

133,5

124,5

95
28,648

69
0,3579

37
144,96

135
135

5
133,

1,5
1,5

133,5
133,5

124,5
124,5

9
9

95
26,938

69
0,4048

37
136,30

44

Q
(cm3/s)
147,30
18
145,89
144,96

6
7
8
9
10

5
133,

58
29,111

68
0,3466

92
147,30
18

135

5
133,

1,5

133,5

124,5

03
28,832

95
0,3534

135

1,6

133,5

124,5

02
27,939

37
0,3763

145,89
141,37

135

133

133,5

124,5

39
28,289

82
0,3671

33
143,14

134

133

133,5

124,5

72
27,939

17
0,4600

6
141,37

134

133

135

124

11

39

22

33

Q
(cm3/s)
147,30

Tabel Hasil Perhitungan Pipa


No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

h1
(cm)

h2
(cm)
133,

h
(cm)

h3
(cm)

h4
(cm)

hf
(cm)

V
(cm/s)
36,103

F
0,2697

135,5

5
133,

136,5

124,5

12

38
35,757

78
0,2750

135,5

5
132,

136,5

124,5

12

35
35,530

25
0,2785

134,7

2,2

135,5

123,5

12

32
35,530

51
0,2785

37
144,96

135

133
132,

136

124

12

32
33,409

51
0,3150

37
136,30

134,5

2,2

135,5

123,5

12

12
36,103

45
0,2697

92
147,30

135

133
133,

136

124

12

38
35,757

78
0,2750

18

135

5
133,

1,5

136,5

124,5

12

35
34,650

25
0,2928

135

5
133,

1,5

136,5

124,5

12

32
35,084

79
0,2856

33
143,14

135,3

5
133,

1,8

136,5

124,5

12

8
34,650

7
0,2928

6
141,37

135

1,5

136,5

124,5

12

32

79

33

45

18
145,89
144,96

145,89
141,37

Tabel Hasil Perhitungan Pipa


No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

h1
(cm)

h2
(cm)

h
(cm)

h3
(cm)

h4
(cm)

hf
(cm)

V
(cm/s)
116,90

F
0,0130

136

134
133,

136

125

11

62
115,78

34
0,0144

135,5

5
133,

136,5

124,5

12

57
115,05

95
0,0146

135,5

5
133,

136,5

124,5

12

06
115,05

81
0,0146

37
144,96

135,8

8
132,

136,5

124,5

12

06
108,18

81
0,0166

37
136,30

135

2,5

135,5

123,5

12

19
116,90

05
0,0142

92
147,30

135

133
132,

136

124

12

62
115,78

19
0,0144

18

135

8
132,

2,2

135,5

123,5

12

57
112,20

95
0,0154

135

5
132,

2,5

135,5

123,5

12

1
113,60

36
0,0150

33
143,14

134,5

5
133,

135,5

123,5

12

79
112,20

56
0,0154

6
141,37

135,5

136,5

124,5

12

36

33

46

Q
(cm3/s)
147,30
18
145,89
144,96

145,89
141,37

Grafik Hubungan Q dengan h pada Pipa


hf (cm)

Q (cm3/dtk)

47

3.3

Percobaan Ball Valve 40O, 45O, 50O, 55O, 60 , 65 ,70 ,75 ,80 dan 85O
D 3,7 cm

Q1
A
147,3018

10,75
13,70249 cm/s

V1

D
4
10,75 cm 2

1. 40O
K1

2. 50O

2 g hf 1
V1

2 980 6
13,70249 2
62,63371

V1

2 980 6
13,70249 2
62,63371

3. 60O
K1

2 g hf 1

K1

4. 70O

2 g hf 1
V1

K1

2 980 6,5
13,633712
67,85319

2 g hf 1
V1

2 980 6,5
13,633712
67,85319

5. 80O
K1

2 g hf 1
V1

2 980 6,5
13,633712
67,85319

Tabel Hasil Perhitungan Ball Valve 40O


N

h1

h2

h3

h4

hf
48

(cm3/s
o
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

(cm)

(cm)

(cm)

(cm)

(cm)

(cm)

(cm/s)
13,702

62,633

138

133

130,5

124,5

49
13,571

71
63,851

138

133

130,5

124,5

16

81
64,670

)
147,30
18
145,89
144,96

138

134
133,

131

125

13,485

43
70,059

37
144,96

138

4,5

131

124,5

6,5

13,485
12,679

63
79,238

37
136,30

138

133
133,

131

124,5

6,5

93
13,702

46
67,853

92
147,30

138

4,5

131

124,5

6,5

49
13,571

19
69,172

18

138

134
133,

131

124,5

6,5

16

79
73,663

138,5

5
132,

131

124,5

6,5

13,151
13,315

37
71,850

33
143,14

137,5

130,5

124

6,5

91

19
73,663

6
141,37

138,5

134

4,5

131

124,5

6,5

13,151

37

33

Q
(cm3/s)
147,30

145,89
141,37

Tabel Hasil Perhitungan Ball Valve 50O


No
1
2
3
4
5

h1
(cm)

h2
(cm)
133,

h
(cm)

h3
(cm)

h4
(cm)

hf
(cm)

