Metode Dalil Tiga Momenpdf

Darmansyah Tjitradi, MT.
METODE DALIL TIGA MOMEN
Dalil tiga momen ini sering pula disebut dengan Metode Clayperon.
Berbeda dengan cara yang terdahulu (Metode Consistent Deformation atau Castigliano) dimana
gaya redundant dicari terlebih dahulu, pada metode ini besaran momen didapatkan terlebih
dahulu. Dengan metode ini kita meninjau 3 momen pada tiga buah titik berturut-turut.
Penurunan rumus dalil 3 momen ini menggunakan Metode Momen Area. Tinjau struktur ABC
yang dibebani gaya-gaya dan mempunyai perletakan yang tidak sama tinggi.
C
A
tAB
h1 h2
A’ tCB
BA
A” BC C’
B
C”
LAB LBC
Jika struktur ABC dipisahkan menjadi bentang AB dan BC, maka pada titik A bekerja gaya
MAB, titik B momen MBA dan MBC serta MCB pada titik C.
q
P3 P2 P1
MAB MBA MBC MCB
A IAB B B IBC C
LAB LBC
Maka diagram momennya dapat dipisahkan menjadi 2 bagian, yaitu akibat beban luar dengan
momen dititik ujung.
Metode Dalil Tiga Momen 1

 Diagram momen akibat beban luar.
I IV
A B B C
a1 AAB ABC a2
Dimana:
a1 = jarak titik berat luas diagram momen ketitik A
a2 = jarak titik berat luas diagram momen ketitik C
AAB = luas diagram momen bentang AB
ABC = luas diagram momen bentang BC
 Diagram momen akibat bekerjanya momen dititik ujung:
MB MB
II V
MA MC
III VI
A B B C
1/3.LAB 1/3.LBC
2/3.LAB 2/3.LBC
Dengan azas kompatibilitas, maka:

BA  BC ................................................................................................................................... (1)
A' A" h1  t AB
BA  
LAB LAB
C ' C" tCB  h2
BC  
LBC LBC
h1  t AB tCB  h2
 ..................................................................................................................... (2)
LAB LBC

Dimana:
tAB adalah besarnya simpangan antara 2 buah garis singgung antara titik A dan B terhadap
titik A (Dalil Momen Area II).
tCB adalah besarnya simpangan antara 2 buah garis singgung antara titik B dan C terhadap
titik C (Dalil Momen Area II).
tAB didapat dari superposisi tiga komponen, yaitu: beban kerja, MA dan MB.
tCB didapat dari superposisi tiga komponen, yaitu: beban kerja, MB dan MC.
Luas II  2  Luas III  1 

 a1  
Luas I
t AB     LAB      LAB 
EI AB EI AB  3  EI AB  3 
1 1
 M B  LAB  M A  LAB
2  2 1 
 a1  
AAB 2
t AB     LAB      LAB 
EI AB EI AB 3  EI AB 3 
M  L2 M  L2
 a1   B AB  A AB ..................................................................................... (3)
AAB
t AB 
EI AB 3EI AB 6 EI AB
Luas V  2  Luas VI  1 
 a2  
Luas IV
tCB     LBC      LBC 
EIBC EIBC  3  EIBC  3 
1 1
 M B  LBC  M C  LBC
2  2 1 
 a2  
ABC 2
tCB     LBC     LBC 
EI BC EI BC 3  EI BC 3 
M  L2 M  L2
 a 2   B BC  C BC .................................................................................. (4)
ABC
t CB 
EI BC 3EI BC 6 EI BC
Persamaan (3) dan (4) dimasukkan ke persamaan (2), maka:

h1 t t h
 AB  CB  2
LAB LAB LBC LBC
h1 1  A a  M  L2 M  L2  1  ABC a2  M B  L2BC M C  L2BC  h2

   AB 1  B AB  A AB      
LAB LAB  EI AB 3EI AB 6EI AB  LBC  EI BC 3EI BC 6EI BC  LBC
h1 A a  M L M L A a  M L M L h
 AB 1  B AB  A AB  BC 2  B BC  C BC  2
L AB EI AB L AB  3EI AB 6EI AB EI BC LBC  3EI BC 6EI BC LBC

M A  L AB M B  L AB M B  LBC M C  LBC A a  A a  h h
     AB 1  BC 2  1  2
6EI AB 3EI AB 3EI BC 6EI BC EI AB L AB  EI BC LBC  L AB LBC
M A  L AB M B  L AB M B  LBC M C  LBC A a  A a  h h
     AB 1  BC 2  1  2
6EI AB 3EI AB 3EI BC 6EI BC EI AB L AB  EI BC LBC  L AB LBC
LAB L L  L 6 AAB a1  6 ABC a2   h h 

MA   2  M B   AB  BC   M C  BC     6  1  2 
EI AB  EI AB EI BC  EI BC EI AB L AB  EI BC LBC   LAB LBC 
atau
L  L  L  L  6A AB a1  6A BC a 2   h h 
MAB   AB   2  MBA   AB   2  MBC   BC   MCB   BC      6 1  2 
 AB 
EI  AB 
EI  BC 
EI  BC 
EI EI L
AB AB  EI L
BC BC   AB
L L BC 
Catatan:
Persamaan ini diturunkan berdasarkan diagram momen positif oleh karena itu:
 Jika momen yang dihasilkan positif maka arah momen ke diagram momen positif.
 h1 dan h2 positif bila diukur kearah atas dari titik B.

