1

BAB 1 KEDUDUKAN
STRATEGIK MENDORONG
PENGUASAAN BRITISH

Pengaruh British di
Kedah
(Teks m/s: 4-6)

sebelum tahun 1791 Pulau

Pinang adalah sebahagian dari
wilayah Kedah
Kedah pula terletak di bawah
naungan Siam
terkenal
sebagai
sebuah
kuasa maritim
Syarikat Hindia Timur Inggeris
(SHTI)
tertarik
dengan
kegemilangan
Kedah
terutamanya di Pulau Pinang

Sebab-Sebab SHTI Tertarik

dengan Kedah
a) Kedah Sebagai Pelabuhan
Persinggahan
kedudukan Kedah strategik di
laluan antara timur dan barat
banyak terdapat kemudahan
seperti bekalan air, bekalan
makanan dan tempat membaiki
kapal
pedagang
singgah
sebelum
belayar ke Canton, China
tempat berlindung sementara
menunggu
peralihan
angin
monsun
Kedah
Sebagai
Pusat
Pengumpulan Barang Dagangan
banyak
barang
dagangan
terdapat di Kedah yang dibawa
dari negara luar seperti China
teh dari China diperlukan oleh
SHTI
China perlukan emas, perak,
bijih timah dan lada hitam dari
Kepulauan Melayu

pemimpin mengamalkan dasar

buka pintu dalam pentadbiran
Kuala Kedah maju sebagai pusat
perdagangan antarabangsa
para
pemimpin
Kedah
menghadapi
tentangan
dan
ancaman
dalam
usaha
mengekalkan kedaulatan Kedah
dari Bugis, Siam dan Burma
i) Ancaman Bugis Dari Selangor
akhir abad ke-18 keadaan politik
Kedah
tidak
stabil
kerana
perebutan
takhta
antara
pembesar-pembesar
keadaan
ini
mengancam
kedaulatan Kedah
tahun 1770 Sultan Muhammad
Jiwa melantik Tunku Abdullah
sebagai Raja Muda Kedah
kerabat diraja Kedah tidak
bersetuju kerana Tunku Abdullah
bukan anak gahara
kerabat diraja Kedah berpakat
dengan Bugis di Selangor untuk
menentang Sultan Muhammad
Jiwa
tentera Bugis pimpinan Raja Haji
menyerang dan menawan Kuala
Kedah dan Alor Setar
Sultan Kedah terpaksa berundur
ke Kangar

Sultan

b)

c)

Kedah Sebagai Pangkalan

Tentera
SHTI perlukan Pulau Pinang
sebagai pangkalan tenteranya
SHTI
bersaing
kuasa
perdagangan dengan Perancis di
India
Pulau
Pinang
dijadikan
pangkalan
tentera
untuk
mempertahankan
India
dari
serangan Perancis
Ancaman-Ancaman di Kedah
Kuala
Kedah
berkembang
sebagai pelabuhan entrepot di
Kepulauan Melayu

Muhammad
Jiwa
dapatkan bantuan tentera dari
firma Jourdain Sullivan and de
Souza
tahun
1771
firma
telah
menghantar Francis Light ke
Kedah untuk berunding
perjanjian telah ditandatangani
yang
membenarkan
firma
berniaga di Kuala Kedah
firma dikehendaki membantu
Kedah dalam ketenteraan
Sultan
Kedah
membatalkan
perjanjian apabila firma tidak
membantu Kedah menyerang
Bugis di Selangor

(ii) Ancaman Siam

Kedah
menghentikan
penghantaran
bunga
emas
kepada Siam semasa Siam
berperang dengan Burma (17531781)
selepas perang tamat Siam
menjadi kuasa yang kuat dan
menuntut Kedah menghantar
bunga emas, wang dan tenaga
manusia
Kedah berasa terancam
Sultan Abdullah (1778-1797)
mendapatkan bantuan tentera
SHTI
Sultan Kedah menawarkan Pulau
Pinang sebagai hadiah sekiranya
SHTI sanggup melindungi Kedah
dari ancaman Siam

Francis Light sedar tentang

kepentingan
Pulau
Pinang
sebagai
pelabuhan
dan
pangkalan tentera
SHTI bersetuju untuk membantu
Kedah
Francis Light di Pulau Pinang
(Teks m/s: 7-9)
SHTI bersaing dengan Belanda
di semenanjung Tanah Melayu
SHTI bimbang dasar monopoli
Belanda
menjejaskan
perdagangan mereka
SHTI anggap tawaran Sultan
Abdullah yang membenarkan
mereka menduduki Pulau Pinang
sebagai pucuk dicita ulam
mendatang
Francis Light menandatangani
perjanjian
secara
peribadi
dengan Sultan Abdullah pada
tahun 1786 iaitu Perjanjian
Inggeris-Kedah
Sultan Abdullah membenarkan
Francis Light menduduki Pulau
Pinang dengan syarat Francis
Light memberi bantuan tentera
apabila perlu
Pada 11 Ogos 1786 upacara
menaikkan
bendera
rasmi
British iaitu Union Jack diadakan
nama Pulau Pinang ditukar
kepada Prince of Wales Island
oleh Francis Light
ibu
negeri
Pulau
Pinang
dinamakan Georgetown iaitu
sempena nama Raja England
King George III
tahun 1787 sebanyak 42 buah
kapal berlabuh di Pulau Pinang
tahun 1790 bilangan kapal
bertambah kepada 104 buah
bermulanya penjajahan British
di Tanah Melayu
Syarat Perjanjian Inggeris-Kedah
1786
SHTI bantu Kedah sekiranya
Kedah diserang musuh
SHTI tidak boleh melindungi
musuh Kedah
SHTI berjanji akan membayar
sebanyak 30 000 dolar Sepanyol
setahun kepada sultan sebagai
pampasan

Pulau Pinang Diambil British

Secara Rasmi
tahun 1786 Siam menakluk
Patani dan mengancam Kedah
Sultan Abdullah menuntut SHTI
memberi
bantuan
tentera
(seperti dalam perjanjian 1786)
SHTI enggan membantu dengan
alasan
SHTI
tidak
terlibat
dengan perjanjian
SHTI
juga
mahu
menjaga
kepentingan
perdagangan
dengan Siam

2
Sultan
Abdullah
mendesak
Francis
Light
meninggalkan
Pulau
Pinang
kerana
tidak
menenpati janji
Francis
Light
enggan
dan
menawarkan bayaran ganti rugi
tetapi
ditolah
oleh
Sultan
Abdullah
Sultan Abdullah berasa marah
dan tertipu dengan tindakan
Francis Light
Tahun 1791 Sultan Abdullah
menyediakan angkatan laut di
Seberang
Perai
untuk
menyerang
dan
mengambil
semula Pulau Pinang
Sultan
Abdullah
mendapat
bantuan dari Riau, Siak dan
Selangor
Francis Light minta bantuan dari
British menyerang kubu Sultan
Abdullah di Seberang Perai
Sultan Abdullah tewas
Sultan
Abdullah
terpaksa
menandatangani
Perjanjian
Persahabatan dan Keamanan
Inggeris-Kedah pada 1 Mei 1791
kesan-kesan:
- SHTI menduduki Pulau Pinang
secara rasmi
sebagai
ganjaran
SHTi
membayar 6000 dolar Sepanyol
setiap tahun kepada Sultan
Abdullah
- George Leith dilantik sebagai
Gabenor Pulau Pinang yang
pertama

SHTI Mengambil Seberang

Perai
(Teks m/s: 10-12)
2 sebab SHTI memerlukan
Seberang Perai;
i. Seberang Perai sebagai benteng
mempertahankan
serangan
terhadap Pulau Pinang oleh
pihak musuh
ii. Seberang Perai subur dan sesuai
untuk
pertanian
bagi
menampung makanan di Pulau
Pinang
SHTI mengambil kesempatan
kerana
Sultan
Dziauddin
memerlukan bantuan tentera
bagi menghadapi ancaman Siam
terpaksa
menandatangani
Perjanjian Persahabatan dan
Perikatan dengan gabenor Leith
pada Jun 1800
kesan SHTI menduduki Pulau
Pinang dan menukar nama
kepada Province Wellesley
Syarat Perjanjian Persahabatan
dan Perikatan 1800
Sultan
Kedah
menyerahkan
Seberang Perai

SHTI membayar 10 000 dolar

Sepanyol setahun bagi Pulau
Pinang dan Seberang Perai
SHTI tidak membantu Kedah
apabila Siam menyerang Kedah
pada November 1821
rakyat Kedah terpaksa berjuang
sendiri
Kedah tewas dan ditakluki Siam
Jun 1826 Raja Siam Rama III
menandatangani
perjanjian
dengan
Henry
Burney
di
Bangkok iaitu Perjanjian Burney
1826
Syarat Perjanjian Burney 1826
British mengiktiraf
ketuanan
Siam terhadap Kedah
Sultan Kedah iaitu Sultan Ahmad
Tajuddin II tidak dibenarkan
tinggal di Kedah, Pulau Pinang,
Seberang Perai, Perak, Selangor
dan Burma
British tidak membantu sultan
Kedah menyerang Siam dan
jajahan takluknya
British akan menghantar balik
sultan Kedah yang berlindung di
Pulau Pinang ke Kedah dan
Kedah hendaklah membayar ufti
bunga emas kepada Siam
Siam mengiktiraf pendudukan
British di Pulau Pinang dan
Seberang Perai
Perluasan Kuasa British di
Singapura
(Teks m/s: 13-18)
Sebab-Sebab British Bertapak di
Singapura:
i. SHTI gagal memajukan Pulau
Pinang
Pulau Pinang gagal mencapai
kemajuan
kedudukan Pulau Pinang jauh ke
utara
Selat
Melaka
menyebabkannya
gagal
bersaing sebagai pelabuhan di
Kepulauan Melayu
kebanyakan
kapal
dagang
berdagang di Betawi, Riau dan
Lingga
ii. Keinginan British mempunyai
pelabuhan strategik
perdagangan SHTI dengan China
semakin penting
barang dagangan China seperti
teh, sutera, kapas dan bahan
pencelup mendapat pasaran
lumayan di Eropah
SHTI memerlukan pelabuhan
strategik di selatan Selat Melaka
bertujuan
untuk
menguasai
laluan perdagangan antara India
dan China
SHTI menguasai Melaka dan
Betawi semasa Perang Napoleon
(1793-1814)

selepas Perang Napoleon tamat

British terpaksa memulangkan
Melaka dan Betawi kepada
Belanda
Belanda
mengenakan
cukai
yang
tinggi
dan
memberi
layanan buruk kepada pedagang
British di Betawi
Stamford
raffles
ditugaskan
mencari pelabuhan baru
Raffles
cuba
membuka
pelabuhan di Palembang, Acheh
dan Riau tetapi gagal
hasrat British untuk menyaingi
pengaruh Belanda tidak berhasil
iii. Singapura sebagai pangkalan
perdagangan yang strategik
merupakan sebahagian wilayah
Johor
kedudukannya
strategik
di
bahagian selatan semenanjung
Tanah Melayu dapat mengawal
laluan perdagangan di
Selat
Melaka dan Selat Sunda
Singapura
sesuaisebagai
pelabuhan bebas dan pangkalan
British untuk menyaingi Belanda
di Betawi
Raffles mencadangkan kepada
SHTI
supaya
mendirikan
pangkalan baru di Singapura
Raffles yakin Singapura dapat
menyekat
kuasa
monopoli
Belanda di Kepulauan Melayu
Raffles menghadapi masalah
kerana Sultan Johor iaitu Sultan
Abdul Rahman berada di bawah
pengaruh Belanda
Cara-Cara Raffles (British)
Menguasai Singapura:
Raffles mendarat di Singapura
pada 12 Januari 1819
Pada 30 Januari 1819 Raffles
memaksa Temenggung Abdul
Rahman (Pemerintah Singapura
dan
Tanah
Besar
Johor)
menandatangani
perjanjian
yang
membenarkan
British
membina loji di Singapura
Temenggung
Abdul
Rahman
menandatanganinya
kerana
bimbang diserang oleh British
Syarat Perjanjian 30 Januari 1819
SHTI boleh mendirikan loji di
Singapura
SHTI
bersetuju
melindungi
Temenggung Abdul Rahman dari
ancaman dalam dan luar negeri
SHTI akan membayar sebanyak
3000 dolar Sepanyol setahun
kepada
Temenggung
Abdul
Rahman
SHTI
tidak
membenarkan
Temenggung
Abdul
Rahman
membuat hubungan dengan
kuasa Barat lain

3
perjanjian antara Raffles dan
Temenggung Abdul Rahman ini
tidak
sah
kerana
tidak
dipersetujui Sultan Johor iaitu
Sultan Abdul Rahman
Raffles
merancang
untuk
memperdayakan Sultan Abdul
Rahman dan Belanda
Raffles
menggunakan
helah
dengan menghidupkan semula
masalah pewarisan takhta yang
berlaku tahun 1812
Raffles memperalatkan Tengku
Hussein yang kecewa kerana
tidak ditabal sebagai Sultan
Johor
Raffles
berjaya
memujuk
Temenggung
Abdul
Rahman
supaya
menjemput
Tengku
Hussein ke Singapura untuk
ditabal sebagai Sultan Johor
yang baru
pada 6 Februari 1819 Sultan
Hussein mengiktiraf perjanjian
awal antara Temenggung Abdul
Rahman dengan Raffles yang
dibuat pada 30 Januari 1819
SHTI mula bertapak secara
rasmi di Singapura
pertabalan
Sultan
Hussein
menyebabkan Johor menpunyai
dua prang sultan iaitu Sultan
Hussein di Singapura (diperintah
oleh
Temenggung
Abdul
Rahman) dan Sultan Abdul
Rahman di Lingga
British melantik Residennya di
Singapura iaitu William Farquhar
(1819-1823) dan John Crawford
(1823-1826)

Kuasa British di Singapura

Secara Rasmi:
tahun 1819 British belum lagi
menguasai Singapura secara
rasmi
pada 7 Jun 1823 Raffles
menandatangani
perjanjian
dengan Sultan Hussein dan
Temenggung
Abdul
Rahman
yang
membolehkan
SHTI
menguasai
Singapura
dan
pulau-pulau disekitarnya
pada 2 Ogos 1824 perjanjian
ditandatangani antara Residen
Singapura John Crawford dengan
Sultan Hussein dan Temenggung
Abdul Rahman
kesannya Sultan Hussein
terpaksa
menyerahkan
Singapura secara rasmi kepada
SHTI

Syarat Perjanjian 7 Jun 1823

Sultan Hussein terima bayaran
1500
dolar
Sepanyol
dan
Temenggung
Abdul
Rahman
sebanyak 800 dolar Sepanyol
sebulan

Sultan Hussein dan Temenggung

Abdul Rahman tidak berhak
menerima atau mengutip cukai
dari tongkang Cina
SHTI berkuasa di seluruh pulau
Singapura
dan
pulau-pulau
berdekatan
kecuali kawasan
atau pulau kediaman Sultan
Hussein dan Temenggung Abdul
Rahman
undang-undang
British
dikuatkuasakan
Syarat Perjanjian 2 Ogos 1819
Sultan Hussein dan Temenggung
Abdul Rahman menyerahkan
Singapura kepada SHTI buat
selama-lamanya
Sultan Hussein dan Temenggung
Abdul
Rahman
hendaklah
membenarkan
pedagangpedagang bebas berdagang di
Johor dan wilayah takluknya
Sultan Hussein dan Temenggung
Abdul Rahman atau warisnya
boleh menetap di tanah milik
baginda di Singapura atau
berpindah dari Singapura
SHTI mengarahkan Temenggung
Abdul Rahman memindahkan
pusat pentadbiran dari Kuala
Sungai Singapura ke Teluk
Belanga
alasan
SHTI
ialah
untuk
memajukan Singapura
SHTI mengambil tanah-tanah di
Kampung Gelam dan Teluk
Belanga
tahun 1866 pusat pemerintahan
Johor
di
Teluk
Belanga
dipindahkan ke Johor Bharu
Pertikaian Inggeris-Belanda
dan Perpecahan Kepulauan
Melayu
(Teks m/s: 19-20)
Belanda tidak puas hati dengan
petempatan Raffles di Singapura
alasan Belanda ialah Singapura
berada di bawah lingkungan
pengaruh
Belanda
dan
Singapura akan menjejaskan
perdagangan Belanda di Betawi
kesan pertikaian ialah;
a) Hubungan
Belanda-Inggeris
tegang
b)British enggan menyerahkan
Singapura
kepada
Belanda
kerana
potensi
Singapura
sebagai pelabuhan bebas dan
pangkalan tentera British
c) Satu perjanjian ditandatangani
iaitu Perjanjian Inggeris-Belanda
1824 (Persetiaan London)
Syarat Perjanjian Inggeris-Belanda
1824 (Persetiaan London)
Belanda
mengiktiraf
petempatan British di Singapura

Belanda berjanji tidak akan

membuka petempatan baru di
Tanah Melayu
British
menyerahkan
Bangkahulu kepada Belanda dan
Belanda menyerahkan Melaka
kepada British
British
berjanji
tidak
akan
membuka petempatan baru ke
selatan Singapura
Kesan Perjanjian InggerisBelanda 1824
Kepulauan Melayu terbahagi
dua;
a) British menguasai Tanah Melayu
dan Singapura di Utara
b)Belanda menguasai Kepulauan
Riau dan Lingga di Selatan
British
dapat
meluaskan
pengaruh di Tanah Melayu tanpa
gangguan kuasa-kuasa Barat
lain
Melaka menjadi hak British dan
membolehkan British menguasai
laluan perdagangan di Selat
Melaka
Kerajaan Johor berpecah dua
iaitu;
a) Johor dan Singapura menjadi
hak British
b)Kepulauan Riau dan Lingga
menjadi hak Belanda

Penubuhan Negeri-Negeri
Selat NNS (Teks m/s: 21-13
tahun 1824 SHTI menguasai
Pulau
Pinang,
Melaka
dan
Singapura
Pulau Pinang ditadbir oleh
Leftenan Gabenor
Singapura dan Melaka ditadbir
oleh Residen
tahun
1826
ketiga-tiganya
disatukan
di
bawah
satu
pentadbiran iaitu NNS
tujuan
adalah
untuk
menyeragamkan
pentadbiran
dan menjimatkan perbelanjaan
ibu negeri NNS pertama ialah
Pulau Pinang
tahun 1832 ibu negeri NNS
dipindahkan dari Pulau Pinang
ke Singapura
alasannya kerana kedudukan
Singapura lebih strategik dan
menguntungkan

Pentadbiran di Negeri-Negeri
Selat
pentadbiran NNS diketuai oleh
Gabenor
Gabenor
menerima
arahan
daripada Gabenor Jeneral British
di India
Gabenor NNS dibantu oleh
Residen Konsuler bagi setiap
negeri
di
Pulau
Pinang,
Singapura dan Melaka

kawasan utama emas

ialah di Ulu Tembeling,
Pahang

semua dasar dan undangundang

NNS
digubal
oleh
Gabenor Jeneral British di India
kesan-kesannya;
a) Penduduk
dan
pedagang
tempatan tidak puas hati kerana
NNS ditadbir
seperti Tanah
Jajahan India
b)Saudagar-saudagar British di
NNS merayu dan mendesak
supaya dipindahkan pentadbiran
ke London
c) Pada
1
April
1867
NNS
diisytiharkan
sebagai
Tanah
jajahan British dan diletakkan di
bawah Pejabat Tanah Jajahan di
London
d)Majlis Perundangan ditubuhkan
bagi
membolehkan
NNS
meluluskan
undang-undang
sendiri

ii. Revolusi Perindustrian

British memerlukan bijih
timah untuk perusahaan
mengetin makanan
NNM perlu dikuasai untuk
bekalan
bijih
timah
berterusan
NNM sebagai pasaran
hasil keluaran kilang

Sebab-Sebab Perpindahan
Pentadbiran NNS Dari India
Ke London (1867)
SHTI di India tidak mengambil
berat tentang kebajikan NNS

NNS

membantah
cadangan
menghapuskan taraf pelabuhan
Penduduk tempatan membantah
kerana NNS dijadikan tempat
buangan banduan
bebas di Singapura
Kedatangan imigran Cina ke
NNS tidak terkawal kerana
kebanyakan
mereka
menubuhkan kongsi gelap dan
melakukan kekacauan
Pengenalan Akta Mata Wang
1855 menyebabkan mata wang
Sepanyol diganti dengan mata
wang
rupee
India

ini
merugikan pedagang-pedagang
kerana nilai rupee rendah

SEJARAH TINGKATAN 2
BAB 2
KEKAYAAN HASIL BUMI
MENDORONG CAMPUR
TANGAN BRITISH

2.1 Dasar Campur Tangan

British di Negeri-Negeri
Melayu NNM
(Teks m/s: 29-32)
Sebab-Sebab
Dasar
Campur Tangan British di
NNM
i. Kekayaan bumi NNM
hasil bumi seperti bijih
timah, emas, bijih besi dan
arang batu
kawasan utama bijih timah
di Larut dan Kinta (Perak),
di Sungai Pahang dan
Sungai Lembing (Pahang),
di Lukut, Kuala Lumpur ,
Ampang
dan
Petaling
(Selangor) dan di Sungai
Ujong, Negeri Sembilan
4

iii. Pembukaan Terusan

Suez
dan
Penciptaan
Kapal Wap
Terusan
Suez
dibuka
tahun 1869
terusan
ini
menghubungkan
Laut
Merah
dengan
Laut
Mediterranean
ia
memendekkan
perjalanan dari England
(Eropah) ke India, Asia
Tenggara dan China
penciptaan kapal wap
mempercepatkan
perjalanan
dan
dapat
membawa muatan lebih
banyak
iv.
Persaingan
Kuasa
Eropah Lain
abad
ke-19
berlaku
persaingan kuasa
British di India bimbang
dengan kuasa Eropah lain
di Asia Tenggara
British
tidak
akan
membiarkan
kepentingannya di NNM
diancam oleh kuasa Barat
lain seperti Belanda di
Hindia Timur (Indonesia),
Perancis di IndoChina dan
Sepanyol di Filipina
v. Perubahan Dasar British
di London

tahun
1873
Parti
Konservatif
menguasai
kerajaan British di London
Parti Liberal kalah
pertukaran
kerajaan
menyebabkan dasar tidak
campur tangan kepada
dasar campur tangan di
NNM