V
(cm/s)
13,702

K
62,633

137,5

131

125

49
13,571

71
63,851

138

134
133,

131

125

16

81
64,670

137,5

130,5

124,5

13,485

43
70,059

37
144,96

138,5

134
133,

4,5

131

124,5

6,5

13,485
12,679

63
79,238

37
136,30

137

3,5

131

124,5
49

6,5

93

46

92

18
145,89
144,96

6
7
8
9
10

13,702

67,853

147,30
18

137

134
133,

131

124,5

6,5

49
13,571

19
69,172

137

3,5

130,5

124

6,5

16

79
73,663

145,89
141,37

136,5

133
132,

3,5

130,5

124

6,5

13,151
13,315

37
71,850

33
143,14

136,5

5
132,

130

123,5

6,5

91

19
79,329

6
141,37

135,5

130

123

13,151

78

33

Q
(cm3/s)
147,30

Tabel Hasil Perhitungan Ball Valve 60O


No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

h1
(cm)

h2
(cm)

h
(cm)

h3
(cm)

h4
(cm)

hf
(cm)

V
(cm/s)
13,702

K
67,853

135,5

133

2,5

130

123,5

6,5

49
13,571

19
69,172

135

132
132,

129,5

123

6,5

16

79
70,059

135,5

5
132,

129,5

123

6,5

13,485

63
64,670

37
144,96

134,5

5
133,

129,5

123,5

13,485
12,679

43
79,238

37
136,30

136,5

5
133,

129,5

123

6,5

93
13,702

46
66,809

92
147,30

134

0,5

129,5

123,1

6,4

49
13,571

29
69,172

18

135

133

130

123,5

6,5

16

79
67,996

18
145,89
144,96

145,89
141,37

133,5

133

0,5

129,5

123,5

13,151
13,315

95
71,850

33
143,14

135

133
132,

130

123,5

6,5

91

19
67,996

6
141,37

134,5

129,5

123,5

13,151

95

33

50

Tabel Hasil Perhitungan Ball Valve 70O


No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

No
1
2
3
4
5

h1
(cm)

h2
(cm)

h
(cm)

h3
(cm)

h4
(cm)

hf
(cm)

V
(cm/s)
13,702

K
67,853

137

134

130,5

124

6,5

49
13,571

19
63,851

134

133

129,5

123,5

16

81
70,059

Q
(cm3/s)
147,30
18
145,89
144,96

135

133

130

123,5

6,5

13,485

63
66,826

37
144,96

134

133

129,7

123,5

6,2

13,485
12,679

11
75,581

37
136,30

135

133

129,7

123,5

6,2

93
13,702

3
64,721

92
147,30

134,5

133
133,

1,5

129,7

123,5

6,2

49
13,571

5
63,851

18

134,5

5
132,

130

124

16

81
73,663

134

1,5

129,5

123

6,5

13,151
13,315

37
71,850

33
143,14

134

133

129,5

123

6,5

91

19
67,996

6
141,37

134

133

95

33

h1
(cm)

h2
(cm)

h
(cm)

h3
(cm)

h4
(cm)

hf
(cm)

V
(cm/s)
13,702

K
67,853

Q
(cm3/s)
147,30

134,5

134

0,5

131

124,5

6,5

49
13,571

19
63,851

134,5

134

0,5

130,5

124,5

16

81
59,281

129,5 123,5
6
13,151
Tabel Hasil Perhitungan Ball Valve 80O

134,5

134

0,5

130

134,5
134,5

134
134,

0,5
0

130,5
131

145,89
141,37

18
145,89
144,96

124,5

5,5

13,485

22
70,059

37
144,96

124
125
51

6,5
6

13,485
12,679

63
73,143

37
136,30

6
7
8
9
10

5
134,

93
13,702

19
62,633

92
147,30
18

135

5
134,

0,5

131

125

49
13,571

71
63,851

135

0,5

130,5

124,5

16

81
79,329

145,89
141,37

134,5

134

0,5

131

124

13,151
13,315

78
71,850

33
143,14

134,5

134
134,

0,5

131

124,5

6,5

91

19
73,663

6
141,37

135

0,5

131

124,5

6,5

13,151

37

33

52

Grafik Hubungan Q dengan h pada Pipa

h (cm)

65O
70O
75O
80O
85O

Q (cm3/dtk)

53

3.4

Percobaan Smbungan T20 dan Elbow 90


D 3,7 cm

Q1
A
147,3018

10,75
13,70249 cm/s

V1

D
4
10,75 cm 2

1. Sambungan T20
K1

2 g hf 1
V1

2 980 6,5
13,70249 2
67,85319

2.

