Anda di halaman 1dari 17

LIMIT FUNGSI

A. Limit Berhingga Fungsi Aljabar


x2  4 y f(x)
Misalkan diketahui sebuah fungsi f(x) = .
x2 4
Grafik untuk fungsi tersebut dapat dapat dilihat
pada gambar disamping. 2

22  4 0
Jika x = 2 makaf(2) = =
22 0 x
-2 0 2
sehingga f(2) tak terdefinisi.
Jika kita cari nilai-nilai f(x) untuk mendekati 2
maka nilai fungsinya dapat dilihat pada table
berikut ini

x 1,90 1,99 1,999 1,999 … 2 … 2,001 2,01 2,1

f(x) 3,90 3,99 3,999 3,999 … … 4,001 4,01 4,1

Jadi dikatakan bahwa nilai pendekatan f(x) untuk x mendekati 2 adalah 4, baik
pendekatan dari kiri ataupun pendekatan dari kanan. Atau ditulis
x2  4
lim f ( x )  lim = 4
x2 x 2 x2

Dari pendekatan contoh diatas dapat disimpulkan bahwa pengertian limit secara
intuitif adalah sebagai berikut :

Jika f(x) = L maka dapat diartikan bahwa bilamana x dekat tetapi berlainan
dari c, maka f(x) dekat ke L.

Limit Fungsi 1
Jika a adalah bilangan real berhingga, maka dalam menentukan nilai limit fungsi f(x)
untuk x mendekati a dapat dilakukan dengan cara mensubstitusikan nilai a kefungsi
f(x) atau
lim f ( x ) = f(a)
xa
g(x)
Tetapi jika f(x) adalah fungsi pecahan dimana f(x) = maka ada kemungkinan
h(x)
hasil substitusinya tak terdefinisi, yaitu :
g(a) 0 g(a) 
lim f (x )  f(a)   atau lim f ( x )  f(a)   .
xa H(a) 0 xa H(a) 

Untuk dua bentuk diatas, fungsi f(x) nyaharus disederhanakan terlebih dahulu
0 
sehingga ketika disubstitusikan nilai f(a) tidak lagi atau
0 
x2  4 (x  2)(x  2)
Sebagai contoh =
x2 x2
= (x + 2)

= 2+2
= 4
Untuk lebih jelasnya ikutilah contoh soal berikut ini :
01. Tentukanlah hasil setiap limit berikut ini
x 2  2x  15 x 2  8x  16
(a) (b)
x 2  4x  3 x 2  6x  8
Jawab

(a). Limit
x 2  2x  15
= Limit ( x  5)( x  3)
x3 x3 ( x  1)( x  3)
x 2  4x  3
x5
= Limit
x3 x  1
35
=
3 1
= 4

(b). Limit
x 2  8x  16
= Limit ( x  4)( x  4)
x4 x4 ( x  4)( x  2)
2
x  6x  8
Limit x4
= x4 x2
44
=
42
= 0

Limit Fungsi 2
02. Tentukanlah hasil setiap limit berikut ini
x 4  3x 2  4 x 3  3 x 2  10x
(a) (b)
x2  x  2 x3  4x
Jawab
x 4  3x 2  4 ( x 2 ) 2  3( x 2 )  4
(a). Limit
x1 = Limit
x1 Misalkan x2 = p
x x2
2 2
x x2
Limit p  3 p  4
2
= x1 ( x  2)( x  1)

= Limit ( p  4)( p  1)
x1 ( x  2)( x  1)

Limit ( x  4)( x  1)
2 2
= x1 ( x  2)( x  1)

Limit ( x  4)( x  1)( x  1)


2
= x1 ( x  2)( x  1)

Limit ( x  4)( x  1)
2
= x1 ( x  2)

(12  4)(1  1)
=
(1  2)
10
=
3

x 3  3 x 2  10x 2
Limit x( x  3x  10)
(b). Limit = x2
x2 x3  4x x( x 2  4)
2
= Limit x  3x  10
x2
x2  4

= Limit ( x  5)( x  2)
x2 ( x  2)( x  2)

