[ JABATAN PENDIDIKAN SABAH ] [ MATEMATIK TINGKATAN 1 ]

212
TOPIK 13 : TEOREM PYTHAGORAS
13.1 Teorem Pythagoras.
13.1.1 Mengenal pasti dan mendefinisikan hipotenus bagi sebuah segi tiga bersudut tegak.
(a) Nyatakan hipotenus bagi segi tiga bersudut tegak yang berikut : [ OP1 / TP1 ]
B
c e
a d

C A b f

hipotenus = hipotenus = hipotenus =

MINDA :

• Hipotenus → sisi yang dengan sudut .

13.1.2 Menentukan hubungan antara sisi segi tiga bersudut tegak. Seterusnya menerangkan teorem
Pythagoras merujuk kepada hubungan tersebut.
(b) Selesaikan setiap yang berikut : [ OP1 / TP2]
(1) Lengkapkan persamaan berikut bagi menunjukkan hubungan antara panjang sisi segi tiga bersudut tegak :

B • BC 2 =  BC =

• AB 2 =  AB =
C A
• AC 2 =  AC =

(2) Rajah menunjukkan sebuah segi tiga bersudut (3) Rajah menunjukkan sebuah segi tiga bersudut
tegak. tegak.
x 4y
y 2

z 2x
Antara yang berikut, yang mana tidak betul ? Antara yang berikut, yang mana betul ?
A. x = 4y2 − 1
A. x2 = y2 + z2
B. x= 2 y 2 −1
B. x =y −z
2 2 2

C. y2 = x2 − z2 C. x= 4 y 2 −1

D. z2 = x2 − y2 D. x= 4 y 2 +1

13.1.3 Menentukan panjang sisi yang tidak diketahui bagi : (i) sebuah segi tiga bersudut tegak
(c) Lengkapkan panjang sisi segi tiga bersudut tegak yang berikut dengan menggunakan Teorem Pythagoras : [ OP3 / TP3]

c c
a a
NOMBOR PYTHAGORAS
b b

a b c a b c a b c a b c a b c
3 4 5 12 7 24 8 15 9 40
8 10 24 26 48 50 30 34 80 82
9 15 15 39 21 75 24 51
16 20
15 20 20 29
[ JABATAN PENDIDIKAN SABAH ] [ MATEMATIK TINGKATAN 1 ]
213

(d) Selesaikan setiap yang berikut : [ OP3 / TP3 ]

(1) Rajah menunjukkan sebuah segi tiga bersudut (2) Rajah menunjukkan sebuah segi tiga bersudut
tegak.. tegak.

4 cm 2h cm
h cm
x cm

3 cm 27 cm
Cari nilai h. (3)
Cari nilai x. (2.65)

(3) Sebuah tangga disandarkan ke dinding mencecah (4) Zeko berlari 40 m ke timur dan kemudian ke
ketinggian 15 m dan tapaknya pula 8 m Selatan sehingga dia berada 41 m daripada
dari tapak dinding. Kira panjang tangga, tempat dia bermula. Berapa jauhkah dia berlari ke
dalam m. selatan dalam m ?

13.1.3 Menentukan panjang sisi yang tidak diketahui bagi : (ii) gabungan bentuk geometri
(e) Selesaikan setiap yang berikut : [ OP3 / TP3 ]
(1) Dalam rajah, PQR dan TSQ ialah suatu garis (2) Dalam rajah, STU ialah garis lurus.
lurus.
T S
8 cm 25 cm
S
13 cm T 17 cm
8 cm
P Q R
U V
21 cm 5 cm
Cari panjang, dalam cm, bagi PT. (29) Cari panjang, dalam cm, bagi ST. (12)

(3) Dalam rajah, PQRS adalah sebuah segi empat (4) Dalam rajah, PT adalah garisan simetri.
dan UQT adalah sebuah segi tiga. STQ adalah
garis lurus. P
2 cm
P U Q Q R

5 cm h cm
8 cm
T
T
S 15 cm R
Diberi QR = 40 cm, PR = 29 cm dan
Kira panjang, dalam cm, bagi ST. (5) PT = 45 cm. Cari nilai h. (12)
[ JABATAN PENDIDIKAN SABAH ] [ MATEMATIK TINGKATAN 1 ]
214