Contoh Soal 1:
q P P
EI EI D
A B C
L 1/2.L 1/2.L 1/4.L
1
Diketahui: P  qL
4
Hitung reaksi-reaksi perletakan balok menerus diatas?
Penyelesaian:
Pada perletakan terjepit dapat dianggap sebuah batang dengan perletakan sendi dengan harga
I= ~. Jadi balok ABCD dapat diekivalenkan dengan balok Ao-A-B-C-D.
q P P
I=~ EI EI D
Ao A B C
Lo L 1/2.L 1/2.L 1/4.L
Diagram momen untuk masing-masing bentang dengan kondisi 2 tumpuan (statis tertentu):
1 2
qL
8 1
PL
4
Ao A B C D
1 2 1  4P  2 1
qL      L   PL
8 8  L  2

Bentang Ao-A:
I AoA ~
h1  h2  0
Bentang A-B:
2 1 1
AAB   PL  L  PL2
3 2 3
1
a1  L
2
Bentang B-C:
1 1 1
ABC   PL  L  PL2
2 4 8
1
a2  L
2
Tinjau bentang Ao-A-B:

L  L L  L  6  A AoA  a 1  6  A AB  a 2   h h 
M AoA   AoA   2  M A   AoA  AB   M B   AB      6  1  2 
 AoA 
EI  Aoa
EI EI AB   AB 
EI EI AoA  L AoA  EI AB  L AB   AoA
L L AB 
 PL   1 
2
6  L
 L AoA L AB   L AB  6A AoA a 1   3   2 
 
2M A      M B      
 ~ EI AB   AB 
EI ~ EI 
AB L AB 
2M A  M B  PL ........................................................................................................................... (1)
Tinjau bentang A-B-C:

L  L L  L  6  A AB  a 1  6  A BC  a 2   h h 
M A   AB   2  M B   AB  BC   M C   BC      6  1  2 
 EI AB   EI AB EI BC   EI BC  EI AB  L AB  EI BC  L BC   L AB L BC 
PL
MC  
4
L  L L  L  6  A AB  a 1  6  A BC  a 2 
M A   AB   2  M B   AB  BC   M C   BC    
 EI AB   EI AB EI BC   EI BC  EI AB  L AB  EI BC  L BC 
PL 3
MA  4MB    PL  PL
4 8
9
M A  4  M B   PL ................................................................................................................. (2)
8

Persamaan (1) dan (2) dibuat dalam format matriks:
2 1 MA    1 

1 4  M    9   PL
   B   8 
1
M   2  1   1 
 A      9   PL
MB   1 4   8
M  PL  4  1   1   23 56
 A    9      PL
MB  7  1 2   8    5 28 
q 5  PL P P
23  PL 28 1  PL
56 4
EI EI D
A B C
L 1/2.L 1/2.L 1/4.L
Reaksi Perletakan Balok Menerus:

 Freebody AB:
M B  0
V AB  L  M A  M B  1  q  L2  0
2
23 5
V AB  L  PL  PL  2 PL  0
56 28
q
V AB 
125 P
56
 MA  23
56
 PL MB  5
28
 PL
A B
M VAB VBA
A 0
L
 VBA  L  1  q  L2  M A  M B  0
2
23 5
 VBA  L  2 PL  PL  PL  0
56 28
VBA 
99 P
56


 Freebody BC:
M C 0
VBC  L  PL  MB  MC  0
2
VBC  L  PL  5 PL  1 PL  0
2 28 4
VBC 
3P
7
 MB  5
28
 PL P MC  1  PL
4
B
M
C
B 0
VBC VCB
 VCB  L  PL  MB  MC  0
2
½.L ½.L
5 1
 VCB  L  PL  PL  PL  0
2 28 4
VCB 
4P
7

P 
125
VA  VAB 
56
P 
99 3 123
VB  VBA  VBC  P P 
56 7 56
P 
4 88
VC  VCB  VCD  PP 
7 56
q 5  PL P P
23  PL 28 1  PL
56 4
EI EI D
A B C
L 1/2.L 1/2.L 1/4.L
125 123 88
VA  P VB  P VC  P
56 56 56

Gambar Momen, Lintang, dan Normal
11,50
 PL
56
23
 PL 
2
PL
56 56 14
10  PL
 PL 56
56
A B C D
Bidang Momen
125
 P 24 24
56  P  P P P
56 56
A B C D
32 32
 P  P
99 56 56
 P
56
Bidang Lintang
A B C D
Bidang Normal

Contoh Soal 2:
q = 1,0 t/m
2EI B EI
A C
L = 6,0 m L = 6,0 m
Hitunglah reaksi-reaksi perletakan dengan metode dalil 3 momen!
Penyelesaian:
Untuk menyelesaikan persoalan ini struktur dapat dianggap sebagai berikut:
q = 1,0 t/m
I=~ 2EI B EI
Ao A  C
Lo L = 6,0 m L = 6,0 m
Diagram momen untuk masing-masing bentang dengan kondisi 2 tumpuan (statis tertentu):
1 2 1 2
qL qL
8 8
Ao A B C
AAB ABC
3 8
 
A AB  2  1 qL2  L  1 qL3
12
A BC  2  1 qL2  L  1 qL3
3 8 12

L  L L  L  6  A AoA  a 1  6  A AB  a 2   h h 
M AoA   AoA   2  M A   AoA  AB   M B   AB      6  1  2 
 EI AoA   EI Aoa EI AB   EI AB  EI AoA  L AoA  EI AB  L AB   L AoA L AB 
1  1 
6   qL3    L 
L  L L   L  6  AAoA  a1    2   6  0   
 
12
MAoA   AoA   2  MA   AoA    MB    
 ~   ~ 2EI   2EI  ~ 2 EI  L  L 
1 6EI 1
MA  MB    qL2 ..................................................................................................... (1)
2 2 8
L

L  L L  L  6  A AB  a 1  6  A BC  a 2   h h 
M A   AB   2  M B   AB  BC   M C   BC      6  1  2 
 EI AB   EI AB EI BC   EI BC  EI AB  L AB  EI BC  L BC   L AB L BC 
MC  0
1  1  1  1 
6   qL3    L  6   qL3    L 
 L 
MA  
 L
  2  MB  
L L
   MC       12   2    12   2   6   
2EI  L EI  L L L
 2EI   2EI EI   EI   
MA 6EI 3
 3  MB  2    qL2 ............................................................................................... (2)
2 2 8
L
Karena titik B mengalami pergeseran maka perlu persamaan geser.

