SEJARAH TINGKATAN DUA Kuala Kedah maju sebagai melindungi Kedah dari

pusat perdagangan ancaman Siam

BAB 1 KEDUDUKAN antarabangsa Francis Light sedar tentang
STRATEGIK MENDORONG para pemimpin Kedah kepentingan Pulau Pinang
PENGUASAAN BRITISH menghadapi tentangan dan sebagai pelabuhan dan
ancaman dalam usaha pangkalan tentera
mengekalkan kedaulatan SHTI bersetuju untuk
Kedah dari Bugis, Siam dan membantu Kedah
Burma
Pengaruh British di Kedah Francis Light di Pulau Pinang
(Teks m/s: 4-6) (Teks m/s: 7-9)
sebelum tahun 1791 Pulau
i) Ancaman
Selangor
Bugis Dari SHTI bersaing dengan Belanda
di semenanjung Tanah Melayu
Pinang adalah sebahagian dari
akhir abad ke-18 keadaan SHTI bimbang dasar monopoli
wilayah Kedah
politik Kedah tidak stabil Belanda menjejaskan
Kedah pula terletak di bawah kerana perebutan takhta perdagangan mereka
naungan Siam antara pembesar-pembesar SHTI anggap tawaran Sultan
terkenal sebagai sebuah keadaan ini mengancam Abdullah yang membenarkan
kuasa maritim kedaulatan Kedah mereka menduduki Pulau
Syarikat Hindia Timur Inggeris tahun 1770 Sultan Pinang sebagai pucuk dicita
(SHTI) tertarik dengan Muhammad Jiwa melantik ulam mendatang
kegemilangan Kedah Tunku Abdullah sebagai Raja Francis Light menandatangani
terutamanya di Pulau Pinang Muda Kedah perjanjian secara peribadi
kerabat diraja Kedah tidak dengan Sultan Abdullah pada
Sebab-Sebab SHTI Tertarik bersetuju kerana Tunku tahun 1786 iaitu Perjanjian
dengan Kedah Abdullah bukan anak gahara Inggeris-Kedah
a) Kedah Sebagai Pelabuhan kerabat diraja Kedah berpakat Sultan Abdullah
Persinggahan dengan Bugis di Selangor membenarkan Francis Light
kedudukan Kedah strategik di untuk menentang Sultan menduduki Pulau Pinang
laluan antara timur dan barat Muhammad Jiwa dengan syarat Francis Light
banyak terdapat kemudahan tentera Bugis pimpinan Raja memberi bantuan tentera
seperti bekalan air, bekalan Haji menyerang dan menawan apabila perlu
makanan dan tempat
membaiki kapal
Kuala Kedah dan Alor Setar Pada 11 Ogos 1786 upacara
Sultan Kedah terpaksa
pedagang singgah sebelum menaikkan bendera rasmi
berundur ke Kangar
belayar ke Canton, China British iaitu Union Jack
tempat berlindung sementara Sultan Muhammad Jiwa diadakan
menunggu peralihan angin dapatkan bantuan tentera dari nama Pulau Pinang ditukar
monsun firma Jourdain Sullivan and de kepada Prince of Wales Island
Souza oleh Francis Light
b) Kedah Sebagai Pusat tahun 1771 firma telah
ibu negeri Pulau Pinang
Pengumpulan Barang Dagangan menghantar Francis Light ke
dinamakan Georgetown iaitu
banyak barang dagangan Kedah untuk berunding
sempena nama Raja England
terdapat di Kedah yang perjanjian telah King George III
dibawa dari negara luar ditandatangani yang tahun 1787 sebanyak 42 buah
seperti China membenarkan firma berniaga kapal berlabuh di Pulau
teh dari China diperlukan oleh di Kuala Kedah Pinang
SHTI firma dikehendaki membantu
tahun 1790 bilangan kapal
China perlukan emas, perak, Kedah dalam ketenteraan
bertambah kepada 104 buah
bijih timah dan lada hitam dari Sultan Kedah membatalkan bermulanya penjajahan British
Kepulauan Melayu perjanjian apabila firma tidak di Tanah Melayu
membantu Kedah menyerang
c) Kedah Sebagai Pangkalan Bugis di Selangor Syarat Perjanjian Inggeris-Kedah
Tentera 1786
SHTI perlukan Pulau Pinang (ii) Ancaman Siam
SHTI bantu Kedah sekiranya
sebagai pangkalan tenteranya Kedah menghentikan
Kedah diserang musuh
SHTI bersaing kuasa penghantaran bunga emas
SHTI tidak boleh melindungi
perdagangan dengan Perancis kepada Siam semasa Siam
musuh Kedah
di India berperang dengan Burma
(1753-1781) SHTI berjanji akan membayar
Pulau Pinang dijadikan sebanyak 30 000 dolar
pangkalan tentera untuk selepas perang tamat Siam
Sepanyol setahun kepada
mempertahankan India dari menjadi kuasa yang kuat dan
sultan sebagai pampasan
serangan Perancis menuntut Kedah menghantar
bunga emas, wang dan
tenaga manusia Pulau Pinang Diambil British
Ancaman-Ancaman di Kedah Secara Rasmi
Kedah berasa terancam
Kuala Kedah berkembang tahun 1786 Siam menakluk
Sultan Abdullah (1778-1797)
sebagai pelabuhan entrepot di Patani dan mengancam Kedah
mendapatkan bantuan tentera
Kepulauan Melayu Sultan Abdullah menuntut
SHTI
pemimpin mengamalkan SHTI memberi bantuan
Sultan Kedah menawarkan
dasar buka pintu dalam tentera (seperti dalam
Pulau Pinang sebagai hadiah
pentadbiran perjanjian 1786)
sekiranya SHTI sanggup

1
 SHTI enggan membantu perdagangan antara India dan
dengan alasan SHTI tidak Syarat Perjanjian Persahabatan China
terlibat dengan perjanjian dan Perikatan 1800 SHTI menguasai Melaka dan
SHTI juga mahu menjaga Sultan Kedah menyerahkan Betawi semasa Perang
kepentingan perdagangan Seberang Perai Napoleon (1793-1814)
dengan Siam SHTI membayar 10 000 dolar selepas Perang Napoleon
Sultan Abdullah mendesak Sepanyol setahun bagi Pulau tamat British terpaksa
Francis Light meninggalkan Pinang dan Seberang Perai memulangkan Melaka dan
Pulau Pinang kerana tidak SHTI tidak membantu Kedah Betawi kepada Belanda
menenpati janji apabila Siam menyerang Belanda mengenakan cukai
Francis Light enggan dan Kedah pada November 1821 yang tinggi dan memberi
menawarkan bayaran ganti rakyat Kedah terpaksa layanan buruk kepada
rugi tetapi ditolah oleh Sultan berjuang sendiri pedagang British di Betawi
Abdullah Kedah tewas dan ditakluki Stamford raffles ditugaskan
Sultan Abdullah berasa marah Siam mencari pelabuhan baru
dan tertipu dengan tindakan Jun 1826 Raja Siam Rama III Raffles cuba membuka
Francis Light menandatangani perjanjian pelabuhan di Palembang,
Tahun 1791 Sultan Abdullah dengan Henry Burney di Acheh dan Riau tetapi gagal
menyediakan angkatan laut di Bangkok iaitu Perjanjian hasrat British untuk
Seberang Perai untuk Burney 1826 menyaingi pengaruh Belanda
menyerang dan mengambil tidak berhasil
semula Pulau Pinang Syarat Perjanjian Burney 1826
Sultan Abdullah mendapat British mengiktiraf ketuanan iii. Singapura sebagai pangkalan
bantuan dari Riau, Siak dan Siam terhadap Kedah perdagangan yang strategik
Selangor Sultan Kedah iaitu Sultan merupakan sebahagian
Francis Light minta bantuan Ahmad Tajuddin II tidak wilayah Johor
dari British menyerang kubu dibenarkan tinggal di Kedah, kedudukannya strategik di
Sultan Abdullah di Seberang Pulau Pinang, Seberang Perai, bahagian selatan
Perai Perak, Selangor dan Burma semenanjung Tanah Melayu
Sultan Abdullah tewas British tidak membantu sultan dapat mengawal laluan
Sultan Abdullah terpaksa Kedah menyerang Siam dan perdagangan di Selat Melaka
menandatangani Perjanjian jajahan takluknya dan Selat Sunda
Persahabatan dan Keamanan British akan menghantar balik Singapura sesuaisebagai
Inggeris-Kedah pada 1 Mei sultan Kedah yang berlindung pelabuhan bebas dan
1791 di Pulau Pinang ke Kedah dan pangkalan British untuk
kesan-kesan: Kedah hendaklah membayar menyaingi Belanda di Betawi
- SHTI menduduki Pulau Pinang ufti bunga emas kepada Siam Raffles mencadangkan kepada
secara rasmi Siam mengiktiraf pendudukan SHTI supaya mendirikan
- sebagai ganjaran SHTi British di Pulau Pinang dan pangkalan baru di Singapura
membayar 6000 dolar Sepanyol Seberang Perai Raffles yakin Singapura dapat
setiap tahun kepada Sultan menyekat kuasa monopoli
Abdullah Perluasan Kuasa British di Belanda di Kepulauan Melayu
- George Leith dilantik sebagai Singapura Raffles menghadapi masalah
Gabenor Pulau Pinang yang (Teks m/s: 13-18) kerana Sultan Johor iaitu
pertama Sebab-Sebab British Bertapak di Sultan Abdul Rahman berada
Singapura: di bawah pengaruh Belanda
i. SHTI gagal memajukan Pulau
SHTI Mengambil Seberang Pinang Cara-Cara Raffles (British)
Perai Pulau Pinang gagal mencapai Menguasai Singapura:
(Teks m/s: 10-12) kemajuan Raffles mendarat di Singapura
2 sebab SHTI memerlukan kedudukan Pulau Pinang jauh pada 12 Januari 1819
Seberang Perai; ke utara Selat Melaka Pada 30 Januari 1819 Raffles
i. Seberang Perai sebagai benteng menyebabkannya gagal memaksa Temenggung Abdul
mempertahankan serangan bersaing sebagai pelabuhan di Rahman (Pemerintah
terhadap Pulau Pinang oleh Kepulauan Melayu Singapura dan Tanah Besar
pihak musuh kebanyakan kapal dagang Johor) menandatangani
ii. Seberang Perai subur dan sesuai berdagang di Betawi, Riau dan perjanjian yang membenarkan
untuk pertanian bagi Lingga British membina loji di
menampung makanan di Pulau Singapura
Pinang ii. Keinginan British mempunyai Temenggung Abdul Rahman
SHTI mengambil kesempatan pelabuhan strategik menandatanganinya kerana
kerana Sultan Dziauddin perdagangan SHTI dengan bimbang diserang oleh British
memerlukan bantuan tentera China semakin penting
bagi menghadapi ancaman barang dagangan China Syarat Perjanjian 30 Januari 1819
Siam seperti teh, sutera, kapas dan SHTI boleh mendirikan loji di
terpaksa menandatangani bahan pencelup mendapat Singapura
Perjanjian Persahabatan dan pasaran lumayan di Eropah SHTI bersetuju melindungi
Perikatan dengan gabenor SHTI memerlukan pelabuhan Temenggung Abdul Rahman
Leith pada Jun 1800 strategik di selatan Selat dari ancaman dalam dan luar
kesan SHTI menduduki Pulau Melaka bertujuan untuk negeri
Pinang dan menukar nama menguasai laluan
kepada Province Wellesley
2
 SHTI akan membayar Singapura secara rasmi a) Hubungan Belanda-Inggeris
sebanyak 3000 dolar kepada SHTI tegang
Sepanyol setahun kepada b) British enggan menyerahkan
Temenggung Abdul Rahman Syarat Perjanjian 7 Jun 1823 Singapura kepada Belanda
SHTI tidak membenarkan Sultan Hussein terima kerana potensi Singapura
Temenggung Abdul Rahman bayaran 1500 dolar Sepanyol sebagai pelabuhan bebas dan
membuat hubungan dengan dan Temenggung Abdul pangkalan tentera British
kuasa Barat lain Rahman sebanyak 800 dolar c) Satu perjanjian
perjanjian antara Raffles dan Sepanyol sebulan ditandatangani iaitu Perjanjian
Temenggung Abdul Rahman Sultan Hussein dan Inggeris-Belanda 1824
ini tidak sah kerana tidak Temenggung Abdul Rahman (Persetiaan London)
dipersetujui Sultan Johor iaitu tidak berhak menerima atau
Sultan Abdul Rahman mengutip cukai dari tongkang Syarat Perjanjian Inggeris-Belanda
Cina 1824 (Persetiaan London)
Raffles merancang untuk
SHTI berkuasa di seluruh Belanda mengiktiraf
memperdayakan Sultan Abdul
Rahman dan Belanda pulau Singapura dan pulau- petempatan British di
pulau berdekatan kecuali Singapura
Raffles menggunakan helah
dengan menghidupkan Belanda berjanji tidak akan membuka petempatan
kawasan atau pulau kediaman
semula masalah pewarisan Sultan Hussein baru di danTanah Melayu
takhta yang berlaku tahun Temenggung Abdul Rahman British menyerahkan Bangkahulu kepada Belanda
1812 undang-undang dan Belanda menyerahkan Melaka kepada British
British
Raffles memperalatkan dikuatkuasakan British berjanji tidak akan membuka petempatan
Tengku Hussein yang kecewa baru ke selatan Singapura
kerana tidak ditabal sebagai Syarat Perjanjian 2 Ogos 1819
Sultan Johor Sultan Hussein dan Kesan Perjanjian Inggeris-
Raffles berjaya memujuk Temenggung Abdul Rahman Belanda 1824
Temenggung Abdul Rahman menyerahkan Singapura Kepulauan Melayu terbahagi
supaya menjemput Tengku kepada SHTI buat selama- dua;
Hussein ke Singapura untuk lamanya a) British menguasai Tanah
ditabal sebagai Sultan Johor Sultan Hussein dan Melayu dan Singapura di
yang baru Temenggung Abdul Rahman Utara
pada 6 Februari 1819 Sultan hendaklah membenarkan b) Belanda menguasai
Hussein mengiktiraf perjanjian pedagang-pedagang bebas Kepulauan Riau dan Lingga di
awal antara Temenggung berdagang di Johor dan Selatan
Abdul Rahman dengan Raffles wilayah takluknya British dapat meluaskan
yang dibuat pada 30 Januari Sultan Hussein dan pengaruh di Tanah Melayu
1819 Temenggung Abdul Rahman tanpa gangguan kuasa-kuasa
SHTI mula bertapak secara atau warisnya boleh menetap Barat lain
rasmi di Singapura di tanah milik baginda di Melaka menjadi hak British
pertabalan Sultan Hussein Singapura atau berpindah dari dan membolehkan British
menyebabkan Johor Singapura menguasai laluan
menpunyai dua prang sultan perdagangan di Selat Melaka
iaitu Sultan Hussein di SHTI mengarahkan Kerajaan Johor berpecah dua
Singapura (diperintah oleh Temenggung Abdul Rahman iaitu;
Temenggung Abdul Rahman) memindahkan pusat a) Johor dan Singapura menjadi
dan Sultan Abdul Rahman di pentadbiran dari Kuala Sungai hak British
Lingga Singapura ke Teluk Belanga b) Kepulauan Riau dan Lingga
British melantik Residennya di alasan SHTI ialah untuk menjadi hak Belanda
Singapura iaitu William memajukan Singapura
Farquhar (1819-1823) dan SHTI mengambil tanah-tanah Penubuhan Negeri-Negeri
John Crawford (1823-1826) di Kampung Gelam dan Teluk Selat NNS (Teks m/s: 21-13
Belanga
tahun 1824 SHTI menguasai
Kuasa British di Singapura tahun 1866 pusat
Pulau Pinang, Melaka dan
Secara Rasmi: pemerintahan Johor di Teluk Singapura
tahun 1819 British belum lagi Belanga dipindahkan ke Johor
Pulau Pinang ditadbir oleh
Bharu
menguasai Singapura secara Leftenan Gabenor
rasmi Singapura dan Melaka ditadbir
pada 7 Jun 1823 Raffles Pertikaian Inggeris-Belanda
oleh Residen
menandatangani perjanjian dan Perpecahan Kepulauan
tahun 1826 ketiga-tiganya
dengan Sultan Hussein dan Melayu
(Teks m/s: 19-20) disatukan di bawah satu
Temenggung Abdul Rahman pentadbiran iaitu NNS
yang membolehkan SHTI Belanda tidak puas hati
tujuan adalah untuk
menguasai Singapura dan dengan petempatan Raffles di
menyeragamkan pentadbiran
pulau-pulau disekitarnya Singapura
dan menjimatkan
pada 2 Ogos 1824 perjanjian alasan Belanda ialah perbelanjaan
ditandatangani antara Singapura berada di bawah ibu negeri NNS pertama ialah
Residen Singapura John lingkungan pengaruh Belanda
Pulau Pinang
Crawford dengan Sultan dan Singapura akan
tahun 1832 ibu negeri NNS
Hussein dan Temenggung menjejaskan perdagangan
dipindahkan dari Pulau Pinang
Abdul Rahman Belanda di Betawi
ke Singapura
kesannya Sultan Hussein kesan pertikaian ialah;
terpaksa menyerahkan
3
 alasannya kerana kedudukan
Singapura lebih strategik dan v. Perubahan Dasar British di
menguntungkan London
SEJARAH TINGKATAN 2 tahun 1873 Parti Konservatif
Pentadbiran di Negeri- menguasai kerajaan British di
Negeri Selat BAB 2 London
pentadbiran NNS diketuai oleh KEKAYAAN HASIL BUMI Parti Liberal kalah
Gabenor MENDORONG CAMPUR pertukaran kerajaan
Gabenor menerima arahan TANGAN BRITISH menyebabkan dasar tidak
daripada Gabenor Jeneral campur tangan kepada dasar
British di India campur tangan di NNM
Gabenor NNS dibantu oleh 2.1 Dasar Campur Tangan vi. Desakan Pedagang di NNM
Residen Konsuler bagi setiap British di Negeri-Negeri
negeri di Pulau Pinang, keadaan huru-hara berlaku di
Melayu NNM
Singapura dan Melaka NNM
(Teks m/s: 29-32)
semua dasar dan undang- antara sebab-sebabnya ialah
undang NNS digubal oleh pertelingkahan antara
Sebab-Sebab Dasar Campur
Gabenor Jeneral British di pembesar dan pergaduhan
Tangan British di NNM
India kongsi gelap Cina
i. Kekayaan bumi NNM
kesan-kesannya; keadaan ini memberi kesan
hasil bumi seperti bijih timah,
a) Penduduk dan pedagang kepada pedagang-pedagang
emas, bijih besi dan arang
tempatan tidak puas hati di NNS kerana mereka
batu
kerana NNS ditadbir seperti mengalami kerugian
kawasan utama bijih timah di
Tanah Jajahan India akibatnya pedagang
Larut dan Kinta (Perak), di
b) Saudagar-saudagar British di mendesak British campur
Sungai Pahang dan Sungai
NNS merayu dan mendesak tangan dan melindungi
Lembing (Pahang), di Lukut,
supaya dipindahkan kepentingan pelaburan
Kuala Lumpur , Ampang dan
pentadbiran ke London mereka di NNM
Petaling (Selangor) dan di
c) Pada 1 April 1867 NNS tahun 1873 seramai 243
Sungai Ujong, Negeri
diisytiharkan sebagai Tanah pedagang NNS menulis surat
Sembilan
jajahan British dan diletakkan kepada Lord Kimberly iaitu
kawasan utama emas ialah di
di bawah Pejabat Tanah Setiausaha Tanah Jajahan
Ulu Tembeling, Pahang
Jajahan di London British mendesak British
d) Majlis Perundangan campur tangan
ii. Revolusi Perindustrian
ditubuhkan bagi
British memerlukan bijih
membolehkan NNS Hubungan Antara NNS
meluluskan undang-undang timah untuk perusahaan
Dengan NNM
sendiri mengetin makanan
NNM perlu dikuasai untuk NNS sebagai pelabuhan
bekalan bijih timah berterusan entrepot
Sebab-Sebab Perpindahan NNS mengendalikan
Pentadbiran NNS Dari NNM sebagai pasaran hasil
keluaran kilang perdagangan bagi NNM
India Ke London (1867) Pedagang-pedagang NNS
SHTI di India tidak mengambil melabur modal dalam
iii. Pembukaan Terusan Suez dan
berat tentang kebajikan NNS Penciptaan Kapal Wap perlombongan bijih timah di
NNS membantah cadangan Terusan Suez dibuka tahun Larut, Sungai Ujong, Lukut
menghapuskan taraf 1869 dan Klang
pelabuhan bebas di Singapura
terusan ini menghubungkan
Kedatangan imigran Cina ke 2.2 Keadan di Perak,
Laut Merah dengan Laut
NNS tidak terkawal kerana Mediterranean Selangor, Negeri Sembilan
kebanyakan mereka dan Pahang Memberi
ia memendekkan perjalanan
menubuhkan kongsi gelap dan Peluang Campur Tangan
dari England (Eropah) ke
melakukan kekacauan British (Teks m/s: 33)
India, Asia Tenggara dan
Pengenalan Akta Mata Wang kurun ke-19 keadaan di NNM
China
1855 menyebabkan mata pantai barat huru-hara dan
penciptaan kapal wap
wang Sepanyol diganti tidak stabil
mempercepatkan perjalanan
dengan mata wang rupee antaranya Perak, Selangor,
dan dapat membawa muatan
India ini merugikan Negeri Sembilan dan Pahang
lebih banyak
pedagang-pedagang kerana
nilai rupee rendah i. Keadaan di Perak
iv. Persaingan Kuasa Eropah Lain
Penduduk tempatan politik tidak stabil
abad ke-19 berlaku
membantah kerana NNS
persaingan kuasa sebab-sebab;
dijadikan tempat buangan
banduan British di India bimbang
dengan kuasa Eropah lain di a) Pergaduhan antara kongsi
Asia Tenggara gelap Cina Ghee Hin dan Hai
Kesan Perpindahan San
British tidak akan membiarkan
Pentadbiran NNS Ke buruh Cina dibawa masuk
London kepentingannya di NNM
diancam oleh kuasa Barat lain secara beramai-ramai pada
Tahun 1871 mata wang NNS seperti Belanda di Hindia tahun 1848 oleh Long Jaafar
pertama telah dikeluarkan Timur (Indonesia), Perancis di ke daerah Larut (Kelian Pauh
IndoChina dan Sepanyol di dan Kelian Bharu)
Filipina

