Anda di halaman 1dari 46

PENGOLAHAN SINYAL

DIGITAL
Modul 4.
Transformasi Z

Content
Overview TZ untuk fungsi eksponensial
kausal dan anti kausal, ROC, Zero Pole,
TZ fungsi impuls, TZ fungsi sinusoidal
Overview ITZ : Pecahan Parsial dan
Integrasi Kontur, manipulasi ITZ
berdasarkan propertynya, ROCnya
(kausal dan anti kausal), fungsinya.
contoh : ITZ fungsi logaritma f(z) dan
TZ fungsi x(n)/n.

Latar Belakang
Domains of representation

Domain-n (discrete time) :


Sequence, impulse response, persamaan beda
Domain- :
Freq. response, spectral representation
Domain-z :
Operator, dan pole-zero
Apabila suatu kasus sulit dipecahkan pada suatu
domain tertentu, maka transformasi ke domain
yang lain akan mudah menyelesaikannya.

Content
Transformasi-Z Langsung
Sifat-sifat Transformasi-Z
Transformasi-Z Rasional
Transformasi-Z Balik
Transformasi-Z Satu Sisi

TRANSFORMASI-Z LANGSUNG
Definisi :
X ( z)

n
x
(
n
)
z

Contoh 1:

a. x1 (n) 1, 2, 5, 7, 0, 1
X 1 ( z ) 1 2 z 1 5 z 2 7 z 3 z 5

b. x2 (n) 1, 2, 5, 7, 0, 1

X 2 ( z ) z 2 2 z1 5 7 z 1 z 3

Contoh 2:

entukan transformasi Z dari beberapa sinyal di bawah ini:

a. x1 (n) (n)
b. x2 (n) (n k ), k 0
c. x3 (n) (n k ), k 0

Jawab:
a. X 1 ( z )
b. X 2 ( z )
c. X 3 ( z )

n
0

(
n
)
z

1
.
z
1

n
k

(
n

k
)
z

n
k

(
n

k
)
z

Contoh 3:
x ( n) u ( n)
Tentukan transformasi Z dari sinyal

Jawa
b:

X ( z)

n
1
2
u
(
n
)
z

z
...

n 0

1
1 z 1

, dimana z 1 1 ROC : z 1

x ( n) u ( n)

X ( z)

1
1 z

, ROC : z 1

Contoh 4:
n
x
(
n
)

u ( n)
Tentukan transformasi Z dari sinyal

Jawa
b:
X ( z)

u n z
n

n 0

A
n 0

1 n

n 0

1
1 A A A ...
1 A

1
1 z 1
n

, dimana z 1 1 ROC : z

x ( n) u ( n)

X ( z)

1
1 z

, ROC : z

TABEL FUNGSI DASAR TZ

SIFAT-SIFAT (PROPERTY) TZ

SIFAT-SIFAT TRANSFORMASI-Z
Linieritas
x(n) a x1 (n) b x2 (n)

X ( z) a X1( z) b X 2 ( z)

Contoh 5:

n 3(2) n 4(3) n u (n)


Tentukan transformasi Z dari xsinyal

:
b
a x ( n) 2 n u n X ( z ) 1
, ROC : z 2
w 1
1

1
a
J
1 2z
1
n
x 2 ( n ) 3 u n X 2 ( z )
, ROC : z 3
1
1 3z

x n 3(2) n 4(3) n u (n) X Z


ROC : z 2 z 3 ROC : z 3

1 2z

1 3z

1 z 1

1 5 z 1 6 z 2

SIFAT-SIFAT TRANSFORMASI-Z
Pergeseran
x(n n0 )

z n0 X Z

Contoh 5:
x n u (n 3)
Tentukan transformasi Z dari sinyal

Jawab:
x1 n u n X 1 Z

1
1 z

, ROC : Rx z 1

x n u n 3 X Z z 3 X 1 Z

z 3
1 z

, ROC : Rx z 1

SIFAT-SIFAT TRANSFORMASI-Z
Time Reversal
X ( z 1 )

x ( n)

Contoh 6:
x n u ( n)
Tentukan transformasi Z dari sinyal

Jawab:
x1 n u n X 1 Z

x n u n X z

1
1 z

1 z

1 1

, ROC : Rx z 1

, ROC : 1 z 1
Rx
1 z

SIFAT-SIFAT TRANSFORMASI-Z
Diferensiasi dalam domain z
Contoh 7:

dX ( z )
nx(n) z
dz

n
x
(
n
)

n
a
u ( n)
Tentukan
transformasi
Z
dari
sinyal
:
b
1
a
n
x1 (n) a u (n) X 1 ( z )
, ROC : Rx z a
w

