Anda di halaman 1dari 3

Tembang dolanan merupakan tembang / lelagon yang dinyanyikan oleh anak-anak yang biasanya

dilagukan saat bulan purnama sebagai hiburan. Biasanya lelagon tersebut disertai dengan olah
bawa ( joget ) sesuai dengan makna tembang tersebut. Berbeda dengan tembang tembang lain,
tembang dolanan tidak terikat oleh aturan-aturan tertentu. Tembang dolanan juga bisa dan
biasanya disajikan dengan iringan musik gamelan, baik laras slendro maupun pelog sesuai
dengan nadanya.

Tembang dolanan sendiri bisa dibagi menjadi 2 jenis yang berbeda, yaitu :

A. Tembang Dolanan Gagrag Lawas


Tembang dolanan gagrag lawas yaitu tembang dolanan yang mungkin tidak jelas nama
pengarangnya atau NN, sifatnya klasik, dan makna lagunya sulit untuk ditebak. Biasanya
tembang ini diciptakan sudah lama sekali bahkan sebelum tahun 1900-an. Contoh tembang
dolanan gagrag lawas adalah :
Gundul Gundul Pacul
Pendhisil
Wajibe Dadi Murid
Jaranan
Lir-Ilir
Cublak-cublak suweng
Aku Duwe Pitik
Sinten Numpak Sepur
Menthog – Menthog, dsb.
B. Tembang Dolanan Gagrag Anyar
Tembang dolanan gagrag anyar yaitu tembang dolanan yang bersifat kreasi baru, mudah
ditebak makna lagunya, dan nama pengarangnya jelas. Jika tembang dolanan gagrag lawas
diciptakan sangat lama, maka tembang dolanan gagrag anyar diciptakan belum terlalu lama,
misalnya pada tahun setelah 1900 an. Contoh tembang dolanan gagrag anyar adalah :
– ( Karya Ki Narto Sabdo ) Gugur Gunung, Lumbung Desa, Tahu-tahu Tempe, Jamu Jawa,
Gula Klapa.
– ( Karya Ki Anom Suroto ) Solo Berseri dan Mas Sopir.
– ( Karya Sarwanto, S. Kar ) Wonogiri Sukses, dsb.

Tegese Tembang Dolanan


Tembang dolanan duweni teges bedo bedo, kayata :
1. tembang dolanan tegese lagu sing ditembangake sinambi jejogedan.
2. tembang dolanan uga bisa ateges lelagon kanggo dolanan bocah bocah.
3. tembang dolanan yaiku lagu sing isi utawa cakepane jumbuh/cocok karo umure bocah cilik.

cirine tembang dolanan


sing dadi titikane utawa cirine tembang dolanan, yaiku
1. basane prasaja, yaiku kajumbuhane karo umure bocah.
2. cengkok utawa wilet lagu sederhana
3. cacahe gatra utawa larikan winates/sitik.
4. rasane lagu seneng.
5. isine lagu ngemot : patuladhan, budi pekerti, tata susila, panggulawentah.

Jinise tembang dolanan


tembang dolanan cacahe ana 2 werna, yaiku
1. tembang dolanan gagrag waras.
sing diarani tembang dolanan gagrag lawas, yaiku lagu dolanan sing isine cakepane kajumbuhan
karo umur bocah, lan biasane kalagokake dening bocah bocah, terkadhang disambi karo njoged.
ing ngisor iki ana sawatara lagu dolanan gagrak lawas manut isine:

a. lagu sing isine kena kanggo dolanan bocah bocah, tuladhane:


lagu : jamuran
jamuran ya ge gethok jamur apa
ya ge gethok jamur gajih
brejijih sak ara ara
sira badhe jamur apa

lagu sing isi lagune kena kanggo syiar agama, tuladhane :


lagu : lir ilir
lir ilir lir ilir tandure wis sumilir
tak ijo royo royo tak sengguh temanten anyar
cah angon cah angon penekna blimbing kuwi
lunyu lunyu penekna kanggo masuh dadatira
dadatira dadatira kumitir bedhahing pinggir
domana jlumatana kanggo seba mengko sore
mumpung gedhe rembulane mumpung jembar kalangane
ya suraka surak hiyo

lagu sing isi lagune kena kanggo sindhiran :


lagu : jaranan
jaranan jaranan jarane jaran teji
sing nunggang dara bei sing ngiring para mantri
jrek jrek nong jrek jrek nong srek esrek turut lurung
bug krincing gedebug krincing prok prok gedhebug jedher

lagu sing isi lagune kena kanggo perjuangan :


ayo kanca ayo kanca ngayahi karyane praja
kene kene kene kene gugur gunung tandang gawe
sayuk sayuk rukun bebarengan nyambut gawe
lila lan legawa kanggo mulyane negara
siji loro telu papat maju papat papat
diulang ulangke mesthi enggal rampunge
holobis kuntul baris holobis kuntul baris holobis kuntul baris
holobis kuntul baris holobis kuntul baris holobis kuntul baris

2. tembang dolanan gagrag anyar


lagu dolanan gagrak anyar, yaiku lagu sing isine cakepane wis ora kajumbuhane maneh karo
umure bocah lan lagu iki wiwit moncer jamane ki narto sabdha/sawise mardika.
contone : swara suling, lesung jumengglung, praon.

Anda mungkin juga menyukai