4
 tujuan untuk memajukan Cina berunding di Pulau lombong-lombong bijih timah
lombong bijih timah di Larut Pangkor dibuka di Kuala Lumpur dan
berlaku pergaduhan di Larut antara pembesar yang hadir Ampang
yang mencetuskan Perang ialah Raja Abdullah, Ngah tahun 1860 daerah Klang
Larut Ibrahim dan Dato Sagor berkembang maju sebagai
keadaan menjejaskan Sultan Ismail tidak hadir pusat bijih timah
perusahaan bijih timah kerana lewat menerima surat Klang dijadikan ibu negeri
Ngah Ibrahim iaitu Menteri jemputan Selangor sebelum
Larut melantik Kapten Speedy antara pemimpin kongsi gelap dipindahkan ke Kuala Lumpur
(Timbalan Pesuruhjaya Polis yang hadir ialah Kapitan Ah pada tahun 1880
NNS) membantu menamatkan Kwee (Ketua Kumpulan Hai kekayaan Klang menjadi
kekacauan di Larut San) rebutan dan perbalahan
hasil rundingan membawa antaranya oleh Raja Mahadi
b) Perebutan takhta di kalangan kepada termeterainya perbalahan antara mereka
kerabat diraja Perjanjian Pangkor pada 30 mencetuskan perang saudara
berlaku akibat sistem Januari 1874 Perang Klang
pewarisan takhta tidak perjanjian ditandatangani atas perang audara merebak ke
dipatuhi sepenuhnya kapal british iaitu H.M.S. Pluto daerah-daerah lain di
mengikut sistem, seseorang Selangor
anak raja perlu memegang Syarat-Syarat Perjanjian Pangkor keadaan bertambah buruk
tiga jawatan iaitu Raja Di Hilir, 1874: apabila pelombong-
Raja Bendahara dan Raja Raja Abdullah diiktiraf pelombong Cina terlibat sama
Muda sebelum berhak ditabal sebagau sultan Perak tahun 1866 Raja Mahadi
menjadi sultan Raja Ismail diakui sebagai menyerang Raja Abdullah di
tahun 1871 Sultan Ali Raja Muda Klang
mangkat dan pembesar- sultan menerima seorang kegiatan perdagangan
pembesar Perak melantik Raja Residen British sebagai Selangor terjejas
Ismail (Raja Bendahara ketika penasihat dalam semua
itu) sebagai sultan Perak yang perkara kecuali hal-hal agama Langkah-Langkah Ke Arah
baru Islam dan adapt istiadat Menamatkan Perang
pelantikan itu ditentang oleh Melayu Klang:
Raja Abdullah (Raja Muda Residen berkuasa penuh ke
Sultan Abdul Samad (1857-
ketika itu) dan Raja Yusuf atas pungutan cukai di Perak
1898) melantik Tengku Kudin
(Raja Di Hilir ketika itu) Residen, Penolong Residen, untuk menamatkan Perang
Raja Abdullah sepatutnya Sultan dan pembesar dibayar Klang
mewarisi takhta gaji daripada pungutan hasil Tengku Kudin (nama sebenar
pada upacara pemakaman mahsul Perak
Tengku Dhiauddin) ialah
Sultan Ali di Sayong Raja Ngah Ibrahim kekal sebagai putera diraja Kedah, menantu
Abdullah tidak hadir walaupun Menteri Larut dan menerima Sultan Abdul Samad dan wakil
dijemput seorang Penolong Residen sultan untuk mentadbir dan
Raja Yusuf diketepikan kerana Menteri Larut memajukan Selangor (1868)
tidak disukai oleh pembesar- bertanggungjawab membiayai Tengku Kudin tidak diterima
pembesar Perak segala usaha mengembalikan pembesar-pembesar Selangor
tentangan kuat Raja Abdullag keamanan di Perak termasuk Raja Mahadi kerana
disokong penuh pembesar- beliau bukan anak negeri
pembesar di hilir Perak seperti Kesan Perjanjian Pangkor Ke Selangor
Dato Maharaja Lela dan Dato Atas Perak: Tengku Kudin meminta
Sagor tanda bermulanya kuasa bantuan British
kuasa Sultan Ismail hanya British secara langsung dalam British mendesak Sultan Abdul
terbatas di hulu Perak sahaja pentadbiran dan ekonomi Samad menerima Residen
Raja Abdullah terus berkuasa Perak British tetapi gagal
di hilir Perak British terus berusaha
keadaan ini menyebabkan ii. Keadaan di Selangor mencari alasan untuk
perpecahan dan menggugat tahun 1857 Sultan Abdul menempatkan residennya di
keamanan di Perak Samad yang berkuasa di Selangor
Raja Abdullah meminta daerah Langat ditabal menjadi tahun 1873 sebuah kapal
bantuan British untuk sultan Selangor dagang British dirompak di
mengiktiraf beliau sebagai daerah Klang dikuasai Raja Langat
sultan Sulaiman 1874 rumah api British di
permintaan Raja Abdullah apabila Raja Sulaiman Tanjung Rachado (sekarang
diterima penuh minat oleh mangkat, Klang dikuasai pula Tanjung Tuan, Negeri
Andrew Clarke (Gabenor NNS) oleh Raja Abdullah Sembilan) telah diserang
yang membuka peluang timbul rasa tidak puas hati kapal perang British iaitu
British untuk menguasai Perak oleh Raja Mahadi (putera Raja H.M.S. Rinaldo membedil
Sulaiman) Kuala Selangor
Langkah-langkah Raja Abdullah berjaya British membantu Tengku
Menamatkan Kekacauan: memajukan perlombongan Kudin menewaskan Raja
Andrew Clarke memanggil bijih timah di daerah Klang Mahadi dan menamatkan
pembesar-pembesar Melayu buruh-buruh Cina dibawa Perang Klang
dan pemimpin kongsi gelap masuk bekerja di lombong-
lombong

5
 British mendesak Sultan Abdul di Jelebu dan 1889 di Sri memujuk Sultan Ahmad
Samad meletakkan Selangor Menanti menerima pengaruh British
di bawah naungannya tahun 1895 semua daerah Hugh Clifford dilantik sebagai
tahun 1874 J.G. Davidson disatukan dan membentuk wakil British di Pahang
dilantik sebagai Residen persekutuan yang dipanggil British masih tidak puas hati
Selangor yang pertama Negeri Sembilan kerana wakil British berkuasa
Penolong Residennya ialah Tunku Muhammad Ibni terhad
Frank Swettenham Yamtuan Antah (Yamtuan Sri tahun 1888 seoreang
Menanti) ditabal sebagai Yang warganegara British
iii. Keadaan di Sungai Ujong Dipertuan Besar Negeri berbangsa Cina iaitu Go Hui
Sungai Ujong kaya dengan Sembilan yang pertama ditemui mati berhampiran
bijih timah Tahun 1895 Residen British istana Sultan Ahmad
tahun 1872, Dato Kelana ditempatkan di Negeri British menggunakan peluang
Syed Abdul Rahman menjadi Sembilan iaitu Martin Lister ini mendesak Sultan Ahmad
pemerintah Sungai Ujong Negeri Sembilan secara sah menerima Residen British atas
seorang lagi pembesar yang menjadi negeri naungan alasan Sultan Ahmad tidak
berpengaruh di Sungai Ujong British mampu mewujudkan
ialah Dato Bandar Kulop keamanan di Pahang
Tunggal iv. Keadaan di Pahang akhirnya Sultan Ahmad
kedua-duanya saling Pahang tidak sekaya seperti terpaksa menerima J.P.Rodger
bersengketa Negeri-Negeri Melayu yang sebagai Residen British
sebab-sebab mereka lain penerimaan ini sebagai tanda
bersengketa ialah; British mahu menguasai berakhirnya kedaulatan
i. Kedua-duanya Pahang bagi menghalang Pahang
berebutkan Sungai Linggi kuasa Eropah lain bertapak di British mula campur tangan
yang merupakan jalan Negeri-Negeri Melayu secara langsung dalam
perhubungan utama ke kurun ke-19 Asia Tenggara pentadbiran Pahang
pelabuhan Melaka menjadi tempat kuasa
ii. Pungutan cukai ke atas Perancis, Rusia dan Jerman Residen Menggugat Kuasa
pedagang yang melalui mencari tanah jajahan Sultan dan Pembesar (Teks
sungai ini sangat lumayan Sultan Ahmad berusaha m/s: 44)
mengekalkan kedaulatan campur tangan British di
Dato Kelana berasa Pahang dari dijajah British Negeri-Negeri Melayu
kedudukannya tidak terjamin seperti yang berlaku di Perak, membawa kepada pengenalan
kerana Dato Bandar disokong Selangor dan Negeri Sembilan Sistem Residen
kuat penduduk tempatan dan Sultan Ahmad mencontohi antaranya;
pelombong-pelombong Cina tindakan Sultan Abu baker i. Perak (J.W.W. Birch)
daerah Sungai Ujong dari Johor untuk ii. Selangor ( J.G. Davidson)
Dato Kelana meminta membangunkan Pahang bagi iii. Negeri Sembilan (Martin
bantuan British menyekat pengaruh British Lister)
tahun 1874 Dato Kelana Sultan Ahmad membawa iv. Pahang (J.P. Rodger)
menandatangani perjanjian masuk pelabur-pelabur Eropah ia menandakan negeri-negeri
menerima perlindungan untuk memajukan Pahang ini diletakkan sebagai negeri
British syarikat-syarikat Eropah naungan British
syarat-syarat perjanjian ialah; mengusahakan lombong emas keadaan ini menggugat kuasa
i. Dato Kelana diiktiraf dan bijih timah di Pahang sultan dan pembesar
pemerintah daerah contoh;
Sungai Ujong i. Pahang Corporation Ltd Sebab-Sebab Sistem Residen
ii. British berkuasa penuh Menggugat Kuasa Sultan
(Sungai Lembing)
mengutip cukai di Sungai dan Pembesar
Linggi ii. Malay Peninsular
iii. Residen British pertama (Pahang) Residen menjalankan semua
yang ditempatkan di urusan pentadbiran negeri
Sungai Ujong ialah
iii. Prospecting Co. (Selising) Residen memaksa sultan
P.J.Murray iv. Penjom & Sg. Dua menerima nasihat dalam
Dato Bandar tidak mengiktiraf Semantan Co. (Penjom) semua perkara pentadbiran
perjanjian dan menentang tindakan Sultan Ahmad tidak (kecuali hal-hal agama Islam
tindakan British mengutip cukai disenangi British kerana dan adat istiadat Melayu)
di Linggi menjejaskan kepentingan nasihat Residen mesti
British memberi bantuan tentera mereka di Negeri-Negeri Melayu dipatuhi dan dilaksanakan
kepada Dato Kelana untuk Residen mengambil alih kuasa
menewaskan Dato Bandar Perluasan Kuasa British di dan hak memungut cukai
Dato Bandar dibuang negeri Pahang (oleh pegawai British iaitu
ke Singapura tahun 1886, Frank Pegawai Majistret dan
British menguasai daerah- Swettenham dan Frederick Pemungut Hasil)
daerah lain seperti Rembau, Weld Gabenor Negeri-Negeri Residen menghapuskan
Jelebu dan Sri Menenati Selat memujuk Sultan Ahmad amalan perhambaan yang
British menempatkan pegawai menerima Residen british melampaui bidang kuasa
Majistret dan Pemungut Hasil tetapi gagal mereka (perhambaan
di setiap daerah, antaranya tahun 1887 British amalan adapt turun-temurun
tahun 1883 di Rembau, 1886 mendapatkan bantuan Sultan pembesar Melayu)
Abu Bakar di Johor untuk

6
 2.4 Pengukuhan Kuasa diketuai oleh Residen Jeneral semua hal (kecuali hal
British Melalui pertama Frank Swettenham berkaitan agama Islam dan
Pembentukan Negeri- (1896-1900) adat Melayu)
Negeri Melayu Bersekutu kuasa sultan dan Majlis
(NNMB) Syarat-Syarat Perjanjian Mesyuarat Negeri diambil alih
Teks m/s: 45-46 Persekutuan 12 Jun 1895: oleh Residen Jeneral
Raja-Raja Melayu bersetuju
Faktor-Faktor Pembentukan menggabungkan negeri Kesan-Kesan Kuasa Sultan
NNMB (1896): mereka menjadi sebuah Dikurangkan
(i) Kelemahan Pelaksanaan persekutuan yang akan sultan-sultan NNMB tidak puas
Sistem Residen dikenali sebagai NNMB hati
Residen tidak diberikan Raja-Raja bersetuju menerima tahun 1897 British bersetuju
panduan jelas untuk seorang pegawai British menubuhkan DURBAR iaitu
menjalankan tugas sebagai Residen Jeneral Persidangan Raja-Raja Melayu
Residen menjadi terlalu Raja-Raja bersetuju mengikut bagi mengatasi masalah
berkuasa nasihat Residen Jeneral dalam ahli-ahli Durbar ialah;
semua perkara kecuali yang i. Pesuruhjaya Tinggi
Pentadbiran setiap negeri
berkaitan dengan agama ii. Raja-Raja Melayu
tidak seragam kerana
Islam dan adapt istiadat iii. Residen Jeneral
mempunyai undang-undang
Melayu iv. 4 orang Residen (Perak,
sendiri
Raja-Raja Bersetuju Selangor, Negeri
Gabenor Negeri-Negeri Selat
membantu negeri-negeri yang Sembilan, Pahang)
di Singapura gagal mengawal
memerlukan bantuan Durbar pertama diadakan
kuasa Residen
mengikut nasihat kerajaan pada 1897 di Kuala Kangsar,
British Perak
(ii) Krisis Kewangan Pahang
Residen Jeneral Durbar kedua didakan pada
perbelanjaan negeri
bertanggungjawab kepada tahun 1903 di Kuala Lumpur
meningkat kerana Pahang
Gabenor Negeri-negeri Selat
terpaksa menanggung banyak
yang juga menjadi Persidangan DURBAR II (1903) di
hutang akibat kebangkitan
Pesuruhjaya Tinggi NNMB Kuala Lumpur
rakyat menentang British
jika pahang digabungkan Sultan Perak iaitu Sultan Idris
Struktur Pentadbiran Persekutuan
dengan negeri-negeri kaya (1887-1916) mendesak British
1896 (NNMB)
seperti Perak dan Selangor tentang;
masalah dapat diringankan i. Pemusatan kuasa di
tangan Residen Jeneral
Pesuruhjaya Tinggi British
(iii) Perkongsian ii. Mendesak kuasa Raja-
(Gabenor NNS di Singapura)
Perkhidmatan Pakar Raja Melayu dikembalikan
menjimatkan bayaran iii. Mendesak bilangan

perkhidmatan pakar seperti pegawai Melayu dalam
jurutera, juru ukur dan doktor perkhidmatan kerajaan
Residen Jeneral
ditambah dan dilantik ke
(berpusat di Kuala Lumpur- tinggal
(iv) Sistem Perhubungan jawatan lebih tinggi
di Carcosa tahun 1898)
sistem perhubungan seperti iv. Mendesak Bahasa Melayu
diiktiraf menjadi bahasa
jalan raya dan landasan
rasmi
keretapi antara Negeri-Negeri
Melayu dapat dimajukan kesan-kesan desakan;
Residen
Perak Selangor N9 Pahang i. British menggantikan
(v) Faktor Keselamatan Durbar dengan Majlis
mengukuhkan kekuatan dan Mesyuarat Persekutuan
1909
pertahanan ketenteraan 2.5 Pembentukan ii. Jawatan Residen Jeneral
Persekutuan Mencabar digantikan dengan Ketua
Langkah-Langkah Ke Arah Kewibawaan Sultan Setiausaha
Penubuhan Negeri-Negeri (Teks m/s: 47-48) iii. British bersetuju
Melayu Bersekutu: menyerahkan semula
Perjanjian Persekutuan Kesan-Kesan Pembentukan kuasa mentadbir kepada
ditandatangani pada 12 Jun Persekutuan 1896 Majlis Mesyuarat Negeri
1895 iv. Tahun 1903-1909
NNMB atau Persekutuan 1896 Residen Jeneral berkuasa
Pesuruhjaya Tinggi NNMB
terdiri daripada Perak, dalam pentadbiran, kewangan ialah Frank Swettenham
Selangor, Negeri Sembilan dan cukai eksport
dan Pahang telah disatukan kerajaan pusat menubuhkan
pada 1 Julai 1896 jabatan-jabatan yang diketuai
pusat pentadbiran pegawai-pegawai British
Persekutuan terletak di Kuala seperti Jabatan Kehakiman,
Lumpur Jabatan Kewangan, Jabatan
pentadbiran kerajaan Perhubungan dan
SEJARAH TINGKATAN DUA
Persekutuan dibahagikan Perkhidmatan Awam
kepada dua iaitu Kerajaan penglibatan orang-orang
Melayu adalah terhad BAB 3 NEGERI-NEGERI
Pusat dan Kerajaan Negeri MELAYU UTARA (NNMU)
sultan dikehendaki menurut
DAN JOHOR BENTENG
nasihat Residen Jeneral dalam
KESELAMATAN BRITISH

7
 kepada Duff Development berlaku percanggahan
Company untuk melombong pentadbiran di Kedah antara
emas Tunku Mahmud dengan
3.1 NNMU Penampan Sultan Terengganu menerima George Maxwell
Keselamatan British di permohonan Amerika Syarikat Tunku Mahmud berjaya
Tanah Melayu untuk membuka petempatan mengekalkan identiti Kedah
(Teks m/s: 55-57 di Pulau Redang melalui tindakan mahkamah
ii. Menandatangani Perisytiharan Tunku Mahmud menentang
akhir abad ke-19 muncul
Rritish-Siam 1902 tindakan George Maxwell
Zaman Imperialis Baru
tujuan untuk menghalang mengibarkan bendera Union
kuasa-kuasa Barat seperti
perluasan kuasa Barat lain Jack dikediamannya
Perancis, Jerman, Amerika
Syarikat dan Rusia bersaing syarat-syarat perjanjian;
untuk mendapatkan bahan British mengiktiraf NNMU Usaha-Usaha Tunku Mahmud
mentah dan tanah jajahan dibawah naungan Siam Mengekalkan Identiti
negara-negara di Asia rakyat British dilantik oleh Kedah
Tenggara seperti Tanah kerajaan Siam sebagai menggunakan Bahasa Melayu
Melayu dan Siam menjadi penasihat sultan iaitu dalam surat rasmi dan
rebutan Kelantan (W.A. Graham), perundangan
British berasa bimbang dan Kedah ( Meadowe Frost) dan surat rasmi tidak perlu ditapis
tercabar Perlis (H.E. Duke) penggunaan kalendar Hijrah
kebimbangan ini mendorong Kelantan dan Terengganu
cuti umum pada hari Jumaat
British meluaskan pengaruh tidak dibenarkan memberi
melantik orang Melayu dalam
ke NNMU konsesi kepada kuasa asing
pentadbiran Kedah
kesan-kesan perjanjian;
Peluasan Kuasa Yang British berjaya mengukuhkan
Usaha-Usaha George
Membimbangkan British pengaruh di NNMU
Maxwell Menerapkan
i. Perancis Pengaruh barat Dalam
iii. Menandatangani Perjanjian
- ingin meluaskan kuasa ke Pentadbiran Kedah
Bangkok 1909 (British-Siam)
Lembah Menam Chao Phraya menggunakan bahasa
- merancang membina terusan di tujuan untuk British terus
menghalang kuasa Barat lain Inggeris dalam surat rasmi
Segenting Kra yang akan dan perundangan
mengancam kedudukan dan syarat-syarat perjanjian;
surat rasmi ditapis oleh
perdagangan di Singapura Siam menyerahkan Kedah,
Penasihat British
Perlis, Kelantan dan
ii. Jerman
Terengganu kepada British menggunakan kalendar
berusaha mendapatkan Pulau Masehi
Siam tidak akan menyewakan
Langkawi daripada Siam cuti umum pada hari Ahad
mana-mana wilayahnya tanpa
iii. Amerika Syarikat kebenaran British pelantikan pegawai British
ingin bertapak di Terengganu British menyerahkan Hak dalam pentabiran Kedah
iv. Rusia Wilayah Asingan kepada Siam
(ii) Penasihat British di Perlis
berhasrat membuka petempatan kesan-kesan perjanjian;
Raja Syed Alwi membantah
di Ujung Salang NNMU diserahkan kepada
tindakan Siam menyerahkan
British
Perlis kepada British
Cara British Menghalang Raja-Raja Melayu tidak dibawa
Baginda enggan menerima
Pengaruh Eropah di Tanah berunding dan terpaksa akur
Penasihat British
Melayu dengan keputusan perjanjian
British tidak peduli (degil)
i. British Menandatangani
Kapten Meadowe Frost dilantik
Perjanjian Sulit 6 April Dengan Penasihat British
Mengancam Kedaulatan sebagai Penaihat British
Siam
Negeri-Negeri Melayu cara untuk mengukuhkan
tujuan menghalang Siam
Utara kuasa di Perlis;
menyerah dan membenarkan
(Teks m/s: 58-62) i. Menggubal undang-
mana-mana kuasa lain
undang
bertapak di Siam
ii. Memperkenalkan jabatan-
syarat-syarat perjanjian; (i) Penasihat British di Kedah
jabatan baru seperti
Siam tidak akan menyerahkan Sultan Abdul Hamid Halim
Jabatan Hasil dan Cukai,
Kedah, Kelantan, Terengganu Shah tidak mengiktiraf
Mahkamah Tinggi dan
dan Perlis kepada mana-mana Perjanjian Bangkok 1909
Mahkamah Kadi
kuasa lain tanpa izin British Baginda enggan menerima iii. Menguasai Jabatan
British mengakui hak Siam ke penasihat British Kewangan sebagai
atas negeri-negeri tersebut tahun 1910 British tetap strategi menguasai
British akan membantu Siam melantik penasihat British pentadbiran Perlis
jika diserang musuh iaitu George Maxwell
kesan perjanjian; George Maxwell (iii) Penasihat British di
gagal menghalang sultan mengukuhkan kuasa dengan Kelantan
setiap negeri dari menjalinkan melaksanakan pentadbiran tahun 1910 Sultan
hubungan dengan kuasa- Barat di Kedah Muhammad IV terpaksa
kuasa lain tindakan George Maxwell itu menandatangani perjanjian
menimbulkan konflik dengan dengan British
contoh: - tahun 1897 Sultan anggota majlis Mesyuarat tujuan untuk menempatkan
Kelantan memberi konsesi Negeri pimpinan Tunku Penasihat British di Kelantan
tanah seluas 776 996 hektar Mahmud