Limit x  5
= x2
x2
25
=
22
7
=
4

Limit Fungsi 3
03. Tentukanlah hasil setiap limit berikut ini
x 3  7 x 2  12x 2x 3  16
(a) Limit (b) Limit 2
x3 x 3  27 x  2 x  6 x  8
Jawab
Sebelum menjawab soal di atas akan kita bahas dulu pemfaktoran bentuk a3 – b3.
Menurut penjabaran Binomial Newton, diperoleh bentuk :
(a – b)3 = a3 – 3a2b + 3ab2 – b3
(a – b)3 + 3a2b – 3ab2 = a3 – b3
a3 – b3 = (a – b)3 + 3a2b – 3ab2
a3 – b3 = (a – b)3 + 3ab(a – b)
a3 – b3 = (a – b) {(a – b)2 + 3ab}
a3 – b3 = (a – b) {a2 – 2ab + b2 + 3ab}
a3 – b3 = (a – b)(a2 + ab + b2 )
Dengan cara yang sama juga diperolej pemfaktoran bentuk :
a3 + b3 = (a + b)(a2 – ab + b2 )
Sehingga
2
(a). Limit
x 3  7 x 2  12x
= Limit x( x  7 x  12)
x3 x 3  27 x3 ( x  3)( x 2  3x  9)

Limit x( x  3)( x  4)
= x3
( x  3)( x 2  3x  9)
Limit x( x  4)
= x3
( x  3x  9)
2

3(3  4)
=
(3  3(3)  9)
2

3(1)
=
27
1
= 
9
2x 3  16 2( x 3  8)
(b). xLimit
 2
Limit
= x  2 2
x 2  6x  8 x  6x  8

Limit 2( x  2)( x  2 x  4)
2
=
x  2 ( x  4)( x  2)

Limit 2( x  2 x  4)
2
= x  2 x4
2 [(2) 2  2(2)  4]
=
24
2 [4  4  4]
=
2
= 12

Limit Fungsi 4
04. Tentukanlah hasil setiap limit berikut ini
x 2  3x  18 x 2
(a) (b)
x 3 x  16
2

Jawab
x 2  3x  18 ( x  6)( x  3) x 3
(a). Limit = Limit
x3
x
x3 x 3 x 3 x 3
Limit ( x  6)( x  3)( x  3 )
= x3
x3
= Limit ( x  6)( x  3 )
x3
= (3 + 6)( 3 + 3)

= 9(2 3 )

= 18 3
x 2 Limit x 2 x 2
(b). Limit
x4 = x4 ( x  4)( x  4) x
x 2  16 x 2
x4
= Limit
x4 ( x  4)( x  4)( x  2)

Limit 1
=
x4 ( x  4)( x  2)

1
=
(4  4)( 4  2)
1
=
(8)(4)
1
=
32

05. Tentukanlah hasil setiap limit berikut ini


( x  4)( x  5) ( x 2  6 x  16)( x  3 )
(a) (b)
x 2 ( x 2  11x  18)( x  4)
( x  4)( x 3  2 x 2  4 x  6)( x  x 2 )
(c)
( x 3  8 x  12)( x  2)
Jawab
( x  4)( x  5) ( x  4)( x  5) x 2
(a). Limit = Limit
x4 x
x4 x 2 x 2 x 2
( x  4)( x  5)( x  2)
= Limit
x4
x4

Limit Fungsi 5
= Limit ( x  5)( x  2)
x4
= ( 4  5)( 4  2)

= (–3)(4)
= –12

Limit ( x 2  6 x  16)( x  3) Limit ( x 2  6 x  16)( x  3) x 3


(b). x4 = x9 2 x
( x 2  11x  18)( x  4) ( x  11x  18)( x  4) x 3
( x  2)( x  8)( x  9)
= Limit
x9 ( x  9)( x  2)( x  4)( x  3)
( x  2)( x  8)
= Limit
x9 ( x  2)( x  4)( x  3)

(9  2)(9  8)
=
(9  2)( 9  4)( 9  3)
(11)(1)
=
(7)(1)(6)
11
= 
42

Limit ( x  4)( x 3  2 x 2  4 x  6)( x  3)


(c). x4
( x 3  8 x  12)( x  2)