Memberi Peluang
Campur Tangan British
(Teks m/s: 33)
kurun ke-19 keadaan di
NNM pantai barat huruhara dan tidak stabil
antaranya
Perak,
Selangor, Negeri Sembilan
dan Pahang

vi. Desakan Pedagang di

NNM
keadaan huru-hara berlaku
di NNM
antara
sebab-sebabnya
ialah
pertelingkahan
antara
pembesar
dan
pergaduhan kongsi gelap
Cina
keadaan
ini
memberi
kesan kepada pedagangpedagang di NNS kerana
mereka
mengalami
kerugian
akibatnya
pedagang
mendesak British campur
tangan dan melindungi
kepentingan
pelaburan
mereka di NNM
tahun 1873 seramai 243
pedagang NNS menulis
surat
kepada
Lord
Kimberly iaitu Setiausaha
Tanah
Jajahan
British
mendesak British campur
tangan

i. Keadaan di Perak
politik tidak stabil
sebab-sebab;

Hubungan Antara NNS

Dengan NNM
NNS sebagai pelabuhan
entrepot
NNS
mengendalikan
perdagangan bagi NNM
Pedagang-pedagang NNS
melabur
modal
dalam
perlombongan bijih timah
di Larut, Sungai Ujong,
Lukut dan Klang
2.2 Keadan di Perak,
Selangor, Negeri
Sembilan dan Pahang

a)
Pergaduhan
antara kongsi gelap Cina
Ghee Hin dan Hai San
buruh Cina dibawa masuk
secara
beramai-ramai
pada tahun 1848 oleh
Long Jaafar ke daerah
Larut (Kelian Pauh dan
Kelian Bharu)
tujuan untuk memajukan
lombong bijih timah di
Larut
berlaku pergaduhan di
Larut yang mencetuskan
Perang Larut
keadaan
menjejaskan
perusahaan bijih timah
Ngah Ibrahim iaitu Menteri
Larut melantik Kapten
Speedy
(Timbalan
Pesuruhjaya Polis NNS)
membantu
menamatkan
kekacauan di Larut
b)
Perebuta
n takhta di kalangan
kerabat diraja
berlaku
akibat
sistem
pewarisan takhta tidak
dipatuhi sepenuhnya
mengikut
sistem,
seseorang anak raja perlu
memegang tiga jawatan
iaitu Raja Di Hilir, Raja
Bendahara dan Raja Muda
sebelum berhak ditabal
menjadi sultan
5

tahun 1871 Sultan Ali

mangkat dan pembesarpembesar Perak melantik
Raja
Ismail
(Raja
Bendahara
ketika
itu)
sebagai sultan Perak yang
baru
pelantikan itu ditentang
oleh Raja Abdullah (Raja
Muda ketika itu) dan Raja
Yusuf (Raja Di Hilir ketika
itu)
Raja Abdullah sepatutnya
mewarisi takhta
pada upacara pemakaman
Sultan Ali di Sayong Raja
Abdullah
tidak
hadir
walaupun dijemput
Raja Yusuf diketepikan
kerana tidak disukai oleh
pembesar-pembesar
Perak
tentangan
kuat
Raja
Abdullag disokong penuh
pembesar-pembesar
di
hilir Perak seperti Dato
Maharaja Lela dan Dato
Sagor
kuasa Sultan Ismail hanya
terbatas di hulu Perak
sahaja
Raja
Abdullah
terus
berkuasa di hilir Perak
keadaan ini menyebabkan
perpecahan
dan
menggugat keamanan di
Perak
Raja Abdullah meminta
bantuan
British
untuk
mengiktiraf beliau sebagai
sultan
permintaan Raja Abdullah
diterima penuh minat oleh
Andrew Clarke (Gabenor
NNS)
yang
membuka
peluang
British
untuk
menguasai Perak
Langkah-langkah
Menamatkan Kekacauan:
Andrew Clarke memanggil
pembesar-pembesar

Melayu dan pemimpin

kongsi
gelap
Cina
berunding
di
Pulau
Pangkor
antara pembesar yang
hadir ialah Raja Abdullah,
Ngah Ibrahim dan Dato
Sagor
Sultan Ismail tidak hadir
kerana lewat menerima
surat jemputan
antara pemimpin kongsi
gelap yang hadir ialah
Kapitan Ah Kwee (Ketua
Kumpulan Hai San)
hasil rundingan membawa
kepada
termeterainya
Perjanjian Pangkor pada
30 Januari 1874
perjanjian ditandatangani
atas kapal british iaitu
H.M.S. Pluto

Syarat-Syarat
Perjanjian
Pangkor 1874:
Raja Abdullah
diiktiraf
sebagau sultan Perak
Raja Ismail diakui sebagai
Raja Muda
sultan menerima seorang
Residen British sebagai
penasihat dalam semua
perkara kecuali hal-hal
agama Islam dan adapt
istiadat Melayu
Residen berkuasa penuh
ke atas pungutan cukai di
Perak
Residen,
Penolong
Residen,
Sultan
dan
pembesar dibayar gaji
daripada pungutan hasil
mahsul Perak
Ngah
Ibrahim
kekal
sebagai Menteri Larut dan
menerima
seorang
Penolong Residen
Menteri
Larut
bertanggungjawab
membiayai segala usaha
mengembalikan keamanan
di Perak

Kesan Perjanjian Pangkor

Ke Atas Perak:
tanda bermulanya kuasa
British secara langsung
dalam pentadbiran dan
ekonomi Perak
ii. Keadaan di Selangor
tahun 1857 Sultan Abdul
Samad yang berkuasa di
daerah Langat ditabal
menjadi sultan Selangor
daerah Klang dikuasai
Raja Sulaiman
apabila Raja Sulaiman
mangkat, Klang dikuasai
pula oleh Raja Abdullah
timbul rasa tidak puas hati
oleh Raja Mahadi (putera
Raja Sulaiman)
Raja Abdullah berjaya
memajukan perlombongan
bijih timah di daerah Klang
buruh-buruh Cina dibawa
masuk bekerja di lombonglombong
lombong-lombong
bijih
timah dibuka di Kuala
Lumpur dan Ampang
tahun 1860 daerah Klang
berkembang maju sebagai
pusat bijih timah
Klang dijadikan ibu negeri
Selangor
sebelum
dipindahkan
ke
Kuala
Lumpur pada tahun 1880
kekayaan Klang menjadi
rebutan dan perbalahan
antaranya
oleh
Raja
Mahadi
perbalahan antara mereka
mencetuskan
perang
saudara Perang Klang
perang audara merebak ke
daerah-daerah
lain
di
Selangor
keadaan bertambah buruk
apabila
pelombongpelombong Cina terlibat
sama
6

tahun 1866 Raja Mahadi

menyerang Raja Abdullah
di Klang
kegiatan
perdagangan
Selangor terjejas
Langkah-Langkah Ke Arah
Menamatkan
Perang
Klang:
Sultan
Abdul
Samad
(1857-1898)
melantik
Tengku
Kudin
untuk
menamatkan
Perang
Klang
Tengku
Kudin
(nama
sebenar
Tengku
Dhiauddin) ialah putera
diraja Kedah, menantu
Sultan Abdul Samad dan
wakil
sultan
untuk
mentadbir dan memajukan
Selangor (1868)
Tengku
Kudin
tidak
diterima
pembesarpembesar
Selangor
termasuk Raja Mahadi
kerana beliau bukan anak
negeri Selangor
Tengku Kudin meminta
bantuan British
British mendesak Sultan
Abdul Samad menerima
Residen
British
tetapi
gagal
British terus berusaha
mencari
alasan
untuk
menempatkan residennya
di Selangor
tahun 1873 sebuah kapal
dagang British dirompak di
Langat
1874 rumah api British di
Tanjung
Rachado
(sekarang Tanjung Tuan,
Negeri Sembilan) telah
diserang
kapal perang British iaitu
H.M.S. Rinaldo membedil
Kuala Selangor
British membantu Tengku
Kudin menewaskan Raja

Mahadi dan menamatkan

Perang Klang
British mendesak Sultan
Abdul Samad meletakkan
Selangor
di
bawah
naungannya
tahun 1874 J.G. Davidson
dilantik sebagai Residen
Selangor yang pertama
Penolong
Residennya
ialah Frank Swettenham
iii. Keadaan di Sungai
Ujong
Sungai Ujong kaya dengan
bijih timah
tahun 1872, Dato Kelana
Syed
Abdul
Rahman
menjadi
pemerintah
Sungai Ujong
seorang lagi pembesar
yang
berpengaruh
di
Sungai Ujong ialah Dato
Bandar Kulop Tunggal
kedua-duanya
saling
bersengketa
sebab-sebab
mereka
bersengketa ialah;
i. Kedua-duanya berebutkan
Sungai
Linggi
yang
merupakan
jalan
perhubungan utama ke
pelabuhan Melaka
ii. Pungutan cukai ke atas
pedagang yang melalui
sungai ini sangat lumayan
Dato
Kelana
berasa
kedudukannya
tidak
terjamin
kerana
Dato
Bandar disokong kuat
penduduk tempatan dan
pelombong-pelombong
Cina daerah Sungai Ujong
Dato Kelana meminta
bantuan British
tahun 1874 Dato Kelana
menandatangani
perjanjian
menerima
perlindungan British
syarat-syarat
perjanjian
ialah;

i. Dato
Kelana
diiktiraf
pemerintah daerah Sungai
Ujong
ii. British berkuasa penuh
mengutip cukai di Sungai
Linggi
iii.
Residen
British
pertama
yang
ditempatkan di Sungai
Ujong ialah P.J.Murray
Dato
Bandar
tidak
mengiktiraf perjanjian dan
menentang
tindakan
British mengutip cukai di
Linggi
British memberi bantuan
tentera
kepada
Dato
Kelana untuk menewaskan
Dato Bandar
Dato Bandar
dibuang
negeri ke Singapura
British menguasai daerahdaerah
lain
seperti
Rembau, Jelebu dan Sri
Menenati
British
menempatkan
pegawai Majistret dan
Pemungut Hasil di setiap
daerah, antaranya tahun
1883 di Rembau, 1886 di
Jelebu dan 1889 di Sri
Menanti
tahun 1895 semua daerah
disatukan dan membentuk
persekutuan
yang
dipanggil Negeri Sembilan
Tunku Muhammad Ibni
Yamtuan Antah (Yamtuan
Sri
Menanti)
ditabal
sebagai Yang Dipertuan
Besar Negeri Sembilan
yang pertama
Tahun
1895
Residen
British
ditempatkan
di
Negeri
Sembilan
iaitu
Martin Lister
Negeri Sembilan secara
sah
menjadi
negeri
naungan British
iv. Keadaan di Pahang

Pahang
tidak
sekaya
seperti
Negeri-Negeri
Melayu yang lain
British mahu menguasai
Pahang bagi menghalang
kuasa
Eropah
lain
bertapak di Negeri-Negeri
Melayu
kurun ke-19 Asia Tenggara
menjadi tempat kuasa
Perancis,
Rusia
dan
Jerman mencari tanah
jajahan
Sultan Ahmad berusaha
mengekalkan kedaulatan
Pahang dari dijajah British
seperti yang berlaku di
Perak,
Selangor
dan
Negeri Sembilan
Sultan Ahmad mencontohi
tindakan Sultan Abu baker
dari
Johor
untuk
membangunkan Pahang
bagi menyekat pengaruh
British
Sultan Ahmad membawa
masuk
pelabur-pelabur
Eropah untuk memajukan
Pahang
syarikat-syarikat
Eropah
mengusahakan lombong
emas dan bijih timah di
Pahang
contoh;
i. Pahang Corporation Ltd
(Sungai Lembing)
ii. Malay
Peninsular
(Pahang)
iii.
Prospecting
Co. (Selising)
iv.
Penjom & Sg.
Dua
Semantan
Co.
(Penjom)
tindakan Sultan Ahmad tidak
disenangi British kerana
menjejaskan kepentingan
mereka di Negeri-Negeri
Melayu
Perluasan Kuasa British di
Pahang

tahun
1886,
Frank
Swettenham dan Frederick
Weld Gabenor NegeriNegeri Selat memujuk
Sultan Ahmad menerima
Residen
british
tetapi
gagal
tahun
1887
British
mendapatkan
bantuan
Sultan Abu Bakar di Johor
untuk memujuk Sultan
Ahmad
menerima
pengaruh British
Hugh
Clifford
dilantik
sebagai wakil British di
Pahang
British masih tidak puas
hati kerana wakil British
berkuasa terhad
tahun
1888
seoreang
warganegara
British
berbangsa Cina iaitu Go
Hui
ditemui
mati
berhampiran istana Sultan
Ahmad
British
menggunakan
peluang ini mendesak
Sultan Ahmad menerima
Residen
British
atas
alasan Sultan Ahmad tidak
mampu
mewujudkan
keamanan di Pahang
akhirnya Sultan Ahmad
terpaksa
menerima
J.P.Rodger
sebagai
Residen British
penerimaan ini sebagai
tanda
berakhirnya
kedaulatan Pahang
British
mula
campur
tangan secara langsung
dalam pentadbiran Pahang

i. Perak (J.W.W. Birch)

ii. Selangor ( J.G. Davidson)
iii.
Negeri Sembilan (Martin
Lister)
iv.
Pahang (J.P. Rodger)
ia menandakan negerinegeri
ini
diletakkan
sebagai negeri naungan
British
keadaan ini menggugat
kuasa
sultan
dan
pembesar

Residen Menggugat Kuasa

Sultan dan Pembesar
(Teks m/s: 44)
campur tangan British di
Negeri-Negeri
Melayu
membawa
kepada
pengenalan
Sistem
Residen
antaranya;

2.4 Pengukuhan Kuasa

British Melalui
Pembentukan NegeriNegeri Melayu Bersekutu
(NNMB)
Teks m/s: 45-46

Sebab-Sebab Sistem
Residen Menggugat
Kuasa Sultan dan
Pembesar
Residen
menjalankan
semua urusan pentadbiran
negeri
Residen memaksa sultan
menerima nasihat dalam
semua
perkara
pentadbiran (kecuali halhal agama Islam dan adat
istiadat Melayu)
nasihat Residen mesti
dipatuhi dan dilaksanakan
Residen mengambil alih
kuasa dan hak memungut
cukai (oleh pegawai British
iaitu Pegawai Majistret dan
Pemungut Hasil)
Residen
menghapuskan
amalan perhambaan yang
melampaui bidang kuasa
mereka (perhambaan
amalan
adapt
turuntemurun
pembesar
Melayu)

Faktor-Faktor
Pembentukan NNMB
(1896):
(i) Kelemahan Pelaksanaan
Sistem Residen
Residen tidak diberikan
panduan
jelas
untuk
menjalankan tugas
Residen menjadi terlalu
berkuasa
Pentadbiran setiap negeri
tidak seragam
kerana
mempunyai
undangundang sendiri
Gabenor
Negeri-Negeri
Selat di Singapura gagal
mengawal kuasa Residen
(ii) Krisis
Kewangan
Pahang
perbelanjaan
negeri
meningkat kerana Pahang
terpaksa
menanggung
banyak
hutang
akibat
kebangkitan
rakyat
menentang British
jika pahang digabungkan
dengan negeri-negeri kaya
seperti
Perak
dan
Selangor masalah dapat
diringankan
(iii) Perkongsian
Perkhidmatan Pakar
menjimatkan
bayaran
perkhidmatan
pakar
seperti jurutera, juru ukur
dan doktor
(iv) Sistem Perhubungan
sistem
perhubungan
seperti jalan raya dan
landasan keretapi antara
Negeri-Negeri
Melayu
dapat dimajukan
(v) Faktor Keselamatan
mengukuhkan
kekuatan
dan
pertahanan
ketenteraan

Langkah-Langkah Ke Arah
Penubuhan NegeriNegeri Melayu
Bersekutu:
Perjanjian
Persekutuan
ditandatangani pada 12
Jun 1895
NNMB atau Persekutuan
1896
terdiri
daripada
Perak, Selangor, Negeri
Sembilan dan Pahang
telah disatukan pada 1
Julai 1896
pusat
pentadbiran
Persekutuan terletak di
Kuala Lumpur
pentadbiran
kerajaan
Persekutuan dibahagikan
kepada dua iaitu Kerajaan
Pusat dan Kerajaan Negeri
diketuai
oleh
Residen
Jeneral pertama Frank
Swettenham (1896-1900)

Syarat-Syarat Perjanjian
Persekutuan 12 Jun 1895:
Raja-Raja
Melayu
bersetuju menggabungkan
negeri mereka menjadi
sebuah persekutuan yang
akan dikenali
sebagai
NNMB
Raja-Raja
bersetuju
menerima
seorang
pegawai British sebagai
Residen Jeneral
Raja-Raja
bersetuju
mengikut nasihat Residen
Jeneral
dalam
semua
perkara
kecuali
yang
berkaitan dengan agama
Islam dan adapt istiadat
Melayu
Raja-Raja
Bersetuju
membantu negeri-negeri
yang memerlukan bantuan
mengikut nasihat kerajaan
British
Residen
Jeneral
bertanggungjawab kepada
Gabenor
Negeri-negeri

Selat yang juga menjadi

Pesuruhjaya Tinggi NNMB
Struktur Pentadbiran
Persekutuan 1896
(NNMB)
Pesuruhjaya Tinggi British
(Gabenor NNS di Singapura)

Residen Jeneral
(berpusat di Kuala Lumpurtinggal di Carcosa tahun
1898)

Residen
Perak Selangor N9
Pahang
2.5 Pembentukan
Persekutuan Mencabar
Kewibawaan Sultan
(Teks m/s: 47-48)

Kesan-Kesan
Pembentukan
Persekutuan 1896
Residen Jeneral berkuasa
dalam
pentadbiran,
kewangan
dan
cukai
eksport
kerajaan
pusat
menubuhkan
jabatanjabatan
yang
diketuai
pegawai-pegawai
British
seperti
Jabatan
Kehakiman,
Jabatan
Kewangan,
Jabatan
Perhubungan
dan
Perkhidmatan Awam
penglibatan orang-orang
Melayu adalah terhad
sultan
dikehendaki
menurut nasihat Residen
Jeneral dalam semua hal
(kecuali
hal
berkaitan
9

agama Islam dan adat

Melayu)
kuasa sultan dan Majlis
Mesyuarat Negeri diambil
alih oleh Residen Jeneral
Kesan-Kesan Kuasa
Sultan Dikurangkan
sultan-sultan NNMB tidak
puas hati
tahun
1897
British
bersetuju
menubuhkan
DURBAR
iaitu
Persidangan
Raja-Raja
Melayu bagi mengatasi
masalah
ahli-ahli Durbar ialah;
i. Pesuruhjaya Tinggi
ii. Raja-Raja Melayu
iii.
Resid
en Jeneral
iv.
4
orang Residen (Perak,
Selangor,
Negeri
Sembilan, Pahang)
Durbar pertama diadakan
pada 1897 di Kuala
Kangsar, Perak
Durbar kedua didakan
pada tahun 1903 di Kuala
Lumpur
Persidangan DURBAR II
(1903) di Kuala Lumpur
Sultan Perak iaitu Sultan
Idris
(1887-1916)
mendesak British tentang;
i. Pemusatan
kuasa
di
tangan Residen Jeneral
ii. Mendesak kuasa RajaRaja Melayu dikembalikan
iii.
Mendesak
bilangan pegawai Melayu
dalam
perkhidmatan
kerajaan ditambah dan
dilantik ke jawatan lebih
tinggi
iv.
Mendesak
Bahasa Melayu diiktiraf
menjadi bahasa rasmi
kesan-kesan desakan;

10
akhir abad ke-19 muncul
Zaman Imperialis Baru
kuasa-kuasa Barat seperti
Perancis, Jerman, Amerika
Syarikat dan Rusia bersaing
untuk mendapatkan bahan
mentah dan tanah jajahan
negara-negara
di
Asia
Tenggara
seperti
Tanah
Melayu dan Siam menjadi
rebutan
British berasa bimbang dan
tercabar
kebimbangan ini mendorong
British meluaskan pengaruh
ke NNMU

i. British
menggantikan
Durbar
dengan
Majlis
Mesyuarat
Persekutuan
1909
ii. Jawatan Residen Jeneral
digantikan dengan Ketua
Setiausaha
iii.
British bersetuju
menyerahkan
semula
kuasa mentadbir kepada
Majlis Mesyuarat Negeri
iv.
Tahun 1903-1909
Pesuruhjaya Tinggi NNMB
ialah Frank Swettenham

Peluasan Kuasa Yang

Membimbangkan British
i. Perancis
- ingin meluaskan kuasa ke
Lembah
Menam
Chao
Phraya
- merancang membina terusan
di Segenting Kra yang akan
mengancam kedudukan dan
perdagangan di Singapura
ii. Jerman

berusaha
mendapatkan
Pulau Langkawi daripada
Siam
iii.
Amerik
a Syarikat
ingin bertapak di Terengganu
iv. Rusia

berhasrat
membuka
petempatan di Ujung Salang

i.

