Anda di halaman 1dari 3

Nama : Dandhi Aldiansyah

Kelas : XII DPIB 2

No : 08

Mapel : Bahasa Jawa

Ragam Bahasa Indonesia

Sejarah Candi Prambanan

Prambanan adalah candi Hindu terbesar dan termegah yang pernah dibangun di Jawa kuno,
pembangunan candi Hindu kerajaan ini dimulai oleh Rakai Pikatan sebagai tandingan candi Buddha
Borobudur dan juga candi Sewu yang terletak tak jauh dari Prambanan. Beberapa sejarawan lama
menduga bahwa pembangunan candi agung Hindu ini untuk menandai kembali berkuasanya
keluarga Sanjaya atas Jawa, hal ini terkait teori wangsa kembar berbeda keyakinan yang saling
bersaing; yaitu wangsa Sanjaya penganut Hindu dan wangsa Sailendra penganut Buddha. Pastinya,
dengan dibangunnya candi ini menandai bahwa Hinduisme aliran Saiwa kembali mendapat
dukungan keluarga kerajaan, setelah sebelumnya wangsa Sailendra cenderung lebih mendukung
Buddha aliran Mahayana. Hal ini menandai bahwa kerajaan Medang beralih fokus dukungan
keagamaannya, dari Buddha Mahayana ke pemujaan terhadap Siwa.

Bangunan ini pertama kali dibangun sekitar tahun 850 Masehi oleh Rakai Pikatan dan secara
berkelanjutan disempurnakan dan diperluas oleh Raja Lokapala dan raja Balitung Maha Sambu.
Berdasarkan prasasti Siwagrha berangka tahun 856 M, bangunan suci ini dibangun untuk
memuliakan dewa Siwa, dan nama asli bangunan ini dalam bahasa Sanskerta adalah Siwagrha.
Dalam prasasti ini disebutkan bahwa saat pembangunan candi Siwagrha tengah berlangsung,
dilakukan juga pekerjaan umum perubahan tata air untuk memindahkan aliran sungai di dekat candi
ini. Sungai yang dimaksud adalah sungai Opak yang mengalir dari utara ke selatan sepanjang sisi
barat kompleks candi Prambanan. Sejarawan menduga bahwa aslinya aliran sungai ini berbelok
melengkung ke arah timur, dan dianggap terlalu dekat dengan candi sehingga erosi sungai dapat
membahayakan konstruksi candi. Proyek tata air ini dilakukan dengan membuat sodetan sungai baru
yang memotong lengkung sungai dengan poros utara-selatan sepanjang dinding barat di luar
kompleks candi. Bekas aliran sungai asli kemudian ditimbun untuk memberikan lahan yang lebih luas
bagi pembangunan deretan candi perwara (candi pengawal atau candi pendamping).

Kompleks bangunan ini secara berkala terus disempurnakan oleh raja-raja Medang Mataram
berikutnya, seperti raja Daksa dan Tulodong, dan diperluas dengan membangun ratusan candi-candi
tambahan di sekitar candi utama. Karena kemegahan candi ini, candi Prambanan berfungsi sebagai
candi agung Kerajaan Mataram, tempat digelarnya berbagai upacara penting kerajaan. Pada masa
puncak kejayaannya, sejarawan menduga bahwa ratusan pendeta brahmana dan murid-muridnya
berkumpul dan menghuni pelataran luar candi ini untuk mempelajari kitab Weda dan melaksanakan
berbagai ritual dan upacara Hindu. Sementara pusat kerajaan atau keraton kerajaan Mataram
diduga terletak di suatu tempat di dekat Prambanan di Dataran Kewu.

Penduduk lokal warga Jawa di sekitar candi sudah mengetahui keberadaan candi ini. Akan tetapi
mereka tidak tahu latar belakang sejarah sesungguhnya, siapakah raja dan kerajaan apa yang telah
membangun monumen ini. Sebagai hasil imajinasi, rakyat setempat menciptakan dongeng lokal
untuk menjelaskan asal-mula keberadaan candi-candi ini;diwarnai dengan kisah fantastis mengenai
raja raksasa, ribuan candi yang dibangun oleh makhluk halus jin dan dedemit hanya dalam tempo
satu malam, serta putri cantik yang dikutuk menjadi arca. Legenda mengenai candi Prambanan
dikenal sebagai kisah Rara Jonggrang.

Kini, candi ini termasuk dalam Situs Warisan Dunia yang dilindungi oleh UNESCO, status ini diberikan
UNESCO pada tahun 1991. Kini, beberapa bagian candi Prambanan tengah direnovasi untuk
memperbaiki kerusakan akibat gempa Yogyakarta 2006. Gempa ini telah merusak sejumlah
bangunan dan patung.

