1
kemungkinan terjadinya penggabungan kembali elektron dan ion positif dapat
diabaikan.( Akhodi, Mukhlis.2000).
Untuk sorotan-sorotan sempit dari radiasi beta dan gamma, intensitas
ditransmisikan melalui medium absorbs yang bervariasi memenuhi hukum :
Ix = Io e-μx (1)
Dimana :
𝜇𝑚 = koefisien absorbsi massa
𝜌 = massa jenis bahan
𝜇 = koefisien absorbsi linier
Sehubungan dengan bergantungnya μ dengan panjang gelombang dan
massa jenis bahan, maka persamaan empiris untuk 𝜇𝑚 adalah :
𝜇𝑚 = k 𝜆3 𝑍 3 (4)
Dimana :
k = konstanta
2
λ = panjang gelombang sinar-γ
3
Gambar 3.1.4. Statif dan Klem
4
IV. Hasil Percobaan
Jarak sumber: 5 cm
Waktu cacah: 100 s
4.1 Data Pengamatan Background
Tabel 4.1 Data Pengamatan Background
1 2 3 4 5
0 0 0 0 0
1 2 3 4 5
636 698 722 659 649
2 0.7812 30 28 26 30 41 31
3 0.7794 27 22 29 27 22 18.6
4 0.7795 25 17 17 17 17 18.6
5 0.7676 21 11 14 18 24 17.6
5
2 0.5436 30 36 24 31 37 31.6
3 0.5433 34 30 25 31 29 29.8
4 0.5446 26 32 25 26 20 25.8
5 0.5444 23 27 23 17 15 21
n ̅
𝐧 ̅)
(n-𝐧 ̅)2
(n-𝐧
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
0 0 0 0
̅ )𝟐
∑(𝒏 − 𝒏 0
Tabel 5.1 Ralat background
̅ )𝟐
∑(𝒏− 𝒏 ∆N
∆𝑛 = √ Ralat nisbi = ̅
X 100 %
𝒏(𝒏−𝟏) N
0 0
=√5(5−1) = 0 X 100 %
0
=√20 = 0%
= 0 cacah/s
6
5.1.1.2 Ralat Sumber Radiasi (Source)
5166.44 16,072
=√ 5(5−1) = X 100 %
672,8
5166.44
=√ = 2,39 %
20
= 16,072 cacah/s
(Io̅ ± ∆𝐼𝑜 ) = (672.8 ± 16. 072) cacah/s Ralat kebenaran = 100 % - Ralat
nisbi
= 100 % - 2,39 %
= 97,61 %
5.1.1.3 Ralat Lempeng Pb
𝑰 𝑰̅ (𝑰 − 𝑰̅ ) (𝑰 − 𝑰̅)𝟐
28 30.4 2.4 5.76
16 30.4 -14.4 207.36
41 30.4 10.6 112.36
36 30.4 5.6 31.36
31 30.4 0.6 0.36
∑(𝑰 − 𝑰̅)𝟐 357.2
Tabel 5.3 Ralat Lempengan Pb Tebal Jenis g/𝑚𝑚2
7
∑(𝑰−𝑰̅)𝟐 ∆𝐼
∆𝐼 = √ 𝒏(𝒏−𝟏) Ralat nisbi = X 100 %
𝐼̅
357.2 4,226
=√5(5−1) = X 100 %
30,4
357.2
=√ = 13,90 %
20
= 4,226 cacah/s
𝑰 𝑰̅ (𝑰 − 𝑰̅ ) (𝑰 − 𝑰̅)𝟐
30 31 -1 1
28 31 -3 0
26 31 -5 25
30 31 -1 1
41 31 10 100
∑(𝑰 − 𝑰̅)𝟐 136
Tabel 5.4 Ralat Lempengan Pb Tebal Jenis 0,7812g/𝑚𝑚2
8
∑(𝑰−𝑰̅)𝟐 ∆𝐼