BAB 3 NEGERI-NEGERI
MELAYU UTARA (NNMU)
DAN JOHOR BENTENG
KESELAMATAN BRITISH

3.1 NNMU Penampan

Keselamatan British di
Tanah Melayu
(Teks m/s: 55-57
10

Cara British Menghalang

Pengaruh Eropah di Tanah
Melayu
British
Menandatangani
Perjanjian Sulit 6 April
Dengan Siam
tujuan menghalang Siam
menyerah dan membenarkan
mana-mana
kuasa
lain
bertapak di Siam
syarat-syarat perjanjian;
Siam
tidak
akan
menyerahkan
Kedah,
Kelantan, Terengganu dan
Perlis kepada mana-mana
kuasa lain tanpa izin British
British mengakui hak Siam ke
atas negeri-negeri tersebut

11
British akan membantu Siam
jika diserang musuh
kesan perjanjian;
gagal menghalang sultan
setiap
negeri
dari
menjalinkan
hubungan
dengan kuasa-kuasa lain
contoh: - tahun 1897 Sultan
Kelantan memberi konsesi
tanah seluas 776 996 hektar
kepada Duff Development
Company untuk melombong
emas
Sultan Terengganu menerima
permohonan
Amerika
Syarikat untuk membuka
petempatan di Pulau Redang
ii.
Menandatangani
Perisytiharan
Rritish-Siam
1902
tujuan untuk menghalang
perluasan kuasa Barat lain
syarat-syarat perjanjian;
British mengiktiraf NNMU
dibawah naungan Siam
rakyat British dilantik oleh
kerajaan
Siam
sebagai
penasihat
sultan
iaitu
Kelantan (W.A. Graham),
Kedah ( Meadowe Frost) dan
Perlis (H.E. Duke)
Kelantan dan Terengganu
tidak dibenarkan memberi
konsesi kepada kuasa asing
kesan-kesan perjanjian;
British berjaya mengukuhkan
pengaruh di NNMU
iii. Menandatangani Perjanjian
Bangkok 1909 (British-Siam)
tujuan untuk British terus
menghalang kuasa Barat lain
syarat-syarat perjanjian;
Siam menyerahkan Kedah,
Perlis,
Kelantan
dan
Terengganu kepada British
Siam
tidak
akan
menyewakan
mana-mana
wilayahnya tanpa kebenaran
British
British menyerahkan Hak
Wilayah Asingan kepada
Siam
kesan-kesan perjanjian;
NNMU diserahkan kepada
British

Raja-Raja
Melayu
tidak
dibawa
berunding
dan
terpaksa
akur
dengan
keputusan perjanjian
Penasihat British
Mengancam Kedaulatan
Negeri-Negeri Melayu Utara
(Teks m/s: 58-62)
(i) Penasihat British di Kedah
Sultan Abdul Hamid Halim
Shah
tidak
mengiktiraf
Perjanjian Bangkok 1909
Baginda enggan menerima
penasihat British
tahun 1910 British tetap
melantik penasihat British
iaitu George Maxwell
George
Maxwell
mengukuhkan kuasa dengan
melaksanakan
pentadbiran
Barat di Kedah
tindakan George Maxwell itu
menimbulkan konflik dengan
anggota majlis Mesyuarat
Negeri
pimpinan
Tunku
Mahmud
berlaku
percanggahan
pentadbiran di Kedah antara
Tunku
Mahmud
dengan
George Maxwell
Tunku
Mahmud
berjaya
mengekalkan identiti Kedah
melalui tindakan mahkamah
Tunku Mahmud menentang
tindakan George Maxwell
mengibarkan bendera Union
Jack dikediamannya
Usaha-Usaha Tunku Mahmud
Mengekalkan Identiti Kedah
menggunakan
Bahasa
Melayu dalam surat rasmi
dan perundangan
surat rasmi tidak perlu ditapis
penggunaan kalendar Hijrah
cuti umum pada hari Jumaat
melantik orang Melayu dalam
pentadbiran Kedah
Usaha-Usaha George
Maxwell Menerapkan
Pengaruh barat Dalam
Pentadbiran Kedah
11

menggunakan
bahasa
Inggeris dalam surat rasmi
dan perundangan
surat rasmi ditapis oleh
Penasihat British
menggunakan
kalendar
Masehi
cuti umum pada hari Ahad
pelantikan pegawai British
dalam pentabiran Kedah
(ii) Penasihat British di Perlis
Raja Syed Alwi membantah
tindakan Siam menyerahkan
Perlis kepada British
Baginda enggan menerima
Penasihat British
British tidak peduli (degil)
Kapten
Meadowe
Frost
dilantik sebagai Penaihat
British
cara untuk mengukuhkan
kuasa di Perlis;
i. Menggubal undang-undang
ii. Memperkenalkan
jabatanjabatan baru seperti Jabatan
Hasil dan Cukai, Mahkamah
Tinggi dan Mahkamah Kadi
iii.
Menguasai Jabatan Kewangan
sebagai strategi menguasai
pentadbiran Perlis
(iii) Penasihat British di
Kelantan
tahun
1910
Sultan
Muhammad
IV
terpaksa
menandatangani perjanjian
dengan British
tujuan untuk menempatkan
Penasihat British di Kelantan
J.S. Mason dilantik sebagai
Penasihat British
perubahan-perubahan yang
berlaku ialah;
- tahun 1915 kuasa mentadbir
jajahan diambil alih oleh
pegawai-pegawai British
- British menguasai jabatanjabatan
baru
seperti
Mahkamah Tinggi, Jabatan
Polis dan Pejabat Tanah
kesan-kesan;
- pentadbiran Kelantan dikuasai
sepenuhnya oleh British

12
(iv) Penasihat British di
Terengganu
Sultan Zainal Abidin II tidak
mengiktiraf
Perjanjian
Bangkok
Baginda menolak pelantikan
Penasihat British
Sultan Zainal Abidin II
menemui Pesuruhjaya Tinggi
British di Singapura untuk
membuat bantahan
tahun 1910 British tetap
melantik W.L. Conlay sebagai
wakil British
bidang kuasa terhad dalam
menguruskan hal ehwal luar
Terengganu sahaja
tahun 1911 Sultan Zainal
Abidin
II
menggubal
perlembagaan
UndangUndang Tubuh Kerajaan
Terengganu
tujuan
adalah
untuk
memelihara kedaulatan dan
kemerdekaan Terengganu
tahun
1918
Sultan
Muhammad II memerintah
Terengganu
tahun 1919 British mendesak
supaya
menandatangani
perjanjian di Singapura
British
melantik
J.L.
Humphreys
sebagai
Penasihat British
Sultan Muhammad II turun
takhta kerana enggan tunduk
kepada tekanan British
British menguasai kesemua
jabatan penting kerajaan
Terengganu seperti Jabatan
Kastam, Jabatan Perubatan,
Jabatan Kerja raya dan
Jabatan Tanah dan Galian
Sebahagian Kandungan
Undang-Undang Tubuh
Kerajaan Terengganu
( Ittiqan ilmuluk bi tadil
ilsuluk)
sultan
tidak
boleh
menyerahkan
Terengganu
kepada mana-mana kuasa
asing
mustahak ke atas raja
bermesyuarat

hak Raja dan Menteri Besar

dalam
memilih
Jemaah
Menteri
3.3 Pemodenan Johor
Melambatkan Campur
Tangan British
(Teks m/s: 63-70)
Johor adalah negeri Melayu
terakhir menerima Penasihat
British
Johor mengamalkan dasar
persahabatan dengan British
Johor berjaya mengekalkan
kedaulatan hingga tahun
1914
Sebab-sebab;
a.Kebijaksanaan pemerintah
b.Pengenalan sistem birokrasi
moden
c. Kestabilan dan kemakmuran
ekonomi
antara pemimpin-pemimpin
Johor yang berwibawa ialah;
i. Temenggung Daeng Ibrahim
(1825-1826)
ii. Sultan Abu Bakar (18621895)
Temenggung Daeng Ibrahim
(1825-1862)
tahun 1825 Temenggung
Abdul Rahman mangkat dan
digantikan puteranya Daeng
Ibrahim sebagai Temenggung
Johor
berkhidmat di bawah Sultan
Hussein dan Sultan Ali
tahun 1855 satu Perjanjian
Persahabatan ditandatangani
antara Temenggung Daeng
Ibrahim dengan Sultan Ali
Temenggung Daeng Ibrahim
diberi
kuasa
menjadi
pemerintah Johor kecuali di
wilayah Kesang (di bawah
Sultan Ali)
antara
kewibawaan
Temenggung Daeng Ibrahim
ialah;
- menjalankan pentadbiran
dengan cekap
mengasaskan
pusat
pentadbiran baru di Tanjung
Puteri
- memajukan ekonomi Johor
dengan cara menggalakkan
12

kemasukan orang Cina dari

Singapura
untuk
mengusahakan lading lada
hitam melalui Sistem Kangcu
Syarat-Syarat Persetiaan
Antara Temenggung daeng
Ibrahim Dengan Sultan Ali
(Mac 1855)
Sultan Ali diiktiraf sebagai
Sultan Johor tetapi gelaran
itu tidak boleh diwariskan
kepada keturunan baginda
Kawasan
pemerintahan
Sultan Ali di wilayah Kesang
Sistem Kangcu
diperkenalkan
oleh
Temenggung Daeng Ibrahim
tahun 1833
kangcu asalnya daripada
perkataan Cina iaitu Tuan
Sungai
Sistem Kangcu melibatkan;
a.Orang Cina diberi Surat
Kebenaran iaitu Surat Sungai
untuk
menetap
dan
mengusahakan pertanian di
tebing sungai
b.Kawasan
lading
dikenalisebagai
Kangkar
atau Kaki Sungai
c. Setiap kangkar diketuai oleh
seorang
kangcu
yang
memerintah dan memungut
cukai
d.Tanaman adalah seperti lada
hitam dan gambir
e.Hasil tanaman dikenakan
cukai (sumber pendapatan
kerajaan Johor)
Sultan Abu Bakar : Bapa
Pemodenan Johor (18621895)
tahun 1862 naik takhta Johor
selepas
kemangkatan
ayahandanya
diberi
gelaran
Datuk
Temenggung Abu Bakar Seri
Maharaja Johor
sering ke England untuk
mempelajari cara pentadbiran
terbaik bagi membangunkan
Johor

13
tahun 1868, Ratu Great
Britain mengurniakan gelaran
Maharaja
Johor
kepada
Sultan Abu Bakar
tahun 1885, satu Perjanjian
Persahabatan ditandatangani
antara Johor dengan British
persetujuan dicapai tentang;
i. Johor diiktiraf negeri bebas
dan berdaulat
ii. Maharaja Abu Bakar diiktiraf
Sultan Johor (setelah Sultan
Ali dari keturunan Bendahara
mangkat tahun 1877)
iii.
K
edudukan Sultan Johor lebih
tinggi daripada Pesuruhjaya
Tinggi di Singapura
iv.
S
ultan Abu Bakar boleh
berhubung terus dengan
kerajaan British di London
tanpa melalui Pesuruhjaya
Tinggi
kesan-kesan persetujuan;
a.Sultan Abu Bakar berjaya
menyekat
kuasa
British
terhadap Johor
b.Sultan Abu Bakar menerima
seorang
Konsul
British
bukannya Penasihat British
Usaha-Usaha Pemodenan
oleh Sultan Abu Bakar
(a)
Memodenkan
pentadbiran Johor dengan
mengadakan
mahkamah,
perkhidmatan
pos
dan
jabatan Kerja Raya
(b)
Menjaga kebajikan
rakyat
dengan
membina
sekolah, hospital dan jalan
raya
(c)
Menjaga
keamanan negeri dengan
menubuhkan pasukan polis
dan tentera
(d)
Memantapkan
ekonomi Johor dengan cara
meneruskan Sistem Kangcu
dan menjadi pengeksport
lada hitam dan gambir
terbesar dunia
(e)
Mengisytiharkan
Undang-Undang
Tubuh
Kerajaan Johor tahun 1895
yang
merupakan
perlembagaan
bertulis

pertama dan menjadi asas

kepada pembentukan institusi
Raja Berperlembagaan
Kandungan Undang-Undang
Tubuh Kerajaan Johor
(a)
Sultan tidak boleh
menyerahkan Johor kepada
kuasa asing
(b)
Ditubuhkan Majlis
Mesyuarat Menteri dan Majlis
Mesyuarat Negeri
(c)
Anggota
Majlis
Mesyuarat Menteri dilantik
daripada orang Melayu dan
bertanggungjawab
menasihati
sultan
dalam
pentadbiran
(d)
Ahli
Majlis
Mesyuarat
Negeri
terdiri
daripada rakyat Johor yang
berperanan
menggubal
undang-undang
Kesan-Kesan Kebijaksanaan
Sultan Abu Bakar
(a)
Digelar
Bapa
Pemodenan Johor kerana
membawa banyak perubahan
dalam
pentadbiran
dan
pembangunan Johor
(b)
British tidak dapat
menggugat
kemerdekaan
Johor
(c)
Johor aman dan
makmur
(d)
Ketokohan Sultan
Abu
Bakar
dihormati
pemerintah British
Pemimpin
Johor
Yang
Berwibawa
pembangunan
dan
pemodenan Johor akibat
persepakatan antara sultan
dan pembesar
kepintaran dalam pentadbiran
menyebabkan British tidak
mempunyai alas an untuk
campur tangan
antara pemimpin terkemuka
Johor ialah;
i. Dato Abdul Rahman bin
Andak
ii. Dato Jaafar bin Muhammad
iii.
Dato
Muhammad
Salleh
bin
Perang
13

iv.
Dato
Muhammad Ibrahim Munsyi
Dato Jaafar bin Muhammad
Merupakan
Setiausaha
kerajaan
Johor
pertama
(1868)
Menteri Besar Johor pertama
(1882-1919)
Digelar Datuk Bentara
Beliau mewajibkan semua
pegawai British di Johor
memakai
pakaian
rasmi
Johor
Bendera Union Jack iaitu
bendera rasmi British dikibar
lebih
rendah
daripada
bendera Johor demi maruah
dan kedaulatan Johor
Surat rasmi dalam bahasa
Melayu bagi memartabatkan
bahasa Melayu
Dato Abdul Rahman bin
Andak
Merupakan Setiausaha Sulit
Sultan Johor (1885)
Setiausaha Kerajaan Johor
(1893-1909)
Digelar Dato Seri Amar
Diraja
Berperanan dalam hal ehwal
hubungan luar negeri
Bertanggungjawab mengawal
hubungan Johor-British
Tahun 1888 menjadi perintis
kepada penubuhan Pakatan
Belajar
Mengajar
Pengetahuan Bahasa Johor
(sebuah badan persuratan
terulung tanah air)
Dato Muhammad Salleh bin
Perang
Pernah memegang perlbagai
jawatan dalam kerajaan
Antaranya;
a.Pesuruhjaya Polis untuk
keamanan dan kestabilan
Johor
b.Ketua
jabatan
Ukur

tugasnya
melukis
peta
pembangunan Johor yang
menunjukkan semua jalan
yang akan dimajukan dan

14
melukis peta lengkap negeri
Johor
c. Ketua Jabatan Tanah
merancang pembangunan di
Muar,
Endau,
Segamat,
Tangkak dan Batu Pahat
Digelar
sebagai
Dato
Bentara Luar

Dato Muhammad Ibrahim

Munsyi
Ketua Jabatan Pendidikan
Johor yang pertama tahun
1883
Mendidirkan banyak sekolah
dan mendesak pendidikan
wajib kepada rakyat Johor
Dianugerahi Dato Bentara
Dalam
Digelar Bapa Pendidikan
Melayu Johor
Tahun 1893 dilantik sebagai
Timbalan
Menteri
yang
pertama

Johor Di ambang Penjajahan

British
sejak
Perjanjian
Persahabatan 1885 British
menyusun strategi untuk
menguasai Johor
British
bimbang
Johor
dikuasai kuasa Barat lain
usaha dan muslihat British
untuk
menguasai
Johor,
antaranya;
i. British
menubuhkan
Lembaga Penasihat Johor
ii. Sultan
Johor
dinasihati
supaya meminjam sebanyak
200,000 dolar dari NegeriNegeri Selat
tujuan
untuk
membina
landasan keretapi dari Johor
ke Singapura
- ia muslihat British untuk
mengawal kewangan Johor
muslihat British disedari oleh
Dato Abdul Rahman Andak
dengan menasihati sultan
supaya
tidak
menerima
tawaran pinjaman British
rancangan British berjaya
digagalkan
British menyedari kepintaran
Dato Abdul Rahman Andak

dan bukan mudah untuk

campur tangan di Johor
British
berusaha
menyingkirkan Dato Abdul
Rahman Andak
tahun 1907 John Anderson
iaitu Gabenor Negeri-Negeri
Selat mencadangkan supaya
Dato Abdul Rahman Andak
dibersarakan dan dihantar ke
London
British menggunakan peluang
ini untuk menguasai Johor
Sultan Ibrahim iaitu putera
Sultan Abu Bakar terpaksa
meminda
Undang-Undang
Tubuh Kerajaan Johor bagi
membolehkan British menjadi
ahli Majlis Mesyuarat Negeri
tahun 1914 British melantik
Douglas Campbell sebagai
Penasihat British di Johor

Lembaga Penasihat Johor

ditubuhkan di London pada
1886
Sultan
Johor
berhubung
secara langsung dengan
Pejabat Tanah Jajahan di
London
Dianggotai oleh orang British
Fungsinya
adalah
untuk
menguruskan hubungan luar
Johor dan menasihati Sultan
Johor
tentang
hal-hal
pentadbiran

----------------------------------------------------

14

15

BAB 5 KEKAYAAN
EKONOMI SABAH
MENARIK MINAT
SYARIKAT BORNEO
UTARA BRITISH (SBUB)
Sabah di bawah pengaruh
Kesultanan Brunei dan
Kesultanan Sulu
Sabah menjadi tumpuan
pedagang Barat kerana
kedudukannya
strategik
dan kaya dengan hasil
bumi
5.1 SBUB Bertapak Di
Sabah
( Teks m/s: 102-104)
Sabah menarik perhatian
pelabur-pelabur
Barat
kerana potensi ekonomi
antaranya kuasa Amerika
Syarikat, Britain, Belanda
dan Sepanyol
syarikat-syarikat
asing
mula bertapak di Sabah
Amerika Syarikat
tahun 1865 Sultan Brunei
beri konsesi tanah di
Sabah
kepada
wakil
Amerika Syarikat iaitu W.
L. Moses
tempoh sewaan selama 10
tahun
Moses menjual konsesi
kepada The American
Trading Company diketuai
oleh J.W. Torrey dan T. B.
Harris
Torrey gagal menanam
kopi dan tebu di Kimanis
Torrey menjual haknya
kepada Von Overbeck

Britain
Von
Overbeck
menghadapi
masalah
kewangan
Tahun 1877 Overbeck
meminjam wang daripada
syarikat Alfred Dent dan
Edward Dent
Gabenor Labuan iaitu W.
H. Treacher
bersetuju
membantu
Overbeck
memperbaharui
tempoh
pajakan daripada Sultan
Brunei
dengan
syarat
syarikat yang ditubuhkan
diletakkan
di
bawah
kekuasaan British
Tahun 1877 Sultan Brunei
iaitu Sultan Abdul Mumein
perbaharui
pajakan
dengan Overbeck dan
Dent melalui perjanjian
Sultan Brunei serahkan
tanah antara Teluk Kimanis
dan Sungai Sibuku
1878 Overbeck dan Dent
menandatangani
perjanjian dengan Sultan
Jamalul Alam (Kesultanan
Sulu)
Sultan
Sulu
serahkan
kawasan
dari
Sungai
Pandasan
hingga
ke
Sungai Sibuku
Tahun 1880 Overbeck
menjual semua haknya
kepada Alfred dan Edward
Dent
Dent tubuhkan Persatuan
Sementara Borneo Utara
British Berhad
Saham
syarikat
dijual
kepada rakyat British bagi
menambah
modal
perniagaan
Persatuan
berusaha
mendapatkan
Piagam
Diraja daripada kerajaan
British
untuk
mengukuhkan kedudukan
dan
memajukan
perniagaan
15

November 1881 kerajaan

British menganugerahkan
piagam kepada Persatuan
Sementara Borneo Utara
British Berhad
Tahun 1882 syarikat itu
dinamakan
Syarikat
Borneo
Utara
British
(SBUB)
Kesan Pemberian Piagam
Diraja British Kepada
SBUB
SBUB berkuasa mentadbir
Sabah
Presiden pertama ialah Sir
Rutherford Alcock
Pengarah urusannya ialah
Alfred Dent
Brtish
dapat
memperluaskan pengaruh
dan menghalang kuasa
Barat lain bertapak di
Sabah
Tahun
1888
SBUB
menandatangani
Perjanjian
Perlindungan
Borneo
Utara
yang
menjadikan Sabah negeri
naungan British
British bertanggungjawab
dalam hal ehwal luar
Sabah
Syarat-Syarat Pemberian
Piagam Kepada
Persatuan Sementara
Borneo Utara British
Berhad
SBUB
tidak
boleh
menyerahkan
wilayah
Sabah kepada sesiapa
tanpa
persetujuan
kerajaan British
SBUB
mesti
melantik
pentadbir
daripada
pegawai
yang
diakui
kerajaan British
SBUB perlu memelihara
agama, adat resam dan
undang-undang penduduk
tempatan

16

SBUB
hendaklah
mentadbir Sabah dengan
adil dan saksama
SBUB mesti menerima
nasihat daripada kerajaan
British
5.2 SBUB Mengukuhkan
Kuasa Di Sabah
(Teks m/s: 105-108)
pemerintahan
SBUB
diketuai
oleh
gabenor
W.H.Treacher
gabenor
dilantik
oleh
pengarah syarikat dengan
persetujuan
kerajaan
British
gabenor dibantu majlis
Penasihat
yang
ditubuhkan tahun 1883
ahli
majlis
ialah
Setiausaha
Kerajaan,
Bendahari
dan
Ketua
Pasukan Keselamatan
pusat pentadbirannya di
Sandakan
SBUB
menubuhkan
jabatan kerajaan untuk
melicinkan pentadbiran
Cara SBUB Mengukuhkan
Kuasa dan Melicinkan
Pentadbiran Sabah
(i)
Menubuhkan
Jabatan Kerajaan Dalam
Pentadbiran
- antaranya Jabatan Pos,
Jabatan Buruh, Jabatan
Polis, Jabatan Kewangan
dan Jabatan Tanah dan
Ukur
- mempunyai
Pegawai
Daerah,
Ketua
Anak
Negeri
(digelar
Orang
kaya-Kaya O.K.K. ) dan
Ketua Kampung
(ii)
Membahagikan
Sabah Kepada Beberapa
Residensi / Daerah /
Kampung
a) Peringkat Residensi

pada
peringkat
awal
Sabah dibahagi kepada
dua
residensi
iaitu
Residensi Pantai Barat
dan
Residensi
Pantai
Timur
tahun 1935 terdapat empat
residensi iaitu Residensi
Pantai Barat, Residensi
Sandakan,
Residensi
Tawau
dan
Residensi
Pedalaman
setiap residensi diketuai
seorang Residen
b) Peringkat Daerah
Setiap
residensi
pula
dibahagi kepada beberapa
daerah yang diketuai oleh
Pegawai
Daerah
(berbangsa Eropah)
Terdapat sepuluh daerah
iaitu
daerah
Alcock,
Daerah Dewhurst, Daerah
Keppel, Daerah Martin,
Daerah Myburgh, Daerah
Dent,
Daerah
Clarke,
Daerah Cunliffe, Daerah
Mayne
dan
Daerah
Elphinstone
Tahun
1915
jawatan
Timbalan
Penolong
Pegawai
Daerah
diperkenalkan
dan
disandang oleh penduduk
tempatan
Ketua Anak Negeri (Orang
Kaya-Kaya

O.K.K.)
tugasnya
membantu
Pegawai daerah dalam
pentadbiran
Diberi surat kuasa yang
membolehkan
mereka
menguruskan
hal-hal
berkaitan
masyarakat
tempatan
c) Peringkat Kampung
SBUB
melantik
Ketua
Kampung yang digelar
Orang Tua
16

SBUB
mengekalkan
penglibatan
peribumi
dalam pentadbiran kerana
mereka memahami adat
dan budaya masyarakat
tempatan
SBUB
tidak
mempu
menggaji ramai pegawai
Eropah
kerana
menghadapi
masalah
kewangan
(iii)
Melaksanakan
Undang-Undang Barat dan
Tempatan
tujuan
untuk
menjaga
keamanan negeri
tahun 1900 diwujudkan
Mahkamah Majistret dan
Mahkamah Anak Negeri di
Jesselton
a)
Mahkamah
Majistret
- dihakimi Pegawai Daerah
- mengendalikan
kes-kes
berat seperti kes bunuh,
culik dan rompakan
b)
Mahkamah Anak
Negeri
- hakim
dilantik
dari
kalangan
Ketua
Anak
Negeri yang arif dalam
bidang agama Islam dan
adat
- mengendalikan
kes-kes
peribumi
berkaitan
undang-undang Islam dan
adat