Freebody AB:
 MA  0
MA q = 1,0 t/m
2 MB
 VBA  L  1  q  L  MA  MB  0
2 A B
 M  MB  1
VBA   A   qL VAB VBA
 L  2
L = 6,0 m
Freebody BC:
 MC  0 q = 1,0 t/m
MB MC = 0
VBC  L  MB  1  q  L2  0 B
2 C
 M  1 VCA
VBC    B   qL VBC
 L  2
L = 6,0 m

Pada titik B:
VBA  VBC  0
 MA  MB  1  M  1
   qL    B   qL  0
 L  2  L  2
MA  2MB  qL2 ................................................................................................................... (3)
Dari persamaan (1) s.d. (3) disusun dalam bentuk matriks:

1 1
MA  M B  x   qL2
2 8
MA 3
 3  M B  2  x   qL2
2 8
M A  2M B  qL2
6 EI
misal: x 
L2
1,0 0,5 1,0  M A    0,125 
0,5 3,0  2,0  M    0,375qL2
   B  
1,0  2,0   
0   x    1,0 
M A    4  2   21 
21
   15  qL   qL2 1  6 2
 B      4
8  
M 7,50 , dimana:
 x   51  9  12,75 9 9
   16  
6 EI
x
L2
x  L2  12,75  6 2

6EI

6EI

76,50
EI


Contoh Soal 3:
Hitunglah reaksi-reaksi struktur dibawah ini dengan Metode dalil tiga momen, beban P = 5 ton
bekerja pada titik D.
P = 5 ton

D
1,5 m
3EI B
A
4,0 m
5EI
C
6,0 m 3,0 m
Penyelesaian:
Pv = 3 ton
MBD = 6 tm
Ph = 4 ton
I=~ B
Ao A v
B’
 C h C”
h
v  v s
s
C’
v  
4
h  
3
5
s  
3

Karena pada batang tidak terdapat beban maka luas diagram momen tidak ada.

L  L  L  L  6  A AoA  a 1  6  A AB  a 2   h h 
M AoA   AoA   2  M AAo   AoA   2  M AB   AB   M BA   AB      6  1  2 
 AoA 
EI  Aoa 
EI  AB 
EI  AB 
EI EI AoA  L AoA  EI AB  L AB   AoA
L L AB 
L  L   L  L   
M AoA   AoA   2  M AAo   AoA   2  M AB     M BA   6  0  v 
 ~   ~   3EI  3EI  L
4  MAB  2  MBA  EI   ......................................................................................................... (1)

L  L  L  L  6  A AB  a 1  6  A BC  a 2   h h 
M AB   AB   2  M BA   AB   2  M BC   BC   M CB   BC      6  1  2 
 AB 
EI  AB 
EI  EI BC   EI BC  EI AB  L AB  EI BC  L BC   AB
L L BC 
MCB  0
 L   L   Ls   Ls   v s 
M AB     2  M BA     2  M BC     M CB     6    
 3EI   3EI   5EI   5EI   L Ls 
2  MAB  4  MBA  2  MBC  3EI   ........................................................................................ (2)
Pada titik kumpul B:
MBD = 6 tm
MBA
B
MBC
 MB  0
 MBD  MBA  MBC  0
 MBA  MBC  6 ............................................................................................................... (3)

 Freebody AB:
 MB  0 MAB MBA
VAB  L  MAB  MBA  0 A B

  MAB  MBA  VAB VBA
VAB   
 6  L = 6,0 m
 Freebody BC: MBC
 MB  0 B
 VCB  Lh  MBC  0
M
VCB   BC
3
C
 Lihat seluruh konstruksi:
V  0 Lh = 3 m
VCB
VAB  VCB  3  0
  MAB  MBA  MBC
  3  0
 6  3
 MAB  MBA  2  MBC  18 ............................................................................................ (4)
Dari persamaan (1) dan (2) didapat:

4  MAB  2  MBA  EI   ___ x 3 ............................................................................................ (1)
2  MAB  4  MBA  2  MBC  3EI   ........................................................................................ (2)
14  MAB  10  MBA  2  MBC  0 ............................................................................................. (5)

 MBA  MBC  6 ............................................................................................................... (3)
 MAB  MBA  2  MBC  18 ............................................................................................ (4)
14  MAB  10  MBA  2  MBC  0 ....................................................................................... (5)

 0  1,0 1,0  MAB   6,0
 1,0 1,0 2,0  M     18 
   BA   
 14   
10 2,0 MBC   0 
1
MAB   0  1,0 1,0   6,0
     
MBA    1,0 1,0 2,0    18 
M   14 10 2,0  0 
 BC    
MAB    18 12  3  6,0   2,0 

  1      18     4  tm
MBA    30  14  1    3
M   54  24  14  1  0   22 
 BC       3
 4 
  MAB  MBA   2  3 
  ton 
5
VAB   
  
