o.id
.g
ps
.b
w
w
w
//
s:
tp
ht
ISSN: 2085-9309
Nomor Publikasi/Publication Number: 06330.1801
