LIMIT FUNGSI
Oleh
Ririn Setyoningrum, S.Pd
A. Defenisi Limit
Defenisi
lim f (x) L artinya jika x mendekati a (tetapix a ) makaf (x)
xa
mendekati L .
Catatan:
lim f (x) L dibaca “limit fungsif (x) untuk x mendekati a sama
xa
dengan L”.
mensubstitusi x = a ke fungsi f(x). Jika f(a) hasilnya terdefenisi, maka f(a) adalah
nilai limit yang dicari. Tetapi sebaliknya, apabila f(a) menghasilkan bentuk tak
tentu 0
, dan maka perhitungan nilai limit dilakukan dengan cara
seperti 0
lain, pemfaktoran, L’Hopital atau perkalian sekawan.
1. Limit Fungsi
lim f (x)
berbentuk xa
Jawab:
lim 3x 5 3(3) 5 4
x3
(b) Pemfaktoran
Jika dan
F (x) G(x) adalah fungsi polinom bernilai nol (0) untuk x = a,
2
Contoh
Hitunglah x2 4
lim
x2 x2
Jawab
lim x 4 lim (x 2)(x lim (x 2) 2 2 4
2
x2
(c) Perkalian Sekawan
Perkalian sekawan umumnya digunakan untuk menentukan limit fungsi
yang berbentuk akar.
Contoh
Hitunglah lim 2 5 x
x1 x1
Jawab
lim 2 − √5 − 2 − √5 − 2 + √5 − 𝑥
𝑥→1 𝑥 = lim 𝑥 ×
𝑥→1 2 + √5 − 𝑥
𝑥−1 𝑥−1
(2 − √5 − 𝑥)(2 + √5 − 𝑥)
= lim
𝑥→1 (𝑥 − 1)(2 + √5 − 𝑥)
4 − (5 − 𝑥)
= lim
𝑥→1 (𝑥 − 1)(2 + √5 − 𝑥)
(𝑥 − 1)
= lim
𝑥→4 (𝑥 − 1)(2 + √5 − 𝑥)
1
= lim
𝑥→1 (2 + √5 − 𝑥)
1
=
2 + √5 − 1
1
=
2 + √4
1
=
4
1. Limit Fungsi lim f (x)
Berbentuk x
Tips:
jika m n
ax m bx m1 cx m2 0,
... a
a.
lim
, jika m n
x px qx n1 r n2 ...
n
p
x
, jika m n
3
Contoh
Hitunglah lim 2x 2x 1
2
2
x 5x 3
Jawab
Oleh karena m = n = 2, maka:
lim 2x 2x 1
2
x 2
5x 2 3 5
, jika a p
b q
b.
lim
x
ax 2
bx c px 2 qx r jika a p
, jika a p
2a
,
Contoh
Hitunglah
lim 2x2 5x 6 2x2 2x 1)
(
Jawab x
Karena a = p = 2, maka:
3
lim (2x2 5x 6 2x 2 2x 1) 5 2 2
x 2 2 4
C. Teorema Limit
a. lim k k
xa
lim f (x)
f.lim xa
xa g(x)lim g(x)
xa
g.lim f n (x)
xa
lim f (x)
xa
n
4. lim tan ax a
x0 tan bxb
5. lim sin ax a
x0 tan bxb
6. lim tan ax a
x0 sin bxb
5
CONTOH SOAL DAN PEMBAHASAN
1. Nilai dari
lim 4x sama dengan ….
A. 6 12
x2
D. 24
B. 16
E. 48
C. 20
Pembahasan
lim 4x 12 4(2) 12 20
x2
x 2 8x
2. Nilai dari lim ....
x2 20
A. 12 x 2 5x D. -10
6
B. 10 E. -12
C. 2
Pembahasan
x 2 8x 10
lim (x 10)(x 2)
lim
x2 x 2 5x x2 (x 3)(x 2)
6
x 10
lim
x2 x3
2 10
23
12
1
12
x 2 8x 20
Jadi, lim 12
x2 x 2 5x 6
Solusi Alternatif: Dengan L’Hopital
lim x 8x 10 2x 8
2
lim
x2
x 2 5x x2 2x 5
6
2(2) 8
2(2) 5
12
1
12
5t 4 4t 2 1
3. Nilai dari li
m 10 t 9t
3
t
1
6 Pembahasan
Dengan aturan L’Hopital
1
lim 5t 4t
4 2
lim
20t 3 8t
t1
10 t 9t t 1 1 27t 2
3
20(1)3 8(1)
1 27(1)
12
28
3
7
Jadi, li 5t 4 4t 2 1 3
3
m 10 t 9t 7
t
1
lim
x0 (x 3)3 (x 3 9x 2 27x 27)
lim
27 x0 27
x x
lim 3
x0 x 9x 27x
2
x
lim
x0 x(x
2
9x 27)
lim x
x0
x 9x 27
2
02 9(0) 27
27
(x 3)3 27
Jadi, lim
x0 x 27
x2
5. lim ....
