LIMIT
FUNGSI ALJABAR
Oleh
Yan Fardian
Lengkap Dengan:
➢ Ringkasan materi
➢ Contoh soal
➢ Soal-soal latihan
RINGKASAN MATERI
A. Defenisi Limit
Defenisi
lim f ( x) L artinya jika x mendekati a (tetapi x a ) maka f (x )
xa
mendekati L .
Catatan:
lim f ( x) L dibaca “limit fungsi f (x ) untuk x mendekati a sama
xa
dengan L”.
mensubstitusi x = a ke fungsi f(x). Jika f(a) hasilnya terdefenisi, maka f(a) adalah
nilai limit yang dicari. Tetapi sebaliknya, apabila f(a) menghasilkan bentuk tak
0
tentu seperti , dan maka perhitungan nilai limit dilakukan dengan cara
0
lain, pemfaktoran, L’Hopital atau perkalian sekawan.
1. Limit Fungsi berbentuk lim f ( x )
x a
Jawab:
lim 3 x 5 3(3) 5 4
x 3
(b) Pemfaktoran
Jika F (x ) dan G (x ) adalah fungsi polinom bernilai nol (0) untuk x = a,
maka:
F ( x) ( x a) f ( x) f ( x) f (a)
lim lim lim
x a G ( x) x a ( x a ) g ( x) x a g ( x) g (a )
2 Contoh
x2 4
Hitunglah lim
x2 x 2
Jawab
x2 4 ( x 2)( x 2)
lim lim lim ( x 2) 2 2 4
x 2 x 2 x 2 x2 x 2
2 5 x
Hitunglah lim
x 1 x 1
Jawab
2 − √5 − 𝑥 2 − √5 − 𝑥 2 + √5 − 𝑥
lim = lim ×
𝑥→1 𝑥−1 𝑥→1 𝑥−1 2 + √5 − 𝑥
(2 − √5 − 𝑥)(2 + √5 − 𝑥)
= lim
𝑥→1 (𝑥 − 1)(2 + √5 − 𝑥)
4 − (5 − 𝑥)
= lim
𝑥→1 (𝑥 − 1)(2 + √5 − 𝑥)
(𝑥 − 1)
= lim
𝑥→4 (𝑥 − 1)(2 + √5 − 𝑥)
1
= lim
𝑥→1 (2 + √5 − 𝑥)
1
=
2 + √5 − 1
1
=
2 + √4
1
=
4
2. Limit Fungsi Berentuk lim f ( x)
x
Menghitung nilai limit suatu fungsi untuk x mendekati tak hingga ( ) dapat
menggunakan cara:
➢ Membagi dengan pangkat tertinggi
➢ Perkalian akar sekawan
Tips:
0, jika m n
ax m bx m 1 cx m 2 ... a
a. lim , jika m n
x px n qx n 1 rx n 2 ...
p
, jika m n
3 Contoh
2 x 2 2 x 1
Hitunglah lim
x 5x 2 3
Jawab
Oleh karena m = n = 2, maka:
2 x 2 2 x 1 2
lim
x 5x 2 3 5
, jika a p
b. lim
x
ax 2
bx c
px 2 qx r
b q
, jika a p
2 a
, jika a p
Contoh
Hitunglah lim ( 2 x 2 5x 6 2 x 2 2 x 1)
x
Jawab
Karena a = p = 2, maka:
52 3
lim ( 2 x 2 5 x 6 2 x 2 2 x 1) 2
x 4
2 2
C. Teorema Limit
Misalkan k konstanta, a, b bilangan real, serta f dan g fungsi-fungsi yang
mempunyai limit di a, maka berlaku teorema-teorema berikut.
a. lim k k
xa
b. lim f ( x ) f ( a )
xa
c. lim k . f ( x) k . lim f ( x)
xa xa
f ( x) lim f ( x)
f. lim xa
xa g ( x) lim g ( x)
xa
g. lim f n ( x) lim f ( x)
