Anda di halaman 1dari 5

MODUL PERTEMUAN 11

RUMUS PENJUMLAHAN DAN PERKALIAN DALAM TRIGONOMETRI


Oleh: Muhammad Khoiril Akhyar, M.Pd.

A. RUMUS PENJUMLAHAN

Dari rumus jumlah dan selisih sudut diperoleh hubungan-hubungan sebagi berikut :
sin (α+β) = sin α cos β + cos α sin β
sin (α-β) = sin α cos β - cos α sin β
+
sin (α+β) + sin (α-β) = 2 sin α cos β…………….(1)

sin (α+β) = sin α cos β + cos α sin β


sin (α-β) = sin α cos β - cos α sin β
-
sin (α+β) - sin (α-β) = 2 cos α sin β………………(2)

cos (α+β) = cos α cos β – sin α sin β


cos (α-β) = cos α cos β + sin α sin β
+
cos (α+β) + cos (α-β) = 2 cos α cos β……………(3)

cos (α+β) = cos α cos β – sin α sin β


cos (α-β) = cos α cos β + sin α sin β
-
cos (α+β) - cos (α-β) = -2 sin α sin β…………….(4)

misalkan α +β = C dan α-β = D, maka :

α +β = C α +β = C
α -β = D α-β = D
+ -
2α = C+D 2β = C-D
α = ½ (C+D) β = ½ (C-D)
Jika α dan β disubstitusikan ke persamaan (1) dan (4), maka diperoleh rumus penjumlahan
sin dan cos sebagi berikut :

sin C + sin D = 2 sin ½ (C+D) cos ½ (C-D) …..(1*)

1|Rumus Penjumlaha n dan Perkalian dalam Trigonometri


…..(2*)
sin C – sin D = 2 cos ½ (C+D) sin ½ (C-D)

cos C + cos D = 2 cos ½ (C+D) cos ½ (C-D) …..(3*)

cos C - cos D = -2 sin ½ (C+D) sin ½ (C-D) …..(4*)

B. RUMUS PERKALIAN

Dari persamaan (1*) hingga (4*), dapat ditentukan rumus perkalian sin dan cos sebagai
berikut :

sin (α + β ) + sin (α - β) = 2 sin α cos β

atau sin α cos β =1/2 {sin (α + β) + sin (α - β)} ..... (5*)

sin (α + β) - sin (α - β) = 2 cos α sin β

atau cos α sin β = 1/2 {sin (α + β) - sin (α - β)} ..... (6*)

cos (α + β) + cos (α - β) = 2 cos α cos β

atau cos α cos β = 1/2 {cos (α +β) + cos (α - β)} ..... (7*)

cos (α + β) - cos (α - β) = -2 sin α sin β

atau sin α sin β = -1/2 {cos (α +β) - cos (α - β)} ..... (8*)

2|Rumus Penjumlaha n dan Perkalian dalam Trigonometri


Jadi, Rumus Penjumlahan, Pengurangan, dan Perkalian sin dan cos dapat diringkas sebagai
berikut :

Rumus Penjumlahan dan Pengurangan sinus dan cosinus

a. Rumus penjumlahan sinus dan sinus


 Sin α + sin β = 2 sin ½ ( α + β ) cos ½ (α – β )
b. Rumus pengurangan sinus dan sinus
 Sin α – sin β = 2 cos ½ (α + β ) sin ½ (α - β )
c. Rumus penjumlahan cosinus dan cosinus
 Cos α + cos β = 2 cos ½ (α +β ) cos ½ ( α – β )
d. Rumus pengurangan cosinus dan cosinus
 Cos α – cos β = - 2 sin ½ (α + β ) sin ½ (α - β )

Rumus Perkalian sinus dan cosinus

a. Rumus perkalian sinus dan sinus


 sin α sin β = -1/2 {cos (α +β) - cos (α - β)}
b. Rumus Perkalian sinus dan cosinus
 sin α cos β =1/2 {sin (α + β) + sin (α - β)}
 cos α sin β = 1/2 {sin (α + β) - sin (α - β)}
c. Rumus Perkalian cosinus dan cosinus
 cos α cos β = 1/2 {cos (α +β) + cos (α - β)