 6   6  9
 
VCB   BC   ton 

M 22
3 9
HA   4,0 ton 
P = 5 ton

D
MAB = 2 tm 1,5 m
MBD = 6 tm
MBA = 4/3 tm
HA = 4,0 ton 3EI B MBC = 22/3 tm
A
4,0 m
5EI
5
VAB   ton
9 
C
6,0 m 3,0 m
22
VCB   ton
9

Contoh Soal 4:
Balok ABC dengan kekakuan dan beban seperti tergambar dibawah ini. Analisalah reaksi balok
tsb. dengan menggunakan Dalil 3 Momen, kemudian gambarkan bidang Momen, dan
Lintangnya.
M = 10 tm
EI C 2 EI
B
A
2,0 m 2,0 m
Penyelesaian:
EI C 2EI I=~
A  B Bo
2,0 m 2,0 m Lo
Karena pada batang tidak terdapat beban maka luas digram momen tidak ada.
Tinjau bentang A-C-B:

L  L  L  L  6  AAC  a1  6  ACB  a 2   h h 
MA   AC   2  MCA   AC   2  MCB   CB   MB   CB      6  1  2 
 EI AC   EI AC   EI CB   EI CB  EI AC  LAC  EI CB  LCB   LAC LCB 
MA  0
2  2   2   
2  MCA     2  MCB     MB     6  
 EI   2EI   2EI  2 2
4  MCA  2  MCB  MB  6    EI ............................................................................................ (1)
Tinjau bentang C-B-Bo:

L  L L  L  6  ACB  a1  6  ABBo  a 2   h h 
MCB   CB   2  MB   CB  BBo   MBo   BBo      6  1  2 
 EI CB   EI CB EI BBo   EI BBo  EI CB  LCB  EI BBo  LBBo   LCB LBBo 
 2   2 Lo   Lo    
MCB     2  MB      MBo     6    0
 2EI   2EI ~   ~  2 

MCB  2  MB  3    EI ... x 2
2  MCB  4  MB  6    EI .......................................................................................... (2)
Dari persamaan (1) dan (2) didapat:

4  MCA  2  MCB  MB  6    EI ................................................................................ (1)
2  MCB  4  MB  6    EI .......................................................................................... (2)
+
4  MCA  4  MCB  5  MB  0 ...................................................................................... (3)
Pada titik kumpul C:

M = 10 tm
M = 10 tm
MCA C
MCB
 MC  0
 MCA  MCB  10  0
MCA  MCB  10 ............................................................................................................. (4)
Freebody AC: MCA

 MC  0 A C
VAC  2  MCA  0 VAC VCA
  MCA  2,0 m
VAC   
 2 

Freebody BC:
MCB MB
 MC  0
C B
 VBC  2  MCB  MB  0
VCB VBC
 M  MB 
VBC   CB  2,0 m
 2 
 Lihat seluruh konstruksi:
V  0
VAC  VBC  0
 MCA  MCB  MB 
 0
2  2 
 MCA  MCB  MB  0 ............................................................................................... (5)

4  MCA  4  MCB  5  MB  0 ................................................................................ (3)
MCA  MCB  10 ....................................................................................................... (4)
 MCA  MCB  MB  0 ............................................................................................... (5)
4 4 5  MCA   0 
 1  1 0   M    10
   CB   
  
 1 1  1  MB   0 
1
MCA  4 4 5   0 
     
MCB   1  1 0    10
 M  1 1  1  0 
 B     
1 1 5 
MCA   18 2 18   0   5
     
MCB    118  12 5 18    10   5
M   1     
 B   9 0 4   0   0 
 9

Reaksi Perletakan:
  MCA    5 
VAC      2,5 ton 
 2   2 
 V  0        VBC  VAC  2,5 ton 
MB  VAC  4  M  2,5  4  10  0 tm

M = 10 tm
5 tm 5 tm MB = 0
EI C 2 EI
B
A
2,0 m 2,0 m
VA = 2,50 t VB = 2,50 t
-5 tm
A C B
+5 tm
Bidang Momen
A C B
-2,5 ton -2,5 ton
Bidang Lintang
A C B
Bidang Normal

Contoh Soal 5:
Balok ABC dengan kekakuan dan beban seperti tergambar dibawah ini.
Analisalah reaksi balok tsb. dengan menggunakan Dalil 3 Momen, kemudian
gambarkan bidang Momen, dan Lintangnya.
M = 10 tm
2EI EI
C
A B
2,0 m 2,0 m
Penyelesaian:
M = 10 tm
2EI EI Io = ~
C Co
A B
2,0 m 2,0 m Lo
Karena pada batang tidak terdapat beban maka luas diagram momen tidak ada (A =0) dan tidak
terjadi perpindahan pada tumpuan (h1 = h2 = 0)

L  L  L  L  6  AAB  a1  6  ABC  a 2   h h 
MA   AB   2  MBA   AB   2  MBC   BC   MC   BC      6  1  2 
 EI AB   EI AB   EI BC   EI BC  EI AB  LAB  EI BC  LBC   LAB LBC 
MA  0
 2   2   2 
2  M BA     2  M BC     M C     0
 2EI   EI   EI 
2  M BA  4  M BC  2  M C  0 ................................................................................................... (1)

Tinjau bentang B-C-Co:
MCO = 0
L  L L  L  6  ABC  a1  6  ACCo  a 2   h h 
MBC   BC   2  MC   BC  CCo   MCo   CCo    6 1  2 
 EI BC   EI BC EI CCo


 EI
 CCo

 EI BC  LBC  EI CCo  LCCo   LBC Lo 
 2   2 L  L 
M BC     2  M C    o   M Co   o   0
 EI   EI ~  ~
2  M BC  4  M C  0 ................................................................................................................. (2)

