Anda di halaman 1dari 11

LABORATORIUM PILOT PLANT

SEMESTER GANJIL TAHUN AJARAN 2018/2019

PRAKTIKUM PILOT PLANT


MODUL : Falling Film Evaporator
PEMBIMBING : Rispiandi, ST., MT

Praktikum : 18 Desember 2018


Penyerahan : 03 Januari 2019

Oleh :
Kelompok : IX (Sembilan)
Nama : 1. Novianti (161411023)
2. Qulbudin Anugrah H. (161411024)
3. Ririn Fitiana (161411025)
Kelas : 3A

PROGRAM STUDI DIPLOMA III TEKNIK KIMIA


JURUSAN TEKNIK KIMIA
POLITEKNIK NEGERI BANDUNG
2018
I. TUJUAN
Setelah melakukan percobaan ini mahasiswa diharapkan dapat :
1. Memahami prinsip evaporasi untuk proses pemekatan larutan.
2. Menggunakan alat Falling Film Evaporator dengan pemanasan langsung dan tidak langsung
dengan aman dan benar.
3. Memilih tekanan steam dan temperature yang optimum untuk umpan tertentu.
4. Menghitung koefisien keseluruhan perpindahan panas untuk FFE/Kalandria.
5. Menghitung efisiensi penggunaan kukus (steam) sebagai catu kalor.

II. DATA PENGAMATAN


2.1 Kalibrasi Laju Alir
Laju Alir di Laju Alir Hasil Rata-Rata Laju Alir
Rotameter (L/jam) Kalibrasi (kg/menit) (kg/menit)

100 3.64 3.72


3.80
150 4.56 4.53
4.5
200 5.46 5.41
5.36
250 6.36 6.28
6.20
300 7.22
7.22
7.22

2.2 Pemanasan Langsung


Tekanan Laju Alir Laju alir Laju alir Massa
Rotameter T7 ( ͦC) T11 ( ͦC) Massa steam/ Larutan Pekat/ M2
(L/jam) Ms (Kg/h) (Kg/h)

100 35.7 93 32.4 214.8


150 77.7 98 12 266
0,25 Barg 200 84.3 96 10.8 304.8
250 66.5 93 25.2 351.6
300 79.9 93 12 402
0,50 Barg 100 17.4 84.8 32.4 220.8
150 17.4 84.8 15.6 297
200 18.4 84.8 44.4 347.4
250 27.4 84.7 44.4 411.6
300 36.4 84.7 40.8 465.6
0,75 Barg 100 74.2 98 26.4 176.4
150 75.7 98 21.6 218.4
200 63.1 95 19.2 262.8
250 82.1 98 39.6 330
300 59.3 89 37.2 376

2.3 Pemanasan Tidak Lansung


T4 T8
T7 Laju
laju alir (Suhu (Suhu T11 Laju alir Laju alir alir
(Suhu
Tekanan pada air air (Suhu kondensat sirkulasi massa
Umpan Produk
rotameter pemanas pemanas produk) (Kg/menit) (m3/jam) / M2
Masuk)
masuk) keluar) (Kg/h)

100 141.8 122.1 76.2 78 0.34 10 208.8


150 150.8 133.0 77.2 78 0.28 10 265.4
0,1 Barg 200 151.6 136.8 75.2 78 0.24 10 302.8
250 152.3 135.5 79.0 90 0.18 10 354.3
300 179.6 134.8 79.9 90 0.26 10 412.5
0,2 Barg 100 164.2 192.4 63 99 0.58 10
150 160.4 196 35.4 96 0.34 10
200 154.8 173.9 27.9 90 0.38 10
250 143.6 165.4 31.7 82 0.38 10
300 137.2 162.7 26.9 70 0.16 10
0,3 Barg 100 163.3 146 80.2 97 19.2 10 172.7
150 164 145.2 81.5 98 15.6 10 211.4
200 163.6 144.6 98.3 99 12 10 262.4
250 163.4 144.2 87.5 99 18 10 321.6
300 163.7 147.2 87.7 99 24 10 376.2
III. PENGOLAHAN DATA
3.1 Kalibrasi Laju Alir Umpan (M1)
Laju alir alat pada Laju alir hasil rata2 Laju alir umpan/ M1
rotameter (Kg/Jam) kalibrasi (Kg/menit) konversi (kg/jam)
(Kg/menit)
100 3.64 3.72 60 223.2
3.8
150 4.56 4.53 60 271.8
4.5
200 5.46 5.41 60 324.6
5.36
250 6.36 6.28 60 376.8
6.2
300 7.22 7.22 60 433.2
7.22

