PEMBELAJARAN

AKSES
KENDIRI
SELF-ACCESS LEARNING (SAL)
UNIT TEKNIK DAN VOKASIONAL ( VOTEK )
Jabatan Pendidikan Terengganu
September 2002
Takrif PAK

Konsep

tempat
stail

bahan
AKSES
masa
bimbingan

Pembelajaran Akses Kendiri (PAK) ialah satu program yang memberi murid akses kepada tempat, bahan, bimbingan, stail dan tempoh masa belajar.
Murid belajar secara kendiri melalui penggunaan bahan pembelajaran dan memilih aktiviti pembelajaran sendiri serta menilai dan memantau kemajuan
mereka sendiri. Dengan ini murid mempunyai autonomi dan bertanggungjawab dan berdikari ke atas pembelajaran mereka.
 Konsep

Berpusatkan murid

Keperluan
PEMBELAJARAN murid
Kemampuan
murid
Matlamat
murid

Perancangan
murid

Program PAK adalah satu pendekatan pembelajaran yang berpusatkan murid dan pembelajaran berlaku atas daya
usaha murid sendiri. Murid mempunyai akses kepada sumber pembelajaran dan mereka mempunyai autonomi dan
bertanggungjawab ke atas pemerolehan pengetahuan dan kemahiran sendiri.
 Penaksiran
kendiri

Terarah
kendiri

KENDIRI

Tempo
kendiri
Akses
kendiri
 ASAS
ASASPAK
PAK

Pendapat Sumbangan
1. Murid perlu pro-aktif dalam proses (Autonomy 2000 Paper Catering for
pembelajaran Individual Learning Styles by Fitzerald,
Morral and Morrison)
2. Murid tidak seharusnya pasif (hanya
memberi respon kepada rangsangan (Boud, 1998; Kohonen, 1992; Knowles,
guru). 1975)

3. Murid berautonomi ialah murid yang (Gardner dan Miller, 1996)

berinisiatif untuk merancang dan
melaksanakan program pembelajaran
sendiri.

Pemikiran baru dalam bidang pendidikan mendapati bahawa murid boleh bertanggungjawab terhadap
pembelajaran mereka sendiri. Hal ini membawa kepada peranjakan mod pengajaran dan pembelajaran
berpusatkan gurukepada pembelajaran kendiri.
 TANGGUNGJAWAB
Guru Murid
•Menggalakkan murid •Mengenal pasti keperluan
berinteraksi sesama sendiri sendiri

•Mewujudkan persekitaran •Mengenal pasti kebolehan

yang memberi peluang murid sendiri
menguji kemampuan sendiri
•Menetapkan matlamat
•Membantu murid menyedari sendiri
pelbagai strategi pembelajaran
•Mengenal pasti masa
•Melatih murid belajar sendiri pembelajaran sendiri

•Membimbing murid di mana •Menyediakan pelan

perlu pembelajaran sendiri
FASILITATOR JURULATIH

PERANAN
GURU

KAUNSELOR
 LATAR BELAKANG

Pelaksanaan PAK di Malaysia

• 1990: Projek rintis di 10 buah sekolah

rendah. (Bahasa Inggeris)
• 1995: Projek rintis di 10 buah sekolah
menengah. (Bahasa Inggeris)
Tujuan Program PAK

 Memotivasikan murid ke arah murid berautonomi

 Menghasilkan individu bestari

self-directed ;
self-paced ;
self-access ;
self-assessed.
Takrif PAK

Konsep

tempat
stail

bahan
AKSES
masa
bimbingan

Pembelajaran Akses Kendiri (PAK) ialah satu program yang memberi murid akses kepada tempat, bahan, bimbingan, stail dan tempoh masa belajar.
Murid belajar secara kendiri melalui penggunaan bahan pembelajaran dan memilih aktiviti pembelajaran sendiri serta menilai dan memantau kemajuan
mereka sendiri. Dengan ini murid mempunyai autonomi dan bertanggungjawab dan berdikari ke atas pembelajaran mereka.
 Bilik Khas

T
E
Sudut PSS
M
P
A
T
Ruang
 PUSAT
PUSAT PAK
PAK

Konsep Am Pusat PAK

Sebuah bilik khas untuk:

• Menyimpan bahan-bahan pembelajaran secara
sistematik;
• Murid belajar pelbagai mata pelajaran tanpa
diselia; dan
• Murid belajar secara individu, berpasangan atau
berkumpulan.
 Pusat PAK

