Anda di halaman 1dari 25

GRAFIK FUNGSI TRIGONOMETRI

Fungsi Trigonometri yang sederhana dapat digambarkan langsung grafiknya dengan jalan
mensubtitusikan harga-harga
harga x dan y kemudian buat gambar.

Fungsi trigometri yang tidak sederhana, tidak dapat digambarkan langsung grafiknya.
Untuk menggambarkan grafik fungsi ini ada beberapa syarat yang perlu dan cukup yaitu :

1. Sederhanakan fungsi itu;


2. Tentukan harga ekstrim
3. Tentukan titik potong kedua sumbu
4. Tentukan titik lainnya
Kemudian digambarkan selengkapnya
selengkapnya.

Contoh : 1. Gambarkan grafik Y = sin x dalam interval 0° ≤ x ≤ 360°

X 0° 30° 60° 90° 120° 150° 180° 210° 240° 270° 300° 330° 360°
Y 0 0,5 2,83 1 0,86 0,5 0 -0,5 -0,86 -1 -0,86 -0,5 0
2 Gambarkan grafik Y = 2 sin x dalam interval 0° ≤ x ≤ 360°
X 0° 30° 60° 90° 120° 150° 180° 210° 240° 270° 300° 330° 360°

Y 0 1 1,72 2 1,72 1 0 -1 -1,72 -22 -1,72 -1 0


3 Gambarkan grafik Y = cos x dalam interval 0° ≤ x ≤ 360°

X 0° 30° 60° 90° 120° 150° 180° 210° 240° 270° 300° 330° 360°
Y 1 0,86 0,5 0 -0,5 -0,86 -1 -0,86 -0,5 0 0,5 0,86 1

Sb. Y
1

1/2√3

1/2
120° 150° 180° 210° 240° 270°
0 30° 60° 90°° 300° 330
330° 360° Sb. X
-1/2

-1/2√3

-1

4 Gambarkan grafik Y = cos 2 x dalam interval 0° ≤ x ≤ 360°

X 0° 30° 60° 90° 120° 150° 180° 210° 240° 270° 300° 330° 360°
Y 0 0,5 -0,5
0,5 0 -0,5 0,5 1 0,5 -0,5 -1 -0,5 0,5 1
5 Gambarkan grafik Y = 2 cos x dalam interval 0° ≤ x ≤ 360°

X 0° 30° 60° 90° 120° 150° 180° 210° 240° 270° 300° 330° 360°
Y 2 1,72 1 0 -1 -1,72 -2 -1,72 -1 0 1 1,72 2
Soal dan penyelesaiannya

1 Gambarkan grafik Y = 2sin² x + 5 sin x -3 dalam interval 0° ≤ x ≤ 360°


Y = 2 sin2x + 5 sinx-3

• Titik potong pada sumbu x, y = 0


Y = 2 sin2x + 5 sinx-3
0 = 2 sin2x + 5 sinx-3
(2sinx - 1) (sinx+3)
2sinx – 1 = 0 sinx+3=0
2sin =1 sinx=3
Sinx = ½
X = 30,150
Koordinat (30,0)(150,0)

• Titik potong pada sumbu y, x = 0


Y = 2 sin2x + 5 sinx-3
Y = 2 sin2 0+ 5 sin 0-3
Y=3
Koordinat (0,-3)(180,-3)(360,-3)

• Y max, sin x = 1
Y = 2 sin2x + 5 sinx-3
Y = 2 (1)2 + 5 (1)-3
Y=4
Koordinat (90,4)
• Y min, sinx = -1
Y = 2 sin2x + 5 sinx-3
Y = 2 (-1)2 + 5 (-1)-3
Y = -6
Koordinat (270,-6)
• Koordinat lain
X = 60,120 sin x = ½
Y = 2 sin2x + 5 sinx-3
Y = 2 (½)2 + 5 (½)-3
Y = 2,8
Koordinat (60,2.8)(120, 2.8)

X = 210,330 sin x = - ½
Y = 2 sin2x + 5 sinx-3
Y = 2 (-½)2 + 5 (-½)-3
Y = -5
Koordinat (210,-5)(330,-5)
5)