3.2 Pemanasan Langsung


 Menghitung Q Feed
Laju Alir Massa Destilat (M3) = M1 – M2
Q Feed = M1 Cp (T11 – T7) + M3 ( Hv -HL)pada suhu T11

Laju Alir
laju alir Massa ΔTfeed Cpfeed
M1 M2 HV HL Q Feed
Tekanan pada alat Destilat (T11 – (Kg/Kj Hv - HL
(Kg/h) (Kg/h) (Kj/Kg) (Kj/Kg) (Kj/h)
(L/Jam) (M3) T7) (oC) .K)
(Kg/h)
100 223.2 214.8 8.4 57.3 4.208 2664 389 2275 72927.6
150 271.8 266 5.8 20.3 4.214 2672 410 2262 36370.5
0,25 200 324.6 304.8 19.8 11.7 4.212 2669 401.6 2267.4 60890.9
Barg
250 376.8 351.6 25.2 26.5 4.208 2664 389 2275 99347.7
300 433.2 402 31.2 13.1 4.208 2664 389 2275 94860.1
100 183.6 175.2 2 22.7 4.2 2226.23 2669 2266.8 22038.0
28558.65
150 242.4 238.2 4.2 18.7 4.2 2226.23 2669 2266.8
0,5 Barg 6
200 296.4 289.8 6.6 18 4.2 2226.23 2659 2282 37469.04
250 345.6 343.2 2.4 32 4.2 2226.23 2656 2287.5 51938.64
32303.67
300 399.9 398.4 1.5 17.2 4.2 2226.23 2662 2276.6
6
100 188.4 176.4 12 23.8 4.2 2672.1 410 2262.1 45977.66
150 237 218.4 18.6 22.3 4.2 2672 410 2262 64270.62
0,75
200 290.4 262.8 27.6 31.9 4.2 2667.4 397.4 2270 101559.8
Barg
250 342.6 330 12.6 15.9 4.2 2672.1 410 2262.1 51381.29
300 399 376 23 29.7 4.2 2657.7 372.1 2285.6 102340.1

 Menghitung Q Steam
Q Steam = Ms (Hv – HL)

laju alir
Ms HV HL Q Steam
Tekanan pada alat Hv – HL
(Kg/h) (Kj/Kg) (Kj/Kg) (Kj/h)
(L/Jam)
100 32.4 2687.4 451.3 2236.1 72449.6
150 12 2687.4 451.3 2236.1 26833.2
0,25 Barg 200 10.8 2687.4 451.3 2236.1 24149.9
250 25.2 2687.4 451.3 2236.1 56349.7
300 12 2687.4 451.3 2236.1 26833.2
0,5 Barg 100 14.4 2226.23 2669 2266.8 32641.92
150 16.8 2226.23 2669 2266.8 38082.24
200 25.2 2226.23 2659 2282 57506.4
250 26.4 2226.23 2656 2287.5 60390
300 14.4 2226.23 2662 2276.6 32783.04

0,75 Barg 100 26.4 2700.474 487.958 2212.516 71685.5
150 21.6 2700.474 487.958 2212.516 26550.2 
200 19.2 2700.474 487.958 2212.516 23895.2 
250 39.6 2700.474 487.958 2212.516 55755.4
300

37.2 2700.474 487.958 2212.516 26550.2
 Menghitung Efisiensi dan Steam Economy (SE)
Efisiensi = (Q Feed / Q Steam ) *100
SE = M3 / Ms