1
Ja
1 az

x ( n) n a u ( n)
n a n u ( n)

az

1 az

1 2

dX 1 ( z )
d
1
X ( z) z
z

1
dz
dz 1 az
( z )

az 2

az 1

1 az 1 az
1 2

1 2

SIFAT-SIFAT TRANSFORMASI-Z
Konvolusi antara dua sinyal
x(n) x1 (n) * x2 (n)

X ( z) X1( z) X 2 ( z)

Contoh 8:
Tentukan konvolusi antara x1(n) dan x2(n) dengan :

:x1 (n) 1, 2, 1
b
a
w
a
J
1
2
X1( z) 1 2 z

1, 0 n 5
x2 ( n )
0, lainnya
X 2 ( z ) 1 z 1 z 2 z 3 z 4 z 5

X ( z ) X 1 ( z ) X 2 ( z ) (1 2 z 1 z 2 )(1 z 1 z 2 z 3 z 4 z 5 )
X ( z ) X 1 ( z ) X 2 ( z ) 1 z 1 z 6 z 7

x (n) x1 (n) * x2 (n) 1, 1, 0, 0, 0, 0, 1,1

TRANSFORMASI Z RASIONAL
Pole dan Zero
Pole : harga-harga z = pi yang menyebabkan X(z) =
Zero : harga-harga z = zi yang menyebabkan X(z) = 0

Fungsi Rasional

N (z) b o b1z 1 b M z M
X( z)

1
N
D ( z ) a o a 1z a N z

k
b
z
k
k 0
N

k
a
z
k
k 0

b1 M 1
bM
z

z

bo
bo
a 1 N 1
aN
N
z

Z
ao
ao
M

N(z) b o z M
a o 0 b o 0 X(z)

D( z ) a o z N

b1 M 1
bM
z

z

bo
bo
a 1 N 1
aN
N
z

Z
ao
ao
M

N(z) b o z M
a o 0 b o 0 X(z)

D( z ) a o z N

N(z) dan D(z) polinom


N(z) b o N M (z z1 )( z z 2 ) (z z M )
X(z)

z
D( z ) a o
(z p1 )( z p 2 ) (z p M )
M

X (z) G z N M

(z z

k 1
N

(z p
k 1

Contoh 9:
2 1,5 z 1

Tentukan pole dan zero X ( z )


1
2
1

1
,
5
z

0
,
5
z
dari

Jawab:
X ( z) 2

z 1

z 0,75

z 2 z 2 1,5 z 0,5
z 0,75
2 z ( z 0,75)
2z

( z 1)( z 0,5) ( z 1)( z 0,5)

Zero : z1 0 z2 0,75
Pole : p1 1 p2 0,5

Contoh 10:
Tentukan pole dan zero
dari

X ( z)

1 z 1
1 z 1 0,5 z 2

Jawab:
X ( z)

z ( z 1)
z 2 z 0,5

z ( z 1)

[ z (0,5 j 0,5)][ z (0,5 j 0,5)]


Zero : z1 0 z 2 1
Pole : p1 0,5 j 0,5

p2 0,5 j 0,5 p1 p2*

TRANSFORMASI -Z BALIK
Definisi transformasi balik
X ( z)

n
x
(
n
)
z

1
n 1
x( n)
X
(
z
)
z
dz

2j

Teorema residu
Cauchy :

1 d k 1 f ( z )
, bila zo di dalam C

1
f ( z)
k

1
(
k

1
)!
dz
dz

z zo
k
2j C ( z zo )

0,
bila zo di luar C

Ekspansi deret dalam z dan


z-1

X ( z ) x n z n
n

Contoh 11:
Tentukan transformasi-z
balik dari

Jawab:

X ( z)

1
3 1 1 2
1 z z
2
2

3 1 7 2 15 3 31 4
X ( z) 1 z z z z
2
4
8
16

3 7 15 31
x(n) 1, , , , ,
2 4 8 16

Ekspansi fraksi-parsial dan tabel


transformasi-z
X ( z ) 1 X 1 ( z ) 2 X 2 ( z ) K X K ( z )
x(n) 1x1 (n) 2 x2 (n) K xK (n)
Contoh 12:
Tentukan transformasi-z
balik dari