Ragam Bahasa Jawa

Asal-usule Candi Prambanan

Candhi Prambanan iku paling gedhe lan termegah ingkang tau dibangun ing Jawa kuna,
pambangunan candhi Hindu kraton iki diwiwiti dening Rakai Pikatan pertandhingan kanggo Buddha
Borobudur lan uga ing Candhi Sewu kang dumunung ora adoh saka Candhi Prambanan. Sawetara
sejarawan sing wis suwe wis curiga manawa pambangunan candhi Hindhu gedhe iki kanggo menehi
tandha kekuwatan kulawarga Sanjaya liwat Jawa, iki ana gandhengane karo teori agama kembar
kanthi kapercayan sing padha; yaiku wangsa Hindu Sanjaya lan wangsa Sailendra Buddha. Mesthi,
pambangunan candhi iki nuduhake manawa Saiwa Hindu duwe dhukungan saka kulawarga kerajaan
maneh, sawise sadurunge wangsa Sailendra cenderung luwih ndhukung Buddhisme Mahayana. Iki
nuduhake manawa kerajaan Medang ngowahi fokus dukungan religius, wiwit Buddhisme Mahayana
dadi ibadah Siwa.

Bangunan iki dipun bangun udakara taun 850 Masehi dening Rakai Pikatan lan terus diolah lan
ditambah karo Raja Lokapala lan raja Balitung Maha Sambu. Adhedhasar prasasti Siwagrha wiwit
taun 856 M, bangunan suci iki dibangun kanggo ngurmati Lord Shiva, lan jeneng asli bangunan iki ing
basa Sanskerta yaiku Siwagrha. Ing prasasti iki ditulis manawa nalika pambangunan candhi Siwagrha
lagi ditindakake, ana uga gaweyan umum kanggo ngganti sistem banyu kanggo mindhah aliran kali
cedhak candhi iki. Kali sing dimaksud yaiku kali Opak sing mili saka sisih lor menyang kidul ing sisih
kulon kompleks candhi Prambanan. Sejarawan nyangka manawa aliran kali kasebut wiwitane
mlengkung ing sisih wetan, lan dianggep cedhak banget karo candhi kasebut dadi erosi kali bisa
mbebayani pembangunan candhi kasebut. Proyek manajemen banyu iki ditindakake kanthi nggawe
sulingan kali anyar sing ngetok lengkungan kali nganggo poros sisih lor-kidul ing tembok sisih kulon
ing njaba kompleks candhi. Tilas aliran kali asli banjur ditumpaki kanggo nyedhiyakake luwih akeh
lahan kanggo pambangunan jajaran candhi tambahan (candhi penjaga utawa candhi gandhengan).

Komplek bangunan iki kanthi rutin diresiki dening raja-raja Medang Mataram ing ngisor iki, kayata
raja Daksha lan Tulodong, lan ditambahi kanthi nggawe atusan candhi tambahan ing sekitar candhi
utama. Amarga kaendahan candhi iki, candhi Prambanan dadi candhi gedhe Kerajaan Mataram, ing
kana dianakake macem-macem upacara kerajaan. Ing puncak mangsa jaya, para sejarawan curiga
yen atusan pandhita Brahmin lan para siswa padha nglumpuk lan ngenggoni plataran njaba candhi
iki kanggo sinau Weda lan nindakake macem-macem ritual lan upacara Hindu. Kangge, pusat
kerajaan utawa istana kerajaan Mataram dianggep ana ing sacedhake Prambanan ing Dataran Kewu.

Warga Jawa lokal ing sekitar candhi kasebut wis ngerti anane candhi iki. Nanging, dheweke ora
ngerti latar sejarah sejatine, sapa raja lan kerajaan apa sing wis nggawe monumen iki. Minangka asil
imajinasi, masarakat lokal nggawe crita lokal kanggo nerangake asal-usule candhi kasebut; diwernani
karo crita hebat babagan raja raksasa, ewonan candhi sing dibangun dening roh jin lan dedemit
mung ing sawijining wengi, lan putri ayu sing dikutuk dadi patung. Legenda babagan candhi
Prambanan dikenal minangka crita Rara Jonggrang.

Saiki, candhi iki kalebu ing Situs Warisan Dunia sing dilindhungi UNESCO, status iki diwenehake
UNESCO ing taun 1991. Saiki, sawetara bagean candhi Prambanan lagi direnovasi kanggo ndandani
kerusakan sing disebabake gempa bumi Yogyakarta taun 2006. Gempa iki wis ngrusak sawetara
bangunan lan patung.

Anda mungkin juga menyukai