x a
x a
n
1
i. lim f ( x) lim 0
x x x
sin ax ax a
1. lim lim
x 0 bx x 0 sin bx b
tan ax ax a
2. lim lim
x 0 bx x 0 tan bx b
sin ax tan ax a
3. lim lim
x 0 sin bx x 0 tan bx b
tan ax a
4. lim
x 0 tan bx b
sin ax a
5. lim
x 0 tan bx b
tan ax a
6. lim
x 0 sin bx b
A. 6 D. 24
B. 16 E. 48
C. 20
Pembahasan
lim 4 x 12 4(2) 12 20
x2
x 2 8 x 20
2. Nilai dari lim ....
x 2 x 2 5x 6
A. 12 D. -10
B. 10 E. -12
C. 2
Pembahasan
x 2 8x 10 ( x 10)( x 2)
lim lim
x 2 x 5x 6 x2 ( x 3)( x 2)
2
x 10
lim
x2 x3
2 10
23
12
1
12
x 2 8 x 20
Jadi, lim 12
x 2 x 2 5x 6
Solusi Alternatif: Dengan L’Hopital
x 2 8 x 10 2x 8
lim lim
x 2 x 5 x 6 x 2 2 x 5
2
2( 2) 8
2( 2) 5
12
1
12
5t 4 4t 2 1
3. Nilai dari lim
t 1 10 t 9t 3
6 Pembahasan
Dengan aturan L’Hopital
5t 4 4t 2 1 20t 3 8t
lim lim
t 1 10 t 9t 3 t 1 1 27t 2
20(1) 3 8(1)
1 27(1)
12
28
3
7
5t 4 4t 2 1 3
Jadi, lim
t 1 10 t 9t 3
7
( x 3) 3 27
4. Tentukan nilai dari lim
x 0 x
Pembahasan
( x 3) 3 27 ( x 3 9 x 2 27 x 27) 27
lim lim
x 0 x x 0 x
x 3 9 x 2 27 x
lim
x 0 x
x( x 9 x 27)
2
lim
x 0 x
lim x 9 x 27
2
x 0
0 2 9(0) 27
27
( x 3) 3 27
Jadi, lim 27
x 0 x
x2 9
5. lim ....
x 3
x 2 16 5
A. 8 D. 5
B. – 3 E. 10
C. – 5
Pembahasan
x2 9 x2 9 x 2 16 5 lim x 2 16 5
lim lim x 3
x 3 x 3
x 2 16 5 x 2 16 5 x 2 16 5
(3) 2 16 5
( x 2 9)( x 2 16 5) 25 5
lim
x 3
( x 2 16 5)( x 2 16 5) 10
( x 2 9)( x 2 16 5)
lim x2 9
x 3 ( x 2 16) 25 Jadi, lim 10
7 x 3
x 2 16 5
( x 2 9)( x 2 16 5)
lim
x 3 x2 9
x 4 2x 1
6. lim .... (UMPTN 2000)
x 3 x3
1 1
A. 7 D. 7
14 7
1 1
B. 7 7
7 E. 14
C. 0
Pembahasan
x 4 2x 1 x 4 2x 1 x 4 2x 1
lim lim
x 3 x3 x 3 x3 x 4 2x 1
( x 4 2 x 1)( x 4 2 x 1)
lim
x 3
( x 3)( x 4 2 x 1)
( x 4) (2 x 1)
lim
x 3
( x 3)( x 4 2 x 1)
( x 3)
lim
x 3
( x 3)( x 4 2 x 1)
1
lim
x 3
x 4 2x 1
1
3 4 2(3) 1
1
2 7
1
7
14
x 4 2x 1 1
Jadi, lim 7
x 3 x3 14
x 3 27
7. Nilai lim ....
x 3 4 x 2 3 x 24
9 2
A. D.
7 9
7 7
B. E.
9 18
2
C.
21
Pembahasan
x 3 27 ( x 3)( x 2 3x 9
lim 2 lim
x 3 4 x 3x 24 x 3 (4 x 9)( x 3)
x 2 3x 9
lim
x 3 4x 9
(3) 3(3) 9
2
4(3) 9
27
21
9
7
Solusi Alternatif: Dengan L’Hopital
x 3 27 3x 2 3(3) 2 9
lim lim
x 3 4 x 3x 24
2 x 3 8 x 3 8(3) 3 7
x 3 27 9
Jadi, lim
x 3 4 x 3 x 24
2
7
x 3 27 9
Jadi, lim
x 3 4 x 3 x 24
2
7
8. Hitunglah nilai lim
x
x 2 x 1
Pembahasan:
lim
x
x 2 x 1 lim x
x 2 x 1
x 2 x 1
x 2 x 1
lim
x 2 x 1 x 2 x 1
x
x 2 x 1
( x 2) ( x 1)
lim
x
x 2 x 1
1
lim
x 2 x 1
x
1
lim x
x
2 1
1 1
x x
0
2
0
Jadi, lim
x
x 2 x 1 0
9
x2
9. Tentukan nilai dari lim
x 0
x 2 12 12
Pembahasan
x2 x2 x 2 12 12
lim lim
x 0 x 0
x 2 12 12 x 2 12 12 x 2 12 12
x 2 ( x 2 12 12 )
lim
x 0
( x 2 12 12 )( x 2 12 12 )
x 2 ( x 2 12 12 )
lim
x 0 ( x 2 12 x) 12
x 2 ( x 2 12 12 )
lim
x 0 x2
lim x 2 12 12
x 0
0 12 12
2 12
4 3
x2
Jadi, lim 4 3
x 0
x 2 12 12
f ( x) f (1)