Organisasi Pentadbiran
SBUB
Lembaga Pengarah di
London
Gabenor di Sabah yang
dinasihati
oleh
Majlis
Penasihat
Setiausaha
Kerajaan
yang
bertanggungjawab
kepada;
Ketua-Ketua Jabatan
(Pos,
Buruh,
Polis,

17

Kewangan, Jabatan Tanah

dan Ukur)
- Residen yang merupakan
ketua
pentadbir
di
peringkat residensi
Pegawai
Daerah
merupakan
ketua
pentadbir
di peringkat
daerah
- tugasnya sebagai majistret,
pemungut
cukai,
bendahari daerah dan
pegawai buruh
Ketua Anak Negeri pula
tugasnya
menjaga
keamanan, menguruskan
pembahagian
tanah,
mengutip
cukai
dan
memajukan pertanian
Ketua
Kampung pula
tugasnya menguruskan hal
ehwal kampung, menjaga
keamanan,
membantu
memajukan perdagangan,
melaporkan
kepada
Pegawai Daerah tentang
kes-kes kecurian, wabak
penyakit dan menjaga
keselamatan kampung

Tujuan
cukai
untuk
mengatasi
masalah
kewangan SBUB
Antara hasil-hasil utama;
a) Sarang burung
eksport tradisional SBUB
yang menguntungkan
1926
nilai
eksport
sebanyak 125 000 dolar
kawasan utama ialah di
Gua Gomantong, Gua
Kuamut
dan
gua
Magdalene

5.3 SBUB Mengeksploitasi

Hasil Bumi Sabah (Teks
m/s: 109-114)
matlamat
SBUB
menguasai Sabah adalah
untuk membolot kekayaan
ekonomi Sabah
SBUB
mengeksploitasi
kekayaan Sabah seperti
hasil-hasil tradisional, hasil
pertanian
dagangan,
pembalakan
dan
perlombongan

d)
Pokok sagu /
rumbia
merupakan
tanaman
tradisional Sabah
hidup subur di kawasan
berpaya di muara sungai
harga sagu sangat mahal
di pasaran dunia
SBUB
menggalakkan
rakyat
Sabah
mengusahakannya secara
komersial
Sagu mentah dieksport ke
Singapura dan Eropah
1888 nilai eksport sagu
Sabah sebanyak 93 433
dolar

(i)
Hasil-Hasil
Tradisional Sabah
SBUB memaksa penduduk
tempatan menambah hasil
keluaran tradisional
Hasil jualan penduduk
dikenakan cukai seperti
cukai tanah, cukai kepala,
lesen perahu dan senjata

b)
Pokok lanut
dikenali sebagai abaka,
manila hemp atau musa
textiles
hidup meliar di kawasan
pamah dan lembah
gentian
pokok
lanut
dijemur sebelum diproses
menjadi tali kapal
di eksport ke Eropah
c)
Rotan
di eksport dalam bentuk
perabot, tikar dan tongkat

e)
Hasil laut
seperti mutiara, trepang
dan sirip ikan yu
17

diusahakan
masyarakat Bajau
dieksport ke China

oleh

(ii)Hasil Pertanian Dagangan

SBUB
mengusahakan
tanaman
baru
seperti
getah dan tembakau
Sabah mempunyai tanah
luas dan subur
a)
Tembakau
tanaman dagangan yang
penting
tembakau Sabah diiktiraf
terbaik di dunia
daun tembakau digunakan
untuk menghasilkan cerut
mendapat pasaran tinggi
di Belanda dan Amerika
Syarikat
SBUB
mengecualikan
cukai
eksport
kepada
peladang
tembakau
bertujuan menggalakkan
tanaman tembakau
Tahun 1890 terdapat 61
buah ladang tembakau di
Sabah
1902
hasil
eksport
tembakau Sabah bernilai
lebih 2 juta dolar
Kawasan
utama
penanaman ialah di Pulau
Banggi, Teluk Marudu,
Lahad Datu, Tawau dan
Sandakan
b)
Getah
ladang-ladang
getah
dibuka
di
Beauford,
Jesselton dan Tenom
berkembang
akibat
pembinaan
landasan
kereta api
SBUB
memberi
4%
dividen kepada pengusaha
getah
bertujuan
menggalakkan
penanamannya

18

SBUB
juga
memberi
pengecualian
cukai
eksport selama 50 tahun
kepada pengusaha getah
Buruh
ladang
getah
dibawa masuk dari China
dan Jawa
Getah
menjadi
hasil
eksport utama SBUB
(iii)Pembalakan
SBUB menguasai hasil
balak Sabah
Kaya
dengan
sumber
balak
seperti
seraya,
ramin, kapur, belian dan
meranti
Kawasan
pembalakan
utama di Sandakan, Lahad
Datu dan Tawau
Tahun
1898
kilang
memproses kayu balak
kepunyaan SBUB dibina
Buruh dibawa masuk dari
Filipina dan Indonesia
Hasil kayu balak dieksport
ke
China,
Singapura,
Britain
dan
Australia
melalui
pelabuhan
Sandakan
(iv)Perlombongan
SBUB
giatkan
perlombongan
Sabah
seperti emas, arang batu
dan mangan
a)
Emas
tahun 1886 diusahakan
oleh Orang Cina di Sungai
Segama
b)
Arang batu
dilombong di Silimpopon
dan Labuan
Silimpopon
mempunyai
longgokan arang batu
terbesar Asia Tenggara
diusahakan oleh Syarikat
Cowie Harbour Coal

c)
Mangan
diusahakan
di
Teluk
Marudu
oleh
Syarikat
British Borneo Exploration
dieksport ke Britain
5.4 Perubahan Sosial
SBUB Di Sabah (Teks
m/s: 115-120)
SBUB
membangunkan
kemudahan asas seperti
landasan kereta api jalan
raya, sekolah, hospital dan
telegraf
tujuannya
untuk
kepentingan
dan
keuntungan SBUB
(i)
Landasan
kereta api
1896 landasan kereta api
pertama dari Weston ke
Beauford sepanjang 32 km
1904 dibina landasan dari
Jesselton yang dikenali
sebagai North Borneo
Railway
1905 landasan disambung
dari Beauford ke Jesselton
dan dari Tenom ke Malalap
tujuannya
untuk
memudahkan
SBUB
mengangkut hasil keluaran
di bahagian pedalaman ke
pelabuhan
(ii)Jalan raya
SBUB
menumpukan
pembinaan jalan raya di
bandar-bandar
besar
seperti
Jesselton,
Sandakan, Lahad Datu,
Kudat dan Tawau
tujuannya
untuk
menghubungkan kawasan
kegiatan ekonomi dengan
bandar dan pelabuhan
1930-an
perhentian
motokar dan bas dibina di
Kota Kinabalu
(iii)Pengangkutan air
18

1890 Syarikat Perkapalan

Straits
Steamship
memulakan perkhidmatan
tujuannya
untuk
mengangkut penumpang
dan barangan
(iv)Pendidikan
SBUB kurang memberi
perhatian
SBUB hanya menyediakan
pendidikan di peringkat
rendah kerana kekurangan
wang
SBUB
anggap
bidang
pendidikan
tidak
menguntungkan
Kebanyakan
sekolah
dibina
oleh
mubaligh
Kristian
bagi
tujuan
menyebarkan
agama
Kristian
antara sekolah yang wujud
ialah Sekolah Inggeris,
Sekolah
Melayu
dan
Sekolah Cina
a)
Sekolah Inggeris
1883 sekolah Inggeris
pertama iaitu Institut Byron
dibina di Sandakan oleh
mubaligh Roman Katolik
tahun 1887 Sekolah St.
Mary
ditubuhkan
di
Sandakan
1909 Jabatan Pelajaran
ditubuhkan
untuk
menguruskan
sekolahsekolah di Sabah
tahun 1939 terdapat 49
buah sekolah mubaligh
dengan pelajar seramai
3700 orang
b)
Sekolah Latihan
dibina di Jesselton pada 1
Julai 1915
merupakan sekolah latihan
bagi anak-anak Ketua
Anak Negeri
dibina bertujuan untuk
melatih anak-anak menjadi

19

pegawai
pentadbiran
peringkat rendah
bahasa
pengantarnya
ialah Bahasa Melayu
dari segi kurikulum pelajar
diajar tentang membaca,
menulis dan mengira
jawatan yang dikhaskan
bagi lulusan sekolah ini
ialah renjer, kerani dan
Ketua Anak Negeri
c)
Sekolah Melayu
dan Bumiputera
tahun
1921
sekolah
Melayu pertama dibina di
Kota Belud
1930 terdapat 10 buah
sekolah
Melayu
bagi
menampung 400 orang
pelajar
1924 ditubuhkan Sekolah
Bumiputera Keningau di
Keningau
d)
Sekolah Cina
dibina
sendiri
oleh
masyarakat Cina
1940 terdapat 11 000
pelajar
berdaftar
di
sekolah Melayu, sekolah
mubaligh dan sekolah
Cina
(v)Pembinaan Hospital dan
Pusat Kesihatan
SBUB bina hospital di
bandar-bandar
besar
seperti
Jesselton,
Sandakan, Beauford dan
kudat
1924
Hospital
Besar
Tawau di bina
1940 terdapat 9 buah
hospital dan 40 buah klinik
di Sabah
di kawasan luar bandar
disediakan
pusat-pusat
kesihatan
kelemahan bilangan
doktor tidak mencukupi

perkhidmatan
perubatan
tidak dapat dinikmati oleh
seluruh rakyat Sabah
(vi)Kemunculan
BandarBandar Baru
akibat daripada kemajuan
dalam bidang ekonomi dan
sosial
bandar-bandar
berkembang
pesat
sebagai pusat pentadbiran
dan perdagangan
antaranya
Sandakan,
Kudat, Jesselton, Tawau
dan Lahad Datu
a)
Sandakan
diasaskan William Pryer
tahun 1879
menamakannya sebagai
Elopura
bermaksud
bandar yang cantik
berkembang maju sebagai
pusat
pentadbiran,
pelabuhan antarabangsa
dan pusat pembalakan
b)
Tawau
sebuah pelabuhan yang
terkenal di Pantai Timur
Sabah
eksport utamanya getah,
abaka, mutiara dan kayu
balak
c)
Kudat
tahun
1881
SBUB
menjadikannya
sebagai
pusat pentadbiran yang
pertama
pedagang menetap dan
membina kedai di Kudat
gagal
menarik
ramai
penduduk dan pedagang
kerana
keadaan
geografinya tidak sesuai
untuk pertanian
tahun
1884
SBUB
memindahkan
pusat
pentadbirannya
ke
Sandakan
19

d)
Jesselton
diasaskan tahun 1900 oleh
Charles Jessel
nama
asalnya
Jessel
Town
sempena
nama
pengasasnya
kemudiannya disingkatkan
kepada Jesselton
juga dikenali dengan nama
Api-Api, Singga Mata atau
Diasuka
Jesselton maju kerana
pembinaan
landasan
kereta api, perkembangan
tanaman
getah
dan
sebagai
pusat
perdagangan
dan
pelabuhan penting
1967
nama
Jesselton
ditukar
kepada
Kota
Kinabalu

Perubahan Sosial dan

Kemajuan Lain
pejabat pos
1883 SBUB mengeluarkan
setem pertama Sabah
tahun 1883 juga akhbar
pertama
di
Sabah
diterbitkan iaitu The North
Borneo Herald
1890-an kontinjen polis
tempatan ditubuhkan
1900
SBUB
telah
menubuhkan
Skuad
Terbang untuk menjamin
keselamatan
dan
dianggotai pegawai polis
tempatan
1903 loji air di Kota
Kinabalu
dibina
untuk
membekalkan air bersih
tahun 1905 menara jam
Jesselton dibina dan kekal
hingga sekarang di Sabah

20
b) Buah pala dan cengkih
- banyak ditanam di Pulau Pinang
- tanaman buah pala diutamakan
kerana harganya lebih tinggi
- dieksport ke Eropah dan China
- cengkih yang dikeringkan sesuai
dijadikan ubat
- 1850-an tanaman ini merosot
kerana harganya tidak stabil

BAB 6 BRITISH
MENGEKSPLOITASI EKONOMI
(TANAH MELAYU, SARAWAK
DAN SABAH)
6.1Kegiatan Pertanian Dagangan
(Teks m/s: 126-128)
- peringkat awal diusahakan jenis
tanaman tradisional seperti lada
hitam, gambir, buah pala,
cengkih, ubi kayu, tebu dan
nanas
- diusahakan kerana mendapat
pasaran yang baik
- British hanya menggalakkan
peladang Eropah dan orang
asing
untuk
mengusahakan
pertanian dagangan
- penduduk
tempatan
tidak
digalakkan terlibat
a) Lada hitam dan gambir
- untuk tujuan eksport
- diusahakan di Pulau Pinang,
Selangor, Negeri Sembilan dan
Sarawak
- kurun ke-19 lada hitam dan
gambir diperkenalkan di Johor
melalui Sistem Kangcu
- di Johor tanaman ini diusahakan
oleh orang-orang Cina dari
Singapura
- tanaman ini menjadi hasil
eksport penting Johor sehingga
awal kurun ke-20
- gambir
biasanya
digunakan
sebagai bahan pewarna dan
mencelup sutera

c) Tebu
- ladang tebu banyak dibuka di
Seberang Perai dan Perak
- permintaan
terhadap
gula
meningkat di pasaran dunia
- 1830-an
Seberang
Perai
merupakan pusat pengeluaran
gula utama di negeri-Negeri
Selat
- tahun 1900 Perak mencul
sebagai pusat pengeluar gula
terbesar di Tanah Melayu
- gula menjadi eksport penting
Tanah Melayu selama hampir 50
tahun
d) Ubi kayu
- merupakan tanaman eksport
penting Tanah Melayu
- banyakditanam
di
Melaka,
Negeri Sembilan dan Selangor
e) Nanas
- industri
mengetin
nanas
berpusat di Perak, Selangor dan
Johor
- sebelum Perang Dunia II Tanah
Melayu merupakan pengeksport
nanas dalam tin kedua terbesar
di dunia
6.2 Tanaman Baru Memantapkan
Ekonomi
(teks m/s: 128-129)
- kurun ke-20 tanaman dagangan
tradisional
kurang
penting
kerana harganya tidak stabil di
pasaran dunia
- British
memperkenalkan
tanaman baru seperti kopi,
kelapa sawit, tembakau dan teh
a) Kopi
- diusahakan
secara
besarbesaran di Perak, Selangor,
Negeri Sembilan dan Johor
- harga kopi meningkat di pasaran
dunia
b) Kelapa sawit
- berasal dari Afrika
- diperkenalkan di Kuala Selangor

20

- 1920-an minyak kelapa sawit

mula dieksport
- ladang kelapa sawit dibuka di
Perak dan Johor
- Johor
menjadi
pengeksport
utama kelapa sawit
c) Tembakau
- ladang dibuka di Pulau Pinang
dan Pahang
d) Teh
- diusahakan
di
Cameron
Highlands, Pahang
- teh yang dihasilkan di Tanah
Melayu bermutu tinggi dan
dikenali sebagai Teh Ceylon
6.3 Perkembangan Perusahaan
Getah (Teks m/s: 130-133)
- akhir kurun ke-19 harga kopi
jatuh di pasaran dunia
- getah diperkenalkan sebagai
tanaman
pilihan
untuk
memulihkan ekonomi
- kurun ke-20 getah menjadi
eksport penting Tanah Melayu
(i) Sejarah Asal-Usul Getah
- berasal dari Brazil
- getah di Tanah Melayu dari jenis
Hevea Brasiliensis
- tahun 1876 sebanyak 70 000 biji
getah dari Brazil dibawa ke
England oleh Henry Wickham
- kemudian disemai di Kew
Garden, England
- sebanyak 300 benih getah
dihantar
ke
negara-negara
naungan british terutamanya Sri
Lanka
- 1877 sebanyak 22 batang anak
getah dibawa ke Singapura dan
ditanam di Botanical Garden
- dari Singapura beberapa batang
anak getah dibawa ke Kuala
Kangsar dan ditanam di halaman
kediaman Residen Perak
- Pengarah Botanical Garden
Singapura iaitu H.N.Ridley yang
bertanggungjawab
menggalakkan tanaman getah di
Tanah Melayu
(ii)Perkembangan Getah
- awal kurun ke-20 harga getah
melambung tinggi di pasaran
dunia
- permintaan meningkat kerana
perkembangan
perusahaan
membuat motokar di Eropah dan
Amerika Syarikat

21
- ladang-ladang getah dibuka
besar-besaran
di
Selangor,
Perak, Negeri Sembilan dan
Johor
- 1920-an
Tanah
Melayu
menghasilkan 53% daripada
jumlah pengeluaran getah dunia
- Tanah Melayu muncul pengeluar
getah terbesar dunia
- Syarikat-syarikat
Eropah
menguasai perusahaan getah di
Tanah Melayu seperti Sime
Darby, Guthrie, Harrisons and
Crosfield dan United Plantation
- Penduduk
tempatan
mengusahakan tanaman secara
kebun kecil
Faktor-Faktor Perkembangan
Perusahaan Getah
a) Permintaan Getah Meningkat
- diperlukan dalam perusahaan
membuat motokar di Amerika
Syarikat dan Eropah
- diperlukan
untuk
membuat
kasut, pakaian, tayar kenderaan,
alat perubatan dan penebat
elektrik

b) Kejatuhan Harga Kopi

- harga
kopi
jatuh
kerana
pengeluaran berlebihan di Brazil
dan serangan serangga perosak
- peladang
terpaksa
beralih
kepada tanaman getah
c) Tenaga Buruh Mencukupi
- buruh dari India dibawa masuk
secara besar-besaran untuk
bekerja di ladang-ladang getah
d) Usaha H.N.Ridley
- memperkenalkan
kaedah
menoreh
mengikut
sistem
ibedem atau sistem tulang ikan
herring
- kaedah
torehan
ini
meningkatkan pengeluaran susu
getah
e) Pelaburan Modal
- banyak syarikat besar Eropah
melabur
dalam
perusahaan
getah di Tanah Melayu seperti
Sime Darby dan Guthrie
f) Cukai Rendah
- British mengenakan cukai tanah
dan cukai eksport yang rendah
- Tujuannya untuk menggalakkan
ladang-ladang baru dibuka

Sebab-Sebab Kejatuhan
Perusahaan Getah
- tahun 1920-1930-an berlaku
zaman kemelesetan ekonomi
dunia
- harga getah jatuh dan memberi
kesan kepada perusahaan getah
Langkah-Langkah Menstabilkan
Harga Getah
- diperkenalkan
Rancangan
Stevenson
dan
Perjanjian
Peraturan Getah Antarabangsa
a) Rancangan Sekatan Stevenson
1922
- tujuan untuk mengurangkan
pengeluaran dan meningkatkan
harga getah
- disertai negara naungan British
seperti Tanah Melayu dan Sri
Lanka
- Belanda dan Indonesia enggan
menyertai
rancangan
ini
sebaliknya terus meningkatkan
pengeluaran getah
- tahun 1928 rancangan ini
ditamatkan oleh British apabila
gagal mencapai matlamat

b) Perjanjian Peraturan getah

Antarabangsa 1934
- tujuan untuk mengurangkan
pengeluaran
getah
dan
menstabilkan harga
- disertai oleh Tanah Melayu,
Sabah, Sarawak, Sri Lanka,
India,
Myanmar,
Indonesia,
IndoChina dan Thailand
- setiap
negara
dikehendaki
mengurangkan
pengeluaran
mengikut kuota yang ditetapkan
- berjaya meningkatkan semula
harga getah di pasaran dunia
sebelum Perang Dunia II

6.4 Perkembangan Perusahaan

Perlombongan
(Teks m/s: 134-138)
- British memajukan kegiatan
perlombongan
- Hasil galian adalah seperti bijih
timah, emas, arang batu,
bauksit, bijih besi dan ilmanit
a) Emas
- 1890-an
dilombong
secara
komersial di raub, Pahang
- Raub
merupakan
kawasan
lombong emas terbesar Tanah
Melayu
- diusahakan oleh syarikat dari
Australia
b) Arang batu
- dilombong di Batu Arang,
Selangor
- digunakan sebagai bahan api
c) Bauksit
- sejenis logam yang digunakan
untuk membuat aluminium
- dilombong di Bukit Pasir dan
Teluk Ramunia di Johor, Teluk
Emas di Melaka
d) Bijih besi
- dilombong
di
Bukit
Besi,
Terengganu
dan
Rompin,
Pahang
- lombong bijih besi juga dibuka di
Kedah, Perak dan Johor
e) Ilmanit
- galian yang dikeluarkan sebagai
hasil sampingan perlombongan
bijih timah
- dihasilkan di batang Padanf,
Perak

Pengeluaran Getah Tiruan

Amerika
Syarikat
memperkenalkan getah tiruan
selepas Perang Dunia II
menjadi pesaing kepada getah
asli
dihasilkan apabila bekalan getah
asli dunia terputus akibat Perang
Dunia II
getah asli keluaran Tanah
Melayu bermutu tinggi dan dapat
menandingi getah tiruan

21

Perkembangan Perlombongan
Bijih Timah
bijih timah merupakan galian
terpenting di Tanah Melayu
British menguasai Tanah Melayu
adalah juga kerana bijih timah
Sebelum dieksport bijih timah
diproses menjadi jongkong timah
Perkembangannya dapat dilihat
dalam dua peringkat iaitu
peringkat sebelum dan selepas
campur tangan British

a) Peringkat Sebelum Campur

Tangan British di Tanah Melayu
- kegiatan melombong adalah
bercorak tradisional
- diusahakan oleh orang Melayu
- menggunakan cara mendulang
dan melampan