( x  4)( x 3  2 x 2  4 x  6)( x  3) x 2
= Limit
x4 x
( x  8 x  12)( x  2)
3
x 2
Limit ( x  4)( x  2 x  4 x  6)( x  3)( x  2)
3 2
= x4 3
( x  8 x  12)( x  4)

Limit ( x  2 x  4 x  6)( x  3)( x  2)


3 2
= x4
( x 3  8 x  12)
(4 3  2(4) 2  4(4)  6)( 4  3)( 4  2)
=
(4 3  8(4)  12)
(64  32  16  6)(2  3)(2  2)
=
(64  32  12)
= 10

05. Tentukanlah hasil setiap limit berikut ini


x 1  2 x2  9
(a) (b)
x 2  7 x  10 x2  5  x 1
Jawab

Limit Fungsi 6
x 1  2 x 1  2 x 1  2
(a). Limit
x5 2 = Limit
x5 ( x  5)( x  2) x
x  7 x  10 x 1  2
Limit ( x  1)  4
= x5
( x  5)( x  2)( x  1  2)
Limit ( x  5)
= x5 ( x  5)( x  2)( x  1  2)

Limit 1
= x5
( x  2)( x  1  2)
1
=
(5  2)( 5  1  2)
1
=
(3)(2  2)
1
=
12

Limit x2  9 Limit ( x  3)( x  3) x2  5  x 1


(b). x3 = x3 x
x2  5  x 1 x2  5  x 1 x2  5  x 1

Limit ( x  3)( x  3)( x  5  x  1)


2
= x3
( x 2  5)  ( x  1)

Limit ( x  3)( x  3)( x  5  x  1)


2
= x3
x2  x  6

Limit ( x  3)( x  3)( x  5  x  1)


2
= x3
( x  3)( x  2)

Limit ( x  3)( x  5  x  1)
2
= x3 x2
(3  3)( 3 2  5  3  1)
=
3 2
(6)(2  2)
=
5
24
=
5

06. Tentukanlah hasil setiap limit berikut ini


2 x2 x 3
(a) Limit (b)
x2 3  3x  3 x 1  2
Jawab

Limit Fungsi 7
2 x2 2 x2 3  3x  3 2 x2
(a). Limit = Limit x x
x2 3  3x  3 x2 3  3x  3 3  3x  3 2 x2

= Limit (4  ( x  2))(3  3x  3 )
x2 (9  (3x  3))(2  x  2 )

= Limit (2  x)(3  3x  3 )
x2
(6  3x)(2  x  2 )

= Limit (2  x)(3  3x  3 )
x2
3(2  x)(2  x  2 )

= Limit 3  3x  3
x2
3(2  x  2 )
3  3(2)  3
=
3(2  2  2 )
33
=
3(2  2)
6
=
12
1
=
2

x 3 Limit x 3 x 3 x 1  2
(b). Limit = x3 x x
x3 x 1  2 x 1  2 x 3 x 1  2

Limit ( x  3)( x  1  2)
= x3 (( x  1)  4)( x  3 )

= Limit ( x  3)( x  1  2)
x3 ( x  3)( x  3 )

= Limit ( x  1  2)
x3
( x  3)
( 3  1  2)
=
( 3  3)
( 2  2)
=
2 3
1 3
= x
3 3
3
=
3

Limit Fungsi 8
xa  bx 1
07. Jika nilai = maka tentukanlah nilai a dan b
x2  4x 2
Jawab
3a  b3 0
Syarat limit adalah =
32  43 0
3a  b 3 = 0
3a = b3 maka a – b = –6 …………….. (1)
Maka :
xa  bx  xa  bx  x2  4x  xa  bx
=    
x2  4x  x2  4x  x2  4x  xa  bx
1  ( x  a )  (b  x )   x  2  4  x 
=  ( x  2)  (4  x )   x  a  b  x 
2  
1  2 x  (a  b )   x  2  4  x 
=  2x  6   x  a  b  x 
2  
1  2x  6   x  2  4  x 
=  2 x  6   x  a  b  x 
2  
1  x2  4x
=  
2  xa  bx
32  43 1
Sehingga : =
3a  b3 2
2 1
=
3a  b3 2
2 1
=
3a  3a 2
maka 2 3  a = 4 jaddi a = 1 dan b = 7