x3 9
x 2 16 5
A. 8 D. 5
B. – 3 E. 10
C. – 5
Pembahasan
x2
9 x2 9 x 2 16 5 lim x2 16 5
lim
lim x 2 16 5 x3 x3
x3 x 2 16 5 x 2 16 5
(3)2 16 5
lim (x 2 9)( x 2 16 5) 25
x3
( x 2 16 5)( x 2 16 5) 5
10
lim (x 2 9)( x 2 16 5) x2 9
2
x3
(x 16) Ja x 2 16 5 lim
7 (x 2 9)( x 2 16 5) x3
25 2 di
lim ,
10
x3
x 9
x 4 2x 1
6. lim ......(UMPTN 2000)
x3 x
3
1
A. 7 1
14 D. 7
7
1
B. 7
1
7 E. 14 7
C. 0
Pembahasan
lim x 4 2x 1 x 4 2x 1 x 4 2x 1
lim
x 4 2x 1
x3
x x3 x3
3
lim x 4 2x 1) x 4 2x 1)
( (
x3
(x 3) x 4 2x 1)
(
lim
(x 4) (2x 1)
x3
(x 3) x 4 2x 1)
( (x
lim 3) 2x 1)
x3
(x 3) x 4
(
lim
x3
1 2x 1
x4
1
3 4 2(3) 1
1
2 7
1
7
14
x 4 2x 1 1
Jadi, lim 14 7
x3 x3
9 24 2
A. D.
7 9
7 7
B. E.
9 18
2
C.
21
8
Pembahasan
x3 27
lim (x 3)(x2 3x 9
x3 4x 3x
2 lim
x3 (4x 9)(x 3)
24
x 2 3x 9
lim
x3
4x 9
(3) 3(3) 9
2
4(3) 9
27
21
9
7
Solusi Alternatif: Dengan L’Hopital
Jadi, li x3 27 9
m
x3 4x 2 3x 24 7
x3 27 9
Jadi, lim
x3 4x 2 3x 24 7
8. Hitunglah nilai
lim x2 x1
x
Pembahasan:
lim
x 2 x 1
x x2
x 1 lim
x2
x1
x
x 2 x 1
x2
lim x1
x2 x1
x 2 x 1
x
lim (x 2) (x
x
x 2 x 1
lim 1) 1
x
x 2 x 1
1
lim x
x
12 11
x x
0
2
0
x2
Jadi,
lim x1 0
x
9
9. Tentukan nilai dari lim x2
x0
x 2 12
12
Pembahasan
x2 x 2 12 12
lim lim x2
x0
x 12
2
12 x0 x 12
2
x 2 12 12
12
lim x 2 ( x 2 12 12)
x0
( x 2 12 12)( x 2 12 12)
lim x 2 ( x 2 12 12)
2
x0
(x 12x) 12
lim x 2 ( x 2 12 12)
x0
x2
lim x 2 12 12
x0
0 12 12
212
43
Jadi, lim
x2
43
x0
x 12 12
2
f (x) f
10. Jika f (x) 2x 2 10, maka lim adalah ….
x3 (1)
x3
A. 12
D. 7
B. 15
E. 8
C. 6
Pembahasan
f (x) 2x 2 10
f (1) 2(1)2
10
f (1) 8
Kemudian
2x 2 10
f (x) f (1) 8
lim lim
x3 x x3 x3
3
2x 2
lim
x3 18
x3
lim 2
x3 x 9
x3
lim
x3 (x 3)( x 3)
x3
10 lim (x
3)
x3
33
Jadi, lim f (x) f (1) 6
6 x3 x3
4x 3 5x 2 3x 6
11. Tentukan nilai dari lim
x 3x3 x 2 7x 6
Pembahasan
Oleh karena pangkat tertinggi pada bagian pembilang dan penyebut sama yaitu 3,
maka cukup perhatikan koefisien-koefisien dari pangkat tertinggi tersebut.
lim
x 4x 3 5x 2 3x 6 4
3x3 x 2 7x 6 3
12. Jika
lim (5x2 bx 3 ax2 6x 4) 5, tentukanlah nilai a dan b yang
x
memenuhi.
Pembahasan
b 6 10
b 14
Jadi, nilai a = 5 dan b = -14.
13. lim
x 4x 2
8x
x2 1
x 2 x ....
5
A.
2 D. 1
1
B. 2
E. 2
3
C.