10. Jika f ( x) 2 x 2 10, maka lim adalah ….
x 3 x3
A. 12 D. 7
B. 15 E. 8
C. 6
Pembahasan
f ( x) 2 x 2 10
f (1) 2(1) 2 10
f (1) 8
Kemudian
f ( x) f (1) 2 x 2 10 8
lim lim
x 3 x3 x 3 x3
2 x 2 18
lim
x 3 x3
x 9
2
lim
x 3 x 3
( x 3)( x 3)
lim
x 3 x3
10 lim ( x 3)
x 3
33
6 f ( x) f (1)
Jadi, lim 6
x 3 x3
4 x 3 5 x 2 3x 6
11. Tentukan nilai dari lim
x 3 x 3 x 2 7 x 6
Pembahasan
Oleh karena pangkat tertinggi pada bagian pembilang dan penyebut sama yaitu 3,
maka cukup perhatikan koefisien-koefisien dari pangkat tertinggi tersebut.
4 x 3 5 x 2 3x 6 4
lim
x 3 x 3 x 2 7 x 6 3
memenuhi.
Pembahasan
13. lim
x
4x 2
8x x 2 1 x 2 x ....
5 D. 1
A.
2 1
B. 2 E. 2
3
C.
2
Pembahasan
lim 4 x 8x x 1 x x
x
2 2 2
lim x 4 x 4 x 0 x lim x
2 2 2
0 x x 2 0 x 1 lim x2 0x x2 x
x x x
4 0 0 0 0 1
2 2 2 1 2 1
1
20
2
3
11
2
Solusi Alternatif
Perhatikan
4x 2 x 2 x 2 2x x x 0
Sehingga:
lim
x
4x 2
8x x 2 1 x 2 x 8
2 4
0
2 1
1
2 1
20
1 3
2 2
3x 2
14. lim ....
x 0 2 sin 2 ( 2 x )
3 3
A. C.
2 4
2 D. 2
B.
3 E. 1
Pembahasan
3x 2 3x x
lim lim .
2
x 0 2 sin ( 2 x ) x 0 2 sin( 2 x ) sin( 2 x )
3 x x
lim . .
x 0 2 sin( 2 x ) sin( 2 x )
3 1 2
. .
2 2 2
3
8
3x 2 3
Jadi, lim
x 0 2 sin 2 ( 2 x ) 8
2 sin x sin 2 x
15. Nilai dari lim ....
x 0 x sin x
A. – 6 D. 4
B. -4 E. 6
C. -
Pembahasan
2 sin x sin 2 x 2 cos x 2 cos 2 x
lim lim
x 0 x sin x x 0 1 cos x
2 sin x 4 sin 2 x
lim
x 0 sin x
2 cos x 8 cos 2 x
lim
x 0 cos x
28
12
1
6
2 sin x sin 2 x
Jadi, lim 6
x 0 x sin x
Kunjungi juga: | http://yan-fardian.blogspot.co.id
LIMIT FUNGSI ALJABAR
Oleh: Yan Fardian
tan 9 x. sin 4 x
16. Hitunglah lim
x 0 x
Pembahasan
Pembahasan
x2 x 1 x 2 x 1 ax 2 ax bx b
lim ax b 4 lim 4
x
x 1 x
x 1
x 2 ax 2 x ax bx 1 b
lim 4
x
x 1
(1 a) x 2 (1 a b) x 1 b
lim 4
x
x 1
Bagi bagian pembilang dan penyebut dengan x, diperoleh:
1 b
(1 a) x (1 a b) x
lim 4
x
1
1
x
(1 a) x (1 a b) 0 1
lim 4 ….. defenisi: lim f ( x) lim 0
x
1 0 x x x
Sehingga diperoleh:
(1 – a) = 0 dan (1 – a – b) = 4
Untuk a 1 0 a 1
13
Untuk 1 a b 4 b 1 a 4 4
Dengan demikian:
a 2 b 2 (1) 2 (4) 2 15
Pembahasan
(1 cos 2 x)(3 cos x) (1 cos 2 x)(3 cos x)
lim lim Konsep:
x 0 x tan 4 x x 0 tan 4 x
x. .4 x tan x
4x ➢ lim 1
x 0 x
(1 cos 2 x)(3 cos x)
lim
x 0 4x 2 sin x
➢ lim 1
x 0 x
2 sin 2 x(3 cos x)
lim ➢ lim k . f ( x) k . lim f ( x)
x 0 4x 2 x 0 x 0
dan n.