3 2
x  23 x  1
08. Hitunglah
(x  1) 2
Jawab
3 2
x  23 x  1    
3 x 2  2 3 x 1
3

 
= Misalkan x = p maka
(x  1) 2 3
(3x  1) 2

p 2  2p  1
=
(p3  1) 2
(p  1)(p  1)
=
[(p  1)(p 2  p  1)]2

Limit Fungsi 9
1
=
(p 2  p  1) 2
1
=
(12  1  1) 2
1
=
9

ax  b  x 3
09. Jika hasil dari = maka tentukanlah nilai a dan b
x4 4
Jawab
a(4) + b – = 0 maka 4a + b = 2 …………… (1)
ax  b  x 3
=
x4 4
4– 4=0

ax  b  x a( x ) 2  b  ( x ) 3
= =
x4 ( x )2  4 4

a ( x ) 2  2  4a  ( x ) 3
= =
( x )2  4 4

a [( x ) 2  4]  [ x  2] 3
= =
[ x  2][ x  2] 4
a [ x  2][ x  2]  [ x  2] 3
= =
[ x  2][ x  2] 4
a [ x  2]  1 3
= =
x 2 4
a [ 4  2]  1 3
= =
42 4
= 4a – 1 = 3 maka a = 1
4(1) + b = 2 maka b=2

3 2
x  23 x  1
10. Hitunglah
(x  1) 2
Jawab
3 2
x  23 x  1    
3 x 2  2 3 x 1
3

 
= Misalkan x = p maka
(x  1) 2 3
( 3 x  1) 2

p 2  2p  1
=
(p3  1) 2

Limit Fungsi 10
(p  1)(p  1)
=
[(p  1)(p 2  p  1)]2
1
=
(p 2  p  1) 2
1 1
= =
(12  1  1) 2 9

Limit Fungsi 11
SOAL LATIHAN 01
A. Limit Berhingga Fungsi Aljabar
x 2  2x  4
01. = ….
x 2  6x  2
A. –3 B. –2 C. 2
D. 3 E. 5

x2  9
02. = …
x 2  3x
A. –2 B. 0 C. 3
D. 4 E. – 

x 2  3x  10
03. = ….
x 2  2x  3
A. –4 B. –2 C. 0
D. 5 E. 

x2  4
04. = ……
x2  x  5
A. –3 B. 2 C. 3
D. 5 E. 6

2x2  x  6
05. = …
x 2  2x  5
A. 3/2 B. 7/6 C. 2/5
D. 0 E. 

x 2  5x  6
06 = …
2x2  7x  3
A. –3 B. –2/5 C. 1/5
D. 2/3 E. 2

x 2  6x  8
07. = ….
x 2  8x  16
A. –4 B. –3 C. 0
D. 2 E. 

x 4  2x 2  8
08. = …
x2
A. 24 B. 16 C. 15
D. 8 E. –2

Limit Fungsi 12
x 4  6x 2  8
09. = ….
x2  4
A. 4 B. 2 C. 0
D. –3 E. –5
x 4  10x 2  9
10. = …
x 2  7x  12
A. 28 B. 10 C. 13/6
D. –15/4 E. –48

x 4  13x 2  36
11. = …
(x 2  9)(x  2)
A. –18 B. 4 C. 8
D. 15 E. 20

x3  8
12. = …
x 2  5x  6
A. 20 B. 18 C. 10
D. –12 E. –16

x 3  27
13. = …
x2  9
A. 9/2 B. 3 C. 5/2
D. 5/4 E. 3/4

x 2  4x
14. = …
x 3  64
A. –1/8 B. –1/12 C. 1/16
D. 2/3 E. 3

x 3  7 x 2  12x
15. = …
x 3  4x 2  3x
A. 4 B. 2 C. 1/3
D. –1/4 E. –1/2

x 4  7 x 3  10x2
16. = …
4 3 2
x  2x  8x
A. –1/3 B. –1/2 C. 3
D. 8 E. 21

x 4  16x 2
17. = …
x 2  4x
A. 32 B. 24 C. 16
D. 12 E. 8

Limit Fungsi 13
(x3  1)2
18 = …..
x 2  2x  1
A. 0 B. 9 C. 13
D. ∞ E. 3
x 9
19. = …
x 3
A. 18 B. 9 C. 6
D. 3 E. 2

