BAB 3 TERMOKIMIA

SUSUNAN RADAS:

Air suling +
pepejal natrium hidroksida

1
KEPUTUSAN:

Bahan Tindak Balas Suhu Awal (°C) Suhu Tertinggi/ Terendah (°C)
Pepejal natrium 30.0 35.0
hidroksida + air suling
Pepejal ammonium 30.0 27.0
nitrat + air suling
Pepejal natrium 30.0 24.0
tiosulfat + air suling
Pepejal kalsium 30.0 31.5
klorida kontang + air
suling

PERBINCANGAN:
1. (a)
(b)

2. Eksotermik :
Endotermik :

KESIMPULAN:
Suhu campuran tindak balas menaik menunjukkan tindak balas eksotermik.
Suhu campuran tindak balas menurun menunjukkan tindak balas endotermik.

2
3
KEPUTUSAN:

Set I Set II
Suhu (°C) Larutan argentum nitrat + Larutan magnesium nitrat +
larutan natrium klorida larutan natrium karbonat
Suhu Awal Larutan Garam Nitrat
27.0 28.0

Suhu Awal Larutan Garam

27.0 27.0
Natrium
Purata Suhu Awal Larutan
Campuran
Suhu Tertinggi/ Terendah
30.5 24.5
Campuran Larutan
Kenaikan/ Penurunan Suhu, θ

PERBINCANGAN:

1. Tindak balas penguraian ganda dua

2. (a) Haba pemendakan argentum klorida

Langkah 1 (Bilangan mol):

Bilangan mol AgNO3 (ion Ag+)

V
= M (1000) =

Bilangan mol NaCl (ion Cl–)

V
= M (1000) =

4
Langkah 2 (Nisbah mol):
Persamaan kimia:
AgNO3 + NaCl → AgCl + NaNO3

________ mol AgNO3 (ion Ag+) : ________ mol NaCl (ion Cl–) : ________ mol AgCl
________ mol AgNO3 (ion Ag+) : ________ mol NaCl (ion Cl–) : ________ mol AgCl

Langkah 3 (Haba terbebas/ diserap):

Q = mcθ
=

Langkah 4 (Haba pemendakan):

Q
∆H =–
Bilangan mol
=

(b) Haba pemendakan magnesium karbonat

Langkah 1 (Bilangan mol):

Bilangan mol Mg(NO3)2 (ion Mg2+)

V
= M (1000) =

Bilangan mol Na2CO3 (ion CO32–)

V
= M (1000) =

Langkah 2 (Nisbah mol):

Persamaan kimia:
Mg(NO3)2 + Na2CO3 → MgCO3 + 2 NaNO3

_______ mol Mg(NO3)2 (ion Mg2+) : _______ mol Na2CO3 (ion CO32–) : _______ mol MgCO3
_______ mol Mg(NO3)2 (ion Mg2+) : _______ mol Na2CO3 (ion CO32–) : _______ mol MgCO3

Langkah 3 (Haba terbebas/ diserap):

Q = mcθ
=

Langkah 4 (Haba pemendakan):

Q
∆H =+
Bilangan mol
=

5
3. (a) Persamaan termokimia bagi pemendakan argentum klorida

(b) Persamaan termokimia bagi pemendakan magnesium karbonat

4. (a) Gambarajah aras tenaga haba pemendakan argentum klorida (eksotermik)

(b) Gambarajah aras tenaga haba pemendakan magnesium karbonat (endotermik)

5. - Tidak sama.
- Sebahagian haba terbebas ke persekitaran.
- Sebahagian haba diserap oleh cawan polistirena.

KESIMPULAN:
Haba pemendakan argentum klorida ialah tindak balas eksotermik.
Haba pemendakan magnesium karbonat ialah tindak balas endotermik.

6
PROSEDUR:

1. 25.0 cm3 larutan kuprum(II) sulfat 0.5 mol dm-3 disukat dan dituangkan ke dalam cawan
polistirena.
2. Termometer dimasukkan ke dalam larutan kuprum(II) sulfat dan dibiarkan selama dua minit.
3. Suhu awal larutan kuprum(II) sulfat dicatatkan.
4. 1 g serbuk magnesium (berlebihan) ditimbang dalam botol penimbang.
5. Serbuk zink dituang dengan cepat dan cermat ke dalam larutan kuprum(II) sulfat.

7
6. Cawan polistirena ditutup dengan penutup dan campuran dikacau dengan termometer sambil
perubahan suhu diperhatikan.
7. Suhu tertinggi campuran dicatatkan.
8. Langkah 1 hingga 7 diulangi dengan menggantikan serbuk magnesium dengan 1.0 g serbuk
zink.