Laju Alir
laju alir Massa
Ms Q Feed Q Steam Efisiensi SE
Tekanan pada alat Destilat
(Kg/h) (Kj/h) (Kj/h) (%) (M3/MS)
(L/Jam) (M3)
(Kg/h)
100 8.4 32.4 72927.6 72449.6 100.66 0.26
150 5.8 12 36370.5 26833.2 135.54 0.48
0,25 Barg
200 19.8 10.8 60890.9 24149.9 252.14 1.83
250 25.2 25.2 99347.7 56349.7 176.31 1.00
300 31.2 12 94860.1 26833.2 353.52 2.60
0,5 Barg 100 2 14.4 22038.024 32641.92 67.514484 0.1388889
150 4.2 16.8 28558.656 38082.24 74.992059 0.25
200 6.6 25.2 37469.04 57506.4 65.156296 0.2619048
250 2.4 26.4 51938.64 60390 86.005365 0.0909091
300 1.5 14.4 32303.676 32783.04 98.537768 0.1041667
0,75 Barg 100 12 26.4 45977.66 71685.5 64.13803 0.454545
150 18.6 21.6 64270.62 26550.2 242.0721 0.861111
200 27.6 19.2 101559.8 23895.2 425.0217 1.4375
250 12.6 39.6 51381.29 55755.4 92.15482 0.318182
300 23 37.2 102340.1 26550.2 385.4587 0.61828

 Menghitung U
U = Q Steam / A. ΔTlmtd , A = 0.21 m2
ΔTlmtd = ΔT1 – ΔT2 / ln (ΔT1/ ΔT2)
ΔT1 = T saturated – T7
ΔT2 = T saturated – T11

laju alir
T Saturated T7 ( T11 ( ΔT1 ΔT2 A ΔTlmtd Qsteam U
Tekanan pada alat
( oC) o
C) o
C) (oC) (oC) (m2) (oC) (Kj/h) (kJ/m2.oC.jam)
(L/Jam)
100 35.7 93 70.25 12.95 0.21 33.89 72449.6 10181.15
150 77.7 98 28.25 7.95 0.21 16.01 26833.2 7980.86
0,25 200 84.3 96 21.65 9.95 0.21 15.05 24149.9 7641.40
109.95
Barg
250 66.5 93 39.45 12.95 0.21 23.79 56349.7 11279.44
300 79.9 93 26.05 12.95 0.21 18.74 26833.2 6817.27
100 73.3 96 32.65 9.95 0.21 19.103 32641.92 8136.6666
150 77.3 96 28.65 9.95 0.21 17.681 38082.24 10255.933
0,5 Barg 200 111.4 72 90 33.95 15.95 0.21 23.827 57506.4 11492.609
250 56 88 49.95 17.95 0.21 31.267 60390 9197.1848
300 74.8 92 31.15 13.95 0.21 21.410 32783.04 7291.1835
100 74.2 98 41.85 18.05 0,21 28.30146 71685.5 12061.55
150 75.7 98 40.35 18.05 0,21 27.72095 26550.2 4560.793
0,75
200 116.05 63.1 95 52.95 21.05 0,21 34.58191 23895.2 3290.352
Barg
250 82.1 98 33.95 18.05 0,21 25.16846 55755.4 10548.99
300 59.3 89 56.75 27.05 0,21 40.08267 26550.2 3154.219

3.3 Pemanasan tidak langsung


 Menghitung Q feed
Laju Alir Massa Destilat (M3) = M1 – M2
Q Feed = M1 Cp (T11 – T7) + M3 ( Hv -HL)pada suhu T11