2
Pembahasan
lim
x
4x 2 8x x2 1 x x
2
lim x 4x 4x2 0x lim x2 0x x2 0x 1 lim x2 0x x2 x
2
x x x
4 0 0 0 0 1
2 2 2 1 2 1
1
20
2
3
11 2
Solusi Alternatif
Perhatikan
4x2 x2 x2 2x x x 0
Sehingga:
lim 4x 2
8x x2 1 x x
2
8
0
1 1 3
20
x
24 21 21 2 2
lim 3x 2
lim 3x . x
x0 2sin 2 (2x) x0 2sin( 2x) sin( 2x)
3 x x
lim . .
x0 2 sin( 2x sin( 2x)
)
3 1 2
2 . 2 .2
3
8
3x 2 3
Jadi, lim
x0 2 sin 2(2x) 8
B. – 10 E. 1
C. – 5
Pembahasan
x 2 x 1 x2 x 1 ax2 ax bx b
lim lim
x 1 ax b 4
4 x 1
x
x
x2 ax2 x ax bx 1 b
lim
x 1 4
x
(1 a)x2 (1 a b)x 1 b
lim
x 1 4
x
Bagi bagian pembilang dan penyebut dengan x, diperoleh:
1b
(1 a)x (1 a b) x
lim 4
1
x 1
x
1
(1 a)x (1 a b) 0 ….. defenisi: lim (x)
flim 0
lim
4
x 10
x x x
lim (1 a)x (1 a b) 4
x
Sehingga diperoleh:
Untu
k
13
a 1 0 a 1 (1 – a) = 0 dan (1 – a – b) = 4
Untuk 1 a b 4 b 1 a 4 4
Dengan demikian:
a 2 b2 (1)2 (4)2 15
18. lim (1 cos 2x)(3 cos x)
x0
....
x tan 4x D. 2
A.
1 E. 4
4
1
B.
2
C. 1
Pembahasan
(1 cos 2x)(3 cos (1 cos 2x)(3 cos x)
lim lim Konsep:
x0 x) x tan 4x x0
tan 4x
x. 4x .4x lim tan x 1
x0 x
(1 cos 2x)(3 cos x)
lim lim sin x 1
x0 4x 2 x0 x
2 sin 2 x(3 cos x) lim k. f (x) k.lim f (x)
lim x0x0
2
x0 4x
2 sin x(3 cos x)
2
lim . 2
x0 4 x
1 2
.lim sin x (3 cos x)
2 x0 x2
1
.1.4
2
2
lim 1 sin x m
3
x 3cos x n
2
Konsep:
2
sin 1
(1 sin x)(1 sin x sin 2 x) m 2
lim 2
(a3 b3 ) (a b)(a2 ab b2 )
x 3(1 sin x) n
2
MenyusunPers.
lim (1 sin x)(1 sin x sin x) m
2
n Kuadrat
x 3(1 sin x)(1 sin x)
2 akar-
jikadiketahui
1 sin x sin x 2
m
lim akarnya.
x 3(1 sin x) n
2
x2 (x11 x )x x1 1x 0
14 1 sin sin 2
2 2 mn
3 1 sin
2
111 m
3(1 1) n
1 m
2 n
Jadi, m = 1 dan n = 2, sehingga persamaan kuadrat yang akar-akarnya 1 dan 2
adalah:
x 2 (x x )x x x 0 x 2 3x 2 0
1 1 1 1
lim
( 1 x sin x cos x)
x0 x
1
sin x Konsep:
x
lim ( 1 x sin x cos x) lim 1
x0 x0 sin x
11
101
2
1
sin 2 x
lim 1
x0 1 x sin x cos x
21. 5 x 2 115 x 26 B. 4
lim
x2
5 x2 5 x2 C. 5
15
A. 3
....
D. 6
E. 7
Pembahasan
Misalkan
x y5 , sehingga bentuk semula menjadi:
( y5 )2 115 y5 26 y 11y 26
2
5
lim lim
y2
5 ( y5 )2 5 y5 2
y2 y2 y2
( y 2)( y 13)
lim
y2 ( y 2)( y 1)
y 13
lim
y2 y 1
2 13
21
5
22. Jika
lim f (x) 3g(x) 2 lim 3 f (x) g(x) maka lim f (x).g(x) ....
xa
dan 1,
xa xa
1 1
A. D.
2 2
1
B.
4 E. 1
1
C.
4
Pembahasan
lim f (x) 3g(x) 2
f (a) 3g(a) 2 ……… (1)
xa
f (a) 3g(a) 2 1
f (a) 3g(a) 2
3 f (a) g(a) 1 3 9 f (a) 3g(a) 3
10 f (a) 5
1
f (a)
2
1
Substitusi f (a) ke persamaan (1) diperoleh:
2
f (a) 3g(a) 2
1
3g(a) 2
2
6g(a) 3
16 1
g(a)
2
1 1 1
m f (x).g(x)
Jadi, li
xa
2 2 4
SOAL LATIHAN
1. Nilai dari
lim (2x2 4x 8)
....