X = 240, 300 sin x = ½


Y = 2 sin2x + 5 sinx-3
Y = 2 (-½ )2 + 5 (-½ )-3
Y = 2 (3/4) – 5/2 –3
Y= -5,8
Koordinat (240, 5.8)(300,5.8)

X 0° 30° 60° 90° 120° 150° 180° 210° 240° 270° 300° 330° 360°
Y -3 0 2,83 4 2,83 0 -3 -5 -5,83 -6 -5,83 0 -3
2 Gambarkan grafik Y = 2 sin 2x + 6 Cos
Cos² x -5 dalam interval 0° ≤ x ≤360°
360°

y = 2sin 2x + 6 cos2x5
= 2 sin 2x + 6(1- sin2 )- 5
= 2 sin 2x + 6sin2 )+1

X 0° 30° 60° 90° 120° 150° 180° 210° 240° 270° 300° 330° 360°

Y 1 2,5 -1,8 --5 -1,8 2,5 1 -2,2 -5,2 -5 -


-5,2 -2,2 1
3 Gambarkan grafik Y = 3 cos x + 7 sin x - 6

X 0° 30° 60° 90° 120° 150° 180° 210° 240° 270° 300° 330°
Y -3 0,09 1,56 1 -1,4 -5,09 -9 -12,09 -13,5
13,5 -13 -10,56 -6,9
5 Gambarkan grafik Y = 2 sin² y +5 sin x cos x + 10 cos² x -7,9

y = 2sin 2x + 5 sin2x cosx + 10 cos2x – 7,9


= 2 sin2x + 5(1/2 sin 2x) + 10(1
10(1- sin2x ) -7,9
= 5/2 sin 2x – 8 sin2x- 2,1

X 0° 30° 60° 90° 120° 150° 180° 210° 240° 270° 300° 330°
Y 2,1 2,3 4,8 -5,9 4,8 2,3 2,1 -2,06 -6,06
6,06 -5,19 -6,06 -2,06
FUNGSI CYCLOMETRI

Fungsi Cyclometri merupakan invers/ balikan dari fungsi Trigonometri

Fungsi Trigonometri Fungsi Cyclometri

Y = sin α α = arc sin Y

Y = cos α α = arc cos Y

Y = tag α α = arc tag Y

Y = cotg α α = arc cotg Y

Y = sec α α = arc sec Y

Y = cosec α α = arc cosec Y

Misal : Y = sin α

½ = sin α

α = are sin ½

Perhatikan gambar Segitiga ABC berikut :

P 1

α
A B

 
sin α =  cotg = 

 
cos α = cosec =
 
=  

   
tag = 
sec =
    

 
= =
 

Fungsi Cyclometri

α = arc sin P

α = arc cos  


α = arc tag



α = arc cotg 


α = arc sec



α = arc cosec 

Contoh :

1. = arc cos (-1/2). Tentukan fungsi trigonometri


2. Hitunglah
a. Cotg (arc sin a )
b. Sin (arc tg b)

Jawab :
1. α = arc cos (-1/2)
2
-1/2 = cos α 

-1
Y = cos α
Y = cos 120

sin α = -1/2


cos α =


tag α =  



cotg α =


sec α = -2




cosec α = 


2. a. cotg (arc sin a)

misal : α = are sin a

sin α = a 1
a

cotg (arc sin a) = cotg a


  



=


b. sin (arc tg b)

misal : β = are tg b
tg β = b

 
b
sin (arc tg b) = sin β

=
  1

 
=
 
Penjumlahan Pada Fungsi Cyclometri

1. arc sin p + arc sin (-p) = 0


2. arc cos p + arc cos (-p) = 
3. arc cotg p + arc cotg (-p) = 
4. arc sin p + arc cos p = ½ 
5. arc tg p + arc cotg p = ½ 

Jumlah dan Selisih Pada Fungsi Cyclometri


1. arc sin p - arc sin q = arc sin [p  
-q  
]

2. arc sin p + arc sin q = arc sin [pq-  
  
+ ]