Laju Alir
laju alir Massa ΔTfeed Cpfeed
M1 M2 HV HL Q Feed
Tekanan pada alat Destilat (T11 – (Kg/Kj Hv - HL
(Kg/h) (Kg/h) (Kj/Kg) (Kj/Kg) (Kj/h)
(L/Jam) (M3) T7) (oC) .K)
(Kg/h)
100 223.2 208.8 14.4 1.8 4.193 2639.4 325.9 2313.5 34998.98
150 271.8 265.4 6.4 0.8 4.193 2639.4 325.9 2313.5 15718.13
0,1 Barg 200 324.6 302.8 21.8 2.8 4.192 2639.4 325.9 2313.5 54244.32
250 376.8 354.3 22.5 11 4.199 2659.3 376.3 2283 68771.52
300 433.2 412.5 20.7 10.1 4.199 2659.3 376.3 2283 65630.07
65801.9403
100 183.6 171.6 12 49.7 4.183 2646 343.3 2302.7
6
65096.9853
150 242.4 237.6 4.8 53.3 4.183 2646 343.3 2302.7
6
115841.464
0,2 Barg 200 296.4 273.6 22.8 51 4.182 2643 334.9 2308.1
8
112698.241
250 345.6 327 18.6 48.2 4.182 2638 324.3 2313.7
4
106325.297
300 399.9 380.4 19.5 36.4 4.182 2628 297.2 2330.8
5
100 188.4 172.7 15.7 16.8 4.183 2670.6 405.8 2264.8 48797.06
150 237 211.4 25.6 16.5 4.182 2672.1 410 2262.1 74263.47
0,3 Barg 200 290.4 262.4 28 0.7 4.182 2673.8 414.3 2259.5 64116.12
250 342.6 321.6 21 11.5 4.182 2673.8 414.3 2259.5 63926.16
300 399 376.2 22.8 11.3 4.182 2673.8 414.3 2259.5 70371.98

 Menghitung Q Air Panas


Q Air Panas = Map.Cap.(T8 – T4)
Cp Air
laju alir ΔTair panas
Map Panas T4 T8 Q Air Panas
Tekanan pada alat (T8 – T4)
(Kg/h) (KJ/Kg.K (oC) (oC) (Kj/h)
(L/Jam) (oC)
)
100 10000 2.014 141.8 122.1 -19.7 -396758
150 10000 2.002 150.8 133 -17.8 -356356
0,1 Barg 200 10000 1.999 151.6 136.8 -14.8 -295852
250 10000 2 152.3 135.5 -16.8 -336000
300 10000 1.99 179.6 134.8 -44.8 -891520
0,2 Barg 100 9000 4.216 125.7 113.4 -12.3 -466711.2
150 9000 4.216 125.4 113.5 -11.9 -451533.6
200 9000 4.216 124.1 115 -9.1 -345290.4
250 9000 4.216 123.3 111.2 -12.1 -459122.4
300 9000 4.216 121.6 111.8 -9.8 -371851.2
0,3 Barg 100 10000 1.998 163.3 146 -17.3 -345654
150 10000 1.996 164 145.2 -18.8 -375248
200 10000 1.781 163.6 144.6 -19 -338390
250 10000 1.899 163.4 144.2 -19.2 -364608
300 10000 1.897 163.7 147.2 -16.5 -313005

 Menghitung Efisiensi dan Steam Economy (SE)


Efisiensi = Q Feed / Q Air Panas
SE = M3 / Ms

Laju Alir
laju alir Massa Q Air
Ms Q Feed Efisiensi SE
Tekanan pada alat Destilat Panas
(Kg/h) (Kj/h) (%) (M3/MS)
(L/Jam) (M3) (Kj/h)
(Kg/h)
100 14.4 20.4 34998.98 -396758 8.82 0.71
150 6.4 16.8 15718.13 -356356 4.41 0.38
0,1 Barg 200 21.8 14.4 54244.32 -295852 18.33 1.51
250 22.5 10.8 68771.52 -336000 20.47 2.08
300 20.7 15.6 65630.07 -891520 7.36 1.33
0,2 Barg 100 12 30 65801.94036 -466711.2 14.09907034 0.4
150 4.8 26.4 65096.98536 -451533.6 14.41686407 0.18181818
200 22.8 34.8 115841.4648 -345290.4 33.54899667 0.65517241
250 18.6 37.2 112698.2414 -459122.4 24.54644806 0.5
300 19.5 33.6 106325.2975 -371851.2 28.59350663 0.58035714
0,3 Barg 100 15.7 19.2 48797.06 -345654 14.11731 0.817708
150 25.6 15.6 74263.47 -375248 19.7905 1.641026
200 28 12 64116.12 -338390 18.9474 2.333333
250 21 18 63926.16 -364608 17.53285 1.166667
300 22.8 24 70371.98 -313005 22.4827 0.95