8
 J.S. Mason dilantik sebagai hak Raja dan Menteri Besar Sistem Kangcu
Penasihat British dalam memilih Jemaah diperkenalkan oleh
perubahan-perubahan yang Menteri Temenggung Daeng Ibrahim
berlaku ialah; tahun 1833
- tahun 1915 kuasa mentadbir 3.3 Pemodenan Johor kangcu asalnya daripada
jajahan diambil alih oleh Melambatkan Campur perkataan Cina iaitu Tuan
pegawai-pegawai British Tangan British Sungai
- British menguasai jabatan- (Teks m/s: 63-70) Sistem Kangcu melibatkan;
jabatan baru seperti Mahkamah Johor adalah negeri Melayu a. Orang Cina diberi Surat
Tinggi, Jabatan Polis dan Pejabat terakhir menerima Penasihat Kebenaran iaitu Surat Sungai
Tanah British untuk menetap dan
kesan-kesan; Johor mengamalkan dasar mengusahakan pertanian di
- pentadbiran Kelantan dikuasai persahabatan dengan British tebing sungai
sepenuhnya oleh British Johor berjaya mengekalkan b. Kawasan lading
dikenalisebagai Kangkar atau
kedaulatan hingga tahun 1914
(iv) Penasihat British di Kaki Sungai
Sebab-sebab;
Terengganu c. Setiap kangkar diketuai oleh
a. Kebijaksanaan pemerintah
Sultan Zainal Abidin II tidak seorang kangcu yang
b. Pengenalan sistem birokrasi
mengiktiraf Perjanjian memerintah dan memungut
moden
Bangkok cukai
c. Kestabilan dan kemakmuran
Baginda menolak pelantikan d. Tanaman adalah seperti lada
ekonomi
Penasihat British hitam dan gambir
antara pemimpin-pemimpin e. Hasil tanaman dikenakan
Sultan Zainal Abidin II Johor yang berwibwa ialah;
menemui Pesuruhjaya Tinggi cukai (sumber pendapatan
i. Temenggung Daeng kerajaan Johor)
British di Singapura untuk Ibrahim (1825-1826)
membuat bantahan ii. Sultan Abu Bakar (1862-
tahun 1910 British tetap 1895)
melantik W.L. Conlay sebagai Sultan Abu Bakar : Bapa
wakil British Pemodenan Johor (1862-
Temenggung Daeng Ibrahim 1895)
bidang kuasa terhad dalam (1825-1862)
menguruskan hal ehwal luar tahun 1862 naik takhta Johor
tahun 1825 Temenggung selepas kemangkatan
Terengganu sahaja
Abdul Rahman mangkat dan ayahandanya
tahun 1911 Sultan Zainal
digantikan puteranya Daeng diberi gelaran Datuk
Abidin II menggubal Ibrahim sebagai Temenggung
perlembagaan Undang- Temenggung Abu Bakar Seri
Johor
Undang Tubuh Kerajaan Maharaja Johor
berkhidmat di bawah Sultan
Terengganu sering ke England untuk
Hussein dan Sultan Ali
tujuan adalah untuk mempelajari cara pentadbiran
tahun 1855 satu Perjanjian terbaik bagi membangunkan
memelihara kedaulatan dan
Persahabatan ditandatangani Johor
kemerdekaan Terengganu
antara Temenggung Daeng tahun 1868, Ratu Great Britain
tahun 1918 Sultan
Ibrahim dengan Sultan Ali
Muhammad II memerintah mengurniakan gelaran
Temenggung Daeng Ibrahim Maharaja Johor kepada Sultan
Terengganu
diberi kuasa menjadi Abu Bakar
tahun 1919 British mendesak
pemerintah Johor kecuali di tahun 1885, satu Perjanjian
supaya menandatangani wilayah Kesang (di bawah
perjanjian di Singapura Persahabatan ditandatangani
Sultan Ali)
British melantik J.L. antara Johor dengan British
antara kewibawaan
Humphreys sebagai Penasihat persetujuan dicapai tentang;
Temenggung Daeng Ibrahim
British i. Johor diiktiraf negeri
ialah;
Sultan Muhammad II turun bebas dan berdaulat
- menjalankan pentadbiran dengan
takhta kerana enggan tunduk ii. Maharaja Abu Bakar
cekap
kepada tekanan British diiktiraf Sultan Johor
- mengasaskan pusat pentadbiran
British menguasai kesemua (setelah Sultan Ali dari
baru di Tanjung Puteri
jabatan penting kerajaan keturunan Bendahara
- memajukan ekonomi Johor
Terengganu seperti Jabatan mangkat tahun 1877)
dengan cara menggalakkan
Kastam, Jabatan Perubatan, iii. Kedudukan Sultan Johor
kemasukan orang Cina dari
Jabatan Kerja raya dan lebih tinggi daripada
Singapura untuk mengusahakan
Jabatan Tanah dan Galian Pesuruhjaya Tinggi di
lading lada hitam melalui Sistem Singapura
Kangcu iv. Sultan Abu Bakar boleh
Sebahagian Kandungan berhubung terus dengan
Undang-Undang Tubuh Syarat-Syarat Persetiaan kerajaan British di London
Kerajaan Terengganu Antara Temenggung daeng tanpa melalui
( Ittiqan ilmuluk bi tadil Ibrahim Dengan Sultan Ali Pesuruhjaya Tinggi
ilsuluk) (Mac 1855) kesan-kesan persetujuan;
sultan tidak boleh Sultan Ali diiktiraf sebagai a. Sultan Abu Bakar berjaya
menyerahkan Terengganu Sultan Johor tetapi gelaran itu menyekat kuasa British
kepada mana-mana kuasa tidak boleh diwariskan kepada terhadap Johor
asing keturunan baginda b. Sultan Abu Bakar menerima
mustahak ke atas raja Kawasan pemerintahan Sultan seorang Konsul British
bermesyuarat Ali di wilayah Kesang bukannya Penasihat British

9
 Usaha-Usaha Pemodenan iii. Dato Muhammad Salleh Mendidirkan banyak sekolah
oleh Sultan Abu Bakar bin Perang dan mendesak pendidikan
(a) Memodenkan pentadbiran iv. Dato Muhammad Ibrahim wajib kepada rakyat Johor
Johor dengan mengadakan Munsyi Dianugerahi Dato Bentara
mahkamah, perkhidmatan pos Dalam
dan jabatan Kerja Raya Dato Jaafar bin Muhammad Digelar Bapa Pendidikan
(b) Menjaga kebajikan rakyat Merupakan Setiausaha Melayu Johor
dengan membina sekolah, kerajaan Johor pertama (1868) Tahun 1893 dilantik sebagai
hospital dan jalan raya Menteri Besar Johor pertama Timbalan Menteri yang
(c) Menjaga keamanan negeri (1882-1919) pertama
dengan menubuhkan pasukan Digelar Datuk Bentara
polis dan tentera Johor Di ambang Penjajahan
(d) Memantapkan ekonomi Johor Beliau mewajibkan semua
British
dengan cara meneruskan pegawai British di Johor
Sistem Kangcu dan menjadi memakai pakaian rasmi Johor sejak Perjanjian Persahabatan
pengeksport lada hitam dan Bendera Union Jack iaitu 1885 British menyusun
gambir terbesar dunia bendera rasmi British dikibar strategi untuk menguasai
(e) Mengisytiharkan Undang- lebih rendah daripada Johor
Undang Tubuh Kerajaan Johor bendera Johor demi maruah British bimbang Johor dikuasai
tahun 1895 yang merupakan dan kedaulatan Johor kuasa Barat lain
perlembagaan bertulis Surat rasmi dalam bahasa usaha dan muslihat British
pertama dan menjadi asas Melayu bagi memartabatkan untuk menguasai Johor,
kepada pembentukan institusi bahasa Melayu antaranya;
Raja Berperlembagaan i. British menubuhkan
Dato Abdul Rahman bin Lembaga Penasihat Johor
Kandungan Undang-Undang Andak ii. Sultan Johor dinasihati
Tubuh Kerajaan Johor supaya meminjam
(a) Sultan tidak boleh sebanyak 200,000 dolar
menyerahkan Johor kepada Merupakan Setiausaha Sulit dari Negeri-Negeri Selat
kuasa asing Sultan Johor (1885) - tujuan untuk membina landasan
(b) Ditubuhkan Majlis Mesyuarat Setiausaha Kerajaan Johor keretapi dari Johor ke Singapura
Menteri dan Majlis Mesyuarat (1893-1909) - ia muslihat British untuk
Negeri Digelar Dato Seri Amar Diraja mengawal kewangan Johor
(c) Anggota Majlis Mesyuarat Berperanan dalam hal ehwal muslihat British disedari oleh
Menteri dilantik daripada hubungan luar negeri Dato Abdul Rahman Andak
orang Melayu dan dengan menasihati sultan
Bertanggungjawab mengawal
bertanggungjawab menasihati supaya tidak menerima
hubungan Johor-British
sultan dalam pentadbiran tawaran pinjaman British
Tahun 1888 menjadi perintis
(d) Ahli Majlis Mesyuarat Negeri rancangan British berjaya
terdiri daripada rakyat Johor kepada penubuhan Pakatan
Belajar Mengajar Pengetahuan digagalkan
yang berperanan menggubal British menyedari kepintaran
undang-undang Bahasa Johor (sebuah badan
persuratan terulung tanah air) Dato Abdul Rahman Andak
dan bukan mudah untuk
Kesan-Kesan Kebijaksanaan campur tangan di Johor
Sultan Abu Bakar Dato Muhammad Salleh bin
Perang British berusaha
(a) Digelar Bapa Pemodenan Pernah memegang perlbagai menyingkirkan Dato Abdul
Johor kerana membawa Rahman Andak
jawatan dalam kerajaan
banyak perubahan dalam tahun 1907 John Anderson
Antaranya;
pentadbiran dan iaitu Gabenor Negeri-Negeri
a. Pesuruhjaya Polis untuk
pembangunan Johor Selat mencadangkan supaya
keamanan dan kestabilan
(b) British tidak dapat menggugat Dato Abdul Rahman Andak
Johor
kemerdekaan Johor dibersarakan dan dihantar ke
b. Ketua jabatan Ukur tugasnya
(c) Johor aman dan makmur London
melukis peta pembangunan
(d) Ketokohan Sultan Abu Bakar Johor yang menunjukkan British menggunakan peluang
dihormati pemerintah British semua jalan yang akan ini untuk menguasai Johor
dimajukan dan melukis peta Sultan Ibrahim iaitu putera
Pemimpin Johor Yang lengkap negeri Johor Sultan Abu Bakar terpaksa
Berwibawa c. Ketua Jabatan Tanah meminda Undang-Undang
pembangunan dan merancang pembangunan di Tubuh Kerajaan Johor bagi
pemodenan Johor akibat Muar, Endau, Segamat, membolehkan British menjadi
persepakatan antara sultan Tangkak dan Batu Pahat ahli Majlis Mesyuarat Negeri
dan pembesar Digelar sebagai Dato Bentara tahun 1914 British melantik
kepintaran dalam pentadbiran Luar Douglas Campbell sebagai
menyebabkan British tidak Penasihat British di Johor
mempunyai alas an untuk Dato Muhammad Ibrahim
campur tangan Munsyi Lembaga Penasihat Johor
antara pemimpin terkemuka Ketua Jabatan Pendidikan ditubuhkan di London pada
Johor ialah; Johor yang pertama tahun 1886
i. Dato Abdul Rahman bin 1883 Sultan Johor berhubung
Andak secara langsung dengan
ii. Dato Jaafar bin Pejabat Tanah Jajahan di
Muhammad London
10
 Dianggotai oleh orang British diletakkan di bawah SBUB mesti melantik
Fungsinya adalah untuk kekuasaan British pentadbir daripada pegawai
menguruskan hubungan luar Tahun 1877 Sultan Brunei iaitu yang diakui kerajaan British
Johor dan menasihati Sultan Sultan Abdul Mumein SBUB perlu memelihara
Johor tentang hal-hal perbaharui pajakan dengan agama, adat resam dan
pentadbiran Overbeck dan Dent melalui undang-undang penduduk
perjanjian tempatan
Sultan Brunei serahkan tanah SBUB hendaklah mentadbir
antara Teluk Kimanis dan Sabah dengan adil dan
Sungai Sibuku saksama
1878 Overbeck dan Dent SBUB mesti menerima nasihat
menandatangani perjanjian daripada kerajaan British
------------------------------------------------- dengan Sultan Jamalul Alam
---- (Kesultanan Sulu) 5.2 SBUB Mengukuhkan
Sultan Sulu serahkan kawasan Kuasa Di Sabah
dari Sungai Pandasan hingga (Teks m/s: 105-108)
ke Sungai Sibuku pemerintahan SBUB diketuai
Tahun 1880 Overbeck menjual oleh gabenor W.H.Treacher
BAB 5 KEKAYAAN EKONOMI semua haknya kepada Alfred
SABAH MENARIK MINAT gabenor dilantik oleh
dan Edward Dent
SYARIKAT BORNEO UTARA pengarah syarikat dengan
Dent tubuhkan Persatuan persetujuan kerajaan British
BRITISH (SBUB) Sementara Borneo Utara gabenor dibantu majlis
Sabah di bawah pengaruh British Berhad
Penasihat yang ditubuhkan
Kesultanan Brunei dan Saham syarikat dijual kepada tahun 1883
Kesultanan Sulu rakyat British bagi menambah ahli majlis ialah Setiausaha
Sabah menjadi tumpuan modal perniagaan
Kerajaan, Bendahari dan
pedagang Barat kerana Persatuan berusaha Ketua Pasukan Keselamatan
kedudukannya strategik dan mendapatkan Piagam Diraja pusat pentadbirannya di
kaya dengan hasil bumi daripada kerajaan British
Sandakan
untuk mengukuhkan
SBUB menubuhkan jabatan
5.1 SBUB Bertapak Di Sabah kedudukan dan memajukan
( Teks m/s: 102-104) kerajaan untuk melicinkan
perniagaan
pentadbiran
Sabah menarik perhatian November 1881 kerajaan
pelabur-pelabur Barat kerana British menganugerahkan
piagam kepada Persatuan Cara SBUB Mengukuhkan
potensi ekonomi
Sementara Borneo Utara Kuasa dan Melicinkan
antaranya kuasa Amerika Pentadbiran Sabah
Syarikat, Britain, Belanda dan British Berhad
Tahun 1882 syarikat itu (i) Menubuhkan Jabatan
Sepanyol
dinamakan Syarikat Borneo Kerajaan Dalam
syarikat-syarikat asing mula
Utara British (SBUB) Pentadbiran
bertapak di Sabah
- antaranya Jabatan Pos,
Jabatan Buruh, Jabatan Polis,
Amerika Syarikat Kesan Pemberian Piagam
Jabatan Kewangan dan
tahun 1865 Sultan Brunei beri Diraja British Kepada SBUB
Jabatan Tanah dan Ukur
konsesi tanah di Sabah SBUB berkuasa mentadbir - mempunyai Pegawai Daerah,
kepada wakil Amerika Syarikat Sabah Ketua Anak Negeri (digelar
iaitu W. L. Moses Presiden pertama ialah Sir Orang kaya-Kaya O.K.K. )
tempoh sewaan selama 10 Rutherford Alcock dan Ketua Kampung
tahun Pengarah urusannya ialah
Moses menjual konsesi Alfred Dent (ii) Membahagikan Sabah
kepada The American Trading Brtish dapat memperluaskan Kepada Beberapa
Company diketuai oleh J.W. pengaruh dan menghalang Residensi / Daerah /
Torrey dan T. B. Harris kuasa Barat lain bertapak di Kampung
Torrey gagal menanam kopi Sabah a) Peringkat Residensi
dan tebu di Kimanis Tahun 1888 SBUB pada peringkat awal Sabah
Torrey menjual haknya kepada menandatangani Perjanjian dibahagi kepada dua residensi
Von Overbeck Perlindungan Borneo Utara iaitu Residensi Pantai Barat
yang menjadikan Sabah dan Residensi Pantai Timur
Britain negeri naungan British tahun 1935 terdapat empat
Von Overbeck menghadapi British bertanggungjawab residensi iaitu Residensi
masalah kewangan dalam hal ehwal luar Sabah Pantai Barat, Residensi
Tahun 1877 Overbeck Sandakan, Residensi Tawau
meminjam wang daripada Syarat-Syarat Pemberian dan Residensi Pedalaman
syarikat Alfred Dent dan Piagam Kepada Persatuan setiap residensi diketuai
Edward Dent Sementara Borneo Utara seorang Residen
Gabenor Labuan iaitu W. H. British Berhad
Treacher bersetuju membantu SBUB tidak boleh b) Peringkat Daerah
Overbeck memperbaharui menyerahkan wilayah Sabah Setiap residensi pula dibahagi
tempoh pajakan daripada kepada sesiapa tanpa kepada beberapa daerah yang
Sultan Brunei dengan syarat persetujuan kerajaan British diketuai oleh Pegawai Daerah
syarikat yang ditubuhkan (berbangsa Eropah)