3. arc cos p – arc cos q = arc cos [p  
-q  
-
]

4. arc cos p + arc cos q = arc cos [pq-  


  


5. arc tg p – arc tg q = arc tg

 
6. arc tg p + arc tg q = arc tg 



7. arc cotg p + arc cotg q = arc tg

 
8. arc cotg p – arc cotg q = arc tg 


Sudut Rangkap Pada Cyclometri



1. 2 arc sin p = arc sin (2p2 - 1) +

2
2. 2 arc cos p = arc cos (2p - 1)
  
3. 2 arc tg p = arc tg ( )+


 
4. 2 arc cotg p = are cotg  )

Soal dan Penyelesaiannya

1. Buktikan

a. Tan (arc sin p) =


Bukti :
1
Misal : arc sin p = α p
Sin α = p
  

Tan (arc sin p) = tan α



= (terbukti)



b. Tan (arc cos p) =


Bukti :
Misal : arc cos p = α
Cos α = p

Tan (arc cos p) = tan α



= (terbukti)



2. arc tan = ……?


5
Jawab : are tan
4
α
 3
sin α =


cos α =



tag α =



cotg α =


sec α =



cosec α =

3. Sin (arc tan ½ )…..?


Jawab :

Misal : arc tg ½ = 1

Tg = ½ 2

Sin (arc tg ½ ) = sin



=


4. Cos (arc sin ¼ ) = …..?


Jawab :
Misal : arc sin ¼ =
Sin = ¼ 1 4
α

Cos (are sin ¼ ) = cos

Cos =


5. Tan (arc cotan 2)=…..?


Jawab :
Misal : arc cotan 2 =
Cotan = 2 
1
α
Tan (arc tan 2) = tan 2

6. Buktikanlah :
2 arc tan 4/3 = !" + arc tan 7/24
Bukti :
$ 
 # &  
2 arc tan = arc tan %
$ 

%
'( )
 
= are tan ) )
* 

+ 
= arc tan +



 +
= arc tan



  +
2 arc tan = arc tan (terbukti)




 
7. 3 arc tan =  - arc tan
+

Bukti :
  
3 arc tan = 2 are tan + arc tan

 + 
= + ( arc tan + arc tan )



, $
  
$ %
= + arc tan ( , $ )+



$ %


=  + arc tan  )
+

=  - arc tan
+
 
3 arc tan =  - arc tan (terbukti)
+
8. Hitunglah x dari persamaan


a. arc cos + arc cos = arc cos x
+

jawab :

 



are cos (  -.  # & /   # & 0 = arc cos x


 +  +

12 


arc cos (  -#  &  
140 = arc cos x

 34

12
 3
arc cos  -# & 
140 = arc cos x

 34

12 2
arc cos - = arc cos x


2
arc cos = arc cos x


2
jadi, x =

4
b. arc sin + arc sin = arc sin x
 

jawab :
 4


are sin (  -.  # & / .  # & / + )= arc cos x
  


+ 1 4 
arc sin (  -#  &  
0 +
) = arc cos x

2 31


+ 32 
arc sin - + = arc cos x

2
2

 
arc cos - + = arc cos x

2

 
jadi, x = 


2


c. arc tan + arc tan = arc tan x
+
4

jawab :
'5 '
 
', )
arc tan ( '5 ' )+ = arc tan x


', )
%'5
$)% 
arc tan $56%5, + = arc tan x

$)%

+1 4 
arc tan - . + = arc tan x
4 +4

+1 
arc tan - + = are tan x
4

+1 
jadi, x = - +
4

9. Hitunglah :
 
a. Tan (arc tan + arc tan )

Jawab :
 
Misal : α = arc tan + arc tan


''
 
%
= arc tan ( ' ' )+


 %
5
 
(
= arc tan 5 +

(

= arc tan -1 +

α = 1350 + 900
α = 2250

 
= tan (arc tan + arc tan )

= tan α
=1
 
b. cos (arc tan + arc tan )

Jawab :
 
Misal : α = arc tan + arc tan


''
 