3|Rumus Penjumlaha n dan Perkalian dalam Trigonometri


Contoh soal
 Penjumlahan dan pengurangan Sinus dan Cosinus
1. Sin 34ᵒ + sin 26ᵒ =....
Sin α + sin β = sin ½ ( α + β ) cos ½ (α – β )
Sin 34ᵒ + sin 26ᵒ = 2 sin ½ ( 34ᵒ + 26ᵒ ) cos ½ (34ᵒ – 26ᵒ )
Sin 34ᵒ + sin 26ᵒ = 2 sin ½ (60ᵒ) cos ½ (8ᵒ)
Sin 34ᵒ + sin 26ᵒ = 2 sin (30ᵒ) cos (4ᵒ)
Sin 34ᵒ + sin 26ᵒ = 2 ½ cos (4ᵒ)
Sin 34ᵒ + sin 26ᵒ = cos 4ᵒ
2. Cos 125ᵒ + cos 55ᵒ =....
Cos α + cos β = 2 cos ½ (α +β ) cos ½ ( α – β )
Cos 125ᵒ + cos 55ᵒ = 2 cos ½ (125ᵒ +55ᵒ ) cos ½ ( 125ᵒ – 55ᵒ )
Cos 125ᵒ + cos 55ᵒ = 2 cos ½ (180ᵒ) cos ½ (70ᵒ)
Cos 125ᵒ + cos 55ᵒ = 2 cos (90ᵒ) cos (35ᵒ)
Cos 125ᵒ + cos 55ᵒ = 2 0 cos (35ᵒ)
Cos 125ᵒ + cos 55ᵒ =0
3. Cos 42ᵒ – cos 18ᵒ =....
Cos α – cos β = - 2 sin ½ (α + β ) sin ½ (α – β)
Cos 42ᵒ – cos 18ᵒ = -2 sin ½ ( 42ᵒ + 18ᵒ ) sin ½ ( 42ᵒ – 18ᵒ )
Cos 42ᵒ – cos 18ᵒ = -2 sin ½ (60ᵒ) sin ½ (24ᵒ)
Cos 42ᵒ – cos 18ᵒ = -2 sin (30ᵒ) sin (12ᵒ)
Cos 42ᵒ – cos 18ᵒ = -2 ½ sin (12ᵒ)
Cos 42ᵒ – cos 18ᵒ = - sin (12ᵒ)

4|Rumus Penjumlaha n dan Perkalian dalam Trigonometri


 Perkalian Sinus dan Cosinus
1. Hitunglah 2 sin 20ᵒ cos 10ᵒ =....
2 sin α cos β = sin ( α + β ) + sin ( α – β )
2 sin 20ᵒ cos 10ᵒ = sin ( 20ᵒ + 10ᵒ ) + sin (20ᵒ - 10ᵒ)
2 sin 20ᵒ cos 10ᵒ = sin 30ᵒ + sin 10ᵒ
2 sin 20ᵒ cos 10ᵒ = ½ + sin 10ᵒ
2. Hitunglah 2 sin 52,5º sin 7,5º =....
2 sin 52,5º sin 7,5º = cos (α - β) - cos (α + β)
2 sin 52,5º sin 7,5º = cos (52,5º - 7,5º) – cos (52,5º + 7,5º)
2 sin 52,5º sin 7,5º = cos (45º) - cos (60º)
2 sin 52,5º sin 7,5º = ½√2 - ½
3. Hitunglah nilai dari 2 cos 52,5º cos 7,5º =....
2 cos 52,5º cos 7,5º = cos ( α + β ) + cos ( α – β )
2 cos 52,5º cos 7,5º = cos (52,5º + 7,5º) + cos (52,5º - 7,5º)
2 cos 52,5º cos 7,5º = cos (60º) + cos (45º)
2 cos 52,5º cos 7,5º = ½ + ½√2
4. Hitunglah nilai dari cos 75º sin 15º =....
cos 75º sin 15º = ½ { sin( α + β ) - sin ( α – β )}
cos 75º sin 15º = ½ {sin (75º + 15º) - sin (75º - 15º)}
cos 75º sin 15º = ½ {sin (90º) - sin (60º)}
cos 75º sin 15º = ½ (1 - ½√3)
cos 75º sin 15º = ½ - ¼√3

5|Rumus Penjumlaha n dan Perkalian dalam Trigonometri

Anda mungkin juga menyukai