X ( z)

Jawab:

z2

z2
X ( z) 2

z 1,5 z 0,5 ( z 1)( z 0,5)


X ( z)
z
A1
A2
2

z
z 1,5 z 0,5 ( z 1) ( z 0,5)

1
1 1,5 z 1 0,5 z 2

X ( z)
z
A1
A2
2

z
z 1,5 z 0,5 ( z 1) ( z 0,5)
A1 ( z 0,5) A2 ( z 1) ( A1 A2 ) z (0,5 A1 A2 )

( z 1)( z 0,5)
z 2 1,5 z 0,5
X ( z)
z
( A1 A2 ) z (0,5 A1 A2 )
2

z
z 1,5 z 0,5
z 2 1,5 z 0,5
A1 A2 1 0,5 A1 A2 0

A2 0,5 A1

A1 0,5 A1 0,5 A1 1

A1 2

X ( z)

2
(1 z 1 )

1
(1 0,5 z 1 )

A2 1

x(n) [2 (0,5) n ]u (n)

Pole-pole berbeda semua

Ak
AN
X ( z)
A1

z
z p1
z pk
z pN
( z pk ) X ( z ) ( z pk ) A1
( z pk ) AN

Ak
z
z p1
z pN

( z pk ) X ( z )
z

z pk

Ak

Contoh Soal 8.17


Tentukan zero-state response dari suatu sistem LTI yang mendapat
input x(n) = u(n) dan dinyatakan oleh persamaan beda :

y(n ) 6 y(n 1) 8 y(n 2) 5x (n ) 28x (n 1) 8x (n 2)

Jawab:
Y(z) 6z 1Y(z) 8z 2 Y (z) 5X(z) 28z 1X(z) 8z 2 X(z)

1
X(z)
1 z 1

(5 28z 1 8z 2 ) 1
Y(z)
1 6 z 1 8 z 2 1 z 1

A3
Y (z)
(5z 2 28z 8)
A1
A2
2

z
(z 6z 8)( z 1) z 2 z 4 z 1

A3
Y(z)
(5z 2 28z 8)
A1
A2

z
(z 2)( z 4)( z 1) z 2 z 4 z 1
(z 2)Y(z) 5z 2 28z 8
20 56 8
84
A1

14
z
(z 4)( z 1) z 2
(2)( 3)
6

(z 4)Y (z) 5z 2 28z 8


80 112 8 200
A2

20
z
(z 2)( z 1) z 4
(2)( 5)
10
(z 1) Y(z) 5z 2 28z 8
5 28 8 15
A3

1
z
(z 2)( z 4) z 1
(3)(5)
15

Y(z)
14
20
1

z
z 2 z 4 z 1

14
20
1
Y(z)

1
1
1 2z
1 4z
1 z 1

y zs (n ) [14(2) n 20(4) n 1]u (n )

Ada dua pole yang semua


AN
X(z)
A1
A1k
A 2k

2
z
z p1
(z p k )
z pk
z pN

(z p k ) X(z)

z
zp
2

A1k

A 2k

d (z p k ) 2 X (z)

dz
z

z pk

Contoh Soal 8.18


Tentukan transformasi-Z balik dari :

1
X(z)
(1 z 1 )(1 z 1 ) 2
Jawab:
2

A3
X(z)
z
A1
A2

2
2
z
(z 1)( z 1)
z 1 (z 1)
(z 1)

(z 1)X(z)
z2
A1

2
z
(z 1)

z 1

(z 1) 2 X(z)
z2
1
A2

z
(z 1) z 1 2
d (z 1) 2 X(z)
d z2
A3

dz
z
dz (z 1)

(2z)( z 1) (1)( z 2 ) z 2 2z
3

2
2
(z 1)
(z 1) z 1 4

1
1
3
n
x (n ) [ (1) n ]u (n )
4
2
4

Pole kompleks

A1
A2
X(z)