M = 10 tm
M = 10 tm
MBA
MBC
B
M B 0
 M BA  M BC  10  0
M BA  M BC  10 ................................................................................................................ (3)

2  M BA  4  M BC  2  M C  0 ................................................................................................... (1)
2  M BC  4  M C  0 ................................................................................................................. (2)
M BA  M BC  10 ................................................................................................................ (3)
2 4 2  M BA   0 
0 2 4   M    0 
   BC   
1  1 0  M C   10
1
 M BA  2 4 2  0 
     
M BC   0 2 4   0 
 M  1  1 0  10
 C    
1
 M BA   5
1 3  0
10 5     6,0
       
M BC    5
1 1
10
2 
5
  0    4,0 tm
 M   1 10  2,0
 C   10 3
10
1
5     

Reaksi Perletakan:
Freebody AB: MBA
MB  0 A B
VAB  2  M BA  0
VAB VBA
 M BA
 3,0 ton 
6,0
VAB   2,0 m
2 2
 M BA
 3,0 ton 
6,0
VBA  
2 2
 Freebody BC:
 MC  0 MBC MC
 VBC  2  M BC  M C  0
B C
  M BC  M C    4  2 
VBC     3,0 ton  VBC VCB
 2   2 
VCB  3,0 ton  2,0 m
 Tumpuan A: VBA VBC

M A  0 tm
VA  VAB  3,0 ton 
 Tumpuan B: B
V B  0    VB
VB  VBA  VBC  0
VB  3,0  3,0  0 ton
 Tumpuan C:
M C  2,0 tm ()
VC  VCB  3,0 ton 
Lihat seluruh konstruksi: M = 10 tm

MC
V  0
V A  VB  VC  0
 3,0  0  3,0  0 .... ok! VC
VA VB
2,0 m 2,0 m

M = 10 tm
6,0 tm 4,0 tm 2,0 tm
2EI EI
C
A B
VC  3,0 ton
VA  3,0 ton VB  0
2,0 m 2,0 m
6,0 tm
 2,0 tm

A B C
-
4,0 tm
Bidang Momen
3,0 ton 3,0 ton

3,0 ton 3,0 ton
 
A B C
Bidang Lintang
A B C
Bidang Normal

Contoh Soal 6:
B C
EI Data :
Titik A : Jepit
4m 2EI
Titik C : Sendi
A 4m
Karena salah dalam pelaksanaan titik C mengalami penurunan sebesar 10 cm,

analisislah gaya-gaya dalam portal diatas dengan Metode Dalil 3 Momen
(misal: EI = 17280 kg.m2).
Penyelesaian:
Titik C mengalami penurunan sebesar 10 cm
I= ~. Jadi balok ABCD dapat diekivalenkan dengan portal Ao-A-B-C.
B C
EI
v =10 cm
4m 2EI C’
I= ~
Ao
4m

Karena pada batang tidak terdapat beban maka luas digram momen tidak ada.

L  L L  L  6  AAoA  a1  6  AAB  a 2   h h 
MAoA   AoA   2  MA   AoA  AB   MB   AB      6  1  2 
 EI AoA   EI Aoa EI AB   EI AB  EI AoA  LAoA  EI AB  LAB   LAoA LAB 
L  L 4   4 
M AoA   AoA   2  M A   AoA    MB   0
 ~   ~ 2EI   2EI 
4  MA  2  MB  0 .................................................................................................................. (1)

L  L L  L  6  AAB  a1  6  ABC  a 2   h h 
MA   AB   2  MB   AB  BC   MC   BC      6  1  2 
 EI AB   EI AB EI BC   EI BC  EI AB  LAB  EI BC  LBC   LAB LBC 
Titik C sendi, maka: MC  0
 4   4 4   0,10 
MA     2  MB      0  6  0 
 2EI   2EI EI   4 
2  MA  12  MB   0,30  EI ................................................................................................. (2)

2

4 2  M A    0  
2 12  M    0,30   EI
   B   2

1
M A  4 2   0 
     0,30   EI
M B  2 12  2 
M A  1  12  2   0   1  0,30
      0,30   EI 
    EI
M B  44  2 4    2
 44   0,6 

Jika EI = 17280 kg.m2, maka:
M A   117,8184
   kg.m
M B    235,636 
M BC  Vc  4
 235,636  Vc  4

Vc  58,9090 kg 
M BA  H A  4  M A
 235,636  H A  4  117,8184
H A  88,3636 kg 
VA  VC
VA  58,9090 kg 
M BC  235,636 kg.m
H C  88,3636 kg
B C
EI
M BA  235,636 kg.m
VC  58,9090 kg
4m 2EI
A
H A  88,3636 kg M A  117,8184 kg.m
4m
VA  58,9090 kg

- 235,636 kg.m
- 235,636 kg.m B
C
Bidang Momen
A
+ 117,8184 kg.m
+ 58,9090 kg + 58,9090 kg
- 88,3636 kg B
C
Bidang Lintang
A
- 88,3636 kg A
- 88,3636 kg - 88,3636 kg
- 58,9090 kg B
C
Bidang Normal
A
- 58,9090 kg A

Contoh Soal 7:
B C
EI Data :
Titik A : Jepit
4m 2EI
Titik C : Sendi
A 4m
Karena salah dalam pelaksanaan titik C mengalami translasi kekanan sebesar 10 cm,
analisislah gaya-gaya dalam portal diatas dengan Metode Dalil 3 Momen (misal: EI =
17280 kg.m2).
Penyelesaian:
Titik C mengalami translasi kekanan sebesar 10 cm
I= ~. Jadi portal ABC dapat diekivalenkan dengan portal Ao-A-B-C.
h =10 cm h =10 cm
B B’ C C’
EI
4m 2EI
I= ~
Ao
4m