11
 Terdapat sepuluh daerah iaitu - Ketua-Ketua Jabatan (Pos,
daerah Alcock, Daerah Buruh, Polis, Kewangan, Jabatan c) Rotan
Dewhurst, Daerah Keppel, Tanah dan Ukur) di eksport dalam bentuk
Daerah Martin, Daerah - Residen yang merupakan ketua perabot, tikar dan tongkat
Myburgh, Daerah Dent, pentadbir di peringkat residensi
Daerah Clarke, Daerah - Pegawai Daerah merupakan d) Pokok sagu / rumbia
Cunliffe, Daerah Mayne dan ketua pentadbir di peringkat merupakan tanaman
Daerah Elphinstone daerah tradisional Sabah
Tahun 1915 jawatan Timbalan - tugasnya sebagai majistret, hidup subur di kawasan
Penolong Pegawai Daerah pemungut cukai, bendahari berpaya di muara sungai
diperkenalkan dan disandang daerah dan pegawai buruh
harga sagu sangat mahal di
oleh penduduk tempatan Ketua Anak Negeri pula pasaran dunia
Ketua Anak Negeri (Orang tugasnya menjaga keamanan, SBUB menggalakkan rakyat
Kaya-Kaya O.K.K.) tugasnya menguruskan pembahagian Sabah mengusahakannya
membantu Pegawai daerah tanah, mengutip cukai dan secara komersial
dalam pentadbiran memajukan pertanian Sagu mentah dieksport ke
Diberi surat kuasa yang
membolehkan mereka
Ketua Kampung pula Singapura dan Eropah
tugasnya menguruskan hal 1888 nilai eksport sagu Sabah
menguruskan hal-hal sebanyak 93 433 dolar
berkaitan masyarakat ehwal kampung, menjaga
tempatan keamanan, membantu
memajukan perdagangan, e) Hasil laut
melaporkan kepada Pegawai seperti mutiara, trepang dan
c) Peringkat Kampung
Daerah tentang kes-kes sirip ikan yu
SBUB melantik Ketua
kecurian, wabak penyakit dan diusahakan oleh masyarakat
Kampung yang digelar Orang
menjaga keselamatan Bajau
Tua
kampung dieksport ke China
SBUB mengekalkan
penglibatan peribumi dalam 5.3 SBUB Mengeksploitasi (ii)Hasil Pertanian Dagangan
pentadbiran kerana mereka Hasil Bumi Sabah (Teks m/s: SBUB mengusahakan
memahami adat dan budaya 109-114)
masyarakat tempatan tanaman baru seperti getah
matlamat SBUB menguasai dan tembakau
SBUB tidak mempu menggaji Sabah adalah untuk membolot Sabah mempunyai tanah luas
ramai pegawai Eropah kerana kekayaan ekonomi Sabah
menghadapi masalah dan subur
SBUB mengeksploitasi
kewangan
kekayaan Sabah seperti hasil- a) Tembakau
hasil tradisional, hasil tanaman dagangan yang
(iii) Melaksanakan Undang-
pertanian dagangan, penting
Undang Barat dan
pembalakan dan tembakau Sabah diiktiraf
Tempatan
perlombongan terbaik di dunia
tujuan untuk menjaga
keamanan negeri daun tembakau digunakan
(i) Hasil-Hasil Tradisional
tahun 1900 diwujudkan untuk menghasilkan cerut
Sabah
Mahkamah Majistret dan mendapat pasaran tinggi di
SBUB memaksa penduduk
Mahkamah Anak Negeri di Belanda dan Amerika Syarikat
tempatan menambah hasil
Jesselton keluaran tradisional SBUB mengecualikan cukai
eksport kepada peladang
Hasil jualan penduduk
a) Mahkamah Majistret tembakau bertujuan
dikenakan cukai seperti cukai
- dihakimi Pegawai Daerah menggalakkan tanaman
tanah, cukai kepala, lesen
- mengendalikan kes-kes berat tembakau
perahu dan senjata
seperti kes bunuh, culik dan Tahun 1890 terdapat 61 buah
Tujuan cukai untuk mengatasi
rompakan ladang tembakau di Sabah
masalah kewangan SBUB
1902 hasil eksport tembakau
Antara hasil-hasil utama;
b) Mahkamah Anak Negeri Sabah bernilai lebih 2 juta
a) Sarang burung
- hakim dilantik dari kalangan dolar
eksport tradisional SBUB yang
Ketua Anak Negeri yang arif Kawasan utama penanaman
dalam bidang agama Islam menguntungkan
ialah di Pulau Banggi, Teluk
dan adat 1926 nilai eksport sebanyak
Marudu, Lahad Datu, Tawau
- mengendalikan kes-kes 125 000 dolar dan Sandakan
peribumi berkaitan undang- kawasan utama ialah di Gua
undang Islam dan adat Gomantong, Gua Kuamut dan b) Getah
gua Magdalene ladang-ladang getah dibuka di
Organisasi Pentadbiran SBUB Beauford, Jesselton dan Tenom
b) Pokok lanut
Lembaga Pengarah di berkembang akibat
London dikenali sebagai abaka, pembinaan landasan kereta
manila hemp atau musa api
Gabenor di Sabah yang textiles SBUB memberi 4% dividen
dinasihati oleh Majlis hidup meliar di kawasan
Penasihat kepada pengusaha getah
pamah dan lembah bertujuan menggalakkan
Setiausaha Kerajaan yang gentian pokok lanut dijemur penanamannya
bertanggungjawab kepada; sebelum diproses menjadi tali SBUB juga memberi
kapal pengecualian cukai eksport
di eksport ke Eropah

12
 selama 50 tahun kepada tujuannya untuk memudahkan bahasa pengantarnya ialah
pengusaha getah SBUB mengangkut hasil Bahasa Melayu
Buruh ladang getah dibawa keluaran di bahagian dari segi kurikulum pelajar
masuk dari China dan Jawa pedalaman ke pelabuhan diajar tentang membaca,
Getah menjadi hasil eksport menulis dan mengira
utama SBUB (ii)Jalan raya jawatan yang dikhaskan bagi
SBUB menumpukan lulusan sekolah ini ialah
(iii)Pembalakan pembinaan jalan raya di renjer, kerani dan Ketua Anak
SBUB menguasai hasil balak bandar-bandar besar seperti Negeri
Sabah Jesselton, Sandakan, Lahad
Kaya dengan sumber balak Datu, Kudat dan Tawau c) Sekolah Melayu dan
seperti seraya, ramin, kapur, tujuannya untuk Bumiputera
belian dan meranti menghubungkan kawasan tahun 1921 sekolah Melayu
Kawasan pembalakan utama kegiatan ekonomi dengan pertama dibina di Kota Belud
di Sandakan, Lahad Datu dan bandar dan pelabuhan 1930 terdapat 10 buah
Tawau 1930-an perhentian motokar sekolah Melayu bagi
Tahun 1898 kilang memproses dan bas dibina di Kota menampung 400 orang
kayu balak kepunyaan SBUB Kinabalu pelajar
dibina 1924 ditubuhkan Sekolah
Buruh dibawa masuk dari (iii)Pengangkutan air Bumiputera Keningau di
Filipina dan Indonesia 1890 Syarikat Perkapalan Keningau
Hasil kayu balak dieksport ke Straits Steamship memulakan
China, Singapura, Britain dan perkhidmatan
Australia melalui pelabuhan tujuannya untuk mengangkut d) Sekolah Cina
Sandakan penumpang dan barangan dibina sendiri oleh masyarakat
Cina
(iv)Pendidikan 1940 terdapat 11 000 pelajar
(iv)Perlombongan SBUB kurang memberi berdaftar di sekolah Melayu,
SBUB giatkan perlombongan perhatian sekolah mubaligh dan sekolah
Sabah seperti emas, arang SBUB hanya menyediakan Cina
batu dan mangan pendidikan di peringkat
rendah kerana kekurangan (v)Pembinaan Hospital dan Pusat
a) Emas wang Kesihatan
tahun 1886 diusahakan oleh SBUB anggap bidang SBUB bina hospital di bandar-
Orang Cina di Sungai Segama pendidikan tidak bandar besar seperti
menguntungkan Jesselton, Sandakan, Beauford
b) Arang batu Kebanyakan sekolah dibina dan kudat
dilombong di Silimpopon dan oleh mubaligh Kristian bagi 1924 Hospital Besar Tawau di
Labuan tujuan menyebarkan agama bina
Silimpopon mempunyai Kristian 1940 terdapat 9 buah hospital
longgokan arang batu antara sekolah yang wujud dan 40 buah klinik di Sabah
terbesar Asia Tenggara ialah Sekolah Inggeris, di kawasan luar bandar
diusahakan oleh Syarikat Sekolah Melayu dan Sekolah disediakan pusat-pusat
Cina kesihatan
Cowie Harbour Coal
kelemahan bilangan doktor
a) Sekolah Inggeris tidak mencukupi
c) Mangan
1883 sekolah Inggeris perkhidmatan perubatan tidak
diusahakan di Teluk Marudu
pertama iaitu Institut Byron dapat dinikmati oleh seluruh
oleh Syarikat British Borneo
dibina di Sandakan oleh rakyat Sabah
Exploration
mubaligh Roman Katolik
dieksport ke Britain
tahun 1887 Sekolah St. Mary (vi)Kemunculan Bandar-Bandar
ditubuhkan di Sandakan Baru
5.4 Perubahan Sosial SBUB 1909 Jabatan Pelajaran akibat daripada kemajuan
Di Sabah (Teks m/s: 115-120)
ditubuhkan untuk dalam bidang ekonomi dan
SBUB membangunkan menguruskan sekolah-sekolah sosial
kemudahan asas seperti di Sabah bandar-bandar berkembang
landasan kereta api jalan tahun 1939 terdapat 49 buah pesat sebagai pusat
raya, sekolah, hospital dan sekolah mubaligh dengan pentadbiran dan perdagangan
telegraf pelajar seramai 3700 orang antaranya Sandakan, Kudat,
tujuannya untuk kepentingan
Jesselton, Tawau dan Lahad
dan keuntungan SBUB b) Sekolah Latihan Datu
dibina di Jesselton pada 1 Julai
(i) Landasan kereta api 1915 a) Sandakan
1896 landasan kereta api merupakan sekolah latihan diasaskan William Pryer tahun
pertama dari Weston ke bagi anak-anak Ketua Anak 1879
Beauford sepanjang 32 km Negeri menamakannya sebagai
1904 dibina landasan dari dibina bertujuan untuk Elopura bermaksud bandar
Jesselton yang dikenali melatih anak-anak menjadi yang cantik
sebagai North Borneo Railway pegawai pentadbiran berkembang maju sebagai
1905 landasan disambung peringkat rendah pusat pentadbiran, pelabuhan
dari Beauford ke Jesselton dan
dari Tenom ke Malalap

13
 antarabangsa dan pusat ------------------------------------------------- - gula menjadi eksport penting
pembalakan ---- Tanah Melayu selama hampir
50 tahun
b) Tawau
sebuah pelabuhan yang d) Ubi kayu
terkenal di Pantai Timur Sabah - meruapakan tanaman eksport
eksport utamanya getah, BAB 6 BRITISH penting Tanah Melayu
abaka, mutiara dan kayu MENGEKSPLOITASI - banyakditanam di Melaka,
balak EKONOMI (TANAH MELAYU, Negeri Sembilan dan Selangor
SARAWAK DAN SABAH) e) Nanas
c) Kudat - industri mengetin nanas
tahun 1881 SBUB 6.1 Kegiatan Pertanian berpusat di Perak, Selangor
menjadikannya sebagai pusat Dagangan (Teks m/s: 126- dan Johor
pentadbiran yang pertama 128) - sebelum Perang Dunia II
pedagang menetap dan Tanah Melayu merupakan
membina kedai di Kudat - peringkat awal diusahakan pengeksport nanas dalam tin
gagal menarik ramai jenis tanaman tradisional kedua terbesar di dunia
penduduk dan pedagang seperti lada hitam, gambir,
kerana keadaan geografinya buah pala, cengkih, ubi kayu, 6.2 Tanaman Baru
tidak sesuai untuk pertanian tebu dan nanas Memantapkan Ekonomi
tahun 1884 SBUB - diusahakan kerana mendapat (teks m/s: 128-129)
memindahkan pusat pasaran yang baik
pentadbirannya ke Sandakan - British hanya menggalakkan - kurun ke-20 tanaman
peladang Eropah dan orang dagangan tradisional kurang
d) Jesselton asing untuk mengusahakan penting kerana harganya tidak
diasaskan tahun 1900 oleh pertanian dagangan stabil di pasaran dunia
Charles Jessel - penduduk tempatan tidak - British memperkenalkan
nama asalnya Jessel Town digalakkan terlibat tanaman baru seperti kopi,
sempena nama pengasasnya kelapa sawit, tembakau dan
kemudiannya disingkatkan a) Lada hitam dan gambir teh
kepada Jesselton - untuk tujuan eksport
- diusahakan di Pulau Pinang, a) Kopi
juga dikenali dengan nama
Selangor, Negeri Sembilan - diusahakan secara besar-
Api-Api, Singga Mata atau
dan Sarawak besaran di Perak, Selangor,
Diasuka
- kurun ke-19 lada hitam dan Negeri Sembilan dan Johor
Jesselton maju kerana
gambir diperkenalkan di Johor - harga kopi meningkat di
pembinaan landasan kereta
melalui Sistem Kangcu pasaran dunia
api, perkembangan tanaman
getah dan sebagai pusat - di Johor tanaman ini
diusahakan oleh orang-orang b) Kelapa sawit
perdagangan dan pelabuhan
Cina dari Singapura - berasal dari Afrika
penting
- tanaman ini menjadi hasil - diperkenalkan di Kuala
1967 nama Jesselton ditukar
eksport penting Johor Selangor
kepada Kota Kinabalu
sehingga awal kurun ke-20 - 1920-an minyak kelapa sawit
- gambir biasanya digunakan mula dieksport
Perubahan Sosial dan
sebagai bahan pewarna dan - ladang kelapa sawit dibuka di
Kemajuan Lain
mencelup sutera Perak dan Johor
pejabat pos - Johor menjadi pengeksport
1883 SBUB mengeluarkan b) Buah pala dan cengkih utama kelapa sawit
setem pertama Sabah - banyak ditanam di Pulau
tahun 1883 juga akhbar Pinang c) Tembakau
pertama di Sabah diterbitkan - tanaman buah pala - ladang dibuka di Pulau Pinang
iaitu The North Borneo Herald diutamakan kerana harganya dan Pahang
1890-an kontinjen polis lebih tinggi
tempatan ditubuhkan - dieksport ke Eropah dan China d) Teh
cengkih yang dikeringkan - diusahakan di Cameron
1900 SBUB telah menubuhkan -
sesuai dijadikan ubat Highlands, Pahang
Skuad Terbang untuk
menjamin keselamatan dan - 1850-an tanaman ini merosot - teh yang dihasilkan di Tanah
dianggotai pegawai polis kerana harganya tidak stabil Melayu bermutu tinggi dan
tempatan dikenali sebagai Teh Ceylon
1903 loji air di Kota Kinabalu c) Tebu
dibina untuk membekalkan air - ladang tebu banyak dibuka di 6.3 Perkembangan
bersih Seberang Perai dan Perak Perusahaan Getah (Teks
tahun 1905 menara jam - permintaan terhadap gula m/s: 130-133)
Jesselton dibina dan kekal meningkat di pasaran dunia
hingga sekarang di Sabah - 1830-an Seberang Perai - akhir kurun ke-19 harga kopi
merupakan pusat pengeluaran jatuh di pasaran dunia
gula utama di negeri-Negeri - getah diperkenalkan sebagai
Selat tanaman pilihan untuk
- tahun 1900 Perak mencul memulihkan ekonomi
sebagai pusat pengeluar gula - kurun ke-20 getah menjadi
terbesar di Tanah Melayu eksport penting Tanah Melayu

14
 - harga kopi jatuh kerana - tujuan untuk mengurangkan
(i) Sejarah Asal-Usul Getah pengeluaran berlebihan di pengeluaran getah dan
- berasal dari Brazil Brazil dan serangan serangga menstabilkan harga
- getah di Tanah Melayu dari perosak - disertai oleh Tanah Melayu,
jenis Hevea Brasiliensis - peladang terpaksa beralih Sabah, Sarawak, Sri Lanka,
- tahun 1876 sebanyak 70 000 kepada tanaman getah India, Myanmar, Indonesia,
biji getah dari Brazil dibawa ke IndoChina dan Thailand
England oleh Henry Wickham c) Tenaga Buruh Mencukupi - setiap negara dikehendaki
- kemudian disemai di Kew - buruh dari India dibawa mengurangkan pengeluaran
Garden, England masuk secara besar-besaran mengikut kuota yang
- sebanyak 300 benih getah untuk bekerja di ladang- ditetapkan
dihantar ke negara-negara ladang getah - berjaya meningkatkan semula
naungan british terutamanya harga getah di pasaran dunia
Sri Lanka d) Usaha H.N.Ridley sebelum Perang Dunia II
- 1877 sebanyak 22 batang - memperkenalkan kaedah
anak getah dibawa ke menoreh mengikut sistem Pengeluaran Getah Tiruan
Singapura dan ditanam di ibedem atau sistem tulang - Amerika Syarikat
Botanical Garden ikan herring memperkenalkan getah tiruan
- dari Singapura beberapa - kaedah torehan ini selepas Perang Dunia II
batang anak getah dibawa ke meningkatkan pengeluaran - menjadi pesaing kepada getah
Kuala Kangsar dan ditanam di susu getah asli
halaman kediaman Residen - dihasilkan apabila bekalan
Perak e) Pelaburan Modal
getah asli dunia terputus
- Pengarah Botanical Garden - banyak syarikat besar Eropah akibat Perang Dunia II
Singapura iaitu H.N.Ridley melabur dalam perusahaan - getah asli keluaran Tanah
yang bertanggungjawab getah di Tanah Melayu seperti Melayu bermutu tinggi dan
menggalakkan tanaman getah Sime Darby dan Guthrie dapat menandingi getah
di Tanah Melayu tiruan
f) Cukai Rendah
(ii)Perkembangan Getah - British mengenakan cukai 6.4 Perkembangan
- awal kurun ke-20 harga getah tanah dan cukai eksport yang Perusahaan Perlombongan
melambung tinggi di pasaran rendah (Teks m/s: 134-138)
dunia - Tujuannya untuk
- permintaan meningkat kerana menggalakkan ladang-ladang
- British memajukan kegiatan
perkembangan perusahaan baru dibuka
perlombongan
membuat motokar di Eropah - Hasil galian adalah seperti
dan Amerika Syarikat Sebab-Sebab Kejatuhan bijih timah, emas, arang batu,
- ladang-ladang getah dibuka Perusahaan Getah bauksit, bijih besi dan ilmanit
besar-besaran di Selangor, - tahun 1920-1930-an berlaku a) Emas
Perak, Negeri Sembilan dan zaman kemelesetan ekonomi - 1890-an dilombong secara
Johor dunia komersial di raub, Pahang
- 1920-an Tanah Melayu - harga getah jatuh dan - Raub merupakan kawasan
menghasilkan 53% daripada memberi kesan kepada lombong emas terbesar Tanah
jumlah pengeluaran getah perusahaan getah Melayu
dunia
- diusahakan oleh syarikat dari
- Tanah Melayu muncul Langkah-Langkah Australia
pengeluar getah terbesar Menstabilkan Harga Getah
dunia b) Arang batu
- diperkenalkan Rancangan
- Syarikat-syarikat Eropah Stevenson dan Perjanjian - dilombong di Batu Arang,
menguasai perusahaan getah Peraturan Getah Selangor
di Tanah Melayu seperti Sime Antarabangsa - digunakan sebagai bahan api
Darby, Guthrie, Harrisons and
Crosfield dan United a) Rancangan Sekatan Stevenson c) Bauksit
Plantation 1922 - sejenis logam yang digunakan
- Penduduk tempatan - tujuan untuk mengurangkan untuk membuat aluminium
mengusahakan tanaman pengeluaran dan - dilombong di Bukit Pasir dan
secara kebun kecil meningkatkan harga getah Teluk Ramunia di Johor, Teluk
- disertai negara naungan Emas di Melaka
Faktor-Faktor Perkembangan British seperti Tanah Melayu
Perusahaan Getah dan Sri Lanka d) Bijih besi
- Belanda dan Indonesia - dilombong di Bukit Besi,
a) Permintaan Getah Meningkat enggan menyertai rancangan Terengganu dan Rompin,
- diperlukan dalam perusahaan ini sebaliknya terus Pahang
membuat motokar di Amerika meningkatkan pengeluaran - lombong bijih besi juga dibuka
Syarikat dan Eropah getah di Kedah, Perak dan Johor
- diperlukan untuk membuat - tahun 1928 rancangan ini
kasut, pakaian, tayar ditamatkan oleh British e) Ilmanit
kenderaan, alat perubatan apabila gagal mencapai - galian yang dikeluarkan
dan penebat elektrik matlamat sebagai hasil sampingan
perlombongan bijih timah
b) Kejatuhan Harga Kopi b) Perjanjian Peraturan getah
Antarabangsa 1934
15
- dihasilkan di batang Padanf, - bijih timah digunakan dalam - tujuan untuk menguruskan
Perak perusahaan mengetin pengeluaran hasil hutan
makanan dengan lebih sistematik
Perkembangan
Perlombongan Bijih Timah b) Kaedah Melombong Bijih a) Damar
- bijih timah merupakan galian Timah Lebih Moden - diperoleh daripada getah
terpenting di Tanah Melayu - diperkenalkan oleh syarikah- pelbagai jenis pokok di hutan
- British menguasai Tanah syarikat Eropah awal kurun - damar digunakan untuk
Melayu adalah juga kerana ke-20 menutup renggangan pada
bijih timah - menggunakan kapal korek papan perahu
- Sebelum dieksport bijih timah untuk menghasilkan lebih - dieksport untuk dijadikan
diproses menjadi jongkong banyak bijih timah varnis iaitu bahan untuk
timah menggilap permukaan papan
- tahun 1912 kapal korek
Perkembangannya dapat atau rotan
- pertama kali digunakan oleh
dilihat dalam dua peringkat Syarikat Malayan Tin
iaitu peringkat sebelum dan b) Getah perca
Dredging di Batu Gajah, Perak
selepas campur tangan British - diperoleh daripada pokok
- pada tahun 1929 terdapat 107
getah perca yang tumbuh
buah kapal korek di Tanah
a) Peringkat Sebelum Campur dalam hutan
Melayu
Tangan British di Tanah - digunakan untuk membuat
- 1930-an orang Eropah
Melayu peralatan bedah, bola golf dan
menguasai perusahaan bijih
- kegiatan melombong adalah bahan penebat kabel telegraf
timah sebanyak 68%
bercorak tradisional dasar laut
- diusahakan oleh orang Melayu - untuk mendapatkan getah
Kejatuhan Harga Bijih Timah
- menggunakan cara perca batang pokok ditetak
dan Langkah Mengatasi
mendulang dan melampan bagi mengeluarkan susunya
- 1930-an harga bijih timah - kemudian susu dikumpul
- tahun 1820-an orang Cina jatuh akibat kemelesetan
dibawa masuk bekerja di dalam bekas dan dibentuk
ekonomi dunia menjadi bebola atau jongkong
lombong bijih timah
kepunyaan pembesar melayu - 1931 ditandatangani
di daerah Lukut, Sungai Ujong, Perjanjian Bijih Timah c) Getah jelutung
Larut dan Klang Antarabangsa sebagai - kegunaannya untuk dijadikan
langkah memulihkan semula ramuan getah pengunyah dan
- orang Cina dan Eropah
harga bijih timah sebagai pelekat dalam
dibenarkan membuka
lombong bijih timah dengan - negara-negara terlibat ialah industri gigi palsu
memajak tanah daripada Tanah Melayu, Bolivia, - tahun 1920-an getah jelutung
pembesar-pembesar Melayu Nigeria dan Indonesia dikumpul menggunakan
- semua negara bersetuju untuk tabung buluh
b) Peringkat Selepas Campur mengurangkan pengeluaran - ia biasanya dieksport
Tangan British di Tanah bijih timah
Melayu d) Rotan
- hasilnya pada tahun 1934
- perlombongan bijih timah Majlis Bijih Timah - dihasilkan untuk kegunaan
semakin berkembang dengan Antarabangsa ditubuhkan dalam negeri dan juga banyak
penglibatan orang Cina dieksport ke China
- tujuan untuk menyelaraskan
- banyak lombong baru dibuka pengeluaran bijih timah - kegunaan rotan untuk
di Ampang, Kuala Lumpur dan dijadikan bakul, tikar ,tongkat,
- kesannya dapat menstabilkan
di Lembah Kinta, Perak tangkai payung dan perabot
semula harga bijh timah
- orang Cina memperkenalkan
sistem lombong dedah, pam e) Pembalakan
6.5 Pengeluaran Hasil Hutan - banyak dieksport ke China
kelikir dan palung (Teks m/s: 139-141)
- akhir kurun ke-19 orang Cina dan Britain
menguasai kegiatan - antara kayu balak yang
- Tanah Melayu kaya dengan diusahakan ialah cengal,
melombong bijih timah
hasil hutan seperti kayu- meranti dan keruing
kayan, rotan, damar, madu - digunakan sebagai bahan
Faktor-Faktor Perkembangan lebah, kapur barus, getah
Bijih Timah binaan, membuat perabot dan
perca dan getah jelutung perahu
- akhir kurun ke-19 Tanah - diusahakan secara tradisional - 1928 British memperkenalkan
Melayu merupakan melalui kegiatan meramu lesen kilang papan untuk
penyumbang utama bijih
- semasa pentadbiran British mengawal kegiatan
timah dunia iaitu sebanyak
hasil-hasil ini menjadi pembalakan dan industri
55%
kegiatan ekonomi bercorak berasaskan kayu
- perkembangannya adalah komersial
kerana faktor seperti Revolusi
- british menggalakkan Kegiatan Dwiekonomi
Perindustrian dan kaedah
pengeluaran hasil hutan untuk - diperkenalkan oleh British
melombong yang lebih moden
dieksport ke China, Amerika terhadap penduduk di Tanah
Syarikat dan Eropah Melayu
a) Revolusi Perindustrian di
Eropah - tahun 1901 Brritish - ia melibatkan kegiatan
menubuhkan Jabatan ekonomi dagangan dan
- permintaan bijih timah
Perhutanan ekonomi tradisional
semakin meningkat