1
1 p1z
1 p 2 z 1
p1 p

p2 p *

A1 A

A2 A *

A
A*
A Ap * z A * A * pz

1
1
1 pz
1 p*z
1 pz 1 p * z 1 pp * z 2
b o b1z 1
(A A*) (Ap * A * p)z 1

1
2
1
2
1 (p p*)z pp * z
1 a 1z a 2 z

A A* Re( A) j Im( A) Re( A) j Im( A) 2 Re( A)


b o A A* 2 Re( A)
p p* Re( p) j Im( p) Re( p) j Im( p) 2 Re( p)
a 1 (p p*) 2 Re( p)
pp* [Re( p) j Im( p)][Re( p) j Im( p)]
Re (p) Im (p) p
2

a 2 pp* p

Ap * A * p [Re( A) j Im( A)][Re( p) j Im( p)]


[Re( A ) j Im( A)][Re( p) j Im( p)]
2 Re( A) Re( p) 2 Im( A ) Im( p)
Ap* [Re( A) j Im( A)][Re( p) j Im( p)]
[Re( A ) Re( p) Im( A ) Im( p)] j [Re( p) Im( A ) Re( A ) Im( p]
b1 (Ap * A * p) 2 Re( Ap*)

Contoh Soal 8.19


Tentukan transformasi-Z balik dari :

Jawab:

1 z 1
X(z)
1 z 1 0,5z 2

b o b1z 1
1 z 1
X(z)

1
2
1 z 0,5z
1 a 1z 1 a 2 z 2

b o 2 Re( A) 1

Re( A) 0,5

a 1 2 Re( p) 1

Re( p) 0,5

b1 2 Re( Ap*) 1

Re( Ap*) 0,5

a 2 p 0,5

Re 2 (p) Im 2 (p) 0,5

Re( p) 0,5

Re( A) 0,5

Re (p) Im (p) 0,25 Im (p) 0,5


2

Im 2 (p) 0,25 Im( p) 0,5 p 0,5 j 0,5


Ap* [0,5 j Im( A )]( 0,5 j0,5)

Re( Ap*) 0,25 0,5 Im( A ) 0,5


Im( A) 0,25

A 0,5 j 0,25

A
A*
X(z)

1
1
1 pz
1 p*z
0,5 j 0,25
0,5 j 0,25

1
1 (0,5 j 0,5)z
1 (0,5 j 0,5)z 1

0,5 j 0,25
0,5 j 0,25
X(z)

1
1
1 (0,5 j 0,5)z
1 (0,5 j 0,5) z

0,5 j 0,5 0,707e j45

0,5 j 0,5 0,707e j45

x (n ) (0,5 j 0,25)(0,707e j45 ) n (0,5 j 0,25)(0,707e j45 ) n


(0,5)(0,707) n (cos 45n j sin 45n )
j(0,25)(0,707 n )(cos 45n j sin 45n )
(0,5)(0,707) n (cos 45n j sin 45n )
j(0,25)(0,707 n )(cos 45n j sin 45n )
(0,707) n cos 45n 0,5(0,707) n sin 45n

TRANSFORMASI-Z SATU SISI

Definisi
:

X (z)

n
x
(
n
)
z

n 0

Contoh Soal 8.20


Tentukan transformasi Z satu sisi dari beberapa sinyal diskrit di bawah
ini

a ). x1 (n ) 1, 2, 5, 7, 0, 1

b). x 2 (n ) 1, 2, 5, 7, 0, 1

c). x 3 (n ) 0, 1, 2, 5, 7, 0, 1
d ). x 4 (n ) 2, 5, 7, 0, 1

Jawab:

a ). x1 (n ) 1, 2, 5, 7, 0, 1
X1 (z) 1 2z 1 5z 2 7 z 3 z 5

b). x 2 (n ) 1, 2, 5, 7, 0, 1
X 2 (z) 5 7 z 1 z 3
c). x 3 (n ) 0, 1, 2, 5, 7, 0, 1
X 3 (z) z 1 2z 2 5z 3 7 z 4 z 7

d ). x 4 (n ) 2, 5, 7, 0, 1
X 4 (z) 5 7 z 1 z 3

Contoh Soal 8.21


Tentukan transformasi Z satu sisi dari beberapa sinyal impuls di bawah
ini

a ). x 5 (n ) (n )
b). x 6 (n ) (n k ), k 0
c). x 7 (n ) (n k ), k 0

Jawab:

a ). X 5 (z)

(
n
)
z
1

b). X 6 (z)

n
k

(
n

k
)
z

c). X 7 (z)

n 0

n 0

(
n

k
)
z
0

n 0

Time Delay

x (n k ) z k [X (z) x ( n )z n ]

n 1
Contoh Soal 8.22
Tentukan transformasi Z satu sisi dari x1(n) = x(n-2)

dimana x(n) = anu(n )