∆𝐼 = √ 𝒏(𝒏−𝟏) Ralat nisbi = X 100 %
𝐼̅
136 2.608
=√5(5−1) = X 100 %
31
136
=√ 20 = 8.413%
= 2,608 cacah/s
𝑰 𝑰̅ (𝑰 − 𝑰̅ ) (𝑰 − 𝑰̅)𝟐
27 25.4 1.6 2.56
22 25.4 -34 11.56
29 25.4 3.6 12.96
27 25.4 3.6 2.56
22 25.4 -3.4 11.56
∑(𝑰 − 𝑰̅)𝟐 41.2
Tabel 5.5 Ralat Lempengan Pb Tebal Jenis 0,7794 g/𝑚𝑚2
∑(𝑰−𝑰̅)𝟐 ∆𝐼
∆𝐼 = √ 𝒏(𝒏−𝟏) Ralat nisbi = X 100 %
𝐼̅
41.2 1,435
=√5(5−1) = X 100 %
25,4
41.2
=√ 20 = 5,65 %
= 1,435 cacah/s
9
= 94,35 %
𝑰 𝑰̅ (𝑰 − 𝑰̅ ) (𝑰 − 𝑰̅)𝟐
25 18.6 6.4 40.96
17 18.6 -1.6 2.56
17 18.6 -1.6 2.56
17 18.6 -1.6 2.56
17 18.6 -1.6 2.56
∑(𝑰 − 𝑰̅)𝟐 51.2
Tabel 5.6 Ralat Lempengan Pb Tebal Jenis 0,7795 g/𝑚𝑚2
∑(𝑰−𝑰̅)𝟐 ∆𝐼
∆𝐼 = √ 𝒏(𝒏−𝟏) Ralat nisbi = X 100 %
𝐼̅
51.2 1,6
=√5(5−1) = 18,6 X 100 %
51.2
=√ 20 = 8,602 %
= 1,6 cacah/s
10
e) Ralat Lempengan Pb Tebal Jenis 0,7676 g/𝑚𝑚2
𝑰 𝑰̅ (𝑰 − 𝑰̅ ) (𝑰 − 𝑰̅)𝟐
21 17.6 3.4 11.56
11 17.6 -6.6 43.56
14 17.6 -3.6 12.96
18 17.6 0.4 0.16
24 17.6 6.4 40.96
∑(𝑰 − 𝑰̅)𝟐 109.2
Tabel 5.7 Ralat Lempengan Pb Tebal Jenis 0,7676 g/𝑚𝑚2
∑(𝑰−𝑰̅)𝟐 ∆𝐼
∆𝐼 = √ 𝒏(𝒏−𝟏) Ralat nisbi = X 100 %
𝐼̅
109.2 2,34
=√5(5−1) = X 100 %
17,6
109,2
=√ = 13,3 %
20
= 2,34 cacah/s
𝑰 𝑰̅ (𝑰 − 𝑰̅ ) (𝑰 − 𝑰̅)𝟐
41 36.4 4.6 21.16
29 36.4 -7.4 54.76
36 36.4 -0.4 0.16
32 36.4 -4.4 19.36
44 36.4 7.6 57.76
∑(𝑰 − 𝑰̅)𝟐 153.17
Tabel 5.8 Ralat Lempengan Al Tebal Jenis 0,5440 g/𝑚𝑚2
11
∑(𝑰−𝑰̅)𝟐 ∆𝐼
∆𝐼 = √ 𝒏(𝒏−𝟏) Ralat nisbi = X 100 %
𝐼̅
153.17 2,7674
=√5(5−1) = X 100 %
36,4
153,17
=√ = 7,603 %
20
= 2,7674 cacah/s
𝑰 𝑰̅ (𝑰 − 𝑰̅ ) (𝑰 − 𝑰̅)𝟐
30 31.6 -1.6 2.56
36 31.6 4.4 19.36
24 31.6 -7.6 57.76
31 31.6 -0.6 0.36
37 31.6 5.4 29.16
∑(𝑰 − 𝑰̅)𝟐 109.2
Tabel 5.9 Ralat Lempengan Al Tebal Jenis 0,5436 g/𝑚𝑚2
∑(𝑰−𝑰̅)𝟐 ∆𝐼
∆𝐼 = √ 𝒏(𝒏−𝟏) Ralat nisbi = X 100 %
𝐼̅
109.2 2,3366
=√5(5−1) = X 100 %
31,6
109.2
=√ = 7,394 %
20
= 2,3366 cacah/s
12
= 92,606 %
𝑰 𝑰̅ (𝑰 − 𝑰̅ ) (𝑰 − 𝑰̅)𝟐
34 29.8 4.2 17.64
30 29.8 0.2 0.04
25 29.8 -4.8 23.04
31 29.8 1.2 1.44
29 29.8 -0.8 0.64
∑(𝑰 − 𝑰̅)𝟐 42.8
Tabel 5.10 Ralat Lempengan Al Tebal Jenis 0,5433 g/𝑚𝑚2
∑(𝑰−𝑰̅)𝟐 ∆𝐼