a) Ekonomi Dagangan

16
- British lebih mengutamakan - British menggalakkan sehingga segala hutang
ekonomi dagangan seperti kemasukan imigran Cina dan tambang selesai
kegiatan perlombongan, India
perladangan dan - tujuan sebagai tenaga buruh Kesan Kemasukan Buruh
perdagangan di lombong bijih timah dan - mewujudkan pengenalan
- dimajukan terutama di ladang getah kaum mengikut kegiatan
kawasan pantai barat Tanah - British memastikan ia ekonomi seperti
Melayu mencukupi demi kepentingan - orang Cina - tinggal di kawasan
- dijalankan secara besar- British untuk membolot lombong dan di bandar
besaran menggunakan kekayaan Tanah Melayu bekerja sebagai pelombong
teknologi moden dan disokong dan peniaga
kemudahan asas yang baik a) Orang Cina - orang India tinggal dan bekerja
seperti sistem perhubungan - dibawa masuk bekerja di di ladang getah
dan pengangkutan yang lombong bijih timah di Perak, - orang Melayu tinggal di
teratur Selangor dan negeri Sembilan kawasan luar bandar (desa)
- lebih berorientasikan eksport - berasal dari China Selatan - menjalankan kegiatan pertanian
- dikuasai syarikat asing - kebanyakan dibawa masuk bercorak tradisional dan nelayan
khususnya syarikat Eropah melalui Sistem Kontrak - masyarakat peribumi terus
- tertumpu pada perlombongan - ada juga yang datang ke terpinggir dan terpisah daripada
bijih timah dan perusahaan Tanah Melayu secara arus perkembangan ekonomi
getah persendirian dan bekerja di - dasar British mewujudkan
- melibatkan tenaga buruh sektor pertanian dan menjadi jurang ekonomi antara kaum
yang ramai pekerja mahir di bandar - mewujudkan masyarakat
- melibatkan pelaburan modal berbilang kaum yang terdiri
yang besar Sistem Kontrak daripada pelbagai keturunan
- teknologi moden seperti yang mengamalkan cara
- orang Cina dibawa masuk ke
mesin hidraulik banyak hidup, bahasa dan agama
Tanah Melayu melalui majikan
digunakan dalam kegiatan yang berbeza
- tambang perjalanan dibayar
perlombongan bijih timah
oleh majikan
Perkembangan Sistem
b) Ekonomi Tradisional - majikan juga menyediakan
Pengangkutan dan
makanan, pakaian dan tempat
- kegiatan ekonomi tradisional Perhubungan
tinggal
ini diabaikan oleh british - British memerlukan sistem
- mereka dikehendaki bekerja
- diusahakan oleh orang Melayu pengangkutan dan
dengan majikan sehingga
di luar bandar perhubungan yang cekap dan
hutang tambang selesai
- bercorak sara diri pantas
- selepas tamat kontrak mereka
- tertumpu pada kegiatan - tujuan untuk membawa hasil
bebas bekerja dengan majikan
menanam padi dan ekonomi terutama bijih timah
lain
menangkap ikan dan getah ke pelabuhan untuk
- menggunakan peralatan b) Orang India dieksport
tradisional seperti kerbau - pengangkutan seperti
- dibawa masuk bekerja di
untuk membajak sawah padi landasan kereta api dan jalan
ladang-ladang getah
- melibatkan modal kecil raya
- berasal dari selatan India
- perhubungan seperti
Kesan Kegiatan Dwiekonomi - dibawa masuk melalui Sistem perkhidmatan pos, telegraf
Kangani dan telefon
- berlaku perkembangan tidak
- ada juga orang India bekerja
seimbang
membina jalan kereta api, a) Perkembangan Landasan
- mewujudkan jurang ekonomi jalan raya dan menjadi buruh
antara masyarakat bandar Kereta api
di bandar dan pelabuhan - perkhidmatan kereta api
dengan masyarakat luar
bandar diperkenalkan di Tanah
Sistem Kangani Melayu akhir kurun ke-19
- kangani bermaksud penyelia - terdapat tiga fasa
6.6 Perkembangan Ekonomi atau ketua pekerja di ladang
Membawa Perubahan perkembangan;
getah
(Teks m/s: 142-158) - kangani ini dihantar oleh Fasa Pertama (1885-1896)
pemilik ladang ke India untuk - dibina untuk keperluan
- kemajuan pesat ekonomi mencari tenaga buruh perlombongan bijih timah
terutama perlombongan bijih - kangani menguruskan - landasan kereta api yang
timah dan perusahaan getah tambang dan perjalanan pendek dibina
membawa pelbagai buruh-buruh sehingga menghubungkan kawasan
perubahan selamat tiba di ladang lombong dengan pelabuhan
- perubahan dialami antaranya majikan - tujuan memudahkan bijih
penggunaan buruh-buruh luar, - kangani dibayar komisen timah dieksport
kemajuan pengangkutan dan berdasarkan jumlah buruh
perhubungan, kemudahan - antara landasan kereta api
yang dapat dibawa masuk yang dibina ialah dari
sosial, pendidikan vernakular - buruh-buruh dibayar gaji tetap
dan kemunculan bandar- - Taiping ke Port Weld (Kuala
dan diletakkan di bawah Sepetang
bandar baru jagaan kangani - Kuala Lumpur ke Port
- buruh dikehendaki bekerja Swettenham (Pelabuhan Klang)
i) Penggunaan Buruh Luar dengan pemilik ladang - Seremban ke Port Dickson

17
- Ipoh dan batu Gajah ke Teluk bandar besar dengan bandar- - tahun 1870-an pejabat pos
Anson (Teluk Intan) bandar kecil dan telegraf dibina di Taiping,
- tahun 1886 landasan kereta - tahun 1939 terdapat satu Perak
api dari Kuala Lumpur ke jaringan jalan raya yang - kurun ke-20 setiap daerah di
Klang telah dirasmikan yang menghubungkan seluruh Perak boleh menghubungi
dihadiri oleh Sultan Abdul Tanah Melayu Taiping melalui Telegraf
Samad dan Frederick Weld, - tumpuan jalan raya adalah di - tahun 1910 pejabat pos dan
Gabenor Negeri-Negeri Selat kawasan yang mempunyai telegraf dibina di Pulau Pinang
kepentingan ekonomi dan
Fasa Kedua (1897-1909) memudahkan pentadbiran Kemajuan Perkhidmatan
- tiga tujuan pembinaan British Kesihatan dan Kemudahan
landasan kereta api pada Asas Lain
peringkat ini iaitu;
- untuk menghubungkan kawasan Kemajuan Pengangkutan a) Perkhidmatan Kesihatan
utara dengan selatan apabila Laut dan Udara - masalah kesihatan wujud
Negeri-Negeri Melayu Bersekutu kemajuan ekonomi membawa
- akibat daripada pertambahan
ditubuhkan kepada pengenalan penduduk yang pesat,
- untuk memenuhi keperluan perkhidmatan kapal wap dan pembukaan kawasan hutan
ekonomi seperti bijih timah dan kapal terbang untuk kegiatan ekonomi dan
getah yang semakin
petempatan baru
berkembang pesat Kapal Wap
- untuk memudahkan pentadbiran - persekitaran tempat kerja dan
British - tahun 1890 Syarikat Straits kediaman yang kotor
Steamship ditubuhkan di menyebabkan penyakit
- tahun 1903 kereta api Negeri-
Singapura seperti taun, beri-beri dan
Negeri Melayu Bersekutu
- tujuan untuk memberi malaria mudah merebak
ditubuhkan
perkhidmatan kapal wap - penyakit malaria dan beri-beri
- ditukar nama kepada Kereta
kepada pelabuhan di Negeri- dianggap penghalang pada
Api Tanah Melayu KTM tahun
Negeri Melayu perkembangan ekonomi
1948
- kapal susur pantai ini British kerana menyebabkan
- hari ini dikenali sebagai Kereta banyak kematian di kalangan
Api Tanah Melayu Berhad membawa bekalan makanan,
jentera dan buruh untuk buruh Cina dan India
KTMB
perusahaan perlombongan - British mengambil langkah
bijih timah mendirikan hospital, pusat
Fasa Ketiga (1910-1931)
perubatan dan Institut
- landasan kereta api dibina - contoh: kapal wap The SS
Penyelidikan Perubatan untuk
selepas British berjaya Perak memberikan
mengatasi masalah kesihatan
memperluaskan pengaruhnya perkhidmatan dari Singapura
ke Pelabuhan Klang - tahun 1889 hospital kerajaan
di negeri-Negeri Melayu Tidak
terawal didirikan di jalan
Bersekutu
Kapal Terbang Tanglin (Kuala Lumpur) di
- tujuannya adalah untuk; Taiping dan Pulau Pinang
- menghubungkan seluruh Tanah - tahun 1937 perkhidmatan - pusat-pusat kesihatan kecil
Melayu (hanya Terengganu yang penerbangan awam juga didirikan di Perak,
tiada landasan kereta api) diperkenalkan oleh Syarikat Selangor, Negeri Sembilan
- sebagai pengangkutan awam Wearne Air Service iaitu hak dan Pahang untuk
bagi penduduk Tanah Melayu milik Wearne bersaudara memudahkan penduduk di
- memenuhi keperluan ekonomi - syarikat ini beribu pejabat di luar bandar
dan pentadbiran British Singapura - 1890 Lembaga Kesihatan
- memulakan penerbangan ditubuhkan untuk memastikan
Perkembangan Jalan raya dalam negeri antara kebersihan bandar
- peringkat awal jalan raya Singapura, Kuala Lumpur dan - 1901 Institut Penyelidikan
dibina untuk menghubungkan Pulau Pinang Perubatan ditubuhkan di Kuala
kawasan lombong bijih timah - kapal terbang pertama yang Lumpur
dan pertanian dengan stesen digunakan oleh Syarikat - tujuannya untuk membuat
kereta api Wearne adalah dari jenis kipas penyelidikan bagi mencari
- jalan raya telah dibina dua iaitu D.H.Rapides punca, rawatan dan langkah
menghubungkan Kuala mencegah penyakit
Lumpur dengan Ipoh dan Kemajuan Sistem berbahaya seperti malaria dan
Seremban Perhubungan beri-beri
- awal kurun ke-20 rangkaian
- antara yang ditekankan ialah
jalan raya meningkat akibat b) Sistem Pengairan Untuk
sistem pos dan telegraf,
meningkatnya penggunaan Penanaman Padi
telefon dan radio
kenderaan bermotor seperti - pada peringkat awal lagi di
- tujuan supaya perhubungan
kereta, lori dan bas Kedah terdapat sistem
antara negeri di Tanah Melayu
- jalan-jalan yang sedia ada pengairan sempurna untuk
dengan negeri-negeri lain
diturap untuk disesuaikan tanaman padi iaitu terusan
dapat dibuat dengan pantas
dengan kenderaan bermotor
- mula diperkenalkan di - terusan ini mula dibina tahun
- banyak jalan raya dibina 1885 dan siap pada tahun
kawasan kegiatan ekonomi,
untuk menghubungkan 1895 yang diberi nama
pusat pentadbiran, pelabuhan
kawasan kegiatan ekonomi Terusan Wan Mat Saman
seterusnya berkembang ke
dengan pelabuhan dan untuk
kawasan petempatan - ia dibina oleh wan Mat Saman
menghubungkan bandar-
bin Wan Ismail (Perdana
Menteri Kedah yang pertama)

18
- terusan ini sepanjang 35 digunakan sebagai racun pada Mahkamah Tinggi Kuala
kilometer dari Alor Setar ke sumpitan dan anak panah Lumpur
Gurun, Kedah untuk berburu - pada hari ini Kuala Lumpur
- ia dibina menggunakan - tahun 1880-an Lembah Kinta adalah ibu negara Malaysia
tenaga manusia dan peralatan menjadi tumpuan pelombong yang pesat membangun
tradisional seperti cangkul Cina apabila pengeluaran bijih
- untuk membina terusan ini timah di daerah Larut merosot Kepelbagaian Pendidikan
unggun api dinyalakan pada - Ipoh berkembang menjadi Dalam Masyarakat Berbilang
jarak tertentu sebagai bandar yang sibuk Kaum
penanda untuk memastikan - tahun 1935 Ipoh dijadikan ibu
- sistem pendidikan vernakular
terusan digali dengan lurus negeri Perak bagi
di negara kita wujud akibat
- berdasrkan terusan inilah menggantikan Taiping
daripada pembentukan
kerajaan British memodenkan masyarakat berbilang kaum
sistem pengairan di Tanah b) Taiping
dan dasar British yang kurang
Melayu - terletak di daerah Larut memberi perhatian kepada
- tahun 1931 Jabatan Parit dan - nama asalnya Kelian Pauh bidang pendidikan
tali Air ditubuhkan untuk - tahun 1840-an ramai orang - British membenarkan sekolah
memajukan tanaman padi Cina dibawa masuk ke Larut Melayu, Cina dan Tamil
- banyak bekalan makanan untuk memajukan lombong berkembang mengikut cara
diperlukan akibat bijih timah masing-masing
pertambahan penduduk - selepas Perang Larut tamat - sekolah Inggeris hanya
- kawasan sawah padi yang British menyusun semula tertumpu di kawasan bandar
luas telah dibuka di Sungai pentadbiran di Larut
Manik, Perak dan Tanjung - nama Taiping bermaksud a) Sekolah Vernakular Melayu
Karang, Selangor kedamaian yang abadi - didirikan untuk memberi
- berkembang menjadi sebuah pendidikan sekular kepada
c) Bekalan Tenaga Elektrik bandar moden dan dijadikan anak-anak petani dan nelayan
- tenaga elektrik diperkenalkan ibu negeri Perak - anak-anak Melayu diajar
akibat daripada kemajuan menulis, membaca dan
ekonomi c) Kuala Lumpur mengira serta sedikit ilmu
- awal kurun ke-20 tenaga - pertengahan kurun ke-19 Raja geografi, seni pertukangan
elektrik mula disalurkan ke Abdullah (pembesar daerah dan perkebunan
Pulau Pinang dan Kuala Klang) meneroka kawasan - pendidikan di peringkat
Lumpur berhampiran pertemuan rendah adalah sehingga
- 1930 Empangan Hidroelektrik Sungai Gombak dan Sungai darjah enam
Chenderoh dibuka untuk Klang untuk membuka - sekolah Melayu terawal
menampung keperluan lombong bijih timah dibuka di Negeri-Negeri Selat
tenaga elektrik - ia kemudian dikenali sebagai iaitu Sekolah Melayu Gelugor
- empangan ini dikendalikan Kuala Lumpur kerana kawasan (1816) dan Sekolah Melayu
oleh The Perak River Hydro- itu berlumpur Bayan Lepas di Pulau Pinang
Electric Power Company - tahun 1860-an ramai orang dan Sekolah Melayu di
Limited Cina dibawa masuk untuk Langgar, Pekan, Pahang
- tujuan asal pembinaan adalah menjalankan kegiatan - sekolah Melayu kemudiannya
untuk mendapatkan kuasa melombong bijih timah di dibuka di Seberang Perai,
elektrik bagi kegunaan sekitar Kuala Lumpur Melaka dan negeri-negeri
perusahaan melombong bijih - Kuala Lumpur terus Melayu yang lain
timah di Lembah Kinta berkembang daripada sebuah - British tidak berhasrat
perkampungan lombong bijih memajukan pendidikan anak
Kemunculan dan timah menjadi pusat Melayu
Perkembangan Bandar Baru perdagangan yang maju - pendidikan sekadar
- pertengahan kurun ke-19 - Yap Ah Loy antara orang yang menjadikan anak-anak Melayu
banyak petempatan baru bertanggungjawab sebagai petani dan nelayan
dibuka di kawasan kegiatan membangunkan Kuala Lumpur yang lebih baik daripada ibu
ekonomi terutama di kawasan - 1880 Kuala Lumpur dijadikan bapa mereka
lombong bijih timah ibu negeri Selangor - sekolah menengah tidak
- petempatan kemudiannya menggantikan Klang disediakan untuk anak-anak
berkembang menjadi pusat - British menjadikan Kuala Melayu menyambung
pentadbiran dan perniagaan Lumpur sebagai pusat bandar pelajaran
- perkembangan lombong bijih yang dilengkapi dengan - lulusan sekolah Melayu hanya
timah adalah faktor utama pelbagai kemudahan layak menjadi guru, polis dan
munculnya bandar-bandar pentadbiran dan perniagaan menjawat jawatan rendah di
baru di Tanah Melayu seperti - 1896 Kuala Lumpur dijadikan jabatan ketajaan
Taiping, Ipoh, Kuala Lumpur pusat pentadbiran Negeri- - lulusan sekolah Melayu
dan Seremban Negeri Melayu Bersekutu berpeluang melanjutkan
- 1897 Bangunan Sultan Abdul pelajaran ke maktab-maktab
a) Ipoh Samad telah dibina dan perguruan yang ditubuhkan
- terletak di Lembah Kinta menjadi pusat pentadbiran untuk melatih guru-guru
- dibuka sejak kurun ke-16 dan Kerajaan Persekutuan sekolah Melayu
didiami oleh orang Melayu - kini bangunan ini - antara maktab perguruan
- nama bandar Ipoh berasal dari menempatkan Mahkamah yang ditubuhkan sebelum
nama pokok Ipuh iaitu sejenis Persekutuan Malaysia, Perang Dunia II ialah;
pokok yang getahnya Mahkamah Rayuan dan - 1900 Maktab Perguruan Melaka