Jawab:

1
x (n ) a u (n ) X (z)
1 az 1
2

n
X1 ( z ) z X x ( n ) z
n 1

z 2 X x (1)z x (2) z 2

z2
1 1
2

a
z

a
1 az 1

Time
k 1
advance
x (n k ) z k [X (z) x (n )z n ]
n 0

Contoh Soal 8.23


Tentukan transformasi Z satu sisi dari x2(n) = x(n+2)
dimana x(n) = anu(n )

Jawab:
x (n ) a n u (n )

1
X (z)
1 az 1
1

n
X 2 z X (z) x (n )z
n 0

z 2 X x (0) x (1)z 1

z2
2

z
az
1
1 az

Contoh Soal 8.24


Tentukan output dari suatu sistem LTI (Linear Time Invariant) yang
dinyatakan oleh persamaan beda :

y(n ) 3y(n 1) y(n 2) 4,5x (n ) 9,5x (n 1)


y(1) 8,5

y(2) 7,5
y( n ) y zi (n )

dengan input x(n) = 0

Jawab:

Y (z) 3z 1[Y ( z) y(1) z]


2

2z [Y (z) y( 1)z y(2)z ] 0


2

Y (z) 3z 1[Y (z) y(1)z]


2z 2 [Y (z) y(1)z y( 2)z 2 ] 0

Y (z)[1 3z

2z ] 3y( 1) 2 y(1)z

3
(

8
,
5
)

2
(

8
,
5
)
z
2(7,5)

Y (z)
1 3z 1 2z 2
1
17z 10,5

1 3z 1 2z 2

Y (z)
10,5z 17
10,5z 17
2

z
z 3z 2 (z 1)( z 2)

2 y(2)

Y (z)
10,5z 17
10,5z 17
A1
A2
2

z
z 3z 2 (z 1)( z 2) z 1 z 2

(z 1)Y (z) 10,5z 17


6,5
A1

6,5
z
z 2 z 1
1
(z 2)Y (z) 10,5z 17
4
A2

4
z
z 1 z 2
1
6,5z
4z
6,5
4
Y (z)

1
z 1 z 2 1 z
1 2z 1

y zi (n ) 6,5(1) n 4(2) n

Contoh Soal 8.25


Tentukan output dari suatu sistem LTI yang mendapat input x(n) = u(n)
dan dinyatakan oleh persamaan beda :

y(n ) 6 y(n 1) 8 y(n 2) 5x (n ) 28x (n 1) 8x (n 2)


y(1) 4 y(2) 3

Jawab:
Y (z) 6z 1[Y (z) y(1)z]
2

8z [Y (z) y(1)z y(2)z ] 5X (z)


2

28z 1[X (z) x (1)z] 8z 2 [X (z) x (1)z x (2)z 2 ]


Y (z)[1 6z 1 8z 2 ] 24 32z 1 24
X (z)[5 28z 1 8z 2 ]

Y (z)[1 6z 1 8z 2 ] 24 32z 1 24
X (z)[5 28z 1 8z 2 ]

Y (z)[1 6z 1 8z 2 ] 32z 1

5 28z 1 8z 2

1
1 z

1
2
1
2
32
z

32
z

28
z

8
z

Y (z)
(1 6z 1 8z 2 )(1 z 1 )
1
2
5

4
z

24
z

Y (z)
(1 6z 1 8z 2 )(1 z 1 )

Y (z)
5z 2 4z 24
2
z
(z 6z 8)( z 1)

Y (z)
5z 2 4z 24
5z 2 4z 24
2

z
(z 6z 8)( z 1) (z 2)( z 4)( z 1)
A3
5z 2 4z 24
A1
A2

(z 2)( z 4)( z 1) z 1 z 2 z 4
5z 2 4z 24
5 4 24 15
A1

1
(z 2)( z 4) z 1
(3)(5)
15
5z 2 4z 24
20 8 24 12
A2

2
(z 4)( z 1) z 2
(2)( 3)
6
5z 2 4z 24
80 16 24 40
A3

4
(z 2)( z 1) z 4
(2)( 5)
10

Y
1
2
4

z
z 1 z 2 z 4
1
2
4
Y

1
1
1 z
1 2z
1 4 z 1

y(n ) [1 2(2) n 4(4) 2 ]u (n )

Anda mungkin juga menyukai