%
= arc tan ( ' ' )+


 %
5
 
(
= arc tan 5 +

(

= arc tan -1 +

α = 1350 + 900
α = 2250

 
= cos (arc tan + arc tan )

= cos α

= - "

3 

c. Sin (arc tan – are cos )




Jawab :


Misal : α = are cos





Cos α =


Tan α =



α = arc tan


3 
= sin (arc tan  789:7; )


5( 5

= sin (arc tan %% '
5( 5 0

%% '

(,<'(5
%)(
= sin (arc tan (,( )
%)(

2+
= sin (arc tg )
3+3


= sin (arc tg )


= sin α


=



d. Tg (arc tg + arc cos )



Jawab :

Misal : α = arc tg


Tg = α

Cos α =


α = arc cos




= tg (arc cos + arc cos )
 

= tg (are cos (  -.  # & /   # & 0


     

3  +
= tg (arc cos (  -# &  0)
   3
3 +
= tg (arc cos (  - 0 )
 12

3
=3
= tg arc cos -
  
= 
= tg (arc cos )
 

= tg (α)
1=
4
=
= 

= 2,47
 
e. cotan (arc tan + arc tan )

Jawab :

= Cotan (2 arc tan )

' 
# &  
= cotan (arc tan %
'  )

1 
= cotan (arc tan - )
4

 
= cotan (arc tan  + )

0 0
= cotan (-53 +90 )
= cotan 370
=1,33

 
10. Sin (arc cos + arc cos  0)

Jawab :
 
= Sin (arc cos + arc cos  0)

= sin (α)
=0

jawab :
'
   
= are tan + 2 (arc tg + arc tan )
  )
+

  1 
= are tan + 2 (arc tg + arc tan    )
+
4

' $
    
= are tan + 2 (arc tan  %
'$    )
+

%

 
= are tan + 2 (arc tan   0
+

 2
= are tan + arc tan   "
+

'
  
= are tan + arc tan )
  )
+

  
11.are tan + (arc tg + 2 arc tan )
+

jawab :
'
   
= are tan + 2 (arc tg + arc tan )
  )
+

  1 
= are tan + 2 (arc tg + arc tan    )
+
4

' $
    
= are tan + 2 (arc tan  %
'$    )
+

%

 
= are tan + 2 (arc tan   0
+

 2
= are tan + arc tan   "
+

'
  
= are tan + arc tan )
  )
+

3 +
12.2 arc cos + arc cotan + arc cos
 

3 +
= arc cos 2 # & 2
– 1 + arc cotan + arc cos
  

 + 3
= (arc cos + arc cos ) + arc cotan

 

 +  + 3
= arc cos . –->   0
?>   0
? + arc cotan

 
 

  +3 3
= arc cos -- + arc cos

 34 3
 +


 3
= arc cos + arc cos

 +


 3 

3
= arc cos [  – -@  # & A >   0
?

 +
 +

21 21+1 24


= arc cos --
3
+ 23
 


21 312=1
= arc cos –
3
+
+0
23
1=1
= arc cos
3
+

13. cos arc sin p =   

misal : arc sin p = α


sin α = p p 1

cos α =   

jadi cos α =  
  

cos arc sin p =   


(terbukti)

14. Sin arc cos p =   

Misal : arc cos p = α


Cos α = p
Sin α =   

Jadi
sin α =   

sin arc cos p =   


(terbukti)

15. Tg arc cos p =    

Jawab:
Misal arc cos p = α
Cos α = p 1

Tg α =

  
  

 α
Jadi
p

Tg α =

  


Tg arc cos p = 
  
(terbukti)


16. Cos arc sin

Jawab :

Misal arc sin = α
3
 1
Sin α =
 α
Cos arc sin = cos α

2√2



= )/3


17. Tg arc sin

Jawab :

Misal arc sin =α

 3
Sin α =
-

α
Tg α =
3
B

Tg arc sin = tg α


=
3


18.Cos arc sin

Jawab :

Misal arc sin = α

2
1

Sin α =

α
 
Cos α =


Jadi arc sin = cos α


=

Anda mungkin juga menyukai