19
- 1922 maktab Perguruan Sultan - keadaan ini menyebabkan -------------------------------------------------
Idris, Tanjung Malim, Perak - bilangan sekolah Tamil ----
MPSI bertambah
(dinaiktaraf tahun 1997 kepada - terdapat juga sekolah Tamil BAB 7 PERJUANGAN
universiti UPSI) didirikan di bandar seperti RAKYAT TEMPATAN
- 1935 Maktab Perguruan Sekolah thamboosamy Pillai MENGEMBALIKAN
Perempuan Melayu Melaka dan Sekolah Vivekananda di KEDAULATAN BANGSA
Kuala Lumpur
b) Sekolah Vernakular Cina - masyarakat India yang kaya - British campur tangan di
- diusahakan sendiri oleh akan menghantar anak-anak Tanah Melayu, Sarawak dan
masyarakat Cina dan mereka ke sekolah Inggeris Sabah telah menggugat
tertumpu di kawasan bandar yang lebih sempurna sistem politik, ekonomi dan
- peringkat awal sekolah Cina sosial penduduk tempatan
menggunakan pelbagai loghat d) Sekolah Vernakular Inggeris - perubahan dalam sistem
bahasa Cina seperti Teochew, - mula didirikan di Negeri- pentadbiran menyebabkan
Hokkien, Kantonis dan Hakka Negeri Selat seperti Penang sultan kehilangan kedaulatan
- pendidikan sekolah rendah Free School (1816) dan dan pembesar hilang kuasa
untuk orang Cina diberikan Malacca Free School (1826) - British memperkenalkan
selama enam tahun - sekolah Inggeris kemudiannya pelbagai cukai yang
- ada juga sekolah Cina didirikan di Negeri-Negeri membebankan dan menindas
menyediakan pendidikan Melayu dan tertumpu di rakyat
sehingga ke peringkat kawasan bandar - keadaan ini mencetuskan
menengah - pada peringkat awalnya kebangkitan rakyat untuk
- menggunakan buku-buku dan didirikan oleh mubaligh- menentang British
sukatan pelajaran dari negara mubaligh kristian - ramai pejuang tanah air
China - menyediakan pendidikan muncul seperti Sultan Ahmad
- guru-guru juga dibawa dari sehingga peringkat menengah Tajuddin, Dol Said, Rentap,
China dan terbuka kepada semua Sharif Masahor, Dato
- tahun 1920 British mula kaum Maharaja Lela, Yamtuan
memberi perhatian kepada - sukatan pelajaran mengikut Antah, Dato Bahaman, Mat
sekolah Cina sistem pendidikan di England Salleh, Antanom, Tok Janggut
- 1938 Sekolah Foon Yew, Johor - lulusan sekolah Inggeris dan Haji Abdul Rahman
Bharu, Johor ditubuhkan berpeluang melanjutkan Limbong
- Enakmen Pendaftaran pelajaran dalam pelbagai - mereka memimpin rakyat
Sekolah diperkenalkan oleh bidang seperti perubatan, berjuang dengan gigih demi
British untuk mengawal kejuruteraan, guaman dan mempertahankan kedaulatan
sekolah-sekolah Cina di Tanah pentadbiran dan kemerdekaan tanah air
Melayu - lulusan juga diberi keutamaan
- menurut enakmen ini; menjawat jawatan yang baik
(i) semua sekolah yang didirikan dalam perkhidmatan kerajaan
mesti didaftarkan - 1894 sekolah menengah 7.1 Perjuangan
(ii) Pengarah Pelajaran diberi Inggeris iaitu Victoria Mengembalikan
kuasa untuk menutup sekolah Institution ditubuhkan oleh Kedaulatan Kedah
yang tidak menurut syarat mubaligh Kristian di Kuala (Teks m/s: 164-165)
pengurusan, sukatan pelajaran Lumpur
dan peraturan kesihatan yang (i) Latar belakang
ditetapkan british - 1905 Kolej Melayu Kuala
- tahun 1821 seramai 7000
Kangsar ditubuhkan
orang tentera Siam
c) Sekolah Vernakular Tamil - tujuan untuk memberi mengepung Kuala Kedah
- diusahakan oleh orang pendidikan Inggeris hingga ke
- askar Siam memusnahkan
perseorangan dan pertubuhan peringkat menengah kepada
rumah, merampas barang,
masyarakat India anak-anak raja dan golongan
menenggelamkan perahu dan
bangsawan Melayu
- kebanyakannya didirikan di menangkap tawanan untuk
kawasan ladang getah - anak-anak golongan dibawa balik ke Siam sebagai
bangsawan Melayu dilatih hamba
- sukatan pelajaran, buku, guru-
untuk berkhidmat dengan
guru dibawa dari India
kerajaan Inggeris (ii)Faktor Penentangan
- ada kalanya penyelia ladang
(Kangani) akan mengajar di - kesannya lahir kumpulan - penjajahan Siam yang kejam
sekolah tersebut pemimpin Melayu yang menyebabkan rakyat Kedah
- memberikan pendidikan di berpendidikan Inggeris bangkit dan bersatu dengan
peringkat rendah sahaja dan - British tidak mahu memberi Sultan untuk mengembalikan
kebanyakannya hingga ke pendidikan Inggeris yang kedaulatan Kedah
darjah empat tinggi kepada orang Melayu - tentangan hebat rakyat Kedah
- tahun 1912 British - 1930-an bilangan anak-anak ini dipimpin oleh Sultan
memperkenalkan Undan- Melayu masih kurang Ahmad Tajuddin
Undang Buruh yang berbanding kaum-kaum lain - dibantu pula oleh Tunku
mewajibkan pengusaha iaitu Melayu (15%), Cina Abdullah, Tunku Kudin (Syed
ladang menyediakan sekolah (50%), dan India (27%) Zainal Abidin), Tunku Long dan
dan guru untuk anak-anak Tunku Muhammad Saad
pekerjanya - perjuangan ini disokong oleh
pemimpin rakyat seperti Tok

20
 Mo Ris dan pemimpin agama - daerah Naning terletak antara daripada Seri Menanti, Sungai
seperti Syeikh Abdul Kadir Rembau dengan Melaka Ujong, Johol dan Muar
- perjuangan orang Melayu - Penghulu naning ialah Dato - turut membantu ialah
Kedah menentang Siam telah Naning Abdul Said yang Yamtuan Muda Raja Ali dari
dikhianati oleh British dikenalisebagai Dol Said Rembau yang menghantar
- British telah bersubahat - pusat pentadbiran terletak di pasukan bantuan diketuai
dengan Siam untuk Taboh menantunya Syed Shaaban
melumpuhkan perjuangan - Naning mempunyai hasil - British sedar Naning sukar
rakyat Kedah keluaran seperti padi, buah- dikalahkan
- contoh: British telah buahan, sirih dan bijih timah - British meminta bantuan
menghantar kapal perang - 1831 Dol Said telah bangkit Yamtuan Muda Raja Ali dari
untuk membantu Siam menentang British Rembau dan beliau bersetuju
mengepung Kedah menghantar 600 orang
(ii)Faktor Penentangan hulubalang untuk menyerang
(iii)Peristiwa Penentangan Naning
- 1823 Tunku Abdullah a) Mempertahankan - Mac 1832 Kolonel Herbert
memimpin 3000 orang tentera Kemerdekaan Naning mengetuai pasukan tentera
untuk membebaskan Kedah - 1824 British dan Belanda menyerang Naning
daripada Siam melalui menandatangani Perjanjian - British berkubu di Alor Gajah
Seberang Perai tetapi gagal Inggeris-Belanda untuk melancarkan serangan
kerana British membantu - dalam perjanjian itu Melaka kedua ke atas Naning
Siam diserahkan kepada British - pakatan British dan Rembau
- 1831 Tunku Kudin berjaya - British mendakwa Naning berjaya mengalahkan Naning
menawan semula Kuala Kedah sebahagian daripada Melaka - pusat pentadbiran Naning
dari Melaka - British mengarahkan Naning iaitu Taboh ditawan dan
- British menghantar 5 buah mematuhi peraturan yang rumah penduduk Naning
kapal perang untuk ditetapkan Melaka dibakar
mengepung perairan Kedah - dakwaan British tidak dapat - Dol Said berundur ke Seri
- tindakan British itu diterima oleh Penghulu Dol Menanti dan akhirnya
menyebabkan Kedah terputus Said dan rakyat Naning menyerah diri kepada British
bekalan makanan dan
bantuan tentera dari luar b) Menentang Pelaksanaan (iv)Kesan Penentangan
- Tunku Kudin telah terkorban Undang-Undang British - British berjaya menyatukan
- British memperkenalkan Naning dengan Melaka
- tahun 1836 Sultan Ahmad
Peraturan Penghulu yang - Dol Said diberi pencen dan
Tajuddin menrancang rumah di Melaka
menggugat pengaruh dan
menyerang Siam melalui
kuasa Dol Said - British kerugian sebanyak 100
Bruas di Perak
- peraturan ini melarang 000 paun sterling
- British berjaya mengesan
penghulu membicarakan kes- - walaupun orang Naning
gerakan ini dan Sultan Ahmad
kes jenayah dgagal dalam perang tetapi
Tajuddin ditangkap
- tahun 1828 Dol Said diberi berjaya menghidupkan
- 1838 kebangkitan menentang amaran oleh British kerana semangat juang di kalangan
Siam di Kedah telah dipimpin menyelesaikan kes jenayah di bangsa Melayu
oleh Tunku Muhammad Saad naning
- tentera Kedah berjaya - Dol Said diugut akan 7.3 Rentap Wira Sarawak:
menawan semula selatan dilucutkan jawatan sekiranya Agi Idup Agi Ngelaban
Kedah, Kota Kuala Kedah dan tidak mematuhi arahan British
mara ke Songkla (i) Latar belakang
- Siam berjaya menguasai c) Menentang Bayaran Cukai - Rentap ialah pahlawan Iban
semula Kedah dengan - melalui Undang-Undang 1830 yang menentang British di
bantuan British British memaksa Naning sarawak
membayar cukai 1/10 - dilahirkan tahun 1800
(iv)Kesan Penentangan daripada hasil keluaran - nama asal Rentap ialah Libau
- semangat juang rakyat Kedah pertanian yang bermaksud
menyebabkan Siam berdamai - arahan dibuat selepas British penggoncang dunia
dengan Kedah mendapati hasil daerah - Rentap juga digelar Raja
- sultan Kedah menghantar Naning berjumlah 4500 dolar Darat
puteranya, Tunku Daei ke sebulan - merupakan pemimpin orang
Bangkok untuk berunding
Iban di Sungai Skrang dan
- tahun 1842 Siam (iii)Peristiwa Penentangan Sungai Saribas
mengembalikan takhta Kedah - 15 Julai 1831 British
kepada Sultan Ahmad mengisytiharkan Dol Said (ii)Faktor Penentangan
Tajuddin sebagai penderhaka - Rentap menentang
- wilayah Perlis, Setul dan - British menghantar seramai pemerintahan keluarga
Kubang Pasu diasingkan dari 150 orang Sepoi yang diketuai Brooke kerana menganggap
Kedah Kapten Wyllie untuk orang Iban di Sungai Skrang
menyerangnya sebagai lanun
7.2 Dol Said Pahlawan - British berjaya ditewaskan - James Brooke mendirikan
Naning - Dol Said berjaya kerana kubu di Sungai Skrang untuk
(Teks m/s: 166-168) menggunakan taktik perang mengawasi pergerakan orang
gerila dan mendapat bantuan Iban
(i) Latar belakang

21
- tindakan James Brooke bukannya lanun tetapi - pertempuran antara Sharif
menghapuskan penempatan pejuang bangsa Masahor dengan Charles
orang Iban di Sungai Skrang - semangat juang Rentap Brooke berlaku di Sungai
mencetuskan kebangkitan diabadikan di Batu Peringatan Sadong
Rentap Rentap - kapal dan perahu pasukan
Sharif Masahor
(iii)Peristiwa Penentangan 7.4 Sharif Masahor Wira ditenggelamkan dan seramai
- 1853 Rentap menyerang kubu Sarawak 64 orang pengikutnya
James Brooke di Nanga Skrang (Teks m/s: 172-173 terbunuh
- pasukan Rentap berjaya dan - Sharif Masahor berundur ke
seorang pegawai British iaitu (i) Latar belakang Mukah
Allan Lee terbunuh - pembesar Sarikei di kawasan - tahun 1861 James Brooke
- kejayaan ini mengharumkan Sungai Rajang memaksa Sultan Brunei
nama Rentap di kalangan - berasal dari Kampung Igan di menyerahkan Mukah dan
orang Iban muara Sungai Rajang menahan Sharif Masahor
- 1854 James Brooke menawan - dilantik oleh Sultan Abdul - Sharif Masahor dibuang negeri
kubu Rentap di Sungai Lang Mumein dari Brunei ke Singapura
dan membakar - berpengaruh di kalangan
perkampungan Rentap orang Melanau di Sungai (iv)Kesan Penentangan
- pengikut Rentap berundur ke Rajang dan orang Iban di - walaupun perjuangan Sharif
Bukit Sadok dan membina Sungai Skrang Masahor berjaya dipatahkan
kubu tetapi gerakan menentang
- perjuangan Rentap mendapat (ii)Faktor Penentangan Brooke tidak pernah berakhir
sokongan padu penduduk Iban - James Brooke mengambil - pentadbiran Brooke
dan digelar Raja Ulu wilayah Sungai Rajang kemudiannya menghadapi
- tahun 1857 James Brooke daripada Sultan Brunei kebangkitan daripada
menghantar Tuan Muda - kewibawaan Sharif Masahor pemimpin Banting pada tahun
Charles Brooke untuk tergugat apabila Sarikei 1894 iaitu pemimpin orang
menyerang kubu Rentap di diletakkan di bawah Iban di hulu Sungai Batang
Bukit Sadok pentadbiran Brooke Lupar
- Charles Brooke berjaya - pembinaan kubu di Kanowit - tahun 1931 pula bangkit
mempengaruhi 3000 orang dan pelantikan Henry Steele penentangan daripada
Iban dan 500 orang Melayu sebagai wakil British dianggap Penghulu Asun iaitu pemimpin
supaya menyerang kubu telah mengambil alih kuasa orang Iban di Sungai Kanowit
Rentap di Bukit Sadok pentadbiran Sharif Masahor
- Charles Brooke gagal - Sharif Masahor menentang
menewaskan Rentap kerana tindakan James Brooke
kubu pertahanan yang kukuh meluaskan kuasa ke
- tahun berikutnya Charles wilayahnya
Brooke sekali lagi cuba 7.5 Dato Maharaja Lela
menyerang Bukit Sadok tetapi (iii)Peristiwa Penentangan Pejuang Kebanggaan
gagal - tahun 1855 Sharif Masahor Perak
- kata-kata semangat Rentap mengetuai 150 buah perahu (Teks m/s: 174-176)
dalam penentangan ini adalah menyerang Mukah dan
Bawalah semua meriam mengusir Pangeran Matusin (i) Latar belakang
kamu dari Eropah, kami tidak yang menyokong perluasan - Dato Maharaja Lela ialah
takut kepada kamu orang kuasa James Brooke Orang Besar Berlapan Perak
Eropah - James Brooke bertindak balas dan penghulu di Pasir Salak
- tahun 1863 James Brooke dengan melucutkan kuasa - pada November 1874 Perak
mengetuai sendiri pasukan Sharif Masahor di Sarikei menerima Residen British iaitu
menyerang Rentap di Bukit - Sharif Masahor marah dengan J.W.W.Birch hasil daripada
Sadok tindakan James Brooke Perjanjian Pangkor
- pertempuran berlaku selama - Sharif Masahor berpakat - pelantikan itu menimbulkan
sebulan dan Rentap tewas dengan Datu Patinggi Abdul konflik antara Birch, sultan
- James Brooke membakar kubu Ghapur dari Kuching untuk dan pembesar Perak yang
dan rumah pengikut Rentap mengusir keluar James Brooke mencetuskan kebangkitan di
- James Brooke menggunakan dari Sarawak Pasir Salak
meriam Bujang Sadok untuk - tahun 1859 pasukan Sharif
menentang Rentap Masahor menyerang Kanowit (ii)Faktor Penentangan
- Rentap pula menggunakan - peristiwa ini membimbangkan
sejenis meriam besi Bujang orang Eropah di Sarawak a) Mengambil Hak Mengutip
Timbang untuk menentang Cukai
- tahun 1860 Sharif Masahor,
pasukan Brooke Datu Patinggi Abdul Ghapur - 24 Julai 1875 Birch memaksa
- Rentap berundur ke Entabai dan Temenggung Hashim dari Sultan Abdullah
untuk menyusun strategi baru Sadong membuat pakatan menandatangani
tetapi Rentap meninggal sulit untuk menyerang pengisytiharan yang
dunia Kuching bagi menggulingkan membolehkan British
Brooke mengambil hak mengutip
(iii)Kesan Penentangan cukai
- Charles Brooke dengan
- kebangkitan Rentap dan bantuan Belanda menahan - Sultan Abdullah diugut akan
pengikutnya untuk Datu Patinggi Abdul Ghapur diturunkan takhta jika enggan
membuktikan bahawa mereka dan dipenjarakan di Betawi menandatangani

22
- Birch membakar rumah Raja - pasukan British dikalahkan sebahagian jajahan Seri
Ngah Orang Besar Perak dan Kapten Innes terkorban Menanti
kerana meneruskan kutipan - pertempuran ini dikenali - Residen British di Sungai
cukai timah di Bidor sebagai Perang Perak dan Ujong iaitu P.J.Murray
berlaku hampir setengah menghantar tentera dan juru
b) Mencabar Ketuanan Melayu tahun ukur untuk membuat siasatan
- kemarahan sultan dan - pada 7 November 1875 - Yamtuan Antah menghantar
pembesar Perak memuncak pertempuran berlaku di 200 orang pengikutnya
- pada 2 Oktober 1875 Sultan Bandar Tua menuntut supaya British
Abdullah didesak - pejuang Perak akhirnya menghentikan tugas
menandatangani dikalahkan setelah British mengukur kawasan antara
perisytiharan penyerahan dibantu oleh tentera dari India Terachi dengan Kuala Pilah
kuasa kepada British dan Hong Kong - berlaku pertikaian antara
- kuasa mentadbir negeri kedua-duanya yang
diserah kepada Residen (iv)Kesan Penentangan mencetuskan pertempuran
- Residen berkuasa melantik - tahun 1877 Dato Maharaja - kebangkitan Yamtuan Antah
hakim, mengurus kutipan Lela, Dato Sagor, Pandak disokong oleh Dato Siamang
cukai dan melantik penghulu Indut dan Sepuntum dihukum Gagap, Tengku Besar Tampin,
gantung sampai mati di penduduk Rembau, Jelebu dan
c) Memperkenalkan Cukai Baru Matang, Perak Johol
- Birch bertindak sesuka hati - Sultan Abdullah dan Ngah - Disember 1875 pasukan
- Birch memperkenalkan cukai Ibrahim dibuang negeri ke Yamtuan Antah berjaya
baru seperti cukai padi, Pulau Seychelles di Lautan menawan Paroi dan membina
perahu atap, senjata dan Hindi kubu di situ
bayaran permit untuk - Raja Ismail dibuang negeri ke - British berjaya menawan
membalak Johor semula Paroi apabila dibantu
- Setiap isi rumah dikehendaki - British tegas menghapuskan oleh tentera Negeri-Negeri
membayar 2 dolar sebagai kebangkitan di Perak Selat
cukai kelamin menunjukkan keangkuhannya - Yamtuan Antah berundur ke
sebagai kuasa penjajah Bukit Putus dan seterusnya ke
d) Mencabuli Adat Resam - Dato Maharaja Lela menjadi Johor
- Birch dibenci oleh sultan dan simbol kepahlawanan orang
pembesar-pembesar Perak Melayu (iii)Kesan Penentangan
apabila beliau mengharamkan - Maharaja Abu Bakar dari Johor
amalan perhambaan yang 7.6 Yamtuan Antah menasihati Yamtuan Antah
menjadi adat resam Melayu Mempertahankan berdamai dengan British
- Birch sengaja menimbulkan Kedaulatan Seri Menanti - Mei 1876 Yamtuan Antah
permusuhan apabila (Teks m/s: 177-178) berunding dengan Gabenor
menyimpan hamba-hamba Negeri-Negeri Selat iaitu
perempuan dirumahnya (i) Latar belakang William Jervois
- nama sebenarnya Tunku - Yamtuan Antah diiktiraf
(iii)Peristiwa Penentangan Laksamana Antah Ibni sebagai Yamtuan Besar di Seri
- Raja Abdullah, Raja Ismail dan Almarhum Raja Radin Menanti
Dato Maharaja Lela telah - dilantik sebagai Yamtuan Seri - tindakan berdamai ini tidak
bermesyuarat di Durian Menanti pada tahun 1875 dipersetujui oleh Dato
Sebatang - wilayah jajahan Seri Menanti Siamang Gagap
- mereka mengambil keputusan terdiri daripada Terachi, Ulu - rundingan tersebut membuka
untuk membunuh Birch Muar, Gunung Pasir dan peluang British meluaskan
- Dato Maharaja Lela dan Jempol pengaruh ke seluruh Negeri
pengikutnya Dato Sagor, Sembilan
Pandak Indut dan Sepuntum (ii)Faktor Penentangan
menawarkan diri untuk - Yamtuan Antah tidak 7.7 Dato Bahaman Pahlawan
membunuhnya bersetuju dengan tindakan Pahang (Teks m/s: 179-181)
- mereka berazam menghalau Dato Kelana Syed Abdul
British keluar dari bumi Perak Rahman di Sungai Ujong (i) Latar belakang
- pada 2 November 1875 Birch menandatangani perjanjian - nama sebenarnya Abdul
dan rombongan tiba di Pasir dengan British Rahman bin Imam Noh
Salak untuk menyebarkan - tindakan Dato Kelana - dianugerahi gelaran Orang
surat pengisytiharan mengeruhkan hubungan Kaya Dato Setia Perkasa
mengambil hak memungut antara mereka berdua Pahlawan Semantan
cukai oleh British - Yamtuan Antah juga tidak - diberikan anugerah kerana
- Dato Maharaja Lela dan mengiktiraf Dato Kelana kegagahan dan keberanian
pengikutnya mengambil sebagai pemerintah Sungai beliau dalam perang saudara
kesempatan itu untuk Ujong di Pahang dan Perang Klang di
membunuh Birch - hubungan antara Yamtuan Selangor
- Pembunuhan Birch Antah dengan Dato Kelana - dilantik sebagai pembesar
menyebabkan British bertambah runcing apabila Temerloh setelah kematian
menyerang Pasir Salak Dato Kelana mengisytiharkan Orang Kaya Indera Segara
- Dato Maharaja Lela dan Dato Terachi sebagai wilayahnya - Dato Bahaman tidak
Sagor memimpin perjuangan - dibantah Yamtuan Antah mengiktiraf pemerintahan
mempertahankan Pasir Salak kerana menganggap Terachi British di Pahang