Pembahasan
1 sin 3 x m
lim
3 cos 2 x
x
2
n Konsep:
(1 sin x)(1 sin x sin 2 x) m ➢ sin 1
lim 2
x
3(1 sin 2 x) n
2
➢ (a 3 b 3 ) (a b)( a 2 ab b 2 )
(1 sin x)(1 sin x sin 2 x) m
lim ➢ Menyusun Pers. Kuadrat
x
3(1 sin x)(1 sin x) n
2
jika diketahui akar-
1 sin x sin x m2
akarnya.
lim
x
3(1 sin x) n
2
x 2 ( x1 x1 ) x x1 x1 0
14 1 sin sin 2
2 2 m
n
31 sin
2
111 m
3(1 1) n
1 m
2 n
Jadi, m = 1 dan n = 2, sehingga persamaan kuadrat yang akar-akarnya 1 dan 2
adalah:
x 2 ( x1 x1 ) x x1 x1 0 x 2 3x 2 0
sin 2 x
20. Tentukan nilai dari lim
x 0
1 x sin x cos x
Pembahasan
( 1 x sin x cos x)
lim
x 0 x Konsep:
1
sin x x
➢ lim 1
( 1 x sin x cos x) x 0 sin x
lim
x 0 11
1 0 1
2
1
sin 2 x
lim 1
x 0
1 x sin x cos x
5
x 2 115 x 26
21. lim ....
x 2 5
x2 5 x 2
15 A. 3 D. 6
B. 4 E. 7
C. 5
Pembahasan
Misalkan x y 5 , sehingga bentuk semula menjadi:
5
( y 5 ) 2 115 y 5 26 y 2 11y 26
lim lim
y 2 5
( y5 )2 5 y5 2 y 2 y2 y 2
( y 2)( y 13)
lim
y 2 ( y 2)( y 1)
y 13
lim
y 2 y 1
2 13
2 1
5
1 1
A. D.
2 2
1 E. 1
B.
4
1
C.
4
Pembahasan
lim f ( x) 3g ( x) 2 f (a) 3 g (a) 2 ……… (1)
xa
SOAL LATIHAN
A. – 24 D. 10
B. – 14 E. 24
C. – 10
x3 3
2. Nilai lim 2 ....
x 2 x 2 x 8
A. 5 5
D.
B. 8 8
5 8
C. E.
8 5
A. 1 D. 4
B. 2 E. 5
C. 3
x2 x 6
4. lim ....
x 2 x2
A. – 5 D. 5
B. – 2 E. 2
C. – 1
3x 2 5 x 12
5. lim ....
x 3 x2 9
A. 3 13
D.
B. – 3 6
6 13
C. E.
13 6
(3x 1) 2 4
6. lim 2 ....
x 1 x 4 x 5
A. 0 D. 4
B. E. 8
C. 2
17
7. UAN 2002
6x 1
Nilai lim ....
x2 x 4
2
x 2
1 1
A. D.
2 4
1 1
B. E.
4 2
C. 0
8. SPMB 2002
x 2 16
lim ....
x 4
x4
A. D. 1
B. 8 E. 0
C. 4
9. UAN 2002
6 x 2 3x 7
lim ....
x 3 x3
A. 0 3
D.
B. 1 8
1 9
C. E.
8 8
4 x2
10. Nilai dari lim ....
x2
3 x2 5
A. 3 D. 6
B. 4 E. 7
C. 5
4x
11. Nilai dari lim ....
x 0
1 2x 1 2x
A. 2 D. – 1
B. 1 E. – 2
C. 0
x 2x 1
12. lim ....
x 1 x 1
A. 1 1
18 C.
1 2
B.
