Anda di halaman 1dari 8

-32-

JUMLAH DAN SELISIH DUA SUDUT (TRIGONOMETRI)


PENDAHULUAN
Sudut-sudut Istimewa :
x

30

45

60

90

120

135

150

180

210

225

240

270

300

315

330

sin
x
cos
x
tg x

1. RUMUS JUMLAH DAN SELISIH DUA SUDUT


1.1 Rumus cos ( )
Y

Jika jari-jari lingkaran = 1, maka :


OA = OB = 1
Koordinat A( cos ,sin ) = A ( x1 , y1 )

Koordinat B( cos ,sin ) = B ( x2 , y2 )

AOB =.......

Pada segitiga ABO berlaku :


Dengan menggunakan rumus jarak :

AB 2 = ( x2 x1 ) 2 + ( y2 y1 ) 2
= (.....................) 2 +(..........................) 2
= ......
= .....
= .....

AB 2 = 2 2 (................................+.................................)

......(1)

Dengan menggunakan Aturan Cosinus :

AB 2 = OA2 + OB 2 2 OA. OB cos AOB


= ........
= ..........

........(2)

Dari (1) dan (2) disimpulkan :

cos( ) =..........
cos( + ) = cos( ( ))
Karena sin ( ) = sin dan cos( ) = cos , maka :
cos( + ) =..........

Matematika

XI IPA Smt 1

-33-

Contoh 1: Tentukan nilai cos


Jawab

: cos

15 !

15 =

1.2 Rumus sin( )


Karena cos( 90 ) = sin dan sin( 90 ) = cos , maka :

sin( + ) = cos( 90 ( + ))

= cos( 90 ) )
= .....

sin( + ) =............
sin( ) = sin( + ( ))
= .....
= .....

sin( ) =............

Contoh 2: Tentukan sin


Jawab

: sin

165

165 = ..

1.3 Rumus tg( )


Karena tg =

tg( + ) =

sin
, maka:
cos

sin( + )
cos( + )

= ......
Jika pembilang dan penyebut dibagi cos cos , maka :
= ......

tg( + ) =.........

tg ( ) = tg ( + ( ))
= .....

Karena tg ( ) = tg , maka :

Matematika

XI IPA Smt 1

-34-

tg( ) =.........

Contoh 3: Jika cos =


: cos =

Jawab

8
5
dan sin =
, maka tentukan cos( )
10
13

8
= .... maka y = ......
10

sin =........ = .....


sin =

5
=.....
13

maka x = .....

cos =.....

= ......
Jadi cos( ) =........

LATIHAN SOAL
1.

Tentukan nilai dari :


a. sin

b. sin

75o
d. cos 195o

105o
e. tg 225o

c. cos

165o
f. tg 15o

2. Sederhanakan !
a.

sin 137 o cos17 o cos137 o sin 17 o


b. cos 222 o cos 42 o + sin 222 o sin 42 o
c.

tg 79 o tg19 o
1 + tg 79 o tg19 o

3. Jika cos =

3
12
dan sin =
,
5
13

a. sin( )

dan

lancip, maka tentukan :


c. tg( )

b. cos( + )

o
4. Jika sin x = sin ( x + 45 ) , buktikan tg x =

o
5. Jika tg 4 = p , maka buktikan tg

2 +1

p 1

139 o = p +1

6. Buktikan :
o
o
a. cos( 270 + a ) = sin a
o
o
b. sin(180 + a ) = sin a
o
c. tg ( 360 a ) = tg

7. Jika + =

ao

3
dan cos cos =
maka tentukan cos ( ) !
6
4

8. Tunjukkan bahwa tan 75 = 2 + 3 !

9. Buktikan bahwa tan ( x + 45) =

Matematika

cos x + sin x
!
cos x sin x

XI IPA Smt 1

-35-

10. Jika tan (x + y) = 1 dan tan y = 1, maka tentukan tan x !

2. RUMUS SUDUT RANGKAP

sin 2 = sin( + )
= ..

sin 2 =............

cos 2 = cos( + )
= ......
= .......

.....(*)

Karena cos = 1 sin maka (*) menjadi :


2

cos 2 =........
= ........

Karena sin 2 = 1 cos2 , maka (*) menjadi :

cos 2 =........
= ........

Jadi

cos 2 =........

= .........
= ...........

tg 2 = tg ( + )
= .........

tg 2 =.............

Contoh 1: Tentukan nilai dari sin 22 ,5


Jawab

: sin =

................................

sin 22 ,5 = ...............

Contoh 2: Jika sin =

Jawab

3
, maka tentukan tg 2
5

3
= ..... maka x = ........
5
tg =........ =...........
tg 2 =........
: sin =

Matematika

XI IPA Smt 1

sin =

cos =

...........................
..........................

tg= ...........................

-36-

LATIHAN SOAL
1.