MAoA   AoA   2  MA   AoA  AB   MB   AB      6  1  2 
 EI AoA   EI Aoa EI AB   EI AB  EI AoA  LAoA  EI AB  LAB   LAoA LAB 
L  L 4   4    0,10 
M AoA   AoA   2  M A   AoA    MB     6  0 
 ~   ~ 2EI   2EI   4 
4  MA  2  MB   0,30  EI .................................................................................................. (1)

2

L  L L  L  6  AAB  a1  6  ABC  a 2   h h 
MA   AB   2  MB   AB  BC   MC   BC      6  1  2 
 EI AB   EI AB EI BC   EI BC  EI AB  LAB  EI BC  LBC   LAB LBC 
Titik C sendi, maka: MC  0
 4   4 4   0,10 
MA     2  MB      0  6    0
 2 EI   2 EI EI   4 
2  MA  12  MB   0,30  EI ................................................................................................. (2)

2
 0,30 
4 2  M A   2
 
2 12 M   0,30   EI
   B  
 2 
1  0,30 
M A  4 2   2
 
     0,30   EI
 B 
M 2 12 
 2 
 0,30 
M A  1  12  2   1  2,10
      0,30 2   EI     EI
M B  44  2 4    44   0,9 
 2

MA   824,7276
   kg.m
MB   353,4544
M BC  Vc  4
 353,4544  Vc  4

Vc  88,3636 kg 
M BA  H A  4  M A
 353,4544  H A  4  824,7276
H A  294,5455 kg 
VA  VC
VA  88,3636 kg 
M BC  353,4544 kg.m
HC  294,5455 kg
B C
EI
M BA  353,4544 kg.m
VC  88,3636 kg
4m 2EI
A
MA  824,7276 kg.m
HA  294,5455 kg
4m
VA  88,3636 kg

+ 353,4544 kg.m
+ 353,4544 kg.m B
C
Bidang Momen
A
- 824,7276 kg.m
- 88,3636 kg - 88,3636 kg
+ 294,5455 kg B
C
Bidang Lintang
A
+ 294,5455 kg A
+ 294,5455 kg + 294,5455 kg
B
+88,3636 kg
C
Bidang Normal
+88,3636 kg
A

Contoh Soal 8:
Sebuah konstruksi portal ABCD dengan tumpuan pada titik B adalah Sendi, dan titik A
adalah Jepit. Karena salah dalam pelaksanaan titik A bergeser kekiri sebesar 10 mm.
Hitunglah reaksi perletakan dan gambarkan gaya-gaya dalam struktur portal dengan
Metode Dalil 3 Momen (EI = 17280 kg.m2).
P = 2,0 ton
2EI D C
B
2EI 4m
4m A 2m
Penyelesaian:
Struktur portal di modifikasi menjadi 2 bagian, yaitu:
1. Portal akibat beban terpusat saja, titik A tidak bergeser.
P = 2,0 ton
2E D C
B I
2EI 4m
4m A 2m
2. Portal akibat pergeseran titik A kekiri sebesar 10 mm, beban luar tidak ada.
2E D C
B I
2EI 4m
4m A 2m

1. Portal akibat beban terpusat saja, titik A tidak bergeser.
P = 2,0 ton
2E D C
B I
2EI 4m
4m A 2m
I= ~. Jadi portal ABCD dapat diekivalenkan dengan portal Ao-A-B-C-D.
P = 2,0 ton
2E D C
B I
2EI 4m
I= ~ Lo
Ao
4m 2m

Tinjau bentang B-D-A:

MB = 0 (sendi), h1 = h2 = 0 (tidak mengalami deformasi)
ABD = ADA = 0, a1 = a2 = 0 (tidak ada beban pada batang)
L  L  L  L  6  ABD  a1  6  ADA  a 2   h h 
MB   BD   2  MDB   BD   2  MDA   DA   MA   DA      6  1  2 
 BD 
EI  BD 
EI  DA 
EI  DA 
EI EI BD  L BD  EI DA  L DA   BD
L L DA 
 4   4   4 
2  M DB     2  M DA     MA   0
 2EI   2EI   2EI 
2  MDB  2  MDA  MA  0 ..................................................................................................... (1)
Tinjau bentang D-A-Ao:

h1 = h2 = 0 (tidak mengalami deformasi)
ADA = AAAO = 0, a1 = a2 = 0 (tidak ada beban pada batang)
6  AAAO  a 2 
   6  ADA  a1  
L  L LAAO   LAA   h h 
MDA   DA   2  MA   DA  M    6  1  2 
 
O
  O   EI DA  LDA  EI AAO  LAAO
AA
 EI DA   EI DA EI AAO   EI AA O   LDA LAAO 
 4   4 LO   LO 
M DA     2  MA      M AAO   0
 2EI   2EI ~   ~ 
M DA  2  M A  0 ...................................................................................................................... (2)
Pada titik kumpul D:
MDB D 4000 Kg.m
MDA
M D 0
MDB  MDA  4000  0
M DB  M DA  4000 .................................................................................................. (3)

 2 2 1 MDB   0 
 0 1 2  M    0 
   DA   
 1 1 0  MA   4000
1
MDB   2 2 1  0 
     
MDA    0 1 2   0 
 M   1 1 0  4000
 A    
MDB   2 1 3  0   12000
  1     1  
MDA      2 1  4   0     16000 kg.m
M  7
 1  4 2    7   8000 
 A  4000  