Pusat PAK sebagai sebuah tempat yang dapat:

• Menyediakan persekitaran yang selesa dan

menarik;

• Menyimpan bahan dan peralatan pembelajaran;

• Memberi peluang kepada murid untuk menjalankan

pembelajaran yang berkesan;

• Mempamerkan carta maklumat dan hasil kerja

murid; dan

• Berfungsi sebagai pusat pengajaran dan

pembelajaran, kemahiran dan amali
LOKASI REKA BENTUK
• mudah dikunjungi • ceria
murid • menggalakkan
• senang diawasi kunjungan murid
guru/pentadbir • selesa, kondusif
• tidak formal
• bebas tekanan

KRITERIA
PUSAT PAK

SUSUN ATUR
• sesuai & memudahkan
(bilik/ruang / sudut / laluan/
pusat mudah alih)
Bilik Khas PAK
Bentuk/Jenis Sudut PAK di PSS
Pusat PAK

Sudut di ruang
laluan, ruang
legar, kantin Pusat Mudah Alih
sekolah, dll.
 • ce dusif
• ko uai
• se
E
ria

N
PERABOT

n
s
V IR
• teratur / kemas

O
• mudah digerakan

N M EN

BILIK KHAS PAK

PELBAGAI
SUDUT UNTUK:
• bacaan
• komputer
PENGGUNAAN BILIK • audio / visual
• permainan
• tempahan bilik • bekerja
melalui guru PSS • pameran
• lembaran kerja
 Contoh
ContohBilik
BilikKhas
KhasPAK
PAK

7 8 5

4
10
6
5
6
9 4
6
5
12 3
2

11

12 1

Sebuah bilik PAK yang lengkap perlu mengandungi kriteria-kriteria berikut:

1. meja guru 7. video

2. sudut perbendaharaan kata
3. sudut tatabahasa
4. tempat duduk murid
5. rak buku (bahan bacaan)
6. komputer
8. perakam kaset
9. sudut penulisan
10. sudut mendengar
11. sudut lisan / perbualan
12. rak – untuk menempatkan bahan
lisan
A SUSUNAN
GGUNAAN BAHAN
tu rehat • terancan
jadual • sistemat
sekolahan
PUSAT PAK
DALAM
PSS

YIMPANAN BAHAN
m kotak
m almari
PENGAWASAN JENIS PERAB
• guru mata pelajaran • bangku
• guru PSS • tikar
• guru bertugas • kusyen
 Contoh
ContohSudut
SudutPAK
PAKdi
diPSS
PSS

6 5 4

9 8
7
3

1 2

1. sudut permainan
2. sudut realia (benda maujud)
3. sudut kreatif
4. sudut komputer
5. sudut poster
6. sudut hasil murid
7. sudut lembaran kerja
8. pusat sumber
9. meja guru
Penggunaan Pusat PAK Bergerak
• dalam bilik darjah • dalam kotak
• luar bilik darjah • atas troli

Pusat
Pusat Mudah
Mudah Alih
Alih
Contoh
ContohPusat
PusatPAK
PAKMudah
MudahAlih
Alih

lembaran kerja

kotak / bakul
mudah alih
 CIRI-CIRI PAK

• Persekitaran pembelajaran fleksibel, selesa, tanpa

tekanan

• Mudah akses kepada bahan pembelajaran dan

bantuan fasilitator

• Pilihan bahan dan aktiviti pembelajaran yang luas

• Belajar secara bersendirian / kumpulan

• Belajar mengikut kadar dan kemampuan individu

• Kemudahan mentaksir pencapaian sendiri

Takrif PAK

Konsep

tempat
stail

bahan
AKSES
masa
bimbingan

Pembelajaran Akses Kendiri (PAK) ialah satu program yang memberi murid akses kepada tempat, bahan, bimbingan, stail dan tempoh masa belajar.
Murid belajar secara kendiri melalui penggunaan bahan pembelajaran dan memilih aktiviti pembelajaran sendiri serta menilai dan memantau kemajuan
mereka sendiri. Dengan ini murid mempunyai autonomi dan bertanggungjawab dan berdikari ke atas pembelajaran mereka.
 Bahan bukan
Bahan cetak
bercetak