22
- tahun 1820-an orang Cina
dibawa
masuk
bekerja
di
lombong bijih timah kepunyaan
pembesar melayu di daerah
Lukut, Sungai Ujong, Larut dan
Klang
- orang
Cina
dan
Eropah
dibenarkan membuka lombong
bijih timah dengan memajak
tanah
daripada
pembesarpembesar Melayu
b) Peringkat
Selepas
Campur
Tangan British di Tanah Melayu
- perlombongan
bijih
timah
semakin berkembang dengan
penglibatan orang Cina
- banyak lombong baru dibuka di
Ampang, Kuala Lumpur dan di
Lembah Kinta, Perak
- orang Cina memperkenalkan
sistem lombong dedah, pam
kelikir dan palung
- akhir kurun ke-19 orang Cina
menguasai kegiatan melombong
bijih timah
Faktor-Faktor Perkembangan
Bijih Timah
- akhir kurun ke-19 Tanah Melayu
merupakan penyumbang utama
bijih timah dunia iaitu sebanyak
55%
- perkembangannya
adalah
kerana faktor seperti Revolusi
Perindustrian
dan
kaedah
melombong yang lebih moden
a) Revolusi Perindustrian di Eropah
- permintaan bijih timah semakin
meningkat
- bijih timah digunakan dalam
perusahaan mengetin makanan
b) Kaedah Melombong Bijih Timah
Lebih Moden
- diperkenalkan oleh syarikahsyarikat Eropah awal kurun ke20
- menggunakan
kapal
korek
untuk
menghasilkan
lebih
banyak bijih timah
- tahun 1912 kapal korek pertama
kali digunakan oleh Syarikat
Malayan Tin Dredging di Batu
Gajah, Perak
- pada tahun 1929 terdapat 107
buah kapal korek di Tanah
Melayu
- 1930-an
orang
Eropah
menguasai perusahaan bijih
timah sebanyak 68%
-

Kejatuhan Harga Bijih Timah dan

Langkah Mengatasi
- 1930-an harga bijih timah jatuh
akibat kemelesetan ekonomi
dunia
- 1931 ditandatangani Perjanjian
Bijih
Timah Antarabangsa
sebagai langkah memulihkan
semula harga bijih timah
- negara-negara
terlibat
ialah
Tanah Melayu, Bolivia, Nigeria
dan Indonesia
- semua negara bersetuju untuk
mengurangkan pengeluaran bijih
timah
- hasilnya pada tahun 1934 Majlis
Bijih
Timah Antarabangsa
ditubuhkan
- tujuan untuk menyelaraskan
pengeluaran bijih timah
- kesannya dapat menstabilkan
semula harga bijh timah
6.5 Pengeluaran Hasil Hutan
(Teks m/s: 139-141)
- Tanah Melayu kaya dengan hasil
hutan seperti kayu-kayan, rotan,
damar, madu lebah, kapur barus,
getah perca dan getah jelutung
- diusahakan secara tradisional
melalui kegiatan meramu
- semasa
pentadbiran
British
hasil-hasil ini menjadi kegiatan
ekonomi bercorak komersial
- british
menggalakkan
pengeluaran hasil hutan untuk
dieksport ke China, Amerika
Syarikat dan Eropah
- tahun 1901 Brritish menubuhkan
Jabatan Perhutanan
- tujuan
untuk
menguruskan
pengeluaran hasil hutan dengan
lebih sistematik
a) Damar
- diperoleh
daripada
getah
pelbagai jenis pokok di hutan
- damar digunakan untuk menutup
renggangan pada papan perahu
- dieksport untuk dijadikan varnis
iaitu bahan untuk menggilap
permukaan papan atau rotan
b) Getah perca
- diperoleh daripada pokok getah
perca yang tumbuh dalam hutan
- digunakan
untuk
membuat
peralatan bedah, bola golf dan
bahan penebat kabel telegraf
dasar laut
- untuk mendapatkan getah perca
batang pokok ditetak bagi
mengeluarkan susunya

22

- kemudian susu dikumpul dalam

bekas dan dibentuk menjadi
bebola atau jongkong
c) Getah jelutung
- kegunaannya untuk dijadikan
ramuan getah pengunyah dan
sebagai pelekat dalam industri
gigi palsu
- tahun 1920-an getah jelutung
dikumpul menggunakan tabung
buluh
- ia biasanya dieksport
d) Rotan
- dihasilkan
untuk
kegunaan
dalam negeri dan juga banyak
dieksport ke China
- kegunaan rotan untuk dijadikan
bakul, tikar ,tongkat, tangkai
payung dan perabot
e) Pembalakan
- banyak dieksport ke China dan
Britain
- antara
kayu
balak
yang
diusahakan ialah cengal, meranti
dan keruing
- digunakan
sebagai
bahan
binaan, membuat perabot dan
perahu
- 1928 British memperkenalkan
lesen
kilang papan untuk
mengawal kegiatan pembalakan
dan industri berasaskan kayu
Kegiatan Dwiekonomi
- diperkenalkan
oleh
British
terhadap penduduk di Tanah
Melayu
- ia melibatkan kegiatan ekonomi
dagangan
dan
ekonomi
tradisional
a) Ekonomi Dagangan
- British lebih mengutamakan
ekonomi
dagangan
seperti
kegiatan
perlombongan,
perladangan dan perdagangan
- dimajukan terutama di kawasan
pantai barat Tanah Melayu
- dijalankan secara besar-besaran
menggunakan teknologi moden
dan disokong kemudahan asas
yang
baik
seperti
sistem
perhubungan dan pengangkutan
yang teratur
- lebih berorientasikan eksport
- dikuasai
syarikat
asing
khususnya syarikat Eropah
- tertumpu pada perlombongan
bijih timah dan perusahaan
getah
- melibatkan tenaga buruh yang
ramai

23
- melibatkan pelaburan modal
yang besar
- teknologi moden seperti mesin
hidraulik
banyak
digunakan
dalam kegiatan perlombongan
bijih timah
b) Ekonomi Tradisional
- kegiatan ekonomi tradisional ini
diabaikan oleh british
- diusahakan oleh orang Melayu di
luar bandar
- bercorak sara diri
- tertumpu
pada
kegiatan
menanam padi dan menangkap
ikan
- menggunakan
peralatan
tradisional seperti kerbau untuk
membajak sawah padi
- melibatkan modal kecil
Kesan Kegiatan Dwiekonomi
- berlaku perkembangan tidak
seimbang
- mewujudkan jurang ekonomi
antara
masyarakat
bandar
dengan masyarakat luar bandar
6.6 Perkembangan Ekonomi
Membawa Perubahan
(Teks m/s: 142-158)
- kemajuan
pesat
ekonomi
terutama perlombongan bijih
timah dan perusahaan getah
membawa pelbagai perubahan
- perubahan dialami antaranya
penggunaan buruh-buruh luar,
kemajuan pengangkutan dan
perhubungan,
kemudahan
sosial, pendidikan vernakular
dan kemunculan bandar-bandar
baru
i) Penggunaan Buruh Luar
- British
menggalakkan
kemasukan imigran Cina dan
India
- tujuan sebagai tenaga buruh di
lombong bijih timah dan ladang
getah
- British memastikan ia mencukupi
demi kepentingan British untuk
membolot
kekayaan
Tanah
Melayu
a) Orang Cina
- dibawa
masuk
bekerja
di
lombong bijih timah di Perak,
Selangor dan negeri Sembilan
- berasal dari China Selatan
- kebanyakan
dibawa
masuk
melalui Sistem Kontrak
- ada juga yang datang ke Tanah
Melayu secara persendirian dan

bekerja di sektor pertanian dan

menjadi pekerja mahir di bandar
Sistem Kontrak
- orang Cina dibawa masuk ke
Tanah Melayu melalui majikan
- tambang perjalanan dibayar oleh
majikan
- majikan
juga
menyediakan
makanan, pakaian dan tempat
tinggal
- mereka dikehendaki bekerja
dengan
majikan
sehingga
hutang tambang selesai
- selepas tamat kontrak mereka
bebas bekerja dengan majikan
lain
b) Orang India
- dibawa masuk bekerja di ladangladang getah
- berasal dari selatan India
- dibawa masuk melalui Sistem
Kangani
- ada juga orang India bekerja
membina jalan kereta api, jalan
raya dan menjadi buruh di
bandar dan pelabuhan
Sistem Kangani
- kangani bermaksud penyelia
atau ketua pekerja di ladang
getah
- kangani ini dihantar oleh pemilik
ladang ke India untuk mencari
tenaga buruh
- kangani menguruskan tambang
dan perjalanan buruh-buruh
sehingga selamat tiba di ladang
majikan
- kangani
dibayar
komisen
berdasarkan jumlah buruh yang
dapat dibawa masuk
- buruh-buruh dibayar gaji tetap
dan diletakkan di bawah jagaan
kangani
- buruh
dikehendaki
bekerja
dengan pemilik ladang sehingga
segala hutang tambang selesai
Kesan Kemasukan Buruh
- mewujudkan pengenalan kaum
mengikut
kegiatan
ekonomi
seperti
- orang Cina - tinggal di kawasan
lombong dan di bandar
bekerja sebagai pelombong dan
peniaga
- orang India tinggal dan bekerja
di ladang getah
- orang Melayu tinggal di
kawasan luar bandar (desa)
- menjalankan kegiatan pertanian
bercorak tradisional dan nelayan

23

masyarakat peribumi terus

terpinggir dan terpisah daripada
arus perkembangan ekonomi
- dasar British mewujudkan jurang
ekonomi antara kaum
- mewujudkan
masyarakat
berbilang kaum yang terdiri
daripada pelbagai keturunan
yang mengamalkan cara hidup,
bahasa
dan
agama
yang
berbeza
Perkembangan Sistem
Pengangkutan dan Perhubungan
- British
memerlukan
sistem
pengangkutan dan perhubungan
yang cekap dan pantas
- tujuan untuk membawa hasil
ekonomi terutama bijih timah
dan getah ke pelabuhan untuk
dieksport
- pengangkutan seperti landasan
kereta api dan jalan raya
- perhubungan
seperti
perkhidmatan pos, telegraf dan
telefon
a) Perkembangan Landasan Kereta
api
- perkhidmatan
kereta
api
diperkenalkan di Tanah Melayu
akhir kurun ke-19
- terdapat
tiga
fasa
perkembangan;
Fasa Pertama (1885-1896)
- dibina
untuk
keperluan
perlombongan bijih timah
- landasan kereta api yang
pendek dibina menghubungkan
kawasan
lombong
dengan
pelabuhan
- tujuan memudahkan bijih timah
dieksport
- antara landasan kereta api yang
dibina ialah dari
- Taiping ke Port Weld (Kuala
Sepetang
Kuala
Lumpur
ke
Port
Swettenham (Pelabuhan Klang)
- Seremban ke Port Dickson
- Ipoh dan batu Gajah ke Teluk
Anson (Teluk Intan)
- tahun 1886 landasan kereta api
dari Kuala Lumpur ke Klang
telah dirasmikan yang dihadiri
oleh Sultan Abdul Samad dan
Frederick Weld, Gabenor NegeriNegeri Selat
Fasa Kedua (1897-1909)
- tiga tujuan pembinaan landasan
kereta api pada peringkat ini
iaitu;

24
- untuk menghubungkan kawasan
utara dengan selatan apabila
Negeri-Negeri Melayu Bersekutu
ditubuhkan
- untuk memenuhi keperluan
ekonomi seperti bijih timah dan
getah
yang
semakin
berkembang pesat
- untuk memudahkan pentadbiran
British
- tahun 1903 kereta api NegeriNegeri
Melayu
Bersekutu
ditubuhkan
- ditukar nama kepada Kereta Api
Tanah Melayu KTM tahun
1948
- hari ini dikenali sebagai Kereta
Api Tanah Melayu Berhad
KTMB
Fasa Ketiga (1910-1931)
- landasan kereta api dibina
selepas
British
berjaya
memperluaskan pengaruhnya di
negeri-Negeri
Melayu
Tidak
Bersekutu
- tujuannya adalah untuk;
- menghubungkan seluruh Tanah
Melayu (hanya Terengganu yang
tiada landasan kereta api)
- sebagai pengangkutan awam
bagi penduduk Tanah Melayu
- memenuhi keperluan ekonomi
dan pentadbiran British
Perkembangan Jalan raya
- peringkat awal jalan raya dibina
untuk menghubungkan kawasan
lombong
bijih
timah
dan
pertanian dengan stesen kereta
api
- jalan
raya
telah
dibina
menghubungkan Kuala Lumpur
dengan Ipoh dan Seremban
- awal kurun ke-20 rangkaian jalan
raya
meningkat
akibat
meningkatnya
penggunaan
kenderaan
bermotor seperti
kereta, lori dan bas
- jalan-jalan yang sedia ada
diturap
untuk
disesuaikan
dengan kenderaan bermotor
- banyak jalan raya dibina untuk
menghubungkan
kawasan
kegiatan
ekonomi
dengan
pelabuhan
dan
untuk
menghubungkan bandar-bandar
besar dengan bandar-bandar
kecil
- tahun 1939 terdapat satu
jaringan
jalan
raya
yang
menghubungkan seluruh Tanah
Melayu
- tumpuan jalan raya adalah di
kawasan
yang
mempunyai

kepentingan
ekonomi
dan
memudahkan pentadbiran British

Kemajuan Perkhidmatan
Kesihatan dan Kemudahan Asas
Lain

Kemajuan Pengangkutan Laut

dan Udara
- kemajuan ekonomi membawa
kepada
pengenalan
perkhidmatan kapal wap dan
kapal terbang

a) Perkhidmatan Kesihatan
- masalah kesihatan wujud akibat
daripada
pertambahan
penduduk
yang
pesat,
pembukaan
kawasan
hutan
untuk kegiatan ekonomi dan
petempatan baru
- persekitaran tempat kerja dan
kediaman
yang
kotor
menyebabkan penyakit seperti
taun, beri-beri dan malaria
mudah merebak
- penyakit malaria dan beri-beri
dianggap
penghalang
pada
perkembangan ekonomi British
kerana menyebabkan banyak
kematian di kalangan buruh Cina
dan India
- British
mengambil
langkah
mendirikan
hospital,
pusat
perubatan
dan
Institut
Penyelidikan Perubatan untuk
mengatasi masalah kesihatan
- tahun 1889 hospital kerajaan
terawal didirikan di jalan Tanglin
(Kuala Lumpur) di Taiping dan
Pulau Pinang
- pusat-pusat kesihatan kecil juga
didirikan
di Perak, Selangor,
Negeri Sembilan dan Pahang
untuk memudahkan penduduk di
luar bandar
- 1890
Lembaga
Kesihatan
ditubuhkan untuk memastikan
kebersihan bandar
- 1901
Institut
Penyelidikan
Perubatan ditubuhkan di Kuala
Lumpur
- tujuannya
untuk
membuat
penyelidikan
bagi
mencari
punca, rawatan dan langkah
mencegah penyakit berbahaya
seperti malaria dan beri-beri

Kapal Wap
- tahun 1890 Syarikat Straits
Steamship
ditubuhkan
di
Singapura
- tujuan
untuk
memberi
perkhidmatan kapal wap kepada
pelabuhan
di
Negeri-Negeri
Melayu
- kapal susur pantai ini membawa
bekalan makanan, jentera dan
buruh
untuk
perusahaan
perlombongan bijih timah
- contoh: kapal wap The SS Perak
memberikan perkhidmatan dari
Singapura ke Pelabuhan Klang
Kapal Terbang
- tahun
1937
perkhidmatan
penerbangan
awam
diperkenalkan oleh
Syarikat
Wearne Air Service iaitu hak
milik Wearne bersaudara
- syarikat ini beribu pejabat di
Singapura
- memulakan penerbangan dalam
negeri antara Singapura, Kuala
Lumpur dan Pulau Pinang
- kapal terbang pertama yang
digunakan oleh Syarikat Wearne
adalah dari jenis kipas dua iaitu
D.H.Rapides
Kemajuan Sistem Perhubungan
- antara yang ditekankan ialah
sistem pos dan telegraf, telefon
dan radio
- tujuan supaya perhubungan
antara negeri di Tanah Melayu
dengan negeri-negeri lain dapat
dibuat dengan pantas
- mula diperkenalkan di kawasan
kegiatan
ekonomi,
pusat
pentadbiran,
pelabuhan
seterusnya
berkembang
ke
kawasan petempatan
- tahun 1870-an pejabat pos dan
telegraf dibina di Taiping, Perak
- kurun ke-20 setiap daerah di
Perak
boleh
menghubungi
Taiping melalui Telegraf
- tahun 1910 pejabat pos dan
telegraf dibina di Pulau Pinang

24

b) Sistem
Pengairan
Untuk
Penanaman Padi
- pada peringkat awal lagi di
Kedah
terdapat
sistem
pengairan
sempurna
untuk
tanaman padi iaitu terusan
- terusan ini mula dibina tahun
1885 dan siap pada tahun 1895
yang diberi nama Terusan Wan
Mat Saman
- ia dibina oleh wan Mat Saman
bin Wan Ismail (Perdana Menteri
Kedah yang pertama)
- terusan
ini
sepanjang
35
kilometer dari Alor Setar ke
Gurun, Kedah

25
- ia dibina menggunakan tenaga
manusia
dan
peralatan
tradisional seperti cangkul
- untuk membina terusan ini
unggun api dinyalakan pada
jarak tertentu sebagai penanda
untuk memastikan terusan digali
dengan lurus
- berdasrkan
terusan
inilah
kerajaan British memodenkan
sistem pengairan di Tanah
Melayu
- tahun 1931 Jabatan Parit dan
tali
Air
ditubuhkan
untuk
memajukan tanaman padi
- banyak
bekalan
makanan
diperlukan akibat pertambahan
penduduk
- kawasan sawah padi yang luas
telah dibuka di Sungai Manik,
Perak dan Tanjung Karang,
Selangor
c) Bekalan Tenaga Elektrik
- tenaga elektrik diperkenalkan
akibat
daripada
kemajuan
ekonomi
- awal kurun ke-20 tenaga elektrik
mula disalurkan ke Pulau Pinang
dan Kuala Lumpur
- 1930 Empangan Hidroelektrik
Chenderoh
dibuka
untuk
menampung keperluan tenaga
elektrik
- empangan ini dikendalikan oleh
The Perak River Hydro-Electric
Power Company Limited
- tujuan asal pembinaan adalah
untuk
mendapatkan
kuasa
elektrik
bagi
kegunaan
perusahaan melombong bijih
timah di Lembah Kinta

Kemunculan dan Perkembangan

Bandar Baru
- pertengahan kurun ke-19 banyak
petempatan baru dibuka di
kawasan
kegiatan
ekonomi
terutama di kawasan lombong
bijih timah
- petempatan
kemudiannya
berkembang
menjadi
pusat
pentadbiran dan perniagaan
- perkembangan lombong bijih
timah adalah faktor utama
munculnya bandar-bandar baru
di Tanah Melayu seperti Taiping,
Ipoh,
Kuala
Lumpur
dan
Seremban
a) Ipoh
- terletak di Lembah Kinta

- dibuka sejak kurun ke-16 dan

didiami oleh orang Melayu
- nama bandar Ipoh berasal dari
nama pokok Ipuh iaitu sejenis
pokok yang getahnya digunakan
sebagai racun pada sumpitan
dan anak panah untuk berburu
- tahun 1880-an Lembah Kinta
menjadi tumpuan pelombong
Cina apabila pengeluaran bijih
timah di daerah Larut merosot
- Ipoh
berkembang
menjadi
bandar yang sibuk
- tahun 1935 Ipoh dijadikan ibu
negeri Perak bagi menggantikan
Taiping
b) Taiping
- terletak di daerah Larut
- nama asalnya Kelian Pauh
- tahun 1840-an ramai orang Cina
dibawa masuk ke Larut untuk
memajukan lombong bijih timah
- selepas Perang Larut tamat
British
menyusun
semula
pentadbiran di Larut
- nama
Taiping
bermaksud
kedamaian yang abadi
- berkembang menjadi sebuah
bandar moden dan dijadikan ibu
negeri Perak
c) Kuala Lumpur
- pertengahan kurun ke-19 Raja
Abdullah (pembesar daerah
Klang)
meneroka
kawasan
berhampiran pertemuan Sungai
Gombak dan Sungai Klang untuk
membuka lombong bijih timah
- ia kemudian dikenali sebagai
Kuala Lumpur kerana kawasan
itu berlumpur
- tahun 1860-an ramai orang Cina
dibawa
masuk
untuk
menjalankan
kegiatan
melombong bijih timah di sekitar
Kuala Lumpur
- Kuala Lumpur terus berkembang
daripada sebuah perkampungan
lombong bijih timah menjadi
pusat perdagangan yang maju
- Yap Ah Loy antara orang yang
bertanggungjawab
membangunkan Kuala Lumpur
- 1880 Kuala Lumpur dijadikan ibu
negeri Selangor menggantikan
Klang
- British menjadikan Kuala Lumpur
sebagai pusat bandar yang
dilengkapi
dengan
pelbagai
kemudahan pentadbiran dan
perniagaan
- 1896 Kuala Lumpur dijadikan
pusat pentadbiran Negeri-Negeri
Melayu Bersekutu

25

- 1897 Bangunan Sultan Abdul

Samad telah dibina dan menjadi
pusat
pentadbiran Kerajaan
Persekutuan
- kini bangunan ini menempatkan
Mahkamah
Persekutuan
Malaysia, Mahkamah Rayuan
dan Mahkamah Tinggi Kuala
Lumpur
- pada hari ini Kuala Lumpur
adalah ibu negara Malaysia yang
pesat membangun
Kepelbagaian Pendidikan Dalam
Masyarakat Berbilang Kaum
- sistem pendidikan vernakular di
negara
kita
wujud
akibat
daripada
pembentukan
masyarakat berbilang kaum dan
dasar British yang kurang
memberi
perhatian
kepada
bidang pendidikan
- British membenarkan sekolah
Melayu,
Cina
dan
Tamil
berkembang
mengikut
cara
masing-masing
- sekolah Inggeris hanya tertumpu
di kawasan bandar
a) Sekolah Vernakular Melayu
- didirikan
untuk
memberi
pendidikan sekular kepada anakanak petani dan nelayan
- anak-anak
Melayu
diajar
menulis, membaca dan mengira
serta sedikit ilmu geografi, seni
pertukangan dan perkebunan
- pendidikan di peringkat rendah
adalah sehingga darjah enam
- sekolah Melayu terawal dibuka
di Negeri-Negeri Selat iaitu
Sekolah Melayu Gelugor (1816)
dan Sekolah Melayu Bayan
Lepas di Pulau Pinang dan
Sekolah Melayu di Langgar,
Pekan, Pahang
- sekolah Melayu kemudiannya
dibuka di Seberang Perai,
Melaka
dan
negeri-negeri
Melayu yang lain
- British
tidak
berhasrat
memajukan pendidikan anak
Melayu
- pendidikan sekadar menjadikan
anak-anak
Melayu
sebagai
petani dan nelayan yang lebih
baik daripada ibu bapa mereka
- sekolah
menengah
tidak
disediakan untuk anak-anak
Melayu menyambung pelajaran
- lulusan sekolah Melayu hanya
layak menjadi guru, polis dan
menjawat jawatan rendah di
jabatan ketajaan