23
(ii)Faktor Penentangan - Sultan Wan Ahmad dilantik menentang Sepanyol di
mengetuai gerakan ini dan selatan Filipina
a) Hilang Hak Mengutip Cukai berjaya menawan 11 buah
- Dato Bahaman menentang kubu Dato Bahaman di b) Peraturan Yang
tindakan British melantik Bentong Membebankan
E.A.Wise sebagai Pegawai - Mac 1892 British sekali lagi - SBUB memperkenalkan
Majistret dan Pemungut Hasil menyerang Lubuk Terua peraturan baru di Sabah
di daerah Temerloh - pejuang Pahang berundur ke seperti amalan buruh paksa,
- Dato Bahaman dilarang Kelantan dan Terengganu cukai beras dan lesen perahu
mengutip cukai di daerah - di terengganu ulama Tok Ku yang membebankan rakyat
kekuasaannya iaitu di Paloh menyemarakkan
Temerloh semangat pejuang Pahang c) Percubaan Berunding Gagal
berjihad menentang British - Ogos 1895 Mat Salleh dan
- 14 Jun 1894 Dato Bahaman pembesar tempatan ke
dan 100 orang pengikutnya Sandakan untuk menemui
b) Pembinaan Balai Polis menawan Kuala Tembeling Gabenor Beaufort, C.V.Creagh
- pegawai British iaitu E.A.Wise dan Jeram Ampai - tujuan untuk berunding
mendirikan balai polis di - British bertindak balas tentang masalah cukai dan
Lubuk Terua tanpa berunding menghantar Kolonel Walker tindakan kekerasan pegawai
terlebih dahulu dengan Dato untuk menawansemula Jeram SBUB terhadap penduduk
Bahaman Ampai tempatan
- konflik antara kedua-duanya - Dato Bahaman, Tok Gajah - Mat Salleh dan pembesar-
menjadi lebihserius dan Mat Kilau berundur ke pembesar tidak dilayan dan
- Dato bahaman menganggap Kelantan setelah menunggu selama 10
tindakan British sebagai - pengunduran ini menandakan hari beliau meninggalkan
menceroboh kawasan serta berakhirnya perang Sandakan
mengancam kedudukannya menentang British di Pahang
c) Perlucutan Gelaran d) Perkampungan Di Bakar
- Hugh Clifford menganggap (iv)Kesan Penentangan - Gabenor Beaufort
Dato Bahaman sebagai - Dato Bahaman dan menganggap Mat Salleh
penderhaka kerana enggan pengikutnya memperlihatkan mengancam kepentingan
mematuhi arahan British keberanian menentang British SBUB
- British memaksa Sultan - kedudukan British di Pahang - SBUB bertindak membakar
Ahmad melucutkan gelaran tergugat dengan semangat dan memusnahkan kampung
Dato Setia Perkasa Pahlawan patriotisme oleh pahlawan Mat Salleh
Semantan Pahang - SBUB menawarkan hadiah
- tindakan British memalukan - kebangkitan ini berlangsung 500 dolar kepada sesiapa
Dato Bahaman dan beliau selama 4 tahun iaitu dari 1891 yang berjaya menangkap Mat
bersumpah menghalau keluar 1894 Salleh
British dari Pahang - British terpaksa menanggung
(iii)Peristiwa Penentangan
hutang yang banyak
(iii) Peristiwa Penentangan - Julai 1897 Mat Salleh
- Sultan Wan Ahmad dipaksa
- 16 Disember 1891 British mendirikan kubu di Ranau dan
oleh British membayar 7200
menangkap 3 orang pengikut membakar Pulau Gaya
dolar setahun bagi
Dato Bahaman kerana menyelesaikan hutang - November 1897 Mat Salleh
mengutip hasil hutan tanpa tersebut menyerang Ambong
kebenaran - William Cowie, Pengarah
- tindakan British itu 7.8 Mat Salleh Menyanggah Urusan SBUB tidak berupaya
menyebabkan Dato Bahaman SBUB (Teks m/s: 182-183) mengalahkan Mat Salleh lalu
dan pengikutnya menyerang menawarkan perdamaian dan
Balai Polis Lubuk Terua (i) Latar belakang pengampunan kepadanya
- peristiwa ini mencetuskan - nama sebenar Datu - April 1898 rundingan
perang Mohammad Salleh bin Datu diadakan antara Mat Salleh
- 26 Disember 1891 Hugh Batu dengan Cowie di Menggatal
Clifford mengetuai pasukan - dilahirkan di Inanam dan - Antara syarat perjanjian
200 orang tentera untuk menjadi pemerintah Sungau adalah;
menawan semula Lubuk Terua Sugut - Mat Salleh dan pengikut diberi
tetapi tewas dalam - berketurunan Bajau dan Suluk pengampunan
pertempuran di Kelubi - penduduk Inanam yang
- mewarisi sifat kepahlawanan
- Hugh Clifford berundur dan melarikan diri semasa
dan keberanian berperang
meminta bantuan Singapura kekacauan dibenarkan kembali
- kebangkitan Mat Salleh
- Januari 1892 British memaksa semula
merupakan kebangkitan
Sultan Wan Ahmad - Mat Salleh dibenarkan mentadbir
paling besar dalam sejarah
menamatkan kebangkitan daerah Tambunan
penentangan di Sabah
rakyat Pahang - Mat Salleh diminta melaporkan
pergerakannya kepada SBUB
- pasukan tentera dinamakan (ii)Faktor Penentangan
Gerakan Sultan yang - SBUB tidak menepati janji
disertai oleh J.P.Rodger sebaliknya tahun 1899 SBUB
a) Perjuangan Jihad
ditubuhkan mengambil alih pentadbiran di
- kebangkitan berpunca
Tambunan
- British membekalkan 200 daripada semangat
pucuk senapang dan 10 000 - Mat Salleh berasa tertipu dan
perjuangan jihad orang Sulu
butir peluru meneruskan penentangan

24
 dengan membina kubu di - jika mereka mempunyai dua - dikenali sebagai Tok Janggut
Kampung Teboh, Tambunan orang anak, salah seorang kerana beliau menyimpan
- SBUB menyerang kubu Mat akan diambil SBUB untuk janggut hingga ke paras dada
Salleh secara besar-besaran dijadikan buruh paksa - dilahirkan tahun 1853 di
- Januari 1900 SBUB berjaya Kampung Jeram, Pasir Puteh,
menewaskan Mat Salleh e) Menceroboh Kawasan Hutan Kelantan
- Mat Salleh terkorban - SBUB menceroboh hutan - mendapat pendidikan pondok
untuk membina jalan di Kelantan dan Makkah
(iv)Kesan Penentangan - Kaum Murut membantah - mahir dalam ilmu persilatan
- perjuangan diteruskan oleh kerana mengikut kepercayaan - menetap di Kampung Nering,
pengikut Mat Salleh seperti mereka pencerobohan akan Kelantan
Mat Sator dan Kamunta mengganggu roh nenek - bekerja sebagai petani dan
- Julai 1902 British berjaya morang mereka peniaga
menamatkan kebangkitan Mat
Salleh di Sabah sepenuhnya (iii)Peristiwa Penentangan (ii)Faktor Penentangan
- Antanom menyatukan orang
7.9 Antanom Pahlawan Anak Murut menentang SBUB dmi a) Peraturan Tanah
Rimba Berjiwa Besar menebus maruah mereka - Tok Janggut menentang
(Teks m/s: 184) - Februari 1915 Antanom peraturan cukai tahun 1915
menyerang Pensiangan dan yang mewajibkan petani
(i) Latar belakang membakar bangunan kerajaan membayar cukai tanah
- nama sebenar Ontoros anak - Mac 1915 Antanom memimpin
lelai Antanom kira-kira 600 orang Murut b) Pengenalan Cukai Yang
- ketua kaum Murut di Rundum menyerang Rundum dan Membebankan
- dilahirkan tahun 1875 berjaya memusnahkan - petani dikehendaki membayar
- ketika berusia 30 tahun pejabat pentadbiran SBUB cukai seperti;
Antanom telah memimpin - kejayaan itu menaikkan - cukai pokok kelapa berbuah
orang Murut menentang SBUB semangat perjuangan orang sebanyak 3 sen sepokok
yang menindas kaumnya Murut dan pengikut Antanom - pokok pinang satu sen sepokok
bertambah menjadi 900 orang - sirih 5 sen sejunjung
(ii)Faktor Penentangan - Antanom membina kubu - kerbau dan lembu sebanyak 20
pertahanan di Sungai Selangit sen seekor
a) Melarang Membuka Tanah yang mengandungi 7 buah - peraturan ini membenakan
Baru rumah bawah tanah rakyat
- SBUB melarang mereka - April 1915 SBUB menghantar
membuka tanah baru 400 orang tentera menyerang c) Perasaan anti-British
- merasakan hak mereka kubu Antanom - sentimen anti-British
diceroboh - pertempuran berlaku selama meningkat apabila Britain
- akibatnya mereka kekurangan 6 minggu menyerang kerajaan Turki
beras - Antanom dan 400 orang Murut Uthmaniyah semasa Perang
terkorban dalam Dunia I tahun 1914
b) Mengenakan Cukai Yang mempertahankan Rundum - kerajaan Turki Uthmaniyah
Membebankan - penentangan ini dikenali menyeru umat Islam di
- SBUB mengenakan pelbagai sebagai Kebangkitan seluruh dunia berjihad
cukai yang membebankan Rundum menentang penjajah Barat
seperti; - Tok Janggut menyahut seruan
- cukai kepala satu dolar setiap (iv)Kesan Penentangan menentang British di Pasir
orang - SBUB mengenakan tindakan Puteh
- cukai tanaman pindah sebanyak tegas terhadap pengikut
50 sen setiap ekar Antanom d) Pembayaran Cukai Yang
- cukai sebatang pokok kelapa - 8 orang kanan Antanom Menyusahkan
untuk minuman tuak sebanyak dibuang daerah ke Kudat - penduduk tempatan
25 sen - pengikut-pengikut yang lain menghadapi masalah
- cukai tangkapan ikan besar menjadi buruh paksa membayar cukai kerana
- cukai memelihara anjing memasang kawat telegraf dari pejabat bayaran cukai terletak
sebanyak satu dolar seekor Kimanis hingga ke Keningau jauh di bandar
- SBUB mengarahkan orang - Tok Janggut telah beberapa
c) Menjadi Buruh Paksa Murut bersumpah taat setia kali pergi untuk membayar
- orang Murut dijadikan buruh bagi mengelakkan cukai tetapi gagal
paksa kebangkitan seterusnya - mereka yang gagal membayar
- tujuan untuk membina jalan di - orang Murut berpindah ke cukai akan ditangkap dan
pedalaman dan memasang pedalaman Kalimantan didenda
kawat telegraf antara Tenom sebagai tanda protes terhadap - penduduk tempatan marah
dengan Rundum SBUB kepada British kerana sikap
biadab pegawai British
d) Menzalimi Keluarga 7.10 Tok Janggut Pejuang Jihad
- suami isteri kaum Murut (Teks m/s: 187-189) (iii)Peristiwa Penentangan
dikehendaki tinggal
berasingan di sebelah (i) Latar belakang 28 April 1915
menyebelah tebing sungai - nama sebenar Haji Mat - Pegawai Daerah Pasir Puteh
- mereka dikenakan satu dolar Hassan bin Munas menghantar Sarjan Che Wan
setiap kali berkunjung

25
 untuk menangkap Tok Janggut - beliau berjuang untuk - British gagal mematahkan
kerana gagal membayar cukai membela nasib petani yang hujahnya bahawa tanah
- perbalahan berlaku ditindas adalah hak Allah dan bukan
menyebabkan Sarjan Che Wan - perjuangannya dikenalsebagai hak negeri
mati ditikam oleh Tok Janggut Kebangkitan Tani di - mahkamah menerima hujah
Terengganu tersebut dan membebaskan
29 April 1915 mereka
- Tok Janggut, Engku Besar (ii)Faktor Penentangan
Jeram, Penghulu Adam dan Kebangkitan 1925
Che Sahak Merbol mengetuai a) Pas Kebenaran Yang - seramai 300 - 500 orang
angkatan melancarkan Membebankan petani berkumpul di Kuala
serangan ke atas Pasir Puteh - 1921 diperkenalkan Peraturan Telemong untuk bercucuk
- mereka menduduki Pasir Tanah Baru tanam
Puteh selama 3 hari dan - petani yang ingin membuka - mereka membersihkan 200
mengisytiharkan Pasir Puteh tanah dan bercucuk tanam ekar tanah milik Tengku Nik
bebas daripada ancaman perlu mendapatkan kebenaran Maimunah dan 400 ekar tanah
British dengan bayaran 50 sen kerajaan
- Ungku Besar Jeram iaitu Tuan - peraturan yang sama jika - tindakan dilakukan kerana
Ahmad dilantik sebagai Raja menebang pokok dan British akan memberi konsesi
Pasir Puteh mengutip hasil hutan seperti tanah tersebut kepada
- Tok Janggut sebagai Perdana daun nipah, buah salak, sagu, saudagar Cina
Menteri rotan dan daun palas - British mendesak Sultan
- membebankan hidup petani Sulaiman supaya bertindak
9 Mei 1915 yang sedia ada miskin terhadap Haji Abdul Rahman
- British menawarkan hadiah Limbong
sebanyak 500 dolar kepada b) Penguatkuasaan Undang- - Haji Abdul Rahman Limbong
sesiapa yang berjaya Undang Binatang Buas menjelaskan kepada sultan
menangkap Tok Janggut dan - 1923 diperkenalkan Undang- bahawa pentadbiran British di
pemimpin kanannya Undang Kawalan Binatang daerah Kuala Berang
Buas yang melarang menindas rakyat
23 Mei 1915 penduduk memburu binatang
- British membakar rumah Tok liar Kebangkitan 1928
Janggut dan pengikutnya - sesiapa yang ingkar - British mengancam untuk
kerana enggan menyerah diri dikenakan denda sebanyak mengambil tindakan undang-
- Tok Janggut bertindak balas 500 dolar dan senapang undang ke atas petani-petani
menyerang Pasir Puteh mereka akan dirampas yang enggan membayar cukai
- ini menyebabkan seramai
24 Mei 1915 c) Peraturan Tanah Baru 1000 orang petani berhimpun
- British menyerang Tok Janggut - 1924 peraturan tanah di Marang, Kuala Telemong
yang berkubu di Kampung mewajibkan penduduk dan Kuala Berang
Dalam Pupuh, Saring mendaftar tanah mereka - mereka mengisytiharkan
- Tok Janggut terkorban dengan bayaran sebanyak perang terhadap British
- mayat Tok Janggut diarak ke 2.50 sen seorang - mereka menduduki balai polis
Pasir Puteh dan Kota Bharu dan bangunan kerajaan di
kemudian digantung songsang d) Pengaruh Pemimpin Agama Kuala Berang serta
di Padang Balai Besar, Kota - pemimpin agama berperanan mengibarkan bendera merah
Bharu selama 4 jam penting dalam kebangkitan - British meminta bantuan
- kemudian dikebumikan di anti-British di Terengganu Negeri-Negeri Melayu
Pasir Pekan - Haji Abdul Rahman Limbong Bersekutu
menegaskan tanah adalah - pertempuran berlaku di
(ii)Kesan Penentangan hak Allah dan rakyat bebas Padang Kacong
- Tok Janggut dan rakan-rakan mengerjakannya tanpa perlu
terkorban sebagai pahlawan membayar cukai kepada (iv)Kesan Penentangan
yang menentang kuasa kerajaan - seramai 12 orang petani
penjajah Barat - Haji Musa Abdul Ghani terkorban dan semua
- semangat juang mereka menyifatkan peraturan British pemimpin petani termasuk
kebanggaan kita walaupun bertentangan dengan syariah Haji Abdul Rahman Limbong
tewas di tangan British Islam ditangkap
- tahun 1928 mereka
7.11 Haji Abdul Rahman (iii)Peristiwa Penetangan dibicarakan di Kuala
Limbong Pejuang Tani Terengganu
(Teks m/s: 290-192) Kebangkitan 1922 - Haji Abdul Rahman Limbong
- petani di Kuala Telemong dijatuhi hukuman buang
(i) Latar belakang menentang peraturan baru negeri ke Makkah atas
- nama sebenar Haji Abdul dengan membersihkan tanah tuduhan menghasut dan
Rahman bin Haji Abdul Hamid tanpa mengambil pas mencetuskan kebangkitan di
- dikenali sebagai Haji Abdul kebenaran Terengganu
Rahman Limbong kerana - British menangkap 43 orang
beliau sering ke Limbong, petani dan mendakwa mereka
Kemaman untuk mengajar di mahkamah
agama - Haji Abdul Rahman Limbong -------------------------------------------------
bertindak sebagai peguam ----

26
 - tahun 1882 Mesir dijajah oleh membebaskan Indonesia
BAB 8 KEBANGKITAN British dan telah mencetuskan daripada penjajahan Belanda
SEMANGAT KEBANGSAAN Gerakan Islah
UNTUK MENGANGKAT - Gerakan Islah atau Gerakan 8.3 Gerakan Islah
MARTABAT BANGSA Pemulihan Islam ialah Mencetuskan Kesedaran
- semangat kebangsaan gerakan menyeru orang Islam Kebangsaan
dibangkitkan golongan berpegang kepada ajaran (Teks m/s: 203-204)
intelektual melalui akhbar, Islam sebenar berdasarkan al-
majalah dan penulisan kreatif Quran dan Hadis juga (i) Latar belakang
menyeru umat Islam supaya Gerakan Islah di Tanah
- perjuangan semakin berkesan
bersatu menentang Melayu
melalui penubuhan
pertubuhan untuk penjajahan Barat di negara - awal kurun ke-20 semangat
perjuangkan hak dan Islam kebangsaan dibangkitkan oleh
kepentingan bangsa - gerakan ini dipelopori Sayid golongan pelajar
Jamaluddin al-Afghani dan berpendidikan di Universiti al-
8.1 Maksud Semangat Sheikh Muhammad Abduh Azhar, Mesir
Kebangsaan (Teks m/s: 199) - pengaruh gerakan ini - tahun 1925 terdapat 80 orang
disebarkan ke Tanah Melayu pelajar dari Tanah Melayu di
- semangat kebangsaan atau universiti ini
nasionalisme bermaksud oleh pelajar yang menuntut di
Mesir setelah kembali ke - mereka terpengaruh dengan
perasaan cinta dan taat setia
tanah air idea pemulihan Islam oleh
yang mendalam terhadap
Sayid Jamaluddin al-Afghani
bangsa dan tanah air
c) Perang Rusia-Jepun dan Sheikh Muhammad Abduh
- semangat berjuang menebus
- tahun 1905 Jepun berjaya - sekembali ke Tanah Melayu
maruah bangsa
mengalahkan Rusia mereka memulakan Gerakan
- semangat inilah mendorong Islah di Tanah Melayu dan
kita berjuang membebaskan - pertama kali dalam sejarah
moden sebuah negara Asia dikenali sebagai Kaum Muda
negara daripada British untuk
berjaya mengalahkan kuasa - tokoh penting seperti Sheikh
membentuk negara merdeka
Eropah Muhammad Thani bin
dan berdaulat
- kejayaan ini menyemarakkan Jalaluddin, Haji Abbas bin
semangat negara-negara Asia Muhammad Taha dan Syed
8.2 Perkembangan Negara
lain untuk menentang Sheikh Ahmad al-Hadi
Luar Memberi Inspirasi
Perjuangan penjajahan Barat
(ii) Penyebaran Idea Gerakan
(Teks m/s: 199-202)
d) Gerakan Kesedaran Islah
- awal kurun ke-20 berlaku
Kebangsaan China - idea pembaharuan Kaum
gerakan kesedaran
- tahun 1911 berlaku Revolusi Muda disebarkan melalui
kebangsaan di Turki, Mesir,
China yang dipimpin oleh Dr. majalah Al-Imam (pemimpin)
Jepun, China, Filipina, India
Sun Yat Sen yang diterbitkan di Singapura
dan Indonesia
tahun 1906
- perkembangan ini memberi - berjaya menumbangkan
kerajaan Manchu dan - tujuan diterbitkan adalah
inspirasi kepada penduduk
menubuhkan sebuah negara untuk;
Tanah Melayu untuk
republik China mengingatkan mereka yang
menentang penjajahan British
lalai dan menjagakan mereka
- keadaan ini membangkitkan
yang tidur dan menunjukkan
a) Gerakan Kebangkitan Islam di kesedaran rakyat Tanah
mereka yang sesat dan
Timur Tengah Melayu untuk menentang
menyampaikan suara yang
- berlaku akhir kurun ke-19 British
menyeru dengan kebaikan
- kebangkitan dosebabkan - majalah ini memberi kesan
kuasa-kuasa Barat e) Gerakan Kesedaran
Kebangsaan Filipina besar dalam perkembangan
memecahbelahkan dan pemikiran orang Melayu
menguasai empayar Islam - Jose Rizal memimpin
perjuangan rakyat Filipina - orang Melayu mula sedar
Turki Uthmaniyah
menentang penjajahan kepentingan pendidikan dan
- pengaruh Barat di Turki ekonomi mereka
mencetuskan Gerakan Pan- Sepanyol
- Menubuhkan Liga Filipina - antara seruan Al-Imam ialah;
Islam iaitu gerakan untuk
untuk memajukan orang - menyeru orang Melayu
menyatukan seluruh umat
Filipina dan menuntut berpegang kepada al-Quran dan
Islam dan menentang
Sepanyol memberi layanan Hadis
penjajahan Barat
adil kepada rakyat - tekankan pentingnya ilmu
- gerakan ini mempengaruhi pengetahuan untuk mencapai
dan menyatukan umat Islam kejayaan
di negara-negara Timur f) Gerakan Kesedaran
Kebangsaan India - menitikberatkan pengetahuan
Tengah, India dan Asia sejarah kerana banyak iktibar
Tenggara termasuk Tanah - gerakan dipimpin oleh
yang boleh dipelajari
Melayu untuk menentang Mahatma Gandhi
- menasihati ibu bapa supaya
kuasa asing - tujuan untuk membebaskan memberikan pendidikan
India daripada penjajahan sempurna kepada anak-anak
b) Gerakan Pemulihan Islam British - menggesa kaum wanita diberi
Mesir peluang mendapatkan
- gerakan ini turut g) Gerakan Kesedaran pendidikan
mempengaruhi kebangkitan Kebangsaan Indonesia - mengetepikan adat resam dan
semangat kebangsaan di - Soekarno menubuhkan Parti kepercayaan karut yang boleh
Tanah Melayu Nasional Indonesia untuk menghalang kemajuan