Hasil kerja murid

BAHAN Bahan
PAK multimedia

Boneka
 Lembaran kerja
Buku bacaan/rujukan
Bahan bercetak Majalah/akhbar/jurnal
Peta/Poster
Koleksi soalan ujian/peperiksaan
Bahan bukan cetak Bahan audio visual
Permainan
Perisian pendidikan
Bahan multimedia Alat perisian mengarang
Cakera padat
Cakera padat audio-video
Tulisan: esei, sajak, puisi, kajian ringkas
Hasilan murid Lukisan
Kraf tangan
Realia
Boneka Pentas bonek
Pelbagai boneka
 PENGURUSAN BAHAN PAK

Penyimpanan
(Tempat letak) Penyenggaraan
(Stok/inventori)

Sistem Pengesanan
(Kod Klasifikasi)
LEMBARAN KERJA
Bahan Autentik
• majalah
• kaset
• video
• cakera padat

Bahan Bercetak
• buku kerja
• buku rujukan
• majalah
• kad bacaan

Bahan Hasilan Guru

• lembaran kerja
• kaset
• video
 kod tajuk tujuan
penyedia
bahan

DETIL
DETILDALAM
DALAM
jawapan arahan
LEMBARAN
LEMBARANKERJA
KERJA

sumber bahan reka bentuk tugasan

&
ilustrasi
 Sistem
SistemKod
Kod

Kemahiran Jenis Lembaran Kerja Bilangan salinan

L1 / 2 Belajar / Latihan 001 / 04

Aras / Warna No. siri

 Kod
Kodwarna
warna

Biru 3 Cemerlang
Merah 2 Sederhana
Hijau 1 Mudah
Kod Klasifikasi bagi Bahasa Inggeris dan Bahasa Melayu

Kod B. Inggeris Kod B. Melayu

G Grammar T Tatabahasa
L Listening B Bacaan
V Vocabulary KK Kosa Kata
S Speaking L Lisan
R Reading PB Peribahasa
W Writing P Penulisan
Format
Format Lembaran
LembaranKerja
Kerja
Hadapan Belakang

Kod klasifikasi 1 Kod klasifikasi

Tajuk 2

Tujuan 3

Arahan: 1.
4
2.
Jawapan

Tugasan 5

Reka Bentuk dan Ilustrasi 7

Penyedia Penyedia Bahan

Sumber Bahan 9
bahan
 Penyenggaraan
PenyenggaraanBahan
Bahan
Penyenggaraan bahan-bahan PAK merangkumi cara penyimpanan dan penyusunan bahan-bahan atau peralatan PAK
untuk menjamin ketahanan dan jangka hayatnya.

a. Bahan Bercetak
i. Lembaran Kerja
• Disusun mengikut sistem kod warna dan aras-aras iaitu dari yang mudah kepada yang susah
• Disusun di dalam kotak (browser boxes)
• Kotak-kotak dilabel mengikut kemahiran
• Dibalut dengan plastik (laminate) untuk ketahanan / keselamatan

ii. Buku / majalah / surat khabar

• Disusun di sudut bacaan
• Disusun di atas rak

b. Bahan Bukan Bercetak

i. Pita Kaset / Video / Cakera Padat
• Disusun di atas rak
• Disusun secara menegak supaya mudah dikenal pasti tajuk

c. Cara-cara menyimpan: pita kaset / video / cakera padat

Antara contoh menyimpan pita kaset / video / dan cakera padat ialah:
• Pita kaset / video dan lembaran kerja disimpan di rak atau kotak berasingan
• Pita kaset / video / cakera padat dan lembaran kerja disimpan di dalam sampul plastik di rak
• murid mengenal pasti lembaran kerja yang dikehendaki dan berjumpa dengan guru mereka untuk
mendapatkan pita kaset / video yang berkaitan. Ini adalah untuk mengelakkan daripada kehilangan pita
kaset / video / cakera padat.
 Stok
Stokdan
danInventori
Inventori

• Bahan dan peralatan di pusat PAK

direkodkan secara sistematik dan
tersusun.