26
- lulusan
sekolah
Melayu
berpeluang
melanjutkan
pelajaran ke maktab-maktab
perguruan
yang
ditubuhkan
untuk melatih guru-guru sekolah
Melayu
- antara maktab perguruan yang
ditubuhkan sebelum Perang
Dunia II ialah;
- 1900 Maktab Perguruan Melaka
- 1922 maktab Perguruan Sultan
Idris, Tanjung Malim, Perak MPSI
(dinaiktaraf tahun 1997 kepada
universiti UPSI)
1935
Maktab
Perguruan
Perempuan Melayu Melaka
b) Sekolah Vernakular Cina
- diusahakan
sendiri
oleh
masyarakat Cina dan tertumpu
di kawasan bandar
- peringkat awal sekolah Cina
menggunakan pelbagai loghat
bahasa Cina seperti Teochew,
Hokkien, Kantonis dan Hakka
- pendidikan sekolah rendah untuk
orang Cina diberikan selama
enam tahun
- ada
juga
sekolah
Cina
menyediakan
pendidikan
sehingga
ke
peringkat
menengah
- menggunakan buku-buku dan
sukatan pelajaran dari negara
China
- guru-guru juga dibawa dari
China
- tahun 1920 British mula memberi
perhatian kepada sekolah Cina
- 1938 Sekolah Foon Yew, Johor
Bharu, Johor ditubuhkan
- Enakmen Pendaftaran Sekolah
diperkenalkan oleh British untuk
mengawal sekolah-sekolah Cina
di Tanah Melayu
- menurut enakmen ini;
(i) semua sekolah yang didirikan
mesti didaftarkan
(ii) Pengarah Pelajaran diberi
kuasa untuk menutup sekolah
yang tidak menurut syarat
pengurusan, sukatan pelajaran
dan peraturan kesihatan yang
ditetapkan british
c) Sekolah Vernakular Tamil
- diusahakan
oleh
orang
perseorangan dan pertubuhan
masyarakat India
- kebanyakannya
didirikan
di
kawasan ladang getah
- sukatan pelajaran, buku, guruguru dibawa dari India

- ada kalanya penyelia ladang

(Kangani) akan mengajar di
sekolah tersebut
- memberikan
pendidikan
di
peringkat rendah sahaja dan
kebanyakannya hingga ke darjah
empat
- tahun
1912
British
memperkenalkan
UndanUndang Buruh yang mewajibkan
pengusaha ladang menyediakan
sekolah dan guru untuk anakanak pekerjanya
- keadaan
ini
menyebabkan
bilangan
sekolah
Tamil
bertambah
- terdapat juga sekolah Tamil
didirikan di bandar seperti
Sekolah thamboosamy Pillai dan
Sekolah Vivekananda di Kuala
Lumpur
- masyarakat India yang kaya
akan menghantar anak-anak
mereka ke sekolah Inggeris yang
lebih sempurna
d) Sekolah Vernakular Inggeris
- mula didirikan di Negeri-Negeri
Selat seperti Penang Free
School (1816) dan Malacca Free
School (1826)
- sekolah Inggeris kemudiannya
didirikan
di
Negeri-Negeri
Melayu dan tertumpu di kawasan
bandar
- pada peringkat awalnya didirikan
oleh mubaligh-mubaligh kristian
- menyediakan
pendidikan
sehingga peringkat menengah
dan terbuka kepada semua
kaum
- sukatan
pelajaran
mengikut
sistem pendidikan di England
- lulusan
sekolah
Inggeris
berpeluang
melanjutkan
pelajaran dalam pelbagai bidang
seperti perubatan, kejuruteraan,
guaman dan pentadbiran
- lulusan juga diberi keutamaan
menjawat jawatan yang baik
dalam perkhidmatan kerajaan
- 1894
sekolah
menengah
Inggeris iaitu Victoria Institution
ditubuhkan
oleh
mubaligh
Kristian di Kuala Lumpur
- 1905 Kolej Melayu Kuala
Kangsar ditubuhkan
- tujuan
untuk
memberi
pendidikan Inggeris hingga ke
peringkat menengah kepada
anak-anak raja dan golongan
bangsawan Melayu
- anak-anak golongan bangsawan
Melayu dilatih untuk berkhidmat
dengan kerajaan Inggeris

26

- kesannya lahir kumpulan

pemimpin
Melayu
yang
berpendidikan Inggeris
- British tidak mahu memberi
pendidikan Inggeris yang tinggi
kepada orang Melayu
- 1930-an bilangan anak-anak
Melayu
masih
kurang
berbanding kaum-kaum lain iaitu
Melayu (15%), Cina (50%), dan
India (27%)

27

7.1 Perjuangan
Mengembalikan Kedaulatan
Kedah
(Teks m/s: 164-165)
(i)
Latar belakang
- tahun 1821 seramai 7000 orang
tentera Siam mengepung Kuala
Kedah
- askar
Siam
memusnahkan
rumah,
merampas
barang,
menenggelamkan perahu dan
menangkap
tawanan
untuk
dibawa balik ke Siam sebagai
hamba

---------------------------------------------------BAB 7 PERJUANGAN RAKYAT

TEMPATAN MENGEMBALIKAN
KEDAULATAN BANGSA

- British campur tangan di Tanah

Melayu, Sarawak dan Sabah

telah menggugat sistem politik,
ekonomi dan sosial penduduk
tempatan
perubahan
dalam
sistem
pentadbiran
menyebabkan
sultan kehilangan kedaulatan
dan pembesar hilang kuasa
British
memperkenalkan
pelbagai
cukai
yang
membebankan dan menindas
rakyat
keadaan ini mencetuskan
kebangkitan
rakyat
untuk
menentang British
ramai pejuang tanah air muncul
seperti Sultan Ahmad Tajuddin,
Dol
Said,
Rentap,
Sharif
Masahor, Dato Maharaja Lela,
Yamtuan Antah, Dato Bahaman,
Mat
Salleh,
Antanom,
Tok
Janggut dan Haji Abdul Rahman
Limbong
mereka
memimpin
rakyat
berjuang dengan gigih demi
mempertahankan
kedaulatan
dan kemerdekaan tanah air

27

(ii)Faktor Penentangan
- penjajahan Siam yang kejam
menyebabkan
rakyat
Kedah
bangkit dan bersatu dengan
Sultan untuk mengembalikan
kedaulatan Kedah
- tentangan hebat rakyat Kedah
ini dipimpin oleh Sultan Ahmad
Tajuddin
- dibantu
pula
oleh
Tunku
Abdullah, Tunku Kudin (Syed
Zainal Abidin), Tunku Long dan
Tunku Muhammad Saad
- perjuangan ini disokong oleh
pemimpin rakyat seperti Tok Mo
Ris
dan
pemimpin
agama
seperti Syeikh Abdul Kadir
- perjuangan orang Melayu Kedah
menentang
Siam
telah
dikhianati oleh British
- British telah bersubahat dengan
Siam
untuk
melumpuhkan
perjuangan rakyat Kedah
- contoh:
British
telah
menghantar kapal perang untuk
membantu Siam mengepung
Kedah
(iii)Peristiwa Penentangan
- 1823 Tunku Abdullah memimpin
3000
orang
tentera
untuk
membebaskan Kedah daripada
Siam melalui Seberang Perai
tetapi gagal kerana British
membantu Siam
- 1831 Tunku Kudin berjaya
menawan semula Kuala Kedah
dari Melaka
- British menghantar 5 buah kapal
perang
untuk
mengepung
perairan Kedah
- tindakan
British
itu
menyebabkan Kedah terputus
bekalan makanan dan bantuan
tentera dari luar
- Tunku Kudin telah terkorban
- tahun 1836 Sultan Ahmad
Tajuddin
menrancang
menyerang Siam melalui Bruas
di Perak

28
- British

berjaya
mengesan
gerakan ini dan Sultan Ahmad
Tajuddin ditangkap
- 1838 kebangkitan menentang
Siam di Kedah telah dipimpin
oleh Tunku Muhammad Saad
- tentera Kedah berjaya menawan
semula selatan Kedah, Kota
Kuala Kedah dan mara ke
Songkla
- Siam berjaya menguasai semula
Kedah dengan bantuan British
(iv)Kesan Penentangan
- semangat juang rakyat Kedah
menyebabkan Siam berdamai
dengan Kedah
- sultan
Kedah
menghantar
puteranya,
Tunku
Daei
ke
Bangkok untuk berunding
- tahun
1842
Siam
mengembalikan takhta Kedah
kepada Sultan Ahmad Tajuddin
- wilayah Perlis, Setul dan Kubang
Pasu diasingkan dari Kedah
7.2 Dol Said Pahlawan Naning
(Teks m/s: 166-168)
(i)
Latar belakang
- daerah Naning terletak antara
Rembau dengan Melaka
- Penghulu naning ialah Dato
Naning
Abdul
Said
yang
dikenalisebagai Dol Said
- pusat pentadbiran terletak di
Taboh
- Naning
mempunyai
hasil
keluaran seperti padi, buahbuahan, sirih dan bijih timah
- 1831 Dol Said telah bangkit
menentang British
(ii)Faktor Penentangan
a) Mempertahankan Kemerdekaan
Naning
- 1824 British dan Belanda
menandatangani
Perjanjian
Inggeris-Belanda
- dalam perjanjian itu Melaka
diserahkan kepada British
- British
mendakwa
Naning
sebahagian daripada Melaka
- British mengarahkan Naning
mematuhi
peraturan
yang
ditetapkan Melaka
- dakwaan British tidak dapat
diterima oleh Penghulu Dol Said
dan rakyat Naning
b)Menentang
Pelaksanaan
Undang-Undang British
- British
memperkenalkan
Peraturan
Penghulu
yang
menggugat pengaruh dan kuasa
Dol Said
- peraturan ini melarang penghulu
membicarakan kes-kes jenayah

- tahun 1828 Dol Said diberi

amaran oleh British kerana
menyelesaikan kes jenayah di
naning
- Dol Said diugut akan dilucutkan
jawatan
sekiranya
tidak
mematuhi arahan British
c) Menentang Bayaran Cukai
- melalui Undang-Undang 1830
British
memaksa
Naning
membayar cukai 1/10 daripada
hasil keluaran pertanian
- arahan dibuat selepas British
mendapati hasil daerah Naning
berjumlah 4500 dolar sebulan
(iii)Peristiwa Penentangan
- 15
Julai
1831
British
mengisytiharkan
Dol
Said
sebagai penderhaka
- British menghantar seramai 150
orang Sepoi yang diketuai
Kapten
Wyllie
untuk
menyerangnya
- British berjaya ditewaskan
- Dol
Said
berjaya
kerana
menggunakan
taktik
perang
gerila dan mendapat bantuan
daripada Seri Menanti, Sungai
Ujong, Johol dan Muar
- turut membantu ialah Yamtuan
Muda Raja Ali dari Rembau yang
menghantar pasukan bantuan
diketuai
menantunya
Syed
Shaaban
- British sedar Naning sukar
dikalahkan
- British
meminta
bantuan
Yamtuan Muda Raja Ali dari
Rembau dan beliau bersetuju
menghantar
600
orang
hulubalang untuk menyerang
Naning
- Mac 1832 Kolonel Herbert
mengetuai
pasukan
tentera
menyerang Naning
- British berkubu di Alor Gajah
untuk melancarkan serangan
kedua ke atas Naning
- pakatan British dan Rembau
berjaya mengalahkan Naning
- pusat pentadbiran Naning iaitu
Taboh
ditawan
dan
rumah
penduduk Naning dibakar
- Dol Said berundur ke Seri
Menanti dan akhirnya menyerah
diri kepada British
(iv)Kesan Penentangan
- British
berjaya
menyatukan
Naning dengan Melaka
- Dol Said diberi pencen dan
rumah di Melaka
- British kerugian sebanyak 100
000 paun sterling
- walaupun orang Naning dgagal
dalam perang tetapi berjaya
menghidupkan semangat juang
di kalangan bangsa Melayu

28

7.3 Rentap Wira Sarawak: Agi

Idup Agi Ngelaban
(i)
Latar belakang
- Rentap ialah pahlawan Iban
yang menentang British di
sarawak
- dilahirkan tahun 1800
- nama asal Rentap ialah Libau
yang bermaksud penggoncang
dunia
- Rentap juga digelar Raja Darat
- merupakan pemimpin orang
Iban di Sungai Skrang dan
Sungai Saribas
(ii)Faktor Penentangan
- Rentap
menentang
pemerintahan keluarga Brooke
kerana menganggap orang Iban
di Sungai Skrang sebagai lanun
- James Brooke mendirikan kubu
di
Sungai
Skrang
untuk
mengawasi pergerakan orang
Iban
- tindakan
James
Brooke
menghapuskan
penempatan
orang Iban di Sungai Skrang
mencetuskan
kebangkitan
Rentap
(iii)Peristiwa Penentangan
- 1853 Rentap menyerang kubu
James Brooke di Nanga Skrang
- pasukan Rentap berjaya dan
seorang pegawai British iaitu
Allan Lee terbunuh
- kejayaan ini mengharumkan
nama Rentap di kalangan orang
Iban
- 1854 James Brooke menawan
kubu Rentap di Sungai Lang dan
membakar
perkampungan
Rentap
- pengikut Rentap berundur ke
Bukit Sadok dan membina kubu
- perjuangan Rentap mendapat
sokongan padu penduduk Iban
dan digelar Raja Ulu
- tahun 1857 James Brooke
menghantar Tuan Muda Charles
Brooke untuk menyerang kubu
Rentap di Bukit Sadok
- Charles
Brooke
berjaya
mempengaruhi 3000 orang Iban
dan 500 orang Melayu supaya
menyerang kubu Rentap di Bukit
Sadok
- Charles
Brooke
gagal
menewaskan
Rentap
kerana
kubu pertahanan yang kukuh
- tahun berikutnya Charles Brooke
sekali lagi cuba menyerang
Bukit Sadok tetapi gagal
- kata-kata semangat Rentap
dalam penentangan ini adalah
Bawalah semua meriam kamu
dari Eropah, kami tidak takut
kepada kamu orang Eropah

29
- tahun

1863
James
Brooke
mengetuai
sendiri
pasukan
menyerang Rentap di Bukit
Sadok
pertempuran berlaku selama
sebulan dan Rentap tewas
James Brooke membakar kubu
dan rumah pengikut Rentap
James Brooke menggunakan
meriam Bujang Sadok untuk
menentang Rentap
Rentap
pula
menggunakan
sejenis meriam besi Bujang
Timbang
untuk
menentang
pasukan Brooke
Rentap berundur ke Entabai
untuk menyusun strategi baru
tetapi Rentap meninggal dunia

(iii)Kesan Penentangan
- kebangkitan
Rentap
dan
pengikutnya
untuk
membuktikan bahawa mereka
bukannya lanun tetapi pejuang
bangsa
- semangat
juang
Rentap
diabadikan di Batu Peringatan
Rentap
7.4 Sharif Masahor Wira
Sarawak
(Teks m/s: 172-173
(i)
Latar belakang
- pembesar Sarikei di kawasan
Sungai Rajang
- berasal dari Kampung Igan di
muara Sungai Rajang
- dilantik oleh Sultan Abdul
Mumein dari Brunei
- berpengaruh di kalangan orang
Melanau di Sungai Rajang dan
orang Iban di Sungai Skrang
(ii)Faktor Penentangan
- James
Brooke
mengambil
wilayah Sungai Rajang daripada
Sultan Brunei
- kewibawaan Sharif Masahor
tergugat
apabila
Sarikei
diletakkan di bawah pentadbiran
Brooke
- pembinaan kubu di Kanowit dan
pelantikan Henry Steele sebagai
wakil British dianggap telah
mengambil
alih
kuasa
pentadbiran Sharif Masahor
- Sharif
Masahor
menentang
tindakan
James
Brooke
meluaskan kuasa ke wilayahnya
(iii)Peristiwa Penentangan
- tahun 1855 Sharif Masahor
mengetuai 150 buah perahu
menyerang Mukah dan mengusir
Pangeran
Matusin
yang
menyokong perluasan kuasa
James Brooke

- James Brooke bertindak balas

-

dengan melucutkan kuasa Sharif

Masahor di Sarikei
Sharif Masahor marah dengan
tindakan James Brooke
Sharif Masahor berpakat dengan
Datu Patinggi Abdul Ghapur dari
Kuching untuk mengusir keluar
James Brooke dari Sarawak
tahun 1859 pasukan Sharif
Masahor menyerang Kanowit
peristiwa ini membimbangkan
orang Eropah di Sarawak
tahun 1860 Sharif Masahor,
Datu Patinggi Abdul Ghapur dan
Temenggung
Hashim
dari
Sadong membuat pakatan sulit
untuk menyerang Kuching bagi
menggulingkan Brooke
Charles Brooke dengan bantuan
Belanda menahan Datu Patinggi
Abdul Ghapur dan dipenjarakan
di Betawi
pertempuran
antara
Sharif
Masahor dengan Charles Brooke
berlaku di Sungai Sadong
kapal dan perahu pasukan Sharif
Masahor ditenggelamkan dan
seramai 64 orang pengikutnya
terbunuh
Sharif Masahor berundur ke
Mukah
tahun
1861
James
Brooke
memaksa
Sultan
Brunei
menyerahkan
Mukah
dan
menahan Sharif Masahor
Sharif Masahor dibuang negeri
ke Singapura

(iv)Kesan Penentangan
- walaupun perjuangan Sharif
Masahor berjaya dipatahkan
tetapi
gerakan
menentang
Brooke tidak pernah berakhir
- pentadbiran
Brooke
kemudiannya
menghadapi
kebangkitan daripada pemimpin
Banting pada tahun 1894 iaitu
pemimpin orang Iban di hulu
Sungai Batang Lupar
- tahun
1931
pula
bangkit
penentangan daripada Penghulu
Asun iaitu pemimpin orang Iban
di Sungai Kanowit

7.5 Dato Maharaja Lela

Pejuang Kebanggaan Perak
(Teks m/s: 174-176)
(i)
Latar belakang
- Dato Maharaja Lela ialah Orang
Besar
Berlapan
Perak
dan
penghulu di Pasir Salak
- pada November 1874 Perak
menerima Residen British iaitu

29

J.W.W.Birch
hasil
daripada
Perjanjian Pangkor
- pelantikan itu menimbulkan
konflik antara Birch, sultan dan
pembesar
Perak
yang
mencetuskan kebangkitan di
Pasir Salak
(ii)Faktor Penentangan
a) Mengambil Hak Mengutip Cukai
- 24 Julai 1875 Birch memaksa
Sultan
Abdullah
menandatangani pengisytiharan
yang
membolehkan
British
mengambil hak mengutip cukai
- Sultan Abdullah diugut akan
diturunkan takhta jika enggan
menandatangani
- Birch membakar rumah Raja
Ngah Orang Besar Perak kerana
meneruskan kutipan cukai timah
di Bidor
b)Mencabar Ketuanan Melayu
- kemarahan sultan dan pembesar
Perak memuncak
- pada 2 Oktober 1875 Sultan
Abdullah
didesak
menandatangani perisytiharan
penyerahan
kuasa
kepada
British
- kuasa mentadbir negeri diserah
kepada Residen
- Residen
berkuasa
melantik
hakim, mengurus kutipan cukai
dan melantik penghulu
c) Memperkenalkan Cukai Baru
- Birch bertindak sesuka hati
- Birch memperkenalkan cukai
baru seperti cukai padi, perahu
atap, senjata dan bayaran
permit untuk membalak
- Setiap isi rumah dikehendaki
membayar 2 dolar sebagai cukai
kelamin
d)Mencabuli Adat Resam
- Birch dibenci oleh sultan dan
pembesar-pembesar
Perak
apabila beliau mengharamkan
amalan
perhambaan
yang
menjadi adat resam Melayu
- Birch sengaja menimbulkan
permusuhan apabila menyimpan
hamba-hamba
perempuan
dirumahnya
(iii)Peristiwa Penentangan
- Raja Abdullah, Raja Ismail dan
Dato
Maharaja
Lela
telah
bermesyuarat
di
Durian
Sebatang
- mereka mengambil keputusan
untuk membunuh Birch
- Dato
Maharaja
Lela
dan
pengikutnya
Dato
Sagor,
Pandak Indut dan Sepuntum
menawarkan
diri
untuk
membunuhnya

30
- mereka
-

berazam menghalau
British keluar dari bumi Perak
pada 2 November 1875 Birch
dan rombongan tiba di Pasir
Salak untuk menyebarkan surat
pengisytiharan mengambil hak
memungut cukai oleh British
Dato
Maharaja
Lela
dan
pengikutnya
mengambil
kesempatan
itu
untuk
membunuh Birch
Pembunuhan
Birch
menyebabkan
British
menyerang Pasir Salak
Dato Maharaja Lela dan Dato
Sagor memimpin perjuangan
mempertahankan Pasir Salak
pasukan British dikalahkan dan
Kapten Innes terkorban
pertempuran ini dikenali sebagai
Perang Perak dan berlaku
hampir setengah tahun
pada
7
November
1875
pertempuran berlaku di Bandar
Tua
pejuang
Perak
akhirnya
dikalahkan
setelah
British
dibantu oleh tentera dari India
dan Hong Kong

(iv)Kesan Penentangan
- tahun 1877 Dato Maharaja Lela,
Dato Sagor, Pandak Indut dan
Sepuntum dihukum gantung
sampai mati di Matang, Perak
- Sultan Abdullah dan Ngah
Ibrahim dibuang negeri ke Pulau
Seychelles di Lautan Hindi
- Raja Ismail dibuang negeri ke
Johor
- British tegas menghapuskan
kebangkitan
di
Perak
menunjukkan
keangkuhannya
sebagai kuasa penjajah
- Dato Maharaja Lela menjadi
simbol
kepahlawanan
orang
Melayu
7.6 Yamtuan Antah
Mempertahankan
Kedaulatan Seri Menanti
(Teks m/s: 177-178)
(i)
Latar belakang
- nama
sebenarnya
Tunku
Laksamana
Antah
Ibni
Almarhum Raja Radin
- dilantik sebagai Yamtuan Seri
Menanti pada tahun 1875
- wilayah jajahan Seri Menanti
terdiri daripada Terachi, Ulu
Muar, Gunung Pasir dan Jempol
(ii)Faktor Penentangan
- Yamtuan Antah tidak bersetuju
dengan tindakan Dato Kelana
Syed Abdul Rahman di Sungai
Ujong
menandatangani
perjanjian dengan British