∆𝐼 = √ 𝒏(𝒏−𝟏) Ralat nisbi = X 100 %
𝐼̅
42.8 1,4629
=√5(5−1) = X 100 %
29,8
42.8
=√ 20 = 4,909 %
= 1,4629 cacah/s
13
d) Ralat Lempengan Al Tebal Jenis 0,5446 g/𝑚𝑚2
𝑰 𝑰̅ (𝑰 − 𝑰̅ ) (𝑰 − 𝑰̅)𝟐
26 25.8 0.2 0.02
32 25.8 6.2 38.44
25 25.8 -0.8 0.64
26 25.8 0.2 0.04
20 25.8 -5.8 33.64
∑(𝑰 − 𝑰̅)𝟐 72.8
Tabel 5.11 Ralat Lempengan Al Tebal Jenis 0,5466 g/𝑚𝑚2
∑(𝑰−𝑰̅)𝟐 ∆𝐼
∆𝐼 = √ 𝒏(𝒏−𝟏) Ralat nisbi = X 100 %
𝐼̅
72.8 1,908
=√5(5−1) = X 100 %
25,8
72,8
=√ 20 = 7,395 %
= 1,908 cacah/s
14
e) Ralat Lempengan Al Tebal Jenis 0,5444 g/𝑚𝑚2
𝑰 𝑰̅ (𝑰 − 𝑰̅ ) (𝑰 − 𝑰̅)𝟐
23 21 2 4
27 21 6 36
23 21 2 4
17 21 -4 16
15 21 -6 36
∑(𝑰 − 𝑰̅)𝟐 96
Tabel 5.12 Ralat Lempengan Al Tebal Jenis 0,5444 g/𝑚𝑚2
∑(𝑰−𝑰̅)𝟐 ∆𝐼
∆𝐼 = √ 𝒏(𝒏−𝟏) Ralat nisbi = X 100 %
𝐼̅
96 2,1909
=√5(5−1) = X 100 %
21
96
=√20 = 10,4328 %
= 2,1909 cacah/s
15
5.1.2 Grafik
Cacahan Lempeng Pb
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Cacahan ke-1 Cacahan ke-2 Cacahan ke-3 Cacahan ke-4 Cacahan ke-5
16
Cacahan Lempeng Al
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Cacahan ke-1 Cacahan ke-2 Cacahan ke-3 Cacahan ke-4 Cacahan ke-5
5.1.3 Perhitungan
a) Perhitungan Koefisien Absorbsi Linier Pada Lempengan Pb jenis 0,7809 g/
𝑚𝑚2
Diketahui :
Maka :
𝐼
𝑙𝑛 = −𝜇 𝑥
𝐼𝑜
𝐼
𝐿𝑛
𝐼𝑜
−𝜇 = 𝑥
Dijawab :
𝑰
𝒍𝒏
𝑰𝒐
𝑎̅ ∆𝑎 𝑎̅∆𝑏
𝐹 ± ∆𝐹 = 𝑏̅ ± √( 𝑏̅ )2 + ( 𝑏̅2 )2
17
𝑰 30.4 4,226 2 30,4 x 16,072
= (672,8) ± √(672,8) + ( (672,8)2 )2
𝑰𝒐
488,59
= 0,0452 ± √0,006632 + (452659,84 )2
= 0,0452 ± √4,0855𝑥10−5
= 0,0452 ± 0,0064
𝑰
𝒍𝒏 𝑰 = ln( 0,045 ± 0,0064)
𝒐
= -(3,0967 ± 5,0515)
𝑰
𝑳𝒏
𝑰𝒐
−𝝁 = 𝒙
−(3,0967±5,0515)
= 0,7809
𝝁 = -(3,966 ± 6,469)
18
(𝐼 ̅ ± ∆𝐼) = (36,4 ± 2,7674)
Maka :
𝐼
𝑙𝑛 = −𝜇 𝑥
𝐼𝑜
𝐼
𝐿𝑛
𝐼𝑜
−𝜇 = 𝑥
Dijawab :
𝑰
𝒍𝒏
𝑰𝒐
𝑎̅ ∆𝑎 𝑎̅∆𝑏
𝐹 ± ∆𝐹 = 𝑏̅ ± √( 𝑏̅ )2 + ( 𝑏̅2 )2
𝑰 36.4 2,7674 2
36,4 x 16,072
=(672,8) ± √( 672,8 ) + ( (672,8)2 )2
𝑰𝒐
585,0208
= 0,0541± √0,00412 + (452659,84 )2
= 0,0541 ± √1,848𝑥10−5
= 0,0541 ± 0,0014
𝑰
𝒍𝒏 𝑰 = ln( 0,0541 ± 0,0014)
𝒐
= -(2,9169 ± 6,5713)
𝑰
𝑳𝒏
𝑰𝒐
−𝝁 = 𝒙
−(2,9169 ± 6,5713)
= 0,5440