13.1.4 Menyelesaikan masalah yang melibatkan teorem Pythagoras

(f) Selesaikan setiap yang berikut : ( perimeter ) [ OP6 / TP4, TP5 ]
(1) Dalam rajah, PQRV adalah rombus dan STUV (2) Dalam rajah, PQS dan SQR ialah sebuah segi
adalah segi empat sama. RST dan PVS adalah tiga. PQR ialah suatu garis lurus.
garis lurus.
S
P
25 cm
Q 24 cm
3 cm
V
U P Q R
39 cm
R 4 cm S T

Kira perimeter, dalam cm, bagi keseluruhan Kira perimeter, dalam cm, bagi seluruh rajah
rajah. (28) itu. (104)

(3) Dalam rajah, TUVW adalah segi empat sama (4) Dalam rajah, PQRS dan SVUT ialah sebuah
dan PQRS adalah segi tiga. RSTW adalah garis segi empat. M, N, T dan V masing-masing
lurus dengan ST = TW. ialah titik tengah bagi PQ, QR, RS dan SP.

Q P M Q
P

10 cm
12 cm V U N
T
W
R S
12 cm S T R
28 cm
U V 16 cm

Kira perimeter, dalam cm, bagi keseluruhan Kira perimeter, dalam cm, kawasan
rajah itu. (116) berlorek. (48)

(5) Dalam rajah, PQRS adalah segi empat sama dan (6) Rajah menunjukkan segi empat sama RSTU
PES segi tiga sama sisi. F adalah titik tengah dengan panjang sisi 5 cm.
PQ.
S R
P F Q
4 cm
E 5 cm 4 cm

S 24 cm R U
T

Cari perimeter, dalam cm, kawasan Kira perimeter, dalam cm, kawasan
berlorek. (59) berlorek. (24)
[ JABATAN PENDIDIKAN SABAH ] [ MATEMATIK TINGKATAN 1 ]
215

(g) Selesaikan setiap yang berikut : ( luas ) [ OP6 / TP4, TP5 ]

(1) Padankan rumus luas permukaan, L, bagi setiap rajah yang berikut :

Trapezium Lelayang Segi empat selari

a b
b b
h a a
a
b h

1 1 L = ab
L = ab L =  (a + b)  h
2 2

L = a2 a = h = a =

b = a+b = b =
a =

b b b b
a a a a a

Segi empat sama Segi empat tepat Segi tiga

(2) Rajah menunjukkan sebuah trapezium. (3) Rajah menunjukkan sebuah trapezium. U dan V
masing-masing ialah titik tengah bagi PQ dan
QR.

13 cm 10 cm
P U Q

10 cm 10 cm
W
V
12 cm T
6 cm S R

Kira luas, dalam cm2, trapezium itu. (150) Kira luas, dalam cm2, kawasan berlorek. (60)
[ JABATAN PENDIDIKAN SABAH ] [ MATEMATIK TINGKATAN 1 ]
216

(4) Rajah menunjukkan sebuah segiempat tepat dan (5) Dalam rajah, PQXW ialah sebuah trapezium dan
dua segitiga sama kaki. STUV ialah sebuah segi empat sama, PSVW,
QRX dan UVR ialah garis lurus.

17 cm T U
5 cm
S V W
P
6 cm
20 cm
13 cm
16 cm
Q R X
Kira luas, dalam cm2, seluruh rajah itu. (228)
Diberi luas STUV ialah 25 cm2. Kira luas,
dalam cm2, kawasan berlorek. (216)

(6) Dalam rajah, JMRS dan PQML ialah segi (7) Rajah menunjukkan tiga buah segi empat sama
empat sama. yang dilukis pada sisi sebuah segi tiga PQR.
P
P
Q Q

R L 289 cm2
S M 9 cm 225 cm2

R
J 12 cm K
Kira luas, dalam cm2, kawasan yang
2
Jika luas PQML ialah 100 cm , kira luas berlorek. (124)
dalam cm2, bagi JMRS. (25)