2. Portal akibat pergeseran titik A kekiri sebesar 10 mm, beban luar tidak ada.
2E D C
B I
2EI 4m
4m A 2m
I= ~. Jadi portal ABCD dapat diekivalenkan dengan portal Ao-A-B-C-D.
2E D C
B I
2EI 4m
0,01 m
A’ A
I= ~ Lo
Ao
4m 2m

Tinjau bentang B-D-A:

MB = 0 (sendi),
L  L L  L  6  ABD  a1  6  ADA  a 2   h h 
MB   BD   2  MD   BD  DA   MA   DA      6  1  2 
 BD 
EI  BD
EI EI DA   DA 
EI EI BD  L BD  EI DA  L DA   BD
L L DA 
 4 4   4    0,01
2  MD      MA     6  0 
 2EI 2EI   2EI   4 
8  M D  2  M A  0,015  EI .................................................................................................. (1)
Tinjau bentang D-A-Ao:

L  L LAAO   LAA  6  ADA  a1  6  AAAO  a 2   h h 
MD   DA   2  MA   DA  M  O 
   6 1  2 
 EI DA   EI DA EI AA
 O


AA O  EI AA 
 O 
EI DA  LDA  EI AAO  LAAO  
 LDA LAAO 
 4   4 L  L    0,01 
MD     2  MA    O   M AAO   O   6    0
 2EI   2EI ~   ~   4 
2  M DA  4  M A  0,015  EI .................................................................................................... (2)

8 2 MD   0,015
2 4  M    0,015  EI
   A  
1
MD  8 2  0,015
      EI
MA  2 4  0,015
MD  1  4  2  0,015 1  0,045
       EI     EI
MA  28  2 8   0,015 14  0,075

MD  1  0,045 8640  0,045
      17280    kg.m
MA  14  0,075 7  0,075
atau
MDB   0,045
  8640  
 DA 
M    0,045 kg.m
M  7  0,075
 A  

Momen akibat beban luar:
MDB   12000
  1  
MDA     16000 kg.m
M  7   8000 
 A  
Momen akibat pergeseran titik A:

MDB   0,045
  8640  
MDA     0,045 kg.m
M  7  
 A  0,075
Momen total akibat beban luar dan pergeseran tumpuan A:

MDB   12000  0,045  12388,80  1769,8285714
  1   8640   1    
MDA     16000    0,045    15611,20   2230,1714286 kg.m
M  7   8000  7  0,075 7   7352   1050,2857143
 A        
VB 
MDB 1769,8285714
LDB

4
 442,4571429 kg  
VA  VB  P 
1769,8285714
4

 2000  2442,4571429 kg 
 820,1142857 kg 
MDA MA 15611,20 7352 22963,20
HA     
LDA LDA 28 28 28
HB  HA  820,1142857 kg 
1769,828 kg.m 4000 kg.m P = 2,0 ton

HB = 820,114 kg
2EI D C
B
2230,171 kg.m
VB = 442,457 kg 2EI 4m
A
HA = 820,114 kg
MA = 1050,286 kg.m
VA = 2442,457 kg
4m 2m

- 4000 kg.m
- 1769,828 kg.m
B
+2230,171 kg.m D C
Bidang Momen
A
- 1050,286 kg.m
+ 2000 kg + 2000 kg
B D C
- 820,114 kg
- 442,457 kg - 442,457 kg
Bidang Lintang
A - 820,114 kg
+ 820,114 kg + 820,114 kg
C
B D - 2442,457 kg
Bidang Normal
A - 2442,457 kg

Contoh Soal 9:
Sebuah konstruksi portal ABC dengan tumpuan pada titik A adalah Jepit, dan titik C
adalah Roll. Karena salah dalam pelaksanaan titik A mengalami penurunan sebesar 10
mm. Hitunglah reaksi perletakan dan gambarkan gaya-gaya dalam struktur portal
dengan Metode Dalil 3 Momen (EI = 17280 kg.m2).
B EI
C
2EI 4m
A 4m
Penyelesaian:
I= ~. Jadi portal ABC dapat diekivalenkan dengan portal Ao-A-B-C.
 
B EI
0,01 m
C C
B’
2EI 4m
A
0,01 m
A’ I=~
Lo
Ao
4m


MAoA   AoA   2  MA   AoA  AB   MBA   AB      6  1  2 
 EI AoA   EI AoA EI AB   EI AB  EI AoA  LAoA  EI AB  LAB   LAoA LAB 
L  L 4   4    
M AoA   o   2  M A   o    M BA     6  0 
 
~  ~ 2 EI   2 EI   4 
8  M A  4  M BA  3    EI  0 ............................................................................................... (1)

L  L  L  L  6  AAB  a1  6  ABC  a 2   h h 
MA   AB   2  MBA   BA   2  MBC   BC   MC   BC      6  1  2 
 AB 
EI  BA 
EI  BC 
EI  BC 
EI EI AB  L AB  EI BC  L BC   AB
L L BC 
 4   4   4      0,01
MA     2  M BA     2  M BC     0  6   
 2EI   2EI   2EI   4 4 
4M A  8  M BA  16  M BC  3    EI  0,03 EI ........................................................................ (2)
B MBC
MBA
M B 0
M BA  M BC  0 .................................................................................................................. (3)

 Freebody AB:
 MB  0 HBA B
HAB  4  MA  MBA  0 MBA
 M  MBA 
HAB  A 
 4 
4,0 m
 Kontrol seluruh konstruksi: MA

HAB
H  0 A
HAB  0
 MA  MBA 
 0
 4 
MA  MBA  0 ...................................................................................................................... (4)