= -(5,37 ± 12,08)
19
Tabel 5.14 Perhitungan Aljabar Fisis Lempengan Pb
V. Pembahasan
Percobaan ini memiliki tujuan menentukan sifat absorpsi radiasi oleh suatu
bahan, mempu menggunakan kertas grafik semilogaritme, menentukan HVL suatu
bahan, menentukan koefisien absorpsi linier suatu bahan, menentukan koefisien
absorpsi massa suatu bahan, dan mengenal bahan-bahan pelindung radiasi nuklir.
Pertama-tama alat susun alat-alatnya lalu hubungkan Digicounter dengan
sumber listrik, lalu atur MAINS pada posisi on dan tunggu selama lima menit.
Waktu cacahan diatur dalam 100s dengan tegangan 500V. Dengan bahan object
cacahan yaitu timbal dan alumunium sebanyak 5 kali. Didapatkan cacahan
background untuk 5 kali pengulangan sebesar 0 cacah. Hasil cacahan source
untuk 5 kali pengulangan secara berturut-turut antara lain 636 cacah, 698 cacah,
722 cacah, 659 cacah, 649 cacah. Hasil count rate average lempengan Pb per
tebal jenis adalah sebagai berikut, untuk tebal jenis 0.7809 g/mm2 didapatkan
count rate average sebesar 30.4 cacah/100s, tebal jenis 0.7812 g/mm2 dengan
count rate average 31 cacah/100s , tebal jenis 0.7794 g/mm2 dengan count rate
average 18.6 cacah/100s , tebal jenis 0.7795 g/mm2 dengan count rate average
18.6 cacah/100s , dan tebal jenis 0.7676 g/mm2 dengan count rate average 17.6
cacah/100s.
Hasil count rate average lempengan Al per tebal jenis adalah sebagai
berikut, untuk tebal jenis 0.5440 g/mm2 didapatkan count rate average sebesar
36.4 cacah/100s , tebal jenis 0.5436 g/mm2 , dengan count rate average 31.6
cacah/100s, tebal jenis 0.5433 g/mm2 dengan count rate average 29.8 cacah/100s ,
20
tebal jenis 0.5446 g/mm2 dengan count rate average 25.8 cacah/100s , tebal jenis
0.5444 g/mm2 dengan count rate average 21 cacah/100s.
VI. Kesimpulan
21
± 12,08) ; (5,62 ± 10,25); (5,93 ± 11,06); (5,91 ± 10,68); dan
(6,43 ± 10,47)
5. HVL merupakan tebal bahan yang dapat mengabsorbsi intensitas
sinar radioaktif sebanyak separuhnya
22