27
- tahun 1908 majalah Al-Imam menyemarakkan kesedaran peluang orang Melayu dalam
dihentikan penerbitannya dan kebangsaan perkhidmatan kerajaan
diteruskan oleh akhbar lain
seperti Neracha, Al-Ikhwan, (i) Golongan Intelektual b) Mohammad Eunos Abdullah
Pengasuh dan Saudara Pendidikan Melayu - berpendidikan Inggeris di
- Kaum Muda menubuhkan - golongan ini lepasan Maktab Raffles Institution, Singapura
beberapa buah madrasah Perguruan Sultan Idris (MPSI), - merupakan orang Melayu
untuk menyebarkan idea Tanjung Malim, Perak pertama dilantik sebagai Ahli
dengan lebih berkesan seperti - terdiri daripada guru-guru Majlis Perundangan Negeri-
Madrasah al-Masyhur al- Melayu yang berperanan Negeri Selat
Islamiah di Pulau Pinang, sebagai pemimpin - pernah bertugas sebagai
Madrasah al-Diniah Kampung masyarakat Ketua Pengarang akhbar
Lalang di Padang Rengas dan - MPSI disifatkan sebagai The Utusan Melayu dan Lembaga
Madrasah Il-Ihya Assyariff, Cradle of Malay Nationalism Melayu
Gunung Semanggol di Perak - Berganding bahu dengan - tahun 1926 menubuhkan
golongan cerdik pandai Kesatuan Melayu Singapura
(iii) Tentangan Gerakan Islah agama untuk memajukan
- idea pembaharuan Kaum orang Melayu dalam bidang c) Dato Onn Jaafar
Muda ditentang oleh Kaum ekonomi dan pendidikan - berpendidikan Inggeris di
Tua melalui akhbar Suara - Usaha ini menimbulkan England dan Kolej Melayu
Benar dan Lidah Benar kesedaran untuk Kuala Kangsar
- Kaum Tua terdiri daripada membebaskan Tanah Melayu - pernah menjadi pengarang
golongan ulama dan pegawai daripada penjajahan British akhbar Warta Malaya,
agama yang tidak menerima - Antara tokoh nasionalis ialah Lembaga Malaya dan Warta
idea Islah Kaum Muda Harun Aminurrashid, Ibrahim Ahad
- mereka berpegang kuat Haji Yaacob dan Abdul Hadi - tahun 1936 dilantik sebagai
kepada adat dan agama Islam Hassan Ahli Tidak Rasmi dalam Majlis
- pertelingkahan antara mereka Mesyuarat Negeri Johor
hanyalah perkara kecil yang a) Harun Aminurrashid
tidak melibatkan perkara - tokoh pejuang kebangsaan 8.5 Perjuangan Naionalisme
pokok dalam agama Islam lepasan MPSI Melalui Mata Pena
- merupakan guru yang (Teks m/s: 207-212)
(iv) Tokoh Pelopor Gerakan bersemangat kebangsaan - akhbar dan majalah
Islah di Tanah Melayu - penulis yang aktif merupakan media yang rapat
mempelopori penulisan puisi dengan rakyat
a) Syeikh Muhammad Tahir bertemakan semangat - sesuai dijadikan saluran untuk
Jalaluddin kebangsaan melahirkan kesedaran
- lahir di Sumatera tahun 1869 kebangsaan
- berpendidikan di Makkah dan - melalui media idea tentang
di Universiti al-Azhar, Mesir b) Abdul Hadi Hassan perjuangan kebangsaan dapat
- menerbitkan majalah Al-Imam - seorang pensyarah MPSI disalurkan untuk bacaan
- pernah dilantik sebagai Mufti - sentiasa menanamkan semua lapisan masyarakat
Negeri Perak semangat cinta akan bangsa
b) Haji Abbas Muhammad Taha dan negara kepada para (i) Peranan Akhbar dan
- lahir di Singapura tahun 1885 pelajarnya Majalah Melayu
- berpendidikan di Makkah - tahun 1930-an akhbar Melayu
- pernah dilantik sebagai kadi di (ii) Golongan Intelektual mula menyuarakan isu sosial,
kawasan Tanjung Pagar, Pendidikan Inggeris kedudukan ekonomi dan
Singapura - berjuang menuntut hak orang politik orang Melayu
- menerbitkan akhbar Neracha Melayu dalam bidang - akhbar berjaya menyemai
ekonomi, pendidikan dan semangat kebangsaan di
c) Syed Sheikh al-Hadi pentadbiran kalangan masyarakat Melayu
- lahir di Melaka tahun 1862 - menubuhkan persatuan dan - melalui serua-seruan akhbar
- mendapat pendidikan agama bidang penulisan untuk orang Melayu menubuhkan
di Terengganu dan di Pulau memperjuangkan kepentingan persatuan untuk merintis
Penyengat, Riau orang Melayu pergerakan lebih tersusun
- sering berkunjung ke Makkah - antara tokoh-tokohnya ialah - antara peranan akhbar dalam
dan Mesir Raja Chulan, Mohammad membangkitkan semangat
- mendalami idea perjuangan Eunos Abdullah, Dato Onn kebangsaan ialah;
Syeikh Muhammad Abduh Jaafar dan Ishak Haji - mengkritik dasar British yang
Muhammad tidak menguntungkan orang
- menerbitkan akhbar Al-Ikhwan
Melayu
dan Saudara
a) Raja Chulan - menyeru orang Melayu bersatu
- mendapat pendidikan di Kolej dan menghapuskan semangat
8.4 Intelektual Mematangkan
Melayu Kuala Kangsar kenegerian
Perjuangan
- tahun 1924 dilantik menjadi - menuntut kedudukan yang lebih
(Teks m/s: 205-206
Ahli Majlis Perundangan baik dalam bidang pentadbiran,
- Gerakan Islah menimbulkan
Persekutuan ekonomi dan pendidikan
kesedaran di kalangan
- menggesa British - antara akhbar yang
intelektual Melayu
meningkatkan taraf ekonomi berpengaruh sebelum Perang
- tahun 1930-an golongan
orang Melayu dan menambah Dunia II ialah Warta Malaya
intelektual ini
(1930-1941) di Singapura,
Majlis (1931-1941) di Kuala
28
 Lumpur dan Utusan Melayu - melaporkan tentang kegiatan - tujuan untuk menyuburkan
(1939-1941) diterbitkan di sosial dan ekonomi orang Cina perasaan cinta akan bangsa
Singapura di Tanah Melayu dan negara, menyeru rakyat
- akhbar-akhbar lain ialah; - juga menyiarkan peristiwa merebut peluang ekonomi dan
- Lembaga Melayu (1914-1931) di yang berlaku di negara China mempertahan maruah bangsa
Singapura - terdapat juga akhbar - antaranya:
- Pengasuh (1918-1941) di Kota berbahasa Melayu yang - puisi oleh Harun Aminurrashid
Bharu, Kelantan diterbitkan oleh masyarakat seperti Tenaga Kaumku,
- Majalah Guru (1924-1941) di Cina Peranakan (Baba dan Mempertahankan Hak Kita dan
Kuala Lumpur dan Pulau Pinang Nyonya) Perwira Melayu
- Al-Ikhwan (1926-1931) di Pulau - Abdul Samad Ahmad menulis
- antaranya akhbar Surat
Pinang puisi Serunai Pujangga, Kapal
Khabar Peranakan, Bintang
- Saudara (1928-1941) di Pulau Tiada Nakhoda dan Hari
Timor, Khabar Uchapan Baru
Pinang Kejatuhan Kita
dan Bintang Pra Pranakan
- Fajar Sarawak (1930) di Sarawak - Muhammad Yusuf Harun menulis
- tahun 1884 akhbar Bintang
puisi Dunia Yang Fana dan Di
a) Akhbar Warta Malaya Timor diterbitkan dan
Lautan Seberang
merupakan satu-satunya
- diterbitkan di Singapura - puisi lainnya seperti Bangkitlah
akhbar berbahasa Melayu
- pengarang pertamanya ialah oleh Omar Mustaffa, Seruan
yang berani melaporkan
Dato Onn Jaafar Kebangsaan oleh Melati Pahang,
berita pemberontakan Dato
- menyiarkan tentang keadaan Sedarlah oleh Mahmud Ahmadi
Bahaman di Pahang
sosioekonomi orang Melayu dan Di Tengah Segara oleh
- tahun 1930 diterbitkan akhbar Muhammad Yasin Maamor
- mendesak orang Melayu Bintang Pranakan yang
diberikan lebih banyak membicarakan hal ehwal
jawatan penting dalam masyarakat Cina peranakan
perkhidmatan kerajaan (ii) Penulisan Novel dan
yang menunjukkan taat setia Cerpen
kepada British sebagai
b) Akhbar Majlis - melaluinya kesedaran
pemerintah Tanah Melayu
- diterbitkan di Kuala Lumpur kebangsaan dapat
- pengarang pertamanya Abdul disampaikan kepada
b) Akhbar Orang India
Rahim Kajai masyarakat lebih berkesan
- diterbitkan akhbar Ulaga
- mendedahkan kelemahan - karya-karya sastera ini
Nesan, Tamil Nesan dan Tamil
dasar British yang bertemakan semangat
Murasa
mengancam kedudukan orang perjuangan, nasib bangsa dan
- pada 24 September 1924 semangat cintakan tanah air
Melayu akhbar Tamil Nesan
- dianggap akhbar yang berani - tema ini menimbulkan
diterbitkan di Kuala Lumpur
kesedaran di kalangan orang
- melaporkan berita tentang Melayu
c) Akhbar Utusan Melayu kegiatan sosial dan ekonomi
- diterbitkan di Singapura orang India di Tanah Melayu - antara penulis cerpen yang
- pengarang pertamanya Abdul - juga peristiwa yang berlaku di terkenal ialah Abdul Rahim
Rahim Kajai negara India Kajai, Ishak Haji Muhammad
- menggesa orang Melayu (Pak Sako) dan Shamsuddin
- terdapat juga akhbar Salleh
meningkatkan taraf ekonomi berbahasa Melayu diterbitkan
dan menubuhkan persatuan - cerpen yang terkenal seperti
oleh masyarakat Jawi Cerita Awang Putat oleh Abdul
bagi memperjuangkan nasib Peranakan
bangsa dan tanah air Rahim Kajai, Rumah Besar
- antaranya Jawi Peranakan, Tiang Sebatang oleh Ishak
Sekola Melayu, Taman Haji Muhammad, Di Sini Kita
Tokoh Akhbar Melayu
Pengetahuan dan Tanjung Bukannya Orang Dagang dan
Penagri Siasat Yang Tiada Diminta
a) Abdul Rahim Kajai
- tahun 1888 akhbar Sekola oleh Shamsuddin Salleh
- seorang nasionalis yang
Melayu diterbitkan dan
berjuang melalui bidang
dijadikan bahan rujukan di
- manakala novel pula seperti
kewartawanan Hikayat Faridah Hanum oleh
sekolah Melayu
- digelar Bapa Kewartawanan Syed Sheikh al-Hadi, Iakah
Melayu Salmah? Oleh Ahmad Rashid
Kesedaran Kebangsaan Melalui
- menjadi Ketua Pengarang Talu, Melor Kuala Lumpur oleh
Penulisan Kreatif
akhbar yang berpengaruh Harun Aminnurrashid, Putera
- semangat kebangsaan
pada zamannya seperti Warta Gunung Tahan dan Anak Mat
dibangkitkan melalui karya
Malaya, Majlis dan Utusan Lela Gila oleh Ishak Haji
kreatif seperti puisi, novel dan
Melayu Muhammad, Mari Kita
cerpen
Berjuang oleh Abdullah Sidek
- karya kreatif menjadi saluran
(ii)Kegiatan Persuratan di dan Melati Kota Bahru oleh
untuk menyuarakan perjuangan
Kalangan Orang Cina dan India Abdul Kadir Adabi
orang Melayu oleh golongan
guru, penulis dan wartawan
a) Akhbar Orang Cina 8.6 Kesepakatan Menjamin
- orang Cina terbitkan akhbar Keutuhan Perjuangan
(i) Penulisan Puisi
sebelum Perang Dunia II (Teks m/s: 213-219)
- sebelum Perang Dunia II
- antaranya akhbar Lat Pau, banyak puisi bertemakan
Nanyang Siang Pau, Sin Chew - pertubuhan berperanan
semangat kebangsaan dan
Jit Poh dan Modern Daily News penting dalam gerakan
disiar dalam akhbar dan
- tahun 1881 akhbar Lat Pau kesedaran kebangsaan
majalah
diterbitkan

29
- pertubuhan di peringkat awal orang Melayu dalam - semangat kenegerian dapat
bersifat kenegerian serta pentadbiran kerajaan dipecahkan dan konsep
memperjuangkan kepentingan kebangsaan Melayu mula
ekonomi dan sosial b) Persatuan Melayu Selangor terbentuk
- menjadi pendorong kepada - dipimpin oleh Tengku Ismail - persidangan seterusnya
kemunculan penubuhan bin Tengku Muhammad Yassin diadakan di Pulau Pinang,
bersifat pertubuhan - memperjuangkan; Singapura, Ipoh dan
- mendesak lebih ramai pegawai Seremban
(i) Kemunculan Melayu dalam kerajaan
Pertubuhan Melayu persekutuan dan kerajaan e) Kesatuan Melayu Muda (KMM)
- golongan wartawan dan negeri - ditubuhkan tahun 1938 di
akhbar menimbulkan - keanggotaan askar Melayu Kuala Lumpur
kesedaran politik orang - menubuhkan angkatan laut dan - merupakan pertubuhan
Melayu dan mendorong udara Tanah Melayu Melayu bersifat politik yang
menubuhkan pertubuhan pertama di Tanah Melayu
untuk perjuangkan hak dan c) Kongres Melayu Se-Tanah - dipimpin oleh Ibrahim Haji
kepentingan mereka Melayu Yaakob
- antaranya; - tahun 1939 kongres yang - pemimpin yang lain seperti
pertama diadakan di Kuala Mustapha Hussain dan Ahmad
a) Kesatuan Melayu Singapura Lumpur Boestamam
(KMS) - dianjurkan bersama oleh - tujuan untuk menanamkan
- menjadi peransang kepada Kesatuan Melayu Singapura semangat perpaduan dan
pemimpin di negeri-negeri dan Persatuan Melayu kesedaran di kalangan orang
Melayu Selangor Melayu dan mempertahankan
- diasaskan tahun 1926 oleh - tujuan untuk mewujudkan hak
Mohammad Eunos Abdullah perpaduan kebangsaan di - berjuang membebaskan Tanah
- dianggotai golongan kalangan orang Melayu Melayu daripada penjajahan
bangsawan, kakitangan - berjaya menghimpunkan wakil British
kerajaan, wartawan dan daripada semua persatuan - bercita-cita menyatukan
peniaga Melayu untuk berbincang Tanah Melayu dengan
- tujuan penubuhan adalah memajukan bangsa Melayu Indonesia untuk mewujudkan
untuk; - tahun 1940 kongres kedua Melayu Raya
- menggalakkan ahli berperanan diadakan di Singapura - kebanyakan anggotanya
lebih besar dalam politik dan - berjaya menarik lebih banyak terdiri daripada guru lepasan
pentadbiran penyertaan persatuan Melayu Maktab Perguruan Sultan Idris
- perjuangkan kemajuan orang termasuk dari Sarawak dan (MPSI)
Melayu dalam bidang Brunei - perjuangan KMM bercorak
pendidikan - menyarankan semua radikal kerana mengamalkan
- menjadi wakil Melayu berurusan persatuan Melayu memajukan dasar tidak bekerjasama dan
dengan British bagi hal berkaitan orang Melayu di negeri menyuarakan pertentangan
dengan hak dan kepentingan masing-masing secara terbuka terhadap
orang Melayu - kongres ketiga tidak dapat British
- akhir tahun 1930-an banyak diadakan kerana Jepun telah - mengadakan pakatan sulit
persatuan bersifat kenegerian menyerang Tanah Melayu dengan Jepun untuk
ditubuhkan seperti Persatuan pada tahun 1941 menentang British
Melayu Perak (1937), - akhbar Warta Malaya
Persatuan Melayu Pahang d) Persaudaraan Sahabat Pena digunakan untuk
(1938), Persatuan Melayu - nama penuhnya ialah membangkitkan perasaan anti
Selangor (1938), Persatuan Persaudaraan Sahabat Pena British dan memperjuangkan
Melayu Negeri Sembilan Malaya (PASPAM) cita-cita KMM
(1938), Persatuan Melayu - ditubuhkan tahun 1934 - tahun 1941 Ibrahim Haji
Pulau Pinang (1937) dan dikendalikan oleh akhbar
- Yaacob dan 150 anggota KMM
Persatuan Melayu Kelantan Saudara yang menyediakan ditangkap oleh British dan
(1939) ruangan untuk ahli-ahlinya dipenjarakan di Singapura
- lain-lain persatuan seperti menulis dan mengemukakan - mereka dibebaskan semasa
Persatuan Melayu Melaka pendapat pendudukan Jepun
(1937), Persatuan Melayu - cogan kata mereka ialah - tahun 1942 KMM diharamkan
Serawak (1939) dan Persatuan Hidup Bahasa Hidup Bangsa oleh Jepun
Melayu Johor (1939) - menggalakkan ahli-ahlinya
- tujuan penubuhan untuk dari Tanah Melayu, Singapura, (ii)Pertubuhan Orang Cina dan
meningkatkan ekonomi dan Sarawak dan Sabah bertukar India
sosial orang Melayu pendapat - sebelum Perang Dunia II orang
- dianggotai cerdik pandai tujuan untuk meningkatkan
- Cina dan India di Tanah
Melayu yang berpendidikan semangat dan kesedaran Melayu lebih menumpukan
Inggeris dan berkhidmat kebangsaan di kalangan perhatian kepada keadaan
dengan British mereka yang berlaku di negara asal
- perjuangan bersifat sederhana - pada November 1934 a) Pertubuhan Orang Cina
- menunjukkan taat setia yang mengadakan persidangan di
kuat kepada Raja-Raja Melayu
- awal kurun ke-20 terdapat
peringkat kebangsaan yang beberapa pertubuhan orang
dan bekerjasama dengan pertama di Taiping, Perak
British Cina di Tanah Melayu seperti
- berjaya menghimpunkan ahli Hsing Chong Hui dan Chung
- mendesak British memberi dari seluruh Tanah Melayu Ho Tang
lebih banyak peluang kepada
30
- menumpukan perhatian - merupakan gabungan 12
kepada negara China buah persatuan India dan 4
- terdapat juga orang Cina yang dewan perniagaan India
memberi perhatian kepada - tujuan untuk
politik tempatan terutama memperjuangkan hak dan
oleh orang-orang Cina yang kepentingan orang India di
lahir di Negeri-Negeri Selat Tanah Melayu
atau Cina Peranakan yang
menjadi warganegara British
- tahun 1900 Persatuan Orang
------------------ TAMAT
Cina Peranakan British telah
----------------------
ditubuhkan oleh orang Cina
Peranakan yang
berpendidikan Inggeris
- antara tokoh-tokohnya ialah
Tan Jiak Kim, Lim Boon Keng,
Song Ong Siang dan Seah
Liang Seah
- presiden pertama persatuan
ini ialah Tan Jiak Kim
- antara pengasas utama
persatuan ini ialah Lim Boon
Keng
- tujuan penubuhannya untuk
melindungi kepentingan orang
Cina Peranakan di Negeri-
Negeri Selat
- selain itu menggalakkan
orang Cina Peranakan
memperoleh pendidikan tinggi
dan teknikal
- mereka juga menunjukkan
taat setia kepada British
- antara tokoh golongan ini
ialah Tan Cheng Lock

(i) Tan Cheng Lock

- lahir di Melaka
- berpendidikan Inggeris di Sekolah
Tinggi Melaka dan Raffles
Institution di Singapura
- tahun 1923-1934 telah dilantik
sebagai Ahli Tidak Rasmi Majlis
Perundangan Negeri-Negeri
Selat

b) Pertubuhan Orang India

- terpengaruh dengan gerakan
kebangsaan di negara asal
sebelum Perang Dunia II
- tubuhkan persatuan dengan
tujuan melindungi
kepentingan orang India di
Tanah Melayu
- awal kurun ke-20 golongan
cerdik pandai India yang
berpendidikan Inggeris
menubuhkan persatuan India
di bandar-bandar utama
seperti Taiping, Kuala Lumpur,
Melaka, Klang, Seremban dan
Pulau Pinang
- menjadi perintis kepada
pembentukan pertubuhan
yang menyatukan orang India
di Tanah Melayu
- tahun 1039 Persatuan India
Pusat Tanah Melayu
ditubuhkan
- dipimpin oleh A.M.Soosay

31