KEPUTUSAN:

Logam Magnesium Zink

Suhu awal larutan kuprum(II) sulfat 27.5 27.0

(°C)
Suhu tertinggi campuran 43.5 37.0
(°C)
Perubahan suhu, θ
(°C)

PERBINCANGAN:

1. (a) Persaman kimia:

Persamaan ion:

(b) Haba Penyesaran Kuprum oleh Magnesium

Langkah 1 (Bilangan mol):

Bilangan mol CuSO4

V
= M (1000) =

Langkah 2 (Nisbah mol):

________ mol CuSO4 : ________ mol Cu

________ mol CuSO4 : ________ mol Cu

Langkah 3 (Haba terbebas/ diserap):

Q = mcθ
=

8
 Langkah 4 (Haba penyesaran):

Q
∆H =–
Bilangan mol
=

Haba Penyesaran Kuprum oleh Zink

Langkah 1 (Bilangan mol):

Bilangan mol CuSO4

V
= M (1000) =

Langkah 2 (Nisbah mol):

________ mol CuSO4 : ________ mol Cu

________ mol CuSO4 : ________ mol Cu

Langkah 3 (Haba terbebas/ diserap):

Q = mcθ
=

Langkah 4 (Haba penyesaran):

Q
∆H =–
Bilangan mol
=

(c) - Magnesium ialah logam lebih elektropositif daripada zink,

- Perubahan suhu yang dihasilkan oleh magnesium lebih tinggi daripada zink.
- Ini menyebabkan haba penyesaran kuprum oleh magnesium lebih tinggi daripada zink.

(d) Gambarajah aras tenaga haba penyesaran kuprum oleh magnesium

9
 Gambarajah aras tenaga haba penyesaran kuprum oleh zink

2. Untuk memastikan semua ion kuprum(II) telah disesarkan menjadi atom kuprum.

3. (i) Pepejal perang terbentuk.

(ii) Larutan biru berubah menjadi tanpa warna.

4. Definisi secara operasi: Apabila serbuk magnesium dimasukkan ke dalam larutan kuprum(II)
sulfat untuk menyesarkan 1 mol kuprum, bacaan thermometer meningkat.

5. Sama.
Kerana haba penyesaran masih melibatkan ion kuprum(II) yang terdapat dalam larutan
kuprum(II) nitrat disesarkan menjadi atom kuprum.

KESIMPULAN:
Semakin tinggi kedudukan logam elektropositif dalam siri elektrokimia, semakin besar nilai haba
penyesaran kuprum oleh logam tersebut.

10
11
B Tindak Balas Asid Kuat Dengan Alkali Lemah Dan Asid Lemah Dengan Alkali Lemah

PENYATAAN MASALAH:
Adakah tindak balas antara asid kuat dengan alkali lemah menghasilkan haba peneutralan yang
lebih tinggi daripada tindak balas asid lemah dengan alkali lemah?

HIPOTESIS:
Tindak balas antara asid kuat dengan alkali lemah menghasilkan haba peneutralan yang lebih
tinggi daripada tindak balas antara asid lemah dengan alkali lemah.

PEMBOLEH UBAH:
(a) Dimanipulasikan : Asid hidroklorik, asid etanoik
(b) Bergerak balas : Haba peneutralan
(c) Dimalarkan : Isi padu dan kepekatan larutan ammonia

12
PROSEDUR:

1. 50 cm3 asid hidroklorik 1.0 mol dm-3 disukat dan dituang ke dalam cawan polistirena yang
mempunyai penutup.
2. 50 cm3 larutan ammonia 1.0 mol dm-3 disukat dan dituang ke dalam cawan polistirena yang
lain yang mempunyai penutup.
3. Termometer dimasukkan ke dalam setiap larutan dan kedua-dua cawan polistirena dibiarkan
selama dua minit. Suhu awal kedua-dua larutan dicatatkan selepas dua minit.
4. Asid hidroklorik dituangkan dengan cepat dan cermat ke dalam larutan ammonia.
5. Campuran dikacau dengan termometer.
6. Suhu tertinggi campuran dicatatkan.
7. Langkah 1 hingga 6 diulangi dengan menggantikan asid hidroklorik dengan asid etanoik.

KEPUTUSAN:

Campuran bahan Asid hidroklorik + Asid etanoik + Asid hidroklorik + Asid etanoik +
tindak balas larutan natrium larutan natrium larutan ammonia larutan ammonia
hidroksida hidroksida
Suhu awal asid 27.0 26.5 27.5 27.0
(°C)
Suhu awal alkali 27.5 27.0 27.0 27.0
(°C)
Suhu purata asid
dan alkali (°C)
Suhu tertinggi 34.0 33.0 33.5 32.5
campuran (°C)
Kenaikan suhu
(°C)

PERBINCANGAN:

1. Persamaan kimia:
A :

B :

2. Haba peneutralan A (HCl + NaOH):

Langkah 1 (Bilangan mol):

Bilangan mol HCl (ion H+)

V
= M (1000) =

Bilangan mol NaOH (ion OH–)

V
= M (1000) =

13
Langkah 2 (Nisbah mol):

________ mol HCl (ion H+) : ________ mol NaOH (ion OH–) : ________ mol H2O
________ mol HCl (ion H+) : ________ mol NaOH (ion OH–) : ________ mol H2O

Langkah 3 (Haba terbebas/ diserap):

Q = mcθ
=

Langkah 4 (Haba peneutralan):