(8) Rajah menunjukkan sebuah segi tiga bersudut (9) Dalam rajah, PQST ialah sebuah trapezium.
tegak PQR. Empat segi empat sama dilukis di
setiap sisi segi tiga itu. P

T
20 cm
2 2
k cm P 25 cm
Q
Q R S

Diberi luas PQST ialah 220 cm2, QS = PR dan

100 cm2 144 cm 2
3
TS = PQ Cari luas, dalam cm2, segi tiga
8
R PRT. (100)

Cari nilai bagi k. (9)

[ JABATAN PENDIDIKAN SABAH ] [ MATEMATIK TINGKATAN 1 ]
217

13.2 Akas Teorem Pythagoras

13.2.1 Menentukan sama ada suatu segi tiga adalah segi tiga bersudut tegak dan memberi justifikasi
berdasarkan akas Teorem Pythagoras
(h) Selesaikan setiap yang berikut : [ OP5 / TP3 ]
(1) Berdasarkan segi tiga yang diberikan, padan yang berikut dengan menggunakan akas Teorem Pythagoras :

c2 = a 2 + b 2  < 90 ( sudut tirus )

c
a c2 > a2 + b2  = 90 ( sudut tepat )


b c2 < a 2 + b 2  > 90 ( sudut cakah )

* Untuk membentuk sebuah segi tiga → a + b c.

(2) Antara kumpulan sisi yang berikut, yang manakah membentuk sebuah segi tiga bersudut tegak ?
A. 5 cm, 6 cm, 7 cm
B. 7 cm, 23 cm, 25 cm
C. 8 cm, 15 cm, 19 cm
D. 9 cm, 40 cm, 41 cm

(3) Pada petak kosong, tandakan (  ) untuk segitiga bersudut tegak dan (  ) untuk segitiga yang tidak
bersudut tegak.

20 cm 4 cm 6 cm
29 cm
13 cm
27 cm
441 cm 28 cm 3 cm

13.2.2 Menyelesaikan masalah yang melibatkan akas Teorem Pythagoras.

(i) Selesaikan setiap yang berikut : [ OP6 / TP4, TP5 ]
(1) Dalam sebuah segi tiga PQR, PQ = 13 cm, (2) Rajah menunjukkan sebuah segi tiga BDE.
PR = 8 cm dan QR = 5 cm. Tentukan jenis
sudut bagi PRQ. 10 cm E
D
6 cm 8 cm
2x 3x
A B C

Cari nilai bagi x. (18)

(3) Antara set ukuran yang berikut, yang manakah membentuk sebuah segi tiga ?
A. 2 cm, 2 cm, 5 cm
B. 2 cm, 3 cm, 5 cm
C. 2 cm, 5 cm, 5 cm
D. 2 cm, 5 cm, 7 cm
[ JABATAN PENDIDIKAN SABAH ] [ MATEMATIK TINGKATAN 1 ]
218

Soalan PT3 @ KBAT

(1) Dalam rajah, STU ialah sebuah segi tiga sama sisi.

72 cm

T U

Cari pangjang, dalam cm, bagi ST. (Jwp : 6)

[3 markah]
Jawapan :

[ OP3 / S ] - [ Ramalan ]

(2) Rajah menunjukkan tiga segi tiga bersudut tegak, QTP, RQT dan SRT.

R S

Q
x cm

P 4 cm T

Hitungkan nilai bagi x. (Jwp : 8)

[3 markah]
Jawapan :

[ OP3 / S ] - [ Ramalan]
[ JABATAN PENDIDIKAN SABAH ] [ MATEMATIK TINGKATAN 1 ]
219

(3) Rajah menunjukkan bingkai tingkap yang dibina dengan menggunakan batang kayu.
60 cm

120 cm

Hitungkan panjang kayu, dalam m, yang diperlukan untuk membina sebuah bingkai tingkap
yang sama. (Jwp : 4.94)
[4 markah]
Jawapan :

[ OP6 / S ] - [ 2015 / SET1 / 7(b) ]

(4) Rajah menunjukkan sebuah reptika laying-layang, PQRS. PR dan QS ialah dua bilah buluh yang
berserenjang. Bucu-bucu P, Q, R dan S diikat dengan seutas dawai bagi membentuk layang-layang itu.
Q
30 cm
P R