Tentukan nilai dari :


a. cos 22,5o

b. sin 67,5o

2. Jika sin x = 5/13 dan 0 x

c. sin112

1
2

d. cos157

1
2

, maka tentukan :
2

a. sin 2x

b. cos 2x

c. tg 2x

3. Tunjukkan :
a.

sin 3a = 4 sin 3 a + 3 sin a


b. cos 3a = 4 cos3 a 3 cos a
4. Buktikan :
a.

sin 2 sin 2
= tg ( )
cos 2 + cos 2

b.

sin 2a
= tg a
1 + cos 2a

5. Jika tg a = 1/2 dan tg b = 2/5, maka tentukan :


a. tg 2a
6. Jika

b. tg (2a+2b)

sudut lancip yang memenuhi 2 cos 2 = 1 + 2 sin 2 , maka tentukan tan

7. Buktikan bahwa

1 + sin 2 x cos 2 x
= tan x
1 + sin 2 x + cos 2 x

8. Jika tan x = , maka buktikan sin 2 x =

2n
1 + n2

9. Pada segitiga ABC yang siku-siku di C, buktikan bahwa sin 2 A =

2ab
c2

3. RUMUS PERKALIAN SINUS DAN KOSINUS


sin( + ) =........
sin( ) =.........
(+)

.............

= ..........

2 sin cos =.........

(-)

..............

= ............

2 cossin =.........

Matematika

XI IPA Smt 1

+/-

-37-

cos( + ) =......... ..
cos( ) =...........
(+)

............

+/-

= ..............

2 coscos =.............

(-)

...............

= ................

2 sin sin =............

Contoh 1: Hitung
Jawab

4 sin 15 cos 45

4 sin 15 cos 45 = 4...........................


=
=
=
=

2.2........................
2[..................................................................]
2[.......................................]
.......

Contoh 2: Nyatakan sebagai bentuk penjumlahan atau pengurangan dari

2 cos( x + 45) sin( x 45)


Jawab

: 2 cos( x + 45) sin( x 45)

= .........

LATIHAN SOAL
1.

Tentukan nilai dari :


a.

cos15 sin 75

b.

d.

6 cos105o sin 15o

e. 4 cos 217,5o cos 7,5o

cos 45 cos15

c. 4 sin 52
f.

1
1
cos 7
2
2

1
sin 15o sin 45o
2

2. Nyatakan sebagai bentuk penjumlahan dan pengurangan sinus dan kosinus, lalu sederhanakan
dari :
a. cos( x + ) cos( x )
b. 4 sin(
c.

1
1
1
1
x + y ) sin( x y )
2
2
2
2

1
sin( x + 2 ) cos( x 2 )
2

3. Buktikan :
a. 2 cos( x +
b.

) cos( x

) = cos 2 x

sin 52,5o cos 7,5o


= 2+ 3
cos 75o cos 15o

c. 2 sin 4a sin 3a + 2 cos 5a cos 2a - cos 3a = cos a

Matematika

XI IPA Smt 1

-38-

4. Tunjukkan bahwa 8 sin 20.sin 40.sin 80 = 3


5. Hitunglah 8 sin 70 sin 50 sin 10
6. Buktikan bahwa :
a. 2 sin x cos 3 x + 2 sin 3 x cos x = sin 2 x
b. 1 cos 5 x cos 3 x sin 5 x sin 3 x = 2 sin 2 x

4. RUMUS JUMLAH DAN SELISIH SINUS DAN KOSINUS

2 sin a cos b =.......... ...


2 cos a sin b =........... ...
2 cos a cosb =............ ...
2 sin a sin b =............. .

.....(*)

a + b = dan a b = , maka :
a+b=
a+b=

Jika

a b =

.............

a b =

..............

Maka persamaan (*) menjadi :


sin + sin =.........
sin sin =........
cos + cos =..........
cos cos =..........

Contoh 1: Tentukan
Jawab

cos 75 cos15

cos 75 cos15 =......

Contoh 2: Nyatakan dalam bentuk perkalian dari sin 3x + sin x


Jawab

: sin 3x + sin x = ....

LATIHAN SOAL
1.

Tentukan nilai dari :


a. cos105o cos15o
d.

b.

sin 75o sin 15o


e. sin 54 o sin 18 o

cos 285o + cos 75o

2. Nyatakan sebagai bentuk perkalian !

3
2

3
2

a. sin( + p) + sin( p)
3. Buktikan !

Matematika

XI IPA Smt 1

b. cos (x + 2h) - cos x

c.

sin 315o + sin 15o

-39-

o
o
a. sin 105 + sin 15 =

1
6
2
1

b.

cos 75o + cos 15o


=
sin 75o sin 15o

c.

cos10 + cos110 + cos130 o = 0

d.

sin 5a sin 3a
= tga
cos 5a + cos 3a

4. Buktikan tan x tan y =


5. Diketahui tan x =

Matematika

e.

sin 2 sin 2
= tg ( )
cos 2 + cos 2

f.

sin a + sin 2a + sin 3a


= tg 2a
cos a + cos 2a + cos 3a

g. 2 sin 67,5o + 2 sin 22,5o = 4 + 2 2

sin ( x y )
cos x cos y

4
. Tentukan nilai cos 3x + cos x !
3

XI IPA Smt 1

Anda mungkin juga menyukai