- tindakan
-

Dato
Kelana
mengeruhkan hubungan antara
mereka berdua
Yamtuan
Antah
juga
tidak
mengiktiraf
Dato
Kelana
sebagai
pemerintah
Sungai
Ujong
hubungan antara Yamtuan Antah
dengan Dato Kelana bertambah
runcing apabila Dato Kelana
mengisytiharkan Terachi sebagai
wilayahnya
dibantah Yamtuan Antah kerana
menganggap
Terachi
sebahagian jajahan Seri Menanti
Residen British di Sungai Ujong
iaitu
P.J.Murray
menghantar
tentera dan
juru ukur untuk
membuat siasatan
Yamtuan Antah menghantar 200
orang pengikutnya menuntut
supaya British menghentikan
tugas mengukur kawasan antara
Terachi dengan Kuala Pilah
berlaku pertikaian antara keduaduanya
yang
mencetuskan
pertempuran
kebangkitan
Yamtuan
Antah
disokong oleh Dato Siamang
Gagap, Tengku Besar Tampin,
penduduk Rembau, Jelebu dan
Johol
Disember
1875
pasukan
Yamtuan
Antah
berjaya
menawan Paroi dan membina
kubu di situ
British berjaya menawan semula
Paroi
apabila
dibantu
oleh
tentera Negeri-Negeri Selat
Yamtuan Antah berundur ke
Bukit Putus dan seterusnya ke
Johor

(iii)Kesan Penentangan
- Maharaja Abu Bakar dari Johor
menasihati
Yamtuan
Antah
berdamai dengan British
- Mei 1876 Yamtuan Antah
berunding
dengan
Gabenor
Negeri-Negeri Selat iaitu William
Jervois
- Yamtuan Antah diiktiraf sebagai
Yamtuan Besar di Seri Menanti
- tindakan berdamai ini tidak
dipersetujui oleh Dato Siamang
Gagap
- rundingan tersebut membuka
peluang
British
meluaskan
pengaruh ke seluruh Negeri
Sembilan
7.7 Dato Bahaman Pahlawan
Pahang (Teks m/s: 179-181)
(i)
Latar belakang
- nama
sebenarnya
Abdul
Rahman bin Imam Noh
- dianugerahi gelaran Orang Kaya
Dato Setia Perkasa Pahlawan
Semantan

30

- diberikan

anugerah
kerana
kegagahan
dan
keberanian
beliau dalam perang saudara di
Pahang dan Perang Klang di
Selangor
- dilantik
sebagai
pembesar
Temerloh
setelah
kematian
Orang Kaya Indera Segara
- Dato
Bahaman
tidak
mengiktiraf
pemerintahan
British di Pahang
(ii)Faktor Penentangan
a) Hilang Hak Mengutip Cukai
- Dato Bahaman
menentang
tindakan
British
melantik
E.A.Wise
sebagai
Pegawai
Majistret dan Pemungut Hasil di
daerah Temerloh
- Dato
Bahaman
dilarang
mengutip
cukai
di
daerah
kekuasaannya iaitu di Temerloh

b)Pembinaan Balai Polis

- pegawai British iaitu E.A.Wise
mendirikan balai polis di Lubuk
Terua tanpa berunding terlebih
dahulu dengan Dato Bahaman
- konflik antara kedua-duanya
menjadi lebihserius
- Dato bahaman menganggap
tindakan
British
sebagai
menceroboh
kawasan
serta
mengancam kedudukannya
c) Perlucutan Gelaran
- Hugh Clifford menganggap Dato
Bahaman sebagai penderhaka
kerana
enggan
mematuhi
arahan British
- British memaksa Sultan Ahmad
melucutkan gelaran Dato Setia
Perkasa Pahlawan Semantan
- tindakan British memalukan
Dato Bahaman dan beliau
bersumpah menghalau keluar
British dari Pahang
(iii) Peristiwa Penentangan
- 16 Disember 1891 British
menangkap 3 orang pengikut
Dato
Bahaman
kerana
mengutip hasil hutan tanpa
kebenaran
- tindakan
British
itu
menyebabkan Dato Bahaman
dan pengikutnya menyerang
Balai Polis Lubuk Terua
- peristiwa
ini
mencetuskan
perang
- 26 Disember 1891 Hugh Clifford
mengetuai pasukan 200 orang
tentera untuk menawan semula
Lubuk Terua tetapi tewas dalam
pertempuran di Kelubi
- Hugh Clifford berundur dan
meminta bantuan Singapura

31
- Januari 1892 British memaksa
-

Sultan Wan Ahmad menamatkan

kebangkitan rakyat Pahang
pasukan
tentera
dinamakan
Gerakan
Sultan
yang
disertai
oleh
J.P.Rodger
ditubuhkan
British membekalkan 200 pucuk
senapang dan 10 000 butir
peluru
Sultan Wan Ahmad dilantik
mengetuai gerakan ini dan
berjaya menawan 11 buah kubu
Dato Bahaman di Bentong
Mac 1892 British sekali lagi
menyerang Lubuk Terua
pejuang Pahang berundur ke
Kelantan dan Terengganu
di terengganu ulama Tok Ku
Paloh
menyemarakkan
semangat
pejuang
Pahang
berjihad menentang British
14 Jun 1894 Dato Bahaman dan
100
orang
pengikutnya
menawan Kuala Tembeling dan
Jeram Ampai
British
bertindak
balas
menghantar
Kolonel
Walker
untuk menawansemula Jeram
Ampai
Dato Bahaman, Tok Gajah dan
Mat Kilau berundur ke Kelantan
pengunduran ini menandakan
berakhirnya perang menentang
British di Pahang

(iv)Kesan Penentangan
- Dato Bahaman dan pengikutnya
memperlihatkan
keberanian
menentang British
- kedudukan British di Pahang
tergugat
dengan
semangat
patriotisme
oleh
pahlawan
Pahang
- kebangkitan ini berlangsung
selama 4 tahun iaitu dari 1891
1894
- British terpaksa menanggung
hutang yang banyak
- Sultan Wan Ahmad dipaksa oleh
British membayar 7200 dolar
setahun bagi menyelesaikan
hutang tersebut
7.8 Mat Salleh Menyanggah
SBUB (Teks m/s: 182-183)
(i)
Latar belakang
- nama sebenar Datu Mohammad
Salleh bin Datu Batu
- dilahirkan
di
Inanam
dan
menjadi pemerintah Sungau
Sugut
- berketurunan Bajau dan Suluk
- mewarisi sifat kepahlawanan
dan keberanian berperang
- kebangkitan
Mat
Salleh
merupakan kebangkitan paling
besar
dalam
sejarah
penentangan di Sabah

(ii)Faktor Penentangan
a) Perjuangan Jihad
- kebangkitan berpunca daripada
semangat
perjuangan
jihad
orang Sulu menentang Sepanyol
di selatan Filipina
b)Peraturan Yang Membebankan
- SBUB
memperkenalkan
peraturan baru di Sabah seperti
amalan buruh paksa, cukai
beras dan lesen perahu yang
membebankan rakyat
c) Percubaan Berunding Gagal
- Ogos 1895 Mat Salleh dan
pembesar
tempatan
ke
Sandakan
untuk
menemui
Gabenor Beaufort, C.V.Creagh
- tujuan untuk berunding tentang
masalah cukai dan tindakan
kekerasan
pegawai
SBUB
terhadap penduduk tempatan
- Mat Salleh dan pembesarpembesar tidak dilayan dan
setelah menunggu selama 10
hari
beliau
meninggalkan
Sandakan
d)Perkampungan Di Bakar
- Gabenor Beaufort menganggap
Mat
Salleh
mengancam
kepentingan SBUB
- SBUB bertindak membakar dan
memusnahkan kampung Mat
Salleh
- SBUB menawarkan hadiah 500
dolar kepada sesiapa yang
berjaya menangkap Mat Salleh
(iii)Peristiwa Penentangan
- Julai 1897 Mat Salleh mendirikan
kubu di Ranau dan membakar
Pulau Gaya
- November 1897 Mat Salleh
menyerang Ambong
- William Cowie, Pengarah Urusan
SBUB
tidak
berupaya
mengalahkan Mat Salleh lalu
menawarkan perdamaian dan
pengampunan kepadanya
- April 1898 rundingan diadakan
antara Mat Salleh dengan Cowie
di Menggatal
- Antara syarat perjanjian adalah;
- Mat Salleh dan pengikut diberi
pengampunan
penduduk
Inanam
yang
melarikan
diri
semasa
kekacauan dibenarkan kembali
semula
- Mat Salleh dibenarkan mentadbir
daerah Tambunan
- Mat Salleh diminta melaporkan
pergerakannya kepada SBUB
- SBUB tidak menepati janji
sebaliknya tahun 1899 SBUB
mengambil alih pentadbiran di
Tambunan

31

- Mat Salleh berasa tertipu dan

meneruskan
penentangan
dengan
membina
kubu
di
Kampung Teboh, Tambunan
- SBUB menyerang kubu Mat
Salleh secara besar-besaran
- Januari 1900 SBUB berjaya
menewaskan Mat Salleh
- Mat Salleh terkorban
(iv)Kesan Penentangan
- perjuangan
diteruskan
oleh
pengikut Mat Salleh seperti Mat
Sator dan Kamunta
- Julai 1902 British berjaya
menamatkan kebangkitan Mat
Salleh di Sabah sepenuhnya
7.9 Antanom Pahlawan Anak
Rimba Berjiwa Besar
(Teks m/s: 184)
(i)
Latar belakang
- nama sebenar Ontoros anak
lelai Antanom
- ketua kaum Murut di Rundum
- dilahirkan tahun 1875
- ketika
berusia
30
tahun
Antanom telah memimpin orang
Murut menentang SBUB yang
menindas kaumnya
(ii)Faktor Penentangan
a) Melarang Membuka Tanah Baru
- SBUB
melarang
mereka
membuka tanah baru
- merasakan
hak
mereka
diceroboh
- akibatnya mereka kekurangan
beras
b)Mengenakan
Cukai
Yang
Membebankan
- SBUB mengenakan pelbagai
cukai
yang
membebankan
seperti;
- cukai kepala satu dolar setiap
orang
- cukai tanaman pindah sebanyak
50 sen setiap ekar
- cukai sebatang pokok kelapa
untuk minuman tuak sebanyak
25 sen
- cukai tangkapan ikan besar
cukai
memelihara
anjing
sebanyak satu dolar seekor
c) Menjadi Buruh Paksa
- orang Murut dijadikan buruh
paksa
- tujuan untuk membina jalan di
pedalaman
dan
memasang
kawat telegraf antara Tenom
dengan Rundum
d)Menzalimi Keluarga
- suami
isteri
kaum
Murut
dikehendaki tinggal berasingan
di sebelah menyebelah tebing
sungai

32
- mereka dikenakan satu dolar

- nama sebenar Haji Mat Hassan

setiap kali berkunjung

- jika mereka mempunyai dua
orang anak, salah seorang akan
diambil SBUB untuk dijadikan
buruh paksa

bin Munas
dikenali sebagai Tok Janggut
kerana
beliau
menyimpan
janggut hingga ke paras dada
dilahirkan
tahun
1853
di
Kampung Jeram, Pasir Puteh,
Kelantan
mendapat pendidikan pondok di
Kelantan dan Makkah
mahir dalam ilmu persilatan
menetap di Kampung Nering,
Kelantan
bekerja sebagai petani dan
peniaga

e) Menceroboh Kawasan Hutan

- SBUB menceroboh hutan untuk
membina jalan
- Kaum Murut membantah kerana
mengikut kepercayaan mereka
pencerobohan
akan
mengganggu roh nenek morang
mereka
(iii)Peristiwa Penentangan
- Antanom menyatukan orang
Murut menentang SBUB dmi
menebus maruah mereka
- Februari
1915
Antanom
menyerang
Pensiangan
dan
membakar bangunan kerajaan
- Mac 1915 Antanom memimpin
kira-kira
600
orang
Murut
menyerang Rundum dan berjaya
memusnahkan
pejabat
pentadbiran SBUB
- kejayaan
itu
menaikkan
semangat perjuangan
orang
Murut dan pengikut Antanom
bertambah menjadi 900 orang
- Antanom
membina
kubu
pertahanan di Sungai Selangit
yang mengandungi 7 buah
rumah bawah tanah
- April 1915 SBUB menghantar
400 orang tentera menyerang
kubu Antanom
- pertempuran berlaku selama 6
minggu
- Antanom dan 400 orang Murut
terkorban
dalam
mempertahankan Rundum
- penentangan ini dikenali sebagai
Kebangkitan Rundum
(iv)Kesan Penentangan
- SBUB mengenakan tindakan
tegas
terhadap
pengikut
Antanom
- 8 orang kanan Antanom dibuang
daerah ke Kudat
- pengikut-pengikut yang lain
menjadi buruh paksa memasang
kawat telegraf dari Kimanis
hingga ke Keningau
- SBUB mengarahkan orang Murut
bersumpah taat setia bagi
mengelakkan
kebangkitan
seterusnya
- orang Murut berpindah ke
pedalaman Kalimantan sebagai
tanda protes terhadap SBUB
7.10 Tok Janggut Pejuang Jihad
(Teks m/s: 187-189)
(i)

(ii)Faktor Penentangan
a) Peraturan Tanah
- Tok
Janggut
menentang
peraturan cukai tahun 1915
yang
mewajibkan
petani
membayar cukai tanah
b)Pengenalan
Cukai
Yang
Membebankan
- petani dikehendaki membayar
cukai seperti;
- cukai pokok kelapa berbuah
sebanyak 3 sen sepokok
- pokok pinang satu sen sepokok
- sirih 5 sen sejunjung
- kerbau dan lembu sebanyak 20
sen seekor
- peraturan
ini
membenakan
rakyat
c) Perasaan anti-British
- sentimen anti-British meningkat
apabila
Britain
menyerang
kerajaan
Turki
Uthmaniyah
semasa Perang Dunia I tahun
1914
- kerajaan
Turki
Uthmaniyah
menyeru umat Islam di seluruh
dunia
berjihad
menentang
penjajah Barat
- Tok Janggut menyahut seruan
menentang British di Pasir Puteh
d)Pembayaran
Cukai
Yang
Menyusahkan
- penduduk
tempatan
menghadapi masalah membayar
cukai kerana pejabat bayaran
cukai terletak jauh di bandar
- Tok Janggut telah beberapa kali
pergi untuk membayar cukai
tetapi gagal
- mereka yang gagal membayar
cukai
akan
ditangkap
dan
didenda
- penduduk
tempatan
marah
kepada British kerana sikap
biadab pegawai British
(iii)Peristiwa Penentangan

Latar belakang

32

28 April 1915
- Pegawai Daerah Pasir Puteh
menghantar Sarjan Che Wan
untuk menangkap Tok Janggut
kerana gagal membayar cukai
- perbalahan
berlaku
menyebabkan Sarjan Che Wan
mati ditikam oleh Tok Janggut
29 April 1915
- Tok Janggut, Engku Besar Jeram,
Penghulu Adam dan Che Sahak
Merbol
mengetuai
angkatan
melancarkan serangan ke atas
Pasir Puteh
- mereka menduduki Pasir Puteh
selama
3
hari
dan
mengisytiharkan Pasir Puteh
bebas daripada ancaman British
- Ungku Besar Jeram iaitu Tuan
Ahmad dilantik sebagai Raja
Pasir Puteh
- Tok Janggut sebagai Perdana
Menteri
9 Mei 1915
- British
menawarkan
hadiah
sebanyak 500 dolar kepada
sesiapa
yang
berjaya
menangkap Tok Janggut dan
pemimpin kanannya
23 Mei 1915
- British membakar rumah Tok
Janggut dan pengikutnya kerana
enggan menyerah diri
- Tok Janggut bertindak balas
menyerang Pasir Puteh
24 Mei 1915
- British menyerang Tok Janggut
yang berkubu di Kampung
Dalam Pupuh, Saring
- Tok Janggut terkorban
- mayat Tok Janggut diarak ke
Pasir Puteh dan Kota Bharu
kemudian digantung songsang
di Padang Balai Besar, Kota
Bharu selama 4 jam
- kemudian dikebumikan di Pasir
Pekan
(ii)Kesan Penentangan
- Tok Janggut dan rakan-rakan
terkorban sebagai pahlawan
yang menentang kuasa penjajah
Barat
- semangat
juang
mereka
kebanggaan
kita
walaupun
tewas di tangan British
7.11 Haji Abdul Rahman
Limbong Pejuang Tani
(Teks m/s: 290-192)
(i)
Latar belakang
- nama sebenar Haji Abdul
Rahman bin Haji Abdul Hamid
- dikenali sebagai Haji Abdul
Rahman Limbong kerana beliau

33
sering ke Limbong, Kemaman
untuk mengajar agama
- beliau berjuang untuk membela
nasib petani yang ditindas
- perjuangannya dikenalsebagai
Kebangkitan Tani di Terengganu
(ii)Faktor Penentangan
a) Pas
Kebenaran
Yang
Membebankan
- 1921 diperkenalkan Peraturan
Tanah Baru
- petani yang ingin membuka
tanah dan bercucuk tanam perlu
mendapatkan
kebenaran
dengan bayaran 50 sen
- peraturan yang sama jika
menebang pokok dan mengutip
hasil hutan seperti daun nipah,
buah salak, sagu, rotan dan
daun palas
- membebankan hidup petani
yang sedia ada miskin

BAB 8 KEBANGKITAN
SEMANGAT KEBANGSAAN
UNTUK MENGANGKAT
MARTABAT BANGSA
- semangat
kebangsaan
dibangkitkan
golongan
intelektual melalui akhbar,
majalah dan penulisan kreatif
- perjuangan
semakin
berkesan melalui penubuhan
pertubuhan
untuk
perjuangkan
hak
dan
kepentingan bangsa
8.1 Maksud Semangat
Kebangsaan (Teks m/s: 199)
- semangat kebangsaan atau
nasionalisme
bermaksud
perasaan cinta dan taat setia
yang mendalam terhadap
bangsa dan tanah air
- semangat berjuang menebus
maruah bangsa
- semangat inilah mendorong
kita berjuang membebaskan
negara daripada British untuk
membentuk negara merdeka
dan berdaulat
8.2 Perkembangan Negara
Luar Memberi Inspirasi
Perjuangan
(Teks m/s: 199-202)
- awal kurun ke-20 berlaku
gerakan
kesedaran
kebangsaan di Turki, Mesir,

Jepun, China, Filipina, India

dan Indonesia
- perkembangan ini memberi
inspirasi kepada penduduk
Tanah
Melayu
untuk
menentang penjajahan British
a)Gerakan Kebangkitan Islam
di Timur Tengah
- berlaku akhir kurun ke-19
- kebangkitan
dosebabkan
kuasa-kuasa
Barat
memecahbelahkan
dan
menguasai empayar Islam
Turki Uthmaniyah
- pengaruh Barat di Turki
mencetuskan Gerakan PanIslam iaitu gerakan untuk
menyatukan seluruh umat
Islam
dan
menentang
penjajahan Barat
- gerakan ini mempengaruhi
dan menyatukan umat Islam
di
negara-negara
Timur
Tengah, India dan Asia
Tenggara termasuk Tanah
Melayu untuk menentang
kuasa asing
b)Gerakan Pemulihan Islam
Mesir
- gerakan
ini
turut
mempengaruhi kebangkitan
semangat kebangsaan di
Tanah Melayu
- tahun 1882 Mesir dijajah oleh
British
dan
telah
mencetuskan Gerakan Islah
- Gerakan Islah atau Gerakan
Pemulihan
Islam
ialah
gerakan
menyeru
orang
Islam berpegang kepada
ajaran
Islam
sebenar
berdasarkan al-Quran dan
Hadis juga menyeru umat
Islam
supaya
bersatu
menentang penjajahan Barat
di negara Islam
- gerakan ini dipelopori Sayid
Jamaluddin al-Afghani dan
Sheikh Muhammad Abduh
- pengaruh
gerakan
ini
disebarkan ke Tanah Melayu
oleh pelajar yang menuntut di
Mesir setelah kembali ke
tanah air
c)Perang Rusia-Jepun
33

- tahun 1905 Jepun berjaya

mengalahkan Rusia
- pertama kali dalam sejarah

moden sebuah negara Asia

berjaya mengalahkan kuasa
Eropah
- kejayaan ini menyemarakkan
semangat
negara-negara
Asia lain untuk menentang
penjajahan Barat
d)Gerakan
Kesedaran
Kebangsaan China
- tahun 1911 berlaku Revolusi
China yang dipimpin oleh Dr.
Sun Yat Sen
- berjaya
menumbangkan
kerajaan
Manchu
dan
menubuhkan sebuah negara
republik China
- keadaan ini membangkitkan
kesedaran
rakyat
Tanah
Melayu untuk menentang
British
e)Gerakan
Kesedaran
Kebangsaan Filipina
- Jose
Rizal
memimpin
perjuangan rakyat Filipina
menentang
penjajahan
Sepanyol
- Menubuhkan Liga Filipina
untuk
memajukan
orang
Filipina
dan
menuntut
Sepanyol memberi layanan
adil kepada rakyat
f) Gerakan
Kesedaran
Kebangsaan India
- gerakan
dipimpin
oleh
Mahatma Gandhi
- tujuan untuk membebaskan
India daripada penjajahan
British
g)Gerakan
Kesedaran
Kebangsaan Indonesia
- Soekarno menubuhkan Parti
Nasional Indonesia untuk
membebaskan
Indonesia
daripada penjajahan Belanda
8.3 Gerakan Islah
Mencetuskan Kesedaran
Kebangsaan
(Teks m/s: 203-204)

34
(i)
Latar
belakang Gerakan Islah di
Tanah Melayu
- awal kurun ke-20 semangat
kebangsaan
dibangkitkan
oleh
golongan
pelajar
berpendidikan di Universiti alAzhar, Mesir
- tahun 1925 terdapat 80 orang
pelajar dari Tanah Melayu di
universiti ini
- mereka terpengaruh dengan
idea pemulihan Islam oleh
Sayid Jamaluddin al-Afghani
dan
Sheikh
Muhammad
Abduh
- sekembali ke Tanah Melayu
mereka memulakan Gerakan
Islah di Tanah Melayu dan
dikenali
sebagai
Kaum
Muda
- tokoh penting seperti Sheikh
Muhammad
Thani
bin
Jalaluddin, Haji Abbas bin
Muhammad Taha dan Syed
Sheikh Ahmad al-Hadi
-

(ii) Penyebaran Idea Gerakan

Islah
- idea pembaharuan Kaum
Muda disebarkan melalui
majalah Al-Imam (pemimpin)
yang diterbitkan di Singapura
tahun 1906
- tujuan
diterbitkan adalah
untuk;
mengingatkan mereka yang
lalai dan menjagakan mereka
yang tidur dan menunjukkan
mereka yang sesat dan
menyampaikan suara yang
menyeru dengan kebaikan

- majalah ini memberi kesan

besar dalam perkembangan
pemikiran orang Melayu
- orang Melayu mula sedar
kepentingan pendidikan dan
ekonomi mereka
- antara seruan Al-Imam ialah;
- menyeru orang Melayu
berpegang kepada al-Quran
dan Hadis
- tekankan pentingnya ilmu
pengetahuan untuk mencapai
kejayaan