120 cm

S
40 cm
Cari panjang, dalam cm, dawai itu. (Jwp : 352.98)
[4 markah]
Jawapan :

[ OP6 / S ] - [ 2015 / SET2 / 7(b) ]

(5) Dalam rajah, sebidang tanah berbentuk segi tiga bersudut AGD terletak di antara dua bidang tanah yang
berbentuk segi empat sama, ABCD dan DEFG. Diberi perimeter ABCD ialah 52 m dan luas DEFG
ialah 144 m2.
F G A

B
E D

C
Cari panjang, dalam m, AG. ( Jwp : 5)
[4 markah]
Jawapan :

[ OP6 / S, T ] - [ 2015 / SET3 / 7(b) ]

[ JABATAN PENDIDIKAN SABAH ] [ MATEMATIK TINGKATAN 1 ]
220

(6) Rajah menunjukkan sebuah trapezium PQRST. PQVU ialah sebuah segi empat sama dengan luas 36 cm2.

P Q R

U
2 cm V
T 18 cm S
Hitung
(a) perimeter, dalam cm, kawasan berlorek. (Jwp : 48) [2 markah]
Jawapan :

(b) luas, dalam cm2, kawasan berlorek. (Jwp : 84) [2 markah]

Jawapan :

[ OP6 / S, T ] - [ 2015 / SET2 / 5(b) ]

(7) Dalam rajah, PRT ialah sebuah segi tiga bersudut tegak dengan luas 54 cm2 dan sebuah segi empat tepat
QRSU
P

Q U
6 cm
R
4.5 cm S T

Hitung
(a) perimeter, dalam cm, kawasan berlorek. (Jwp : 36) [2 markah]
Jawapan :

(b) luas, dalam cm2, kawasan berlorek. (Jwp : 27) [2 markah]

Jawapan :

[ OP6 / S, T ] - [ 2015 / SET3 / 5(b) ]

[ JABATAN PENDIDIKAN SABAH ] [ MATEMATIK TINGKATAN 1 ]
221

(8) (a) Isikan dengan jawapan yang betul.

18

8 24
100
cm
[2 markah]

(b) Bandar C terletak 17 km ke barat dari Bandar A. Bandar B terletak 7 km ke selatan dari Bandar C.
Hitung jarak terdekat, dalam km, di antara Bandar A dan Bandar B. (Jwp : 18.38) [2 markah]
Jawapan :

[ OP3 / S ] - [ 2016 / SET2 / 6(b) ]

(9) (a) Isikan tempat kosong dengan jawapan yang betul.

f 5
x
g

4
h
2 2
2 2
x = −
f2 = +

[2 markah]

(b) Rajah menunjukkan satu set segi tiga.

19 cm T
P
5 cm
8 cm 17 cm
Q 12 cm S

9 cm 13 cm
R

Pada ruang jawapan, tandakan  segi tiga bersudut tegak dan  jika bukan segi tiga

bersudut tegak.

Jawapan :

Segi tiga () atau ()

PQT
QRT
RST
[2 markah]
[ OP3 / S ] - [ 2016 / SET3 / 6(b) ]
[ JABATAN PENDIDIKAN SABAH ] [ MATEMATIK TINGKATAN 1 ]
222

(10) Tiga buah segi empat sama dengan luasnya masing-masing disusun dalam kedudukan seperti yang
ditunjukkan dalam rajah.

25 cm2
16 cm2

9 cm2

(a) Berdasarkan rajah di atas, isikan petak kosong

25 = 32 +

[1 markah]

(b) Pada rajah di bawah, pilih tiga segi empat sama yang boleh disusun dengan menggunakan konsep
yang sama seperti rajah di atas.

144 cm2 25 cm2 81 cm2 169 cm2 225 cm2

J K L M N

Jawapan : ............................... , ............................... , ...............................

[1 markah]

(c) Rajah menunjukkan sebuah segi tiga bersudut tegak.

x cm
7 cm

8 cm

Cari nilai bagi x. (Jwp : 10.63) [2 markah]

Jawapan :

[ OP3 / S ] - [ 2016 / SET1 / 6(b) ]