8 4 0 3   M A   0 
4 8 16  3 M  0,03
    BA    
 EI
0  1 1 0  M BC   0 
 
1  1 0 0    EI   0 
1
 MA  8 4 0 3  0 
M  4 8 16  3 0,03
 BA  
     EI
MBC  0  1 1 0  0 

  EI  1  1 0 0   0 
1
 M A  8 4 0 3   0   0,00075
M  4 8 16  3 0,03  0,00075
 BA       
 
      EI     EI
M
 BC   0  1 1 0   0    0,00075
  EI  1  1 0 0   0    0,003 

 M A   0,00075  12,960
M   0,00075  12,960
 BA     
    17280   
M BC   0,00075  12,960
  EI    0,003   51,840
Pergeseran akibat goyangan:

EI  51,840
  0,003 m

 = 0,003 m  = 0,003 m
B EI
0,01 m
C C
B’
2EI 4m
A
0,01 m
A’
4m
12,96 kg.m
B C
EI
12,96 kg.m
2EI 4m
VC = 3,24 kg
HA = 0 A
MA = 12,96 kg.m
VA = 3,24 kg
4m
M BC  VC  4
VC 
M BC 12,96
4

4
 3,24 kg  
VBC  VC  3,24 kg  
V  0
VA  VC  3,24 kg  
H  0
HA  0

+ 12,96 kg.m
+ 12,96 kg.m
B C
Bidang Momen
A
+ 12,96 kg.m
- 3,24 kg - 3,24 kg
B C
Bidang Lintang
+3,24 kg
B C
Bidang Normal
A
+3,24 kg

SOLUSI SOFTWARE GRASP VERSION 1.0
Satuan : Bidang Momen : Kg.m, Lintang : kg, Normal: kg

Soal-soal latihan:
Analisislah gaya-gaya dalam balok menerus dibawah dengan Dalil Tiga Momen!
Soal 1:
q = 4 t/m P = 16 t
EI EI
A B C
5m 1,5 m 1,5 m
Soal 2:
P = 10 t P = 7,5 t q = 2 t/m
EI EI EI
A D
B C
2m 3m 2,0 m 1,0 m 4,0 m
Soal 3:
M = 15 tm
4 EI 5 EI 4 EI
A B C D
4,0 m 5,0 m 4,0 m
Soal 4:
E
P=5t
3,0 m
2 EI 2,5 EI 2 EI
A B C D
4,0 m 5,0 m 4,0 m

Metode Dalil Tiga Momenpdf

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Metode Dalil Tiga Momenpdf

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

Darmansyah Tjitradi, MT.

METODE DALIL TIGA MOMEN

Metode Dalil Tiga Momen 1

 Diagram momen akibat bekerjanya momen dititik ujung:

Dengan azas kompatibilitas, maka:

Metode Dalil Tiga Momen 2

Luas II  2  Luas III  1 

Persamaan (3) dan (4) dimasukkan ke persamaan (2), maka:

h1 1  A a  M  L2 M  L2  1  ABC a2  M B  L2BC M C  L2BC  h2

Metode Dalil Tiga Momen 3

LAB L L  L 6 AAB a1  6 ABC a2   h h 

Metode Dalil Tiga Momen 4

L 1/2.L 1/2.L 1/4.L

Lo L 1/2.L 1/2.L 1/4.L

Metode Dalil Tiga Momen 5

Tinjau bentang Ao-A-B:

2M A  M B  PL ........................................................................................................................... (1)

Tinjau bentang A-B-C:

Metode Dalil Tiga Momen 6

L 1/2.L 1/2.L 1/4.L

Reaksi Perletakan Balok Menerus:

Metode Dalil Tiga Momen 7

L 1/2.L 1/2.L 1/4.L

Metode Dalil Tiga Momen 8

Metode Dalil Tiga Momen 9

Hitunglah reaksi-reaksi perletakan dengan metode dalil 3 momen!

Metode Dalil Tiga Momen 10

Tinjau bentang A-B-C:

Karena titik B mengalami pergeseran maka perlu persamaan geser.

Metode Dalil Tiga Momen 11

MA  2MB  qL2 ................................................................................................................... (3)

Dari persamaan (1) s.d. (3) disusun dalam bentuk matriks:

Metode Dalil Tiga Momen 12

Metode Dalil Tiga Momen 13

Tinjau bentang Ao-A-B:

4  MAB  2  MBA  EI   ......................................................................................................... (1)

Tinjau bentang A-B-C:

Pada titik kumpul B:

 MBA  MBC  6 ............................................................................................................... (3)

Metode Dalil Tiga Momen 14

VAB  L  MAB  MBA  0 A B

 Freebody BC: MBC

Dari persamaan (1) dan (2) didapat:

2  MAB  4  MBA  2  MBC  3EI   ........................................................................................ (2)

14  MAB  10  MBA  2  MBC  0 ............................................................................................. (5)

Dari persamaan (3) s.d. (5) disusun dalam bentuk matriks:

14  MAB  10  MBA  2  MBC  0 ....................................................................................... (5)

Metode Dalil Tiga Momen 15

MAB    18 12  3  6,0   2,0 

VCB   BC   ton 

Metode Dalil Tiga Momen 16

Tinjau bentang A-C-B:

4  MCA  2  MCB  MB  6    EI ............................................................................................ (1)

Tinjau bentang C-B-Bo:

Metode Dalil Tiga Momen 17

2  MCB  4  MB  6    EI .......................................................................................... (2)

Dari persamaan (1) dan (2) didapat:

4  MCA  4  MCB  5  MB  0 ...................................................................................... (3)

Pada titik kumpul C:

Freebody AC: MCA

Metode Dalil Tiga Momen 18

Dari persamaan (3) s.d. (5) disusun dalam bentuk matriks:

Metode Dalil Tiga Momen 19