A. – 24 x4
D. 10
B. – 14
E. 24
C. – 10
x3 3
2. Nilai lim ....
x2 x 2 2x
8 5
A. 5
D.
B. 8 8
5
C. 8
8 E.
5
3. Nilai dari
lim 2x2 9 ....
x3
A. 1
D. 4
B. 2
E. 5
C. 3
x2 x
4. lim ....
x2 6
x2
A. – 5
D. 5
B. – 2
E. 2
C. – 1
3x 2 5x
12 ....
5. lim
x3
x2 9
A. 3
13
D. 6
B. – 3
13
6 E.
C.
13 6
A. 0
D. 4
B.
E. 8
C. 2
17
7. UAN 2002
1
Nilai lim 62 x ....
x2
x2
x 4
1 1
A. D.
2 4
1
B. 1
4 E.
2
C. 0
8. SPMB 2002
x 2 16
lim ....
x4
x4
A. D. 1
B. 8 E. 0
C. 4
9. UAN 2002
6x 2 3x
lim ....
x3 x 7
3 3
A. 0
D.
B. 1 8
1
C. 9
8 E.
8
4x2
10. Nilai dari lim ....
3 x
2
x2
5
A. 3 D. 6
B. 4 E. 7
C. 5
12. li x 2x 1
m ....
x1
x1
A. 1 1
18 C.
1
B. 2
2
D. –
1
E. 0
13. lim (x 3)( x 3)
....
x1
x 3
A. 0
D. 12
B. 3
E. 15
C. 6
3
14. Jika lim ax b x ) maka a b
x4 x ....
,
A. 3 4 4 D. – 1
B. 2
E. – 2
C. 1
15. lim ax 2a
x2 4, maka nilai a = ….
2x x
A. 2
D. – 1
B. 1
E. – 2
C. 0
16. lim 3 x2 3 x 1
x1 ....
(x 1)2
A. 0 1
D.
1
B. 7
3 1
1 E.
C. 9
5
Nilai lim
x x(4x 5
4x 2 3 ....
A. 1
D.
B. 8 2
5
C. E. 0
4
19
19. UM UGM 2003
Nilai lim
x 2x 2
5x 6 2x 2 2x 1 ....
3
A. 2 3
2 D. 2
4
3
B. 2 E. 3
4
3
C.
2
20.UN 2013
21. Nilai 1 x2 4 x2
lim ....
x
A. 0
D. – 1
x
1
B. 3
3 E.
2
1
C.
2
22.UN 20017
25.UAN 2005
A. 2 3x 4
D.
B. 1 5
2
C. E. 0
3
27.UN 2017
1 cos 4x
Nilai dari lim
....
A. 1 x0 2x sin 4x 1
D.
1
B. 2
2
E. -1
C. 0
21
29. Matdas - UM UGM 2017
3
lim x(2x 2 3x 1) 2
x1 ....
(x 2 1) x 1
A. – 1
3
B. 0 E.
2
1
C.
2
D. 1
30. MAT IPA – SIMAK UI 2012
x
lim ....
x 7
x2 3x
A. 1
D.
2
B.
1
2 E.
C. 0
ax 2 bx x 1
31. Misalkan lim , maka bilangan bulat terbesar yang lebih kecil atau
x4 x2 2
16
sama dengan
a 2b adalah
A. – 5 ….
D. 7
B. 2
E. 8
C. 6
A. – 1 1
D.
1
B. 2
2
E. 1
C. 0
A. 8
D. 5
B. 7
E. 2
C. 6
22
34. TO SBMPTN 2018 _ Wardaya College
2x 3 9x 2 12x 5 tan 2 (x 1)
lim
x1 (x 3 4x 2 5x 2) cos 2 (x 1) sin (3x ....
3)
22 2 3
A. D.
4 8
2 2 2 1
B. E.
4 3
32
C.
8
lim x4
x16 ....
24 x 2
2
A. C. 10
5
D. 12
B. 5
E. 16
(x 1) tan( x
3 2
37. Nilai dari lim ....
x 1)
1 1
(x 2 1) 2 sin( x
A. 0 1) 1
D. 6
B. 1 2
3 E. 6
C.
2
38. lim 1 sin 3 2t sin 2 t cos 2t ....
t0 t cos 2t
A. 0 1
D.
B. 1 2
23
C. 2 E.
39. Jika li f (x) 2 maka nilai dari lim f (x) adalah ….
m , 2x2
x1
x1 x 3
A. – 3 D. 2
B. – 2 E. 3
C. 1
1 1
40. Diketahui fungsi f kontinu di x = 2 dan li
m 3. Nilai lim x2
x2 f (x) x2 f 2
2x 2
(x)
adalah ….
A. 8 D. 15
B. 10 E. 18
2
C. 12
3
Kunjungi:
24