x2  4
20. = …
x 2
A. 2 B. 4 C. 2
D. 4 2 E. 8 2

x 2  6x
21. = …
x 6
A. 12 6 B. 3 C. 2 3
D. 3 2 E. 5

x 2
22. = …
x2  4
1 1 1
A. 3 B. 2 C. 2
10 16 8
1
D. E. 8
8

x 3
23. =…
x 2  10x  9
A. 1/24 B. 1/48 C. 1/54
D. –1/24 E. –1/48

x 2
24. = ….
x 2  6x  8
A. 3 B. 3/8 C. 2
D. 1/4 E. 1/8

x2
25. =…
3x  2  x  2
A. 3 B. 2 C. 1
D. –1 E. –2

Limit Fungsi 14
x2  5  2
26. = …
2x  6
A. 2 B. 3/4 C. 2/3
D. 0 E. –3

4  x2  9
27. = ….
x 2  4x  5
A. 5/24 B. 8/15 C. –5/24
D. –2/15 E. 7/16

4  x2
28. = ….
3  x2  5
A. –5 B. –4 C. 4
D. 5 E. 6

3x  1  5x  1
29. = …
x 1
A. 2 B. 1 C. 1/2
D. –1/2 E. –2

x4
30. = ….
x 2  16
A.  B. 3 C. 2
D. 0 E. –3

(x  2)2
31. = …
x2  4
A.  B. 2 C. 0
D. -2 E. –4

(x  3)( x  3 )
32. = ….
x 3
A. 4 3 B. 12 C. 2 3
D. 6 3 E. 4

x 1
33. = ….
x2  3  2
A. 3 B. 2 C. 1
D. –1 E. –2

x  2x  2
34. = …
2x
A. 3 B. 2 C. 1
D. 0 E. 

Limit Fungsi 15
x x
35. = ….
x x
A. 2 B. 1 C. 0
D. –1 E. 

(x  h)2  x 2
36. = ….
h
A. 3x B. 2x C. x – 2
1
D. 4x E. x
3

f(x  h)  f(x)
37. Jika diketahui fungsi f(x) = 2x + 5 maka = ..
h
A. 3x B. 2 C. 2x
D. x2 E. 3

f(x  h)  f(x)
38. Jika diketahui fungsi f(x) = x2 – 3x maka =
h
A. 2x B. x2 – 3 C. 2x – 3
D. x2 E. 3

 1 2 
39. x 1   = …
 x 2  1
A.  B. 1 C. 0
D. 1/2 E. –1

 4 1 
40.  x2  4  x  2  = …
 
A. –1/2 B. –1/4 C. 1/4
D. 1/2 E. 2

x 3  4x2  9x  10
41. = …
x2  4
A. –4 B. –3/2 C. 0
D. 5/4 E. 2

x 3  7x2  15x  9
42. = ….
x 2  6x  9
A. –2 B. 3/2 C. 4/3
D. 2 E. 4

Limit Fungsi 16
x3  2 2
43. Nilai = …
x4  4
2 3 2
A. 2 B. 2 C.
3 8 3
3 1
D. E.
8 4

( x  9)( x  1)
44. Nilai limit = ....
x9 x 3
A. 18 B. 16 C. 12
D. 6 E. 4

Lim 9  x2
45. = ….
x 3
4  x2  7
A. 8 B. 4 C. 9/4
D. 1 E. 0

3 2
x  23 x  1
46. Hitunglah
(x  1) 2

A. 8 B. 4 C. 1/9
D. –1/8 E. –2/5

ax  b  x 3
47. Jika hasil dari = maka nilai a + b = ...
x4 4
A. 3 B. 4 C. 5
D. 6 E. 7

xa  bx 1
48. Jika nilai = maka nilai a + b = ...
x2  4x 2
A. 10 B. 8 C. 5
D. 3 E. 1

x 2  16
49. Nilai lim =…
x 4 1 x  3
A. –16 B. –4 C. 4
D. 16 E. 32

Limit Fungsi 17

Anda mungkin juga menyukai