- menitikberatkan pengetahuan
sejarah kerana banyak iktibar
yang boleh dipelajari
- menasihati ibu bapa supaya
memberikan
pendidikan
sempurna kepada anak-anak
- menggesa kaum wanita diberi
peluang
mendapatkan
pendidikan
- mengetepikan adat resam dan
kepercayaan
karut
yang
boleh menghalang kemajuan
- tahun 1908 majalah Al-Imam
dihentikan penerbitannya dan
diteruskan oleh akhbar lain
seperti Neracha, Al-Ikhwan,
Pengasuh dan Saudara
- Kaum Muda menubuhkan
beberapa buah madrasah
untuk menyebarkan idea
dengan
lebih
berkesan
seperti Madrasah al-Masyhur
al-Islamiah di Pulau Pinang,
Madrasah al-Diniah Kampung
Lalang di Padang Rengas
dan
Madrasah
Il-Ihya
Assyariff,
Gunung
Semanggol di Perak
(iii) Tentangan Gerakan Islah
- idea pembaharuan Kaum
Muda ditentang oleh Kaum
Tua melalui akhbar Suara
Benar dan Lidah Benar
- Kaum Tua terdiri daripada
golongan ulama dan pegawai
agama yang tidak menerima
idea Islah Kaum Muda
- mereka
berpegang
kuat
kepada adat dan agama
Islam
- pertelingkahan
antara
mereka hanyalah perkara
kecil yang tidak melibatkan
perkara pokok dalam agama
Islam
(iv) Tokoh Pelopor Gerakan
Islah di Tanah Melayu
a)Syeikh Muhammad Tahir
Jalaluddin
- lahir di Sumatera tahun 1869
- berpendidikan di Makkah dan
di Universiti al-Azhar, Mesir
- menerbitkan majalah Al-Imam
- pernah dilantik sebagai Mufti
Negeri Perak
b)Haji Abbas Muhammad Taha
34

- lahir di Singapura tahun 1885

- berpendidikan di Makkah
- pernah dilantik sebagai kadi

di kawasan Tanjung Pagar,

Singapura
- menerbitkan akhbar Neracha
c)Syed Sheikh al-Hadi
- lahir di Melaka tahun 1862
- mendapat pendidikan agama
di Terengganu dan di Pulau
Penyengat, Riau
- sering berkunjung ke Makkah
dan Mesir
- mendalami idea perjuangan
Syeikh Muhammad Abduh
- menerbitkan
akhbar
AlIkhwan dan Saudara
8.4 Intelektual Mematangkan
Perjuangan
(Teks m/s: 205-206
- Gerakan Islah menimbulkan
kesedaran
di
kalangan
intelektual Melayu
- tahun
1930-an golongan
intelektual
ini
menyemarakkan kesedaran
kebangsaan
(i)
Golongan
Intelektual
Pendidikan
Melayu
- golongan ini lepasan Maktab
Perguruan
Sultan
Idris
(MPSI),
Tanjung
Malim,
Perak
- terdiri daripada guru-guru
Melayu yang berperanan
sebagai
pemimpin
masyarakat
- MPSI disifatkan sebagai The
Cradle of Malay Nationalism
- Berganding bahu dengan
golongan
cerdik
pandai
agama untuk memajukan
orang Melayu dalam bidang
ekonomi dan pendidikan
- Usaha
ini
menimbulkan
kesedaran
untuk
membebaskan Tanah Melayu
daripada penjajahan British
- Antara tokoh nasionalis ialah
Harun Aminurrashid, Ibrahim
Haji Yaacob dan Abdul Hadi
Hassan
a)Harun Aminurrashid

35
- tokoh

pejuang kebangsaan
lepasan MPSI
- merupakan
guru
yang
bersemangat kebangsaan
- penulis
yang
aktif
mempelopori penulisan puisi
bertemakan
semangat
kebangsaan
b)Abdul Hadi Hassan
- seorang pensyarah MPSI
- sentiasa
menanamkan
semangat cinta akan bangsa
dan negara kepada para
pelajarnya
(ii)
Golongan
Intelektual
Pendidikan Inggeris
- berjuang menuntut hak orang
Melayu
dalam
bidang
ekonomi, pendidikan dan
pentadbiran
- menubuhkan persatuan dan
bidang
penulisan
untuk
memperjuangkan
kepentingan orang Melayu
- antara tokoh-tokohnya ialah
Raja Chulan, Mohammad
Eunos Abdullah, Dato Onn
Jaafar
dan
Ishak
Haji
Muhammad
a)Raja Chulan
- mendapat pendidikan di Kolej
Melayu Kuala Kangsar
- tahun 1924 dilantik menjadi
Ahli
Majlis
Perundangan
Persekutuan
- menggesa
British
meningkatkan taraf ekonomi
orang
Melayu
dan
menambah peluang orang
Melayu dalam perkhidmatan
kerajaan
b)Mohammad Eunos Abdullah
- berpendidikan Inggeris di
Raffles Institution, Singapura
- merupakan orang Melayu
pertama dilantik sebagai Ahli
Majlis Perundangan NegeriNegeri Selat
- pernah
bertugas sebagai
Ketua Pengarang akhbar
Utusan Melayu dan Lembaga
Melayu
- tahun
1926 menubuhkan
Kesatuan Melayu Singapura

c)Dato Onn Jaafar

- berpendidikan Inggeris di
England dan Kolej Melayu
Kuala Kangsar
- pernah menjadi pengarang
akhbar
Warta
Malaya,
Lembaga Malaya dan Warta
Ahad
- tahun 1936 dilantik sebagai
Ahli Tidak Rasmi dalam
Majlis
Mesyuarat
Negeri
Johor

8.5 Perjuangan Naionalisme

Melalui Mata Pena
(Teks m/s: 207-212)
- akhbar
dan
majalah
merupakan media yang rapat
dengan rakyat
- sesuai
dijadikan
saluran
untuk melahirkan kesedaran
kebangsaan
- melalui media idea tentang
perjuangan
kebangsaan
dapat
disalurkan
untuk
bacaan
semua
lapisan
masyarakat
(i)
Peranan
Akhbar dan Majalah Melayu
- tahun
1930-an
akhbar
Melayu mula menyuarakan
isu
sosial,
kedudukan
ekonomi dan politik orang
Melayu
- akhbar berjaya menyemai
semangat kebangsaan di
kalangan masyarakat Melayu
- melalui serua-seruan akhbar
orang Melayu menubuhkan
persatuan untuk merintis
pergerakan lebih tersusun
- antara peranan akhbar dalam
membangkitkan
semangat
kebangsaan ialah;
- mengkritik dasar British yang
tidak menguntungkan orang
Melayu
- menyeru orang Melayu
bersatu dan menghapuskan
semangat kenegerian
- menuntut kedudukan yang
lebih baik dalam bidang
pentadbiran, ekonomi dan
pendidikan
- antara
akhbar
yang
berpengaruh sebelum Perang
Dunia II ialah Warta Malaya
35

(1930-1941) di Singapura,
Majlis (1931-1941) di Kuala
Lumpur dan Utusan Melayu
(1939-1941) diterbitkan di
Singapura
akhbar-akhbar lain ialah;
Lembaga Melayu (1914-1931)
di Singapura
Pengasuh (1918-1941) di
Kota Bharu, Kelantan
Majalah Guru (1924-1941) di
Kuala Lumpur dan Pulau
Pinang
Al-Ikhwan (1926-1931) di
Pulau Pinang
Saudara (1928-1941) di Pulau
Pinang
Fajar Sarawak (1930) di
Sarawak

a)Akhbar Warta Malaya

- diterbitkan di Singapura
- pengarang pertamanya ialah
Dato Onn Jaafar
- menyiarkan tentang keadaan
sosioekonomi orang Melayu
- mendesak
orang Melayu
diberikan
lebih
banyak
jawatan
penting
dalam
perkhidmatan kerajaan
b)Akhbar Majlis
- diterbitkan di Kuala Lumpur
- pengarang pertamanya Abdul
Rahim Kajai
- mendedahkan
kelemahan
dasar
British
yang
mengancam
kedudukan
orang Melayu
- dianggap akhbar yang berani
c)Akhbar Utusan Melayu
- diterbitkan di Singapura
- pengarang pertamanya Abdul
Rahim Kajai
- menggesa
orang Melayu
meningkatkan taraf ekonomi
dan menubuhkan persatuan
bagi memperjuangkan nasib
bangsa dan tanah air
Tokoh Akhbar Melayu
a)Abdul Rahim Kajai
- seorang
nasionalis
yang
berjuang
melalui
bidang
kewartawanan
- digelar Bapa Kewartawanan
Melayu

36
- menjadi

Ketua Pengarang
akhbar yang berpengaruh
pada
zamannya
seperti
Warta Malaya, Majlis dan
Utusan Melayu

- juga peristiwa yang berlaku di

(ii)Kegiatan Persuratan di
Kalangan Orang Cina dan
India

negara India
- terdapat
juga
akhbar
berbahasa Melayu diterbitkan
oleh
masyarakat
Jawi
Peranakan
- antaranya Jawi Peranakan,
Sekola
Melayu,
Taman
Pengetahuan dan Tanjung
Penagri
- tahun 1888 akhbar Sekola
Melayu
diterbitkan
dan
dijadikan bahan rujukan di
sekolah Melayu

a)Akhbar Orang Cina

- orang Cina terbitkan akhbar
sebelum Perang Dunia II
- antaranya akhbar Lat Pau,
Nanyang Siang Pau, Sin
Chew Jit Poh dan Modern
Daily News
- tahun 1881 akhbar Lat Pau
diterbitkan
- melaporkan tentang kegiatan
sosial dan ekonomi orang
Cina di Tanah Melayu
- juga menyiarkan peristiwa
yang berlaku di negara China
- terdapat
juga
akhbar
berbahasa
Melayu
yang
diterbitkan oleh masyarakat
Cina Peranakan (Baba dan
Nyonya)
- antaranya
akhbar
Surat
Khabar Peranakan, Bintang
Timor, Khabar Uchapan Baru
dan Bintang Pra Pranakan
- tahun 1884 akhbar Bintang
Timor
diterbitkan
dan
merupakan
satu-satunya
akhbar berbahasa Melayu
yang
berani
melaporkan
berita pemberontakan Dato
Bahaman di Pahang
- tahun 1930 diterbitkan akhbar
Bintang
Pranakan
yang
membicarakan hal ehwal
masyarakat Cina peranakan
yang menunjukkan taat setia
kepada
British
sebagai
pemerintah Tanah Melayu
b)Akhbar Orang India
- diterbitkan
akhbar Ulaga
Nesan, Tamil Nesan dan
Tamil Murasa
- pada 24 September 1924
akhbar
Tamil
Nesan
diterbitkan di Kuala Lumpur
- melaporkan berita tentang
kegiatan sosial dan ekonomi
orang India di Tanah Melayu

Kesedaran Kebangsaan
Melalui Penulisan Kreatif
semangat
kebangsaan
dibangkitkan melalui karya
kreatif seperti puisi, novel dan
cerpen
- karya kreatif menjadi saluran
untuk
menyuarakan
perjuangan orang Melayu
oleh golongan guru, penulis
dan wartawan
(i)
Penulisan
Puisi
- sebelum Perang Dunia II
banyak puisi bertemakan
semangat kebangsaan dan
disiar dalam akhbar dan
majalah
- tujuan untuk menyuburkan
perasaan cinta akan bangsa
dan negara, menyeru rakyat
merebut peluang ekonomi
dan mempertahan maruah
bangsa
- antaranya:
- puisi oleh Harun Aminurrashid
seperti
Tenaga
Kaumku,
Mempertahankan Hak Kita
dan Perwira Melayu
- Abdul Samad Ahmad menulis
puisi
Serunai
Pujangga,
Kapal Tiada Nakhoda dan
Hari Kejatuhan Kita
- Muhammad Yusuf Harun
menulis puisi Dunia Yang
Fana
dan
Di
Lautan
Seberang
puisi
lainnya
seperti
Bangkitlah
oleh
Omar
Mustaffa,
Seruan
Kebangsaan
oleh
Melati
Pahang,
Sedarlah
oleh
Mahmud Ahmadi dan Di
36

Tengah
Segara
oleh
Muhammad Yasin Maamor
(ii)
Penulisan
Novel dan Cerpen
- melaluinya
kesedaran
kebangsaan
dapat
disampaikan
kepada
masyarakat lebih berkesan
- karya-karya
sastera
ini
bertemakan
semangat
perjuangan, nasib bangsa
dan semangat cintakan tanah
air
- tema
ini
menimbulkan
kesedaran di kalangan orang
Melayu
- antara penulis cerpen yang
terkenal ialah Abdul Rahim
Kajai, Ishak Haji Muhammad
(Pak Sako) dan Shamsuddin
Salleh
- cerpen yang terkenal seperti
Cerita Awang Putat oleh
Abdul Rahim Kajai, Rumah
Besar Tiang Sebatang oleh
Ishak Haji Muhammad, Di
Sini Kita Bukannya Orang
Dagang dan Siasat Yang
Tiada
Diminta
oleh
Shamsuddin Salleh
- manakala novel pula seperti
Hikayat Faridah Hanum oleh
Syed Sheikh al-Hadi, Iakah
Salmah? Oleh Ahmad Rashid
Talu, Melor Kuala Lumpur
oleh Harun Aminnurrashid,
Putera Gunung Tahan dan
Anak Mat Lela Gila oleh
Ishak Haji Muhammad, Mari
Kita Berjuang oleh Abdullah
Sidek dan Melati Kota Bahru
oleh Abdul Kadir Adabi
8.6 Kesepakatan Menjamin
Keutuhan Perjuangan
(Teks m/s: 213-219)
- pertubuhan

berperanan
penting
dalam
gerakan
kesedaran kebangsaan
- pertubuhan di peringkat awal
bersifat kenegerian serta
memperjuangkan
kepentingan ekonomi dan
sosial

37
- menjadi pendorong kepada

kemunculan
penubuhan
bersifat pertubuhan
(i)
Kemunculan
Pertubuhan Melayu
- golongan
wartawan
dan
akhbar
menimbulkan
kesedaran
politik
orang
Melayu
dan
mendorong
menubuhkan
pertubuhan
untuk perjuangkan hak dan
kepentingan mereka
- antaranya;
a)Kesatuan Melayu Singapura
(KMS)
- menjadi peransang kepada
pemimpin di negeri-negeri
Melayu
- diasaskan tahun 1926 oleh
Mohammad Eunos Abdullah
- dianggotai
golongan
bangsawan,
kakitangan
kerajaan,
wartawan
dan
peniaga
- tujuan penubuhan adalah
untuk;
menggalakkan
ahli
berperanan
lebih
besar
dalam politik dan pentadbiran
- perjuangkan kemajuan orang
Melayu
dalam
bidang
pendidikan
menjadi
wakil
Melayu
berurusan dengan British bagi
hal berkaitan dengan hak dan
kepentingan orang Melayu
- akhir tahun 1930-an banyak
persatuan bersifat kenegerian
ditubuhkan seperti Persatuan
Melayu
Perak
(1937),
Persatuan Melayu Pahang
(1938), Persatuan Melayu
Selangor (1938), Persatuan
Melayu Negeri Sembilan
(1938), Persatuan Melayu
Pulau Pinang (1937) dan
Persatuan Melayu Kelantan
(1939)
- lain-lain persatuan seperti
Persatuan Melayu Melaka
(1937), Persatuan Melayu
Serawak
(1939)
dan
Persatuan Melayu
Johor
(1939)
- tujuan
penubuhan
untuk
meningkatkan ekonomi dan
sosial orang Melayu

- dianggotai

cerdik pandai
Melayu yang berpendidikan
Inggeris
dan
berkhidmat
dengan British
- perjuangan
bersifat
sederhana
- menunjukkan taat setia yang
kuat
kepada
Raja-Raja
Melayu dan bekerjasama
dengan British
- mendesak British memberi
lebih banyak peluang kepada
orang
Melayu
dalam
pentadbiran kerajaan
b)Persatuan Melayu Selangor
- dipimpin oleh Tengku Ismail
bin
Tengku
Muhammad
Yassin
- memperjuangkan;
mendesak
lebih
ramai
pegawai
Melayu
dalam
kerajaan persekutuan dan
kerajaan negeri
- keanggotaan askar Melayu
- menubuhkan angkatan laut
dan udara Tanah Melayu
c)Kongres Melayu Se-Tanah
Melayu
- tahun 1939 kongres yang
pertama diadakan di Kuala
Lumpur
- dianjurkan
bersama oleh
Kesatuan Melayu Singapura
dan
Persatuan
Melayu
Selangor
- tujuan untuk mewujudkan
perpaduan kebangsaan di
kalangan orang Melayu
- berjaya
menghimpunkan
wakil
daripada
semua
persatuan
Melayu
untuk
berbincang
memajukan
bangsa Melayu
- tahun 1940 kongres kedua
diadakan di Singapura
- berjaya menarik lebih banyak
penyertaan persatuan Melayu
termasuk dari Sarawak dan
Brunei
- menyarankan
semua
persatuan
Melayu
memajukan orang Melayu di
negeri masing-masing
- kongres ketiga tidak dapat
diadakan kerana Jepun telah
menyerang Tanah Melayu
pada tahun 1941
37

d)Persaudaraan Sahabat Pena

- nama
penuhnya
ialah
Persaudaraan Sahabat Pena
Malaya (PASPAM)
- ditubuhkan tahun 1934
- dikendalikan
oleh akhbar
Saudara yang menyediakan
ruangan untuk ahli-ahlinya
menulis dan mengemukakan
pendapat
- cogan kata mereka ialah
Hidup
Bahasa
Hidup
Bangsa
- menggalakkan
ahli-ahlinya
dari
Tanah
Melayu,
Singapura, Sarawak dan
Sabah bertukar pendapat
- tujuan untuk meningkatkan
semangat dan kesedaran
kebangsaan di kalangan
mereka
- pada
November
1934
mengadakan persidangan di
peringkat kebangsaan yang
pertama di Taiping, Perak
- berjaya menghimpunkan ahli
dari seluruh Tanah Melayu
- semangat kenegerian dapat
dipecahkan
dan
konsep
kebangsaan Melayu mula
terbentuk
- persidangan
seterusnya
diadakan di Pulau Pinang,
Singapura,
Ipoh
dan
Seremban
e)Kesatuan
Melayu
Muda
(KMM)
- ditubuhkan tahun 1938 di
Kuala Lumpur
- merupakan
pertubuhan
Melayu bersifat politik yang
pertama di Tanah Melayu
- dipimpin oleh Ibrahim Haji
Yaakob
- pemimpin yang lain seperti
Mustapha
Hussain
dan
Ahmad Boestamam
- tujuan untuk menanamkan
semangat perpaduan dan
kesedaran di kalangan orang
Melayu dan mempertahankan
hak
- berjuang
membebaskan
Tanah
Melayu
daripada
penjajahan British
- bercita-cita
menyatukan
Tanah
Melayu
dengan

38

Indonesia untuk mewujudkan

Melayu Raya
kebanyakan
anggotanya
terdiri daripada guru lepasan
Maktab Perguruan Sultan
Idris (MPSI)
perjuangan KMM bercorak
radikal kerana mengamalkan
dasar tidak bekerjasama dan
menyuarakan pertentangan
secara
terbuka terhadap
British
mengadakan pakatan sulit
dengan
Jepun
untuk
menentang British
akhbar
Warta
Malaya
digunakan
untuk
membangkitkan
perasaan
anti
British
dan
memperjuangkan
cita-cita
KMM
tahun 1941 Ibrahim Haji
Yaacob dan 150 anggota
KMM ditangkap oleh British
dan
dipenjarakan
di
Singapura
mereka dibebaskan semasa
pendudukan Jepun
tahun 1942 KMM diharamkan
oleh Jepun

(ii)Pertubuhan Orang Cina

dan India
- sebelum Perang Dunia II
orang Cina dan India di
Tanah
Melayu
lebih
menumpukan
perhatian
kepada
keadaan
yang
berlaku di negara asal
a)Pertubuhan Orang Cina
- awal kurun ke-20 terdapat
beberapa pertubuhan orang
Cina di Tanah Melayu seperti
Hsing Chong Hui dan Chung
Ho Tang
- menumpukan
perhatian
kepada negara China
- terdapat juga orang Cina
yang
memberi
perhatian
kepada
politik
tempatan
terutama oleh orang-orang
Cina yang lahir di NegeriNegeri Selat atau Cina
Peranakan yang menjadi
warganegara British
- tahun 1900 Persatuan Orang
Cina Peranakan British telah
ditubuhkan oleh orang Cina

Peranakan
yang
berpendidikan Inggeris
antara tokoh-tokohnya ialah
Tan Jiak Kim, Lim Boon
Keng, Song Ong Siang dan
Seah Liang Seah
presiden pertama persatuan
ini ialah Tan Jiak Kim
antara
pengasas
utama
persatuan ini ialah Lim Boon
Keng
tujuan penubuhannya untuk
melindungi
kepentingan
orang Cina Peranakan di
Negeri-Negeri Selat
selain
itu
menggalakkan
orang
Cina
Peranakan
memperoleh
pendidikan
tinggi dan teknikal
mereka juga menunjukkan
taat setia kepada British
antara tokoh golongan ini
ialah Tan Cheng Lock

(i) Tan Cheng Lock

- lahir di Melaka
- berpendidikan Inggeris di
Sekolah Tinggi Melaka dan
Raffles
Institution
di
Singapura
- tahun 1923-1934 telah dilantik
sebagai Ahli Tidak Rasmi
Majlis Perundangan NegeriNegeri Selat
b)Pertubuhan Orang India
- terpengaruh dengan gerakan
kebangsaan di negara asal
sebelum Perang Dunia II
- tubuhkan persatuan dengan
tujuan
melindungi
kepentingan orang India di
Tanah Melayu
- awal kurun ke-20 golongan
cerdik pandai India yang
berpendidikan
Inggeris
menubuhkan persatuan India
di
bandar-bandar
utama
seperti
Taiping,
Kuala
Lumpur,
Melaka,
Klang,
Seremban dan Pulau Pinang
- menjadi
perintis
kepada
pembentukan
pertubuhan
yang menyatukan orang India
di Tanah Melayu
- tahun 1039 Persatuan India
Pusat
Tanah
Melayu
ditubuhkan
- dipimpin oleh A.M.Soosay
38

- merupakan

gabungan 12
buah persatuan India dan 4
dewan perniagaan India
- tujuan
untuk
memperjuangkan hak dan
kepentingan orang India di
Tanah Melayu

------------------ TAMAT ------------