• Inventori untuk peralatan PAK

berpandukan kepada sistem
inventori di perpustakaan dan pejabat.
 PERSEDIAAN MURID

Orientasi kepada Kesedaran Perkembangan

prasarana PAK murid murid
Aktiviti Persediaan Murid

Kemahiran
Belajar Kemahiran
merujuk

Orientasi Murid
Persediaan
PERSEDIAAN
Persediaan
MURID
murid
murid
Ujian Penentuan
Aras

Perkembangan Murid

Analisis
keperluan Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak
 membiasakan diri dengan mengetahui bahan yang
kemudahan di pusat PAK terdapat di pusat PAK

Tujuan Orientasi Murid

mengetahui di mana
merekodkan kemajuan / perubahan bahan-bahan disimpan
sikap diri dalam fail / buku log di pusat PAK

faham tentang prosedur

menjalankan aktiviti
di pusat PAK
Bagaimanakah
BagaimanakahMenjalankan
MenjalankanOrientasi
OrientasiMurid
Murid??
• Secara sistematik
• Berperingkat
• selama dua minggu sebelum murid masuk sendiri ke pusat PAK

Langkah-Langkah Orientasi
Guru melatih murid tentang
kemahiran asas belajar.

Murid menjalankan beberapa

aktiviti di pusat PAK bersama-sama guru.

Murid menjalankan aktiviti PAK bersendirian.

(Peranan guru semakin berkurangan
murid meneroka pembelajaran alternatif ini.)
 Aktiviti
Aktiviti
Orientasi
Orientasi
Murid
Murid
Jejak
Jejak Pusat
Pusat PAK
PAK

•• murid
murid menjalankan
menjalankan Senarai
Senarai Semak
Semak Kuiz
Kuiz
aktiviti
aktiviti di
di dalam
dalam
pusat
pusat PAK
PAK •• mengandungi
mengandungi •• soalan
soalan
mengikut
mengikut arahan
arahan maklumat
maklumat tentang
tentang
yang
yang disediakan
disediakan tentang
tentang pusat
pusat bahan
bahan yang
yang
PAK
PAK dan
dan disediakan
disediakan
•• murid
murid bahan-bahan
bahan-bahan dan
dan lokasi
lokasi
membiasakan
membiasakan diri diri yang
yang terdapat
terdapat bahan
bahan dalam
dalam
di
di Pusat
Pusat PAKPAK di
di dalamnya
dalamnya pusat
pusat PAK
PAK
selepas
selepas
menjalankan
menjalankan
aktiviti
aktiviti di
di atas
atas
Aktiviti Persediaan Murid

Kemahiran
Belajar Kemahiran
merujuk

Orientasi Murid
Persediaan
PERSEDIAAN
Persediaan
MURID
murid
murid
Ujian Penentuan
Aras

Perkembangan Murid

Analisis
keperluan Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak
 Telesidang
Telesidang Katalog
Katalog
Murid mengenal
Murid mengenal pasti
pasti dan
dan Murid merujuk
merujuk kepada
kepada
berbincang dengan
dengan pakar
pakar Murid
berbincang katalog untuk
katalog untuk mencari
mencari
secara virtual
secara virtual bahan pembelajaran
pembelajaran
bahan

Internet
Internet

Murid mencari
mencari
Kemahiran
Kemahiran
Murid
maklumat daripada
maklumat daripada Merujuk
Merujuk
internet dengan
internet dengan
menggunakan enjin
menggunakan enjin
carian yang
yang sesuai
sesuai Indeks
Indeks
carian
Murid merujuk
Murid merujuk bahagian
bahagian
indeks buku
indeks buku untuk
untuk mencari
mencari
Kamus/Ensiklopedia
Kamus/Ensiklopedia bahagian yang
yang relevan
relevan
bahagian
Murid mencari
Murid mencari makna
makna
perkataan dalam
perkataan dalam
kamus/ensiklopedia
kamus/ensiklopedia
Aktiviti Persediaan Murid

Kemahiran
Belajar Kemahiran
merujuk

Orientasi Murid
Persediaan
PERSEDIAAN
Persediaan
MURID
murid
murid
Ujian Penentuan
Aras

Perkembangan Murid

Analisis
keperluan Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak
 Ujian
Ujian Penentu
Penentu Aras
Aras

• Tujuan ?
Untuk menentukan tahap kemahiran dan aras
pembelajaran murid;
• Bila ?
Dijalankan sebelum murid mula masuk ke pusat PAK;
• Tugas guru ?
Memantau dan membuat rumusan tentang kemajuan murid
untuk memastikan kesediaan murid maju ke tahap yang lebih
tinggi.
 Pentaksiran
Pentaksiran Informal
Informal
•Pemerhatian
•Pemerhatian guru
guru
•Interaksi
•Interaksi guru
guru - - murid
murid
Pentaksiran Progresif
Pentaksiran Progresif