Sambungan Elbow 90
K1

2 g hf 1
V1

2 980 6,5
13,70249 2
67,85319

Tabel Hasil Perhitungan Sambungan T20


54

No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

h1
(cm)

h2
(cm)

h
(cm)

h3
(cm)

h4
(cm)

hf
(cm)

V
(cm/s)
13,702

Q
(cm3/s)
147,30

K
67,853

134,5

134

0,5

131

124,5

6,5

49
13,571

19
63,851

134,5

134
134,

0,5

130,5

124,5

16

81
64,670

135

0,5

130,5

124,5

13,485

43
64,670

37
144,96

134,5

134

0,5

130,5

124,5

13,485
12,679

43
73,143

37
136,30

134,5

134

0,5

130

124

93
13,702

19
62,633

92
147,30

134

135

-1

130,5

124,5

49
13,571

71
63,851

18

134,5

134

0,5

130,5

124,5

16

81
67,996

18
145,89
144,96

145,89
141,37

135,5

135
134,

0,5

130,5

124,5

13,151
13,315

95
66,323

33
143,14

135

5
133,

0,5

130,5

124,5

91

25
67,996

6
141,37

134

0,5

130,5

124,5

13,151

95

33

Q
(cm3/s)
147,30

Tabel Hasil Perhitungan Sambungan Elbow 90


No
1
2
3
4
5

h1
(cm)

h2
(cm)

h
(cm)

h3
(cm)

h4
(cm)

hf
(cm)

V
(cm/s)
13,702

K
67,853

134

134
133,

131,5

125

6,5

49
13,571

19
63,851

134

8
133,

0,2

130,5

124,5

16

81
64,670

133,8

8
133,

130,5

124,5

13,485

43
64,670

37
144,96

133,5

130,5

124,5

13,485
12,679

43
73,143

37
136,30

134

134

130,5

124,5
55

93

19

92

18
145,89
144,96

6
7
8
9
10

133,

13,702

62,633

147,30
18

133,5

130,5

124,5

49
13,571

71
63,851

134

134

130,5

124,5

16

81
67,996

145,89
141,37

134

134

130,5

124,5

13,151
13,315

95
66,323

33
143,14

134

134

131

125

91

25
67,996

6
141,37

134

134

131

125

13,151

95

33

Grafik Hubungan Q dengan h pada Pipa

h (cm)

Elbow
T20

Q (cm3/detik)

56

BAB IV
PENUTUP
4.1 Kesimpulan
Dari hasil pengamatan dan perhitungan praktikum Fenomena Dasar Mesin dapat
diambila beberapa kesimpulan umum, antara lain:
1. Dengan naiknya kecepatan aliran fluida dalam pipa, maka perbedaan tekanan
pada alat ukur semakin besar, artinya peningkatan kecepatan akan mengurangi
tekanan fluida dalam pipa
2. Peningkatan tekanan fluida juga meningkatkan rugi tekanan fluida itu sendiri, ini
menunjukkan bahwa sebaiknya pada penerapan di lapangan untuk mencegah
kerugian tekanan yang besar,. sebaiknya tekanan fluida, khususnya fluida
inkompresibel dalam pipa jangan terlalu tinggi
3. Pada penelitian dan pencarian data pada praktikum, perbedaan tekanan yang besar
justru dapat meningkatkan akurasi data yang diperoleh.
3.2 Saran
Secara umum peralatan praktikum sudah cukup memadai, namun untuk peningkatan
kualitas data yang diperoleh dapat dilakukan beberapa hal, yaitu:
1. Membeikan variasi tekanan yang besar agar randemen kesalahan pembacaan
dapat diperkercil.
2. Jika pemberian tekanan memerlukan biaya pengadaan pompa, instalasi lanjut dan
resiko praktikum yang terlalu tinggi, maka dapat diambil solusi dengan
menggunakan pipa panjang agar perbedaan tekanan karena kerugian major akibat
gesekan dalam pipa dapat lebih jelas terlihat..

57

DAFTAR PUSTAKA
Victor L Streeter dan E Benjamin Wylie, 1996, Mekanika Fluida, cetakan kelima, PT
Gelora Aksara Pratama, Jakarta
Sularso dan Haruo Tahara, 1985, Pompa dan Kompresor, cetakan kedua, PT
Pertja, Jakarta

58

HALAMAN KOREKSI

59

60

HALAMAN KOREKSI

61

62

Anda mungkin juga menyukai