2 D. – 1
E. 0
( x 3)( x 3 )
13. lim ....
x 1
x 3
A. 0 D. 12
B. 3 E. 15
C. 6
ax b x ) 3
14. Jika lim , maka a b ....
x4 x4 4
A. 3 D. – 1
B. 2 E. – 2
C. 1
ax 2a
15. lim 4, maka nilai a = ….
x2
2x x
A. 2 D. – 1
B. 1 E. – 2
C. 0
3
x2 3 x 1
16. lim ....
x 1 ( x 1) 2
A. 0 1
D.
1 7
B.
3 1
E.
1 9
C.
5
a a b b
17. lim ....
a b
a b
A. 0 D. 3b
B. 3a E.
C. 3
b
Nilai lim
x
x( 4 x 5
4 x 2 3 ....
A. 1
D.
B. 8 2
5 E. 0
C.
4
19
Nilai lim
x
2x 2
5x 6 2 x 2 2 x 1 ....
3 3
A. 2 D. 2
2 4
3 E. 3
B. 2
4
3
C.
2
20. UN 2013
Nilai dari lim (2 x 1) 4 x 2 6 x 5 ....
x
A. 4 1
E.
B. 2 4
C. 1
1
D.
2
1 x2 4 x2
21. Nilai lim ....
x x
A. 0 D. – 1
1 3
B. E.
3 2
1
C.
2
22. UN 20017
A. -6 D. 4
B. -4 E. 6
C. -1
1 cos( x 2)
23. Nilai dari lim ....
x 2 x 2 4x 4
A. 0 D. 2
1 E. 4
B.
4
1
C.
20 2
tan 2 x. sin 2 8 x
24. lim ....
x 0 x 2 sin 4 x
A. 32 D. 8
B. 24 E. 4
C. 16
A. 2 4
D.
B. 1 5
2 E. 0
C.
3
sin 4 x tan 2 3x 6 x 3
lim ....
x 0 2 x 2 sin 3x cos 2 x
A. 0 D. 5
B. 4 E. 7
C. 3
27. UN 2017
1 cos 4 x
Nilai dari lim ....
x 0 2 x sin 4 x
A. 1 1
D.
1 2
B.
2 E. -1
C. 0
sin 2 x tan 4 x
28. lim ....
x 0 5 x tan 3 x
1 3
A. C.
4 4
1 D.
B.
2 E.
21
ax 2 bx x 1
31. Misalkan lim , maka bilangan bulat terbesar yang lebih kecil atau
x4 x 2 16 2
sama dengan a 2b adalah ….
A. – 5 D. 7
B. 2 E. 8
C. 6
cos x sin x tan x
32. lim ....
x 0 x 2 sin x
A. – 1 1
D.
1 2
B.
2 E. 1
C. 0
22
2 x 3 9 x 2 12 x 5 tan 2 ( x 1)
lim ....
x 1 ( x 3 4 x 2 5 x 2) cos 2 ( x 1) sin 2 (3 x 3)
2 2 2 3
A. D.
4 8
2 2 2 1
B. E.
4 3
2 3
C.
8
x 4
lim ....
x 16
2 x 24
2 C. 10
A.
5 D. 12
B. 5 E. 16
x 0 x 0 x 0 2 x 0 h( x )
adalah ….
1 C. 8
A.
2 D. 4
B. 2 E. 16
1
( x 3 1) 2 tan( x 1)
37. Nilai dari lim 1
....
x 1
( x 1) sin( x 1)
2 2
A. 0 1
D. 6
B. 1 2
3 E. 6
C.
2
1 sin 3 2t
38. lim sin 2t cos 2t ....
t 0 t
cos 2t
A. 0 1
D.
B. 1 2
23 E.
C. 2
f ( x) 2 f ( x)
39. Jika lim , maka nilai dari lim adalah ….
x 1 x 3 x 1
2 x 2
A. – 3 D. 2
B. – 2 E. 3
C. 1
1 1 x2
40. Diketahui fungsi f kontinu di x = 2 dan lim 3. Nilai lim 2
x 2 f ( x) x 2 f ( x )
2x 2
adalah ….
A. 8 D. 15
B. 10 2 E. 18
C. 12 3
Kunjungi: http://yan-fardian.blogspot.co.id
24