Pentaksiran berkala
Pentaksiran berkala

Jenis
Jenis Ujian
Ujian Pentaksiran
Pentaksiran Formal
Formal
•Ujian penempatan
Penentu
Penentu Aras
Aras
•Ujian penempatan
•Rekod/buku
•Rekod/buku log
log

Pentaksiran Alternatif
Pentaksiran Alternatif
(menentukankesediaan
kesediaanmurid
muridsama
sama
(menentukan
ada telah bersedia ke tahap yang
ada telah bersedia ke tahap yang
lebihtinggi)
tinggi)
lebih Pentaksiran
Pentaksiran Kendiri
Kendiri
•Murid
•Murid taksir
taksir diri
diri sendiri
sendiri
(Bertujuan
(Bertujuanuntuk
untukmenguji
mengujikemahiran
kemahirandan
dan
pengetahuan)
pengetahuan)
 Kontrak
Analisis
Pembelajaran
Keperluan

PERKEMBANGAN
MURID

Rekod Kerja
 Proses
ProsesPerkembangan
Perkembangan Murid
Murid

Kenal
Kenalpasti
pasticara
caraterbaik
terbaik Kenal
Kenalpasti
pastijenis
jenis
murid
muridbelajar
belajar seseorang
seseorangmurid
murid

Jalankan
Jalankananalisis
analisis
keperluan
keperluan

Timbulkan
Timbulkankesedaran
kesedaranmurid
murid
tentang
tentangstrategi
strategi
meningkatkan
meningkatkanpembelajaran
pembelajaran
mereka
merekasendiri
sendirimelalui
melaluiPAK
PAK
Aktiviti Persediaan Murid

Kemahiran
Belajar Kemahiran
merujuk

Orientasi Murid
Persediaan
PERSEDIAAN
Persediaan
MURID
murid
murid
Ujian Penentuan
Aras

Perkembangan Murid

Analisis
keperluan Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak
 Analilsis
keperluan Kontrak

Rekod kerja

PERKEMBANGAN MURID
Analisis
Analisis Keperluan
Keperluan
Tentukan keperluan murid
1 - gaya pembelajaran
- kekuatan/kelemahan murid

Susun keperluan mengikut keutamaan

2 - ditentukan bersama oleh guru dan
murid

Tetapkan sasar yang realistik

3 - perlu dicapai dalam tempoh
yang ditetapkan

4 Guru dan murid sediakan

program pembelajaran murid

Sediakan kontrak pembelajaran untuk

5 - pastikan pelaksanaan pembelajaran
- wujudkan iltizam murid
 Kontrak
Kontrak Pembelajaran
Pembelajaran
Dengan ikatan kontrak ini, murid bertanggungjawab ke atas
pembelajaran yang perlu disempurnakan.

 Murid menetapkan matlamat pembelajaran mereka sendiri;

 Menjelaskan dan membina pernyataan matlamat

pembelajaran;

 Menyediakan rancangan pembelajaran, menyatakan jenis

tugasan dan tempoh menyempurnakannya; dan

 Murid memperakui kontrak pembelajaran.

Rekod
Rekod Kerja
Kerja

• Murid dilatih untuk menyimpan rekod kerja sendiri;

• Rekod kerja mencatatkan bilangan bahan/aktiviti yang telah
dilengkapkan mengikut kemahiran/pengetahuan;
• Rekod kerja boleh membantu murid mentaksir kemajuannya sendiri;
• Rekod kerja boleh membantu guru memantau kemajuan kerja murid;
dan
• Rekod kerja boleh membantu guru memsatikan perkembagan murid
mengikut hala tuju yang ditetapkan.
PEMBELAJARAN AKSES KENDIRI

BERAUTONOMI

 Berpusatkan murid  Tempat  Terarah kendiri

 Amalan kemahiran  Bahan  Tempo kendiri

belajar
 Bantuan fasilitator  Penaksiran kendiri
 Tanpa tekanan
 Stail  Keperluan kendiri

 Masa  Matlamat kendiri

 Perancangan
kendiri
TERIMA KASIH

JURULATIH UTAMA
( KHSR )
Jabatan Pendidikan Terengganu
September 2002