 Menghitung U
U = Q Air Panas / A. ΔTlmtd , A = 0.21 m2
ΔTlmtd = ΔT1 – ΔT2 / ln (ΔT1/ ΔT2)
ΔT1 = T4 – T7
ΔT2 = T8 – T11

laju alir
T7 T11 ( T4 T8 ΔT1 ΔT2 A ΔTlmtd QAir Panas
Tekanan pada alat U (kJ/m2.oC.jam)
( oC) o
C) ( oC) ( oC) (oC) (oC) (m2) (oC) (Kj/h)
(L/Jam)
100 76.2 78 77.1 141.8 65.6 44.1 0.21 54.14 -396758 34896.77
150 77.2 78 77.6 150.8 73.6 55 0.21 63.85 -356356 26577.25
0,1 Barg 200 75.2 78 76.6 151.6 76.4 58.8 0.21 67.22 -295852 20959.45
250 79 90 84.5 152.3 73.3 45.5 0.21 58.30 -336000 27444.51
300 79.9 90 84.95 179.6 99.7 44.8 0.21 68.63 -891520 61859.50
0,2 Barg 100 32.3 82 125.7 113.4 93.4 31.4 0.21 56.87638 -466711.2 39074.81998
150 28.7 82 125.4 113.5 96.7 31.5 0.21 58.1299 -451533.6 36988.88116
200 29 80 124.1 115 95.1 35 0.21 60.1252 -345290.4 27346.93698
250 28.8 77 123.3 111.2 94.5 34.2 0.21 59.32854 -459122.4 36850.67974
300 34.6 71 121.6 111.8 87 40.8 0.21 61.01217 -371851.2 29022.40885
0,3 Barg 100 80.2 97 163.3 146 83.1 49 0,21 64.5559 -345654 25496.84
150 81.5 98 164 145.2 82.5 47.2 0,21 63.21583 -375248 28266.58
200 98.3 99 163.6 144.6 65.3 45.6 0,21 54.86177 -338390 29371.66
250 87.5 99 163.4 144.2 75.9 45.2 0,21 59.22987 -364608 29313.4
300 87.7 99 163.7 147.2 76 48.2 0,21 61.04868 -313005 24414.94

IV. GRAFIK HASIL PERHITUNGAN


4.1 Kalibrasi Laju Alir
Grafik 1. Kalibrasi Laju Alir
4.2 Pemanasan Langsung

Grafik 2. Laju Alir Pemanasan Langsung terhadap Effisiensi

Grafik 3. Laju Alir terhadap Steam Ekonomi

Grafik 4. Laju Alir terhadap U


4.3 Pemanasan Tidak Langsung

Grafik 5. Laju Alir terhadap U

Grafik 6. Laju Alir Umpan terhadap Effisiensi

Grafik 7. Laju Alir Umpan terhadap U pada Pre-Heater

V. PEMBAHASAN

5.1 Pembahasan oleh Novianti (161411023)


5.2 Pembahasan oleh Qubudin Anugrah H. (161411024)

5.3 Pembahasan oleh Ririn Fitiana (161411025)

VI. KESIMPULAN
Dari percobaan yang dilakukan dapat disimpulkan bahwa :
1. Effisiensi terbesar yang didapat sebesar 83.1759% untuk pemanasan langsung dan 91.166%
untuk pemanasan tak langsung.
3. Tekanan dan laju alir umpan terbaik berdasarkan effisiensi yang didapat yaitu 100 L/jam dengan
tekanan 0,75 Barg untuk pemanasan langsung dan 300 L/jam dengan tekanan 0,3 Barg.

DAFTAR PUSTAKA
Geankoplis, Christi J. Transport Processes and Unit Operations : third edition. 1993, 1983,
1978. Prentice-Hall,Inc.
Tim Penyusun Jobsheet Praktikum Pilot Plant. 2013. Falling Film Evaporator. Bandung:
Jurusan Teknik Kimia, Polban

Anda mungkin juga menyukai