Q
∆H =–
Bilangan mol
=

Haba peneutralan A (CH3COOH + NaOH):

Langkah 1 (Bilangan mol):

Bilangan mol CH3COOH (ion H+)

V
= M (1000) =

Bilangan mol NaOH (ion OH–)

V
= M (1000) =

Langkah 2 (Nisbah mol):

________ mol CH3COOH (ion H+) : ________ mol NaOH (ion OH–) : ________ mol H2O
________ mol CH3COOH (ion H+) : ________ mol NaOH (ion OH–) : ________ mol H2O

Langkah 3 (Haba terbebas/ diserap):

Q = mcθ
=

Langkah 4 (Haba peneutralan):

Q
∆H =–
Bilangan mol
=

Haba peneutralan B (HCl + NH3):

Langkah 1 (Bilangan mol):

14
Bilangan mol HCl (ion H+)
V
= M (1000) =

Bilangan mol NH3 (ion OH–)

V
= M (1000) =

Langkah 2 (Nisbah mol):

________ mol HCl (ion H+) : ________ mol NH3 (ion OH–) : ________ mol H2O
________ mol HCl (ion H+) : ________ mol NH3 (ion OH–) : ________ mol H2O

Langkah 3 (Haba terbebas/ diserap):

Q = mcθ
=

Langkah 4 (Haba peneutralan):

Q
∆H =–
Bilangan mol
=

Haba peneutralan B (CH3COOH + NH3):

Langkah 1 (Bilangan mol):

Bilangan mol CH3COOH (ion H+)

V
= M (1000) =

Bilangan mol NH3 (ion OH–)

V
= M (1000) =

Langkah 2 (Nisbah mol):

________ mol CH3COOH (ion H+) : ________ mol NH3 (ion OH–) : ________ mol H2O
________ mol CH3COOH (ion H+) : ________ mol NH3 (ion OH–) : ________ mol H2O

Langkah 3 (Haba terbebas/ diserap):

Q = mcθ
=

15
 Langkah 4 (Haba peneutralan):

Q
∆H =–
Bilangan mol
=

3. Gambarajah aras tenaga:

Haba peneutralan A:

Haba peneutralan B:

4. Nilai haba peneuralan antara asid kuat dengan alkali kuat adalah lebih tinggi, manakala nilai
haba peneutralan antara asid lemah dengan alkali kuat lebih rendah.
Nilai haba peneutralan antara asid kuat dengan alkali kuat juga lebih tinggi daripada nilai haba
peneutralan antara asid kuat dengan alkali lemah.
Nilai haba peneutralan antara asid lemah dan alkali lemah adalah paling rendah.

5. – Asid hidroklorik ialah asid kuat yang mengion lengkap dalam air menghasilkan kepekatan ion
hidrogen yang tinggi.
– Larutan natrium hidroksida ialah alkali kuat yang mengion lengkap dalam air menghasilkan
kepekatan ion hidroksida yang tinggi.
– Tindak balas peneutralan melibatkan ion hydrogen dari asid dan ion hidroksida daripada
alkali untuk membentuk satu mol molekul air.
– Asid etanoik ialah asid lemah yang mengion separa dalam air menghasilkan kepekatan ion
hidrogen yang rendah.
– Larutan ammonia ialah alkali lemah yang mengion separa dalam air menghasilkan
kepekatan ion hidroksida yang rendah.
– Kebanyakan zarah-zarah asid etanoik dan ammonia masih dalam molekul dan tidak terion.

16
 – Jadi semasa peneutralan, sebahagian haba yang terbebas semasa pembentukan 1 mol
molekul air diserap semula oleh molekul asid etanoik dan molekul ammonia untuk
memecahkan ikatan dalam molekul yang belum mengion.
– Apabila haba dibebaskan berkurang, maka haba peneutralan turut berkurang.

6. Nilai haba peneutralan yang diperolehi daripada eksperimen lebih rendah kerana sebahagian
haba hilang ke persekitaran dan diserap oleh cawan polistirena.

KESIMPULAN:
Ya, hipotesis diterima.
Nilai haba peneutralan untuk tindak balas antara asid kuat dan alkali kuat adalah lebih tinggi
daripada nilai haba peneutralan antara asid lemah dengan alkali kuat.
Nilai haba peneutralan untuk tindak balas asid kuat dengan alkali lemah lebih tinggi daripada nilai
haba peneutralan antara asid lemah dengan alkali lemah.

17
18
KEPUTUSAN:
Alkohol Metanol Etanol Propanol Butanol
Suhu awal air 27.0 27.0 27.5 27.5
(°C)
Suhu tertinggi air 57.0 57.0 57.5 57.5
(°C)
Kenaikan suhu
(°C)
Jisim pelita dan 139.36 142.78 141.03 147.35
alkohol sebelum
pembakaran (g)
Jisim pelita dan 138.23 141.93 140.28 146.65
alkohol selepas
pembakaran (g)
Jisim alkohol
yang terbakar (g)

19
PERBINCANGAN:

1.

20