SI-2231 HIDROLOGI DAN

DRAINASE
Evapotranspirasi
Ir. Iwan Kridasantausa, Ph.D

SI-2231 HIDROLOGI DAN DRAINASE

EVAPOTRANSPIRASI

PENGERTIAN
Evapotranspirasi = Evaporasi + Transpirasi
Evaporasi
Transpirasi

: proses penguapan air bebas

: penguapan melalui tanaman

FORMULA UMUM
Formula
yang umum dipakai:

Blaney-Criddle
Radiasi
Penman (rekomendasi FAO)

Ketiga formula ini memiliki prinsip umum:

: evaporasi potensial (mm/hari)

: faktor koreksi
: evaporasi (mm/hari)

METODE BLANEY-CRIDDLE
Data
yang diperlukan:
Letak lintang ()
Suhu udara
Angka koreksi

Formula

: persentase rata-rata jam siang-malam bergantung ()

: suhu udara

METODE BLANEY-CRIDDLE
Prosedur perhitungan

Cari letak lintang () daerah yang ditinjau

Cari nilai berdasarkan
Cari suhu rata-rata bulanan ()
Hitung
Cari nilai
Hitung

METODE BLANEY-CRIDDLE
Tabel hubungan dan (untuk Indonesia)
LL

Jan

Fe
b

Ma
r

Ap
r

Me
Jun
i

Jul

Ag
u

Se
p

Ok
t

No
v

De
s

5.0 Utara

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
7

0.2
7

0.2
7

2.5 Utara

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
7

0.2
7

2.5
Selatan

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

0.2
8

5.0

0.2

0.2

0.2

0.2

0.2

0.2

0.2

0.2

0.2

0.2

0.2

0.2

METODE BLANEY-CRIDDLE
Tabel faktor
Bula
n
C

Jan Feb

Ma
r

Apr Mei Jun

Jul

Ag
u

Se
p

Okt

No
v

De
s

0.8
0

0.7
5

0.7
0

0.7
0

0.7
5

0.8
0

0.8
0

0.8
0

0.8
0

0.8
0

0.7
0

0.7
0

METODE RADIASI
Letak lintang

Data yang diperlukan:

Suhu udara
Kecerahan Matahari

Formula

: faktor pengaruh suhu dan elevasi ketinggian daerah

: radiasi gelombang pendek yang diterima bumi (mm/hari)
: kecerahan matahari
: radiasi gelombang pendek yang memenuhi batas luar atmosfer

METODE RADIASI
Prosedur
perhitungan:

Cari suhu rata-rata bulanan ()

Cari berdasarkan
Cari letak lintang ()
Cari berdasarkan
Cari data rasio penyinaran ()
Hitung
Cari angka koreksi ()
Hitung

METODE RADIASI
Tabel hubungan dan (untuk Indonesia)
t
w
t
w
t
w

24.0 24.2 24.4 24.6 24.8 25.0 25.2 25.4 25.6 25.8
0.73 0.73 0.73 0.74 0.74 0.74 0.74 0.74 0.75 0.75
5
7
9
1
3
5
7
9
1
3
26.0 26.2 26.4 26.6 26.8 27.0 27.2 27.4 27.6 27.8
0.75 0.75 0.75 0.76 0.76 0.76 0.76 0.76 0.77 0.77
5
7
9
1
3
5
7
9
1
3
28.0 28.2 28.4 28.6 28.8 29.0 29.2 29.4 29.6 29.8
0.77 0.77 0.77 0.78 0.78 0.78 0.78 0.78 0.79 0.79
5
7
9
1
3
5
7
9
1
3

METODE RADIASI
Tabel faktor
Bulan

Jan

Fe
b

Ma
Me
Apr
r
i

Jun

Jul

Ag
u

Se
p

Ok
t

No
v

De
s

0.8
0

0.8
0

0.7
5

0.7
5

0.7
5

0.8
0

0.8
0

0.8
0

0.8
0

0.8
0

0.7
5

0.7
5

METODE RADIASI
Tabel hubungan dan (untuk Indonesia)
LL

Jan

Feb

Ma
r

Apr Mei

Jun

Jul

Ag
u

Se
p

Okt

No
v

De
s

5 Utara

13.
0

14.
0

15.
0

15.
1

15.
3

15.
0

16.
1

15.
3

15.
1

15.
7

14.
8

14.
6

4 Utara

14.
3

15.
0

15.
5

15.
5

14.
9

14.
4

14.
6

15.
1

15.
3

15.
1

14.
5

14.
1

2 Utara

14.
7

15.
3

15.
6

15.
3

14.
6

14.
2

14.
3

14.
9

15.
3

15.
3

14.
8

14.
4

15.
0

15.
5

15.
7

15.
3

14.
4

13.
9

14.
1

14.
8

15.
3

15.
4

15.
1

14.
8

2 Selatan

15.
3

15.
7

15.
7

15.
1

14.
1

13.
9

14.
1

14.
8

15.
3

15.
4

15.
1

14.
8

METODE PENMAN
Data yang diperlukan:

Suhu rerata bulanan ()

Kelembaban relatif (, dalam %)
Kecerahan Matahari ()
Kecepatan angin rerata (, dalam m/s)
Letak lintang
Angka koreksi ()

METODE PENMAN
Formula

METODE PENMAN

dengan
: faktor pengaruh suhu dan elevasi ketinggian daerah
: radiasi gelombang pendek yang diterima bumi (mm/hari)
: radiasi gelombang pendek memenuhi batas luar atmosfer (gunakan tabel met. Radiasi)
: radiasi bersih gelombang panjang (mm/hari)

:
:
:
:
:
:
:
:
:

fungsi suhu
fungsi tekanan uap; ;
fungsi kecerahan matahari;
fungsi kecepatan angin pada ketinggian 2 meter;
kecerahan matahari
kecepatan angin
perbedaan tekanan uap jenuh dengan tekanan uap sebenarnya
kelembaban relatif
faktor koreksi, berdasarkan keadaan siang-malam

METODE PENMAN
Tabel hubungan dan beberapa parameter
lain (untuk Indonesia)
t

24.0
29.8
5
0.73
5
15.4
0
26.6
34.8
3
0.76
1
16.0
2

24.2
30.2
1
0.73
7
15.4
5
26.8
35.2
5
0.76
3
16.0
6

24.4
30.5
7
0.73
9
15.5
0
27.0
35.6
6
0.76
5
16.1
0

24.6
30.9
4
0.74
1
15.5
5
27.2
36.0
9
0.76
7
16.1
4

24.8
31.3
1
0.74
3
15.6
0
27.4
36.5
0
0.76
9
16.1
8

25.0
31.6
9
0.74
5
15.6
5
27.6
36.9
4
0.77
1
16.2
2

25.2
32.0
6
0.74
7
15.7
0
27.8
37.3
7
0.77
3
16.2
6

25.4
32.4
5
0.74
9
15.7
5
28.0
37.8
1
0.77
5
16.3
0

25.6
32.8
3
0.75
1
15.8
0
28.2
38.2
5
0.77
7
16.3
4

25.8
33.2
2
0.75
3
15.8
5
28.4
38.7
0
0.77
9
16.3
8

26.0
33.6
2
0.75
5
15.9
0
28.6
39.1
4
0.78
1
16.4
2

26.2
34.0
2
0.75
7
15.9
4
28.8
39.6
1
0.78
3
16.4
6

26.4
34.4
2
0.75
9
15.9
8
29.0
40.0
6
0.78
5
16.5
0

METODE PENMAN
Tabel faktor
Bulan

Jan

Fe
b

Ma
Me
Apr
r
i

Jun

Jul

Ag
u

Se
p

Ok
t

No
v

De
s

1.1
0

1.1
0

1.1
0

0.9
0

0.9
0

1.0
0

1.1
0

1.1
0

1.1
0

1.1
0

0.9
0

0.9
0

TUGAS
Hitung

dengan metode Blaney-Criddle,

Radiasi, dan Penman, ()
Bulan

Jan

Feb Mar Apr Mei Jun

()

25.4
25.4
76.6
76.6
2.3

25.7
25.7
79.6
79.6
1.8

(%)
(m/s)
(%)

26.1
26.1
74.4
74.4
1.9

26.9
26.9
78.0
78.0
2.0

26.4
26.4
79.1
79.1
2.0

26.6
26.6
78.8
78.8
2.4

Jul
26.2
26.2
79.6
79.6
2.5

Agu Sep Okt Nov Des

25.9
25.9
79.8
79.8
3.0

26.6
26.6
77.4
77.4
3.3

27.9
27.9
79.4
79.4
3.0

28.4
28.4
77.2
77.2
2.0

27.2
27.2
77.7
77.7
2.4

41.8
2.3 41.8
1.8 53.6
1.9 49.1
2.0 60.0
2.0 63.6
2.4 60.9
2.5 57.3
3.0 61.8
3.3 65.5
3.0 61.8
2.0 47.3
2.4
41.8 41.8 53.6 49.1 60.0 63.6 60.9 57.3 61.8 65.5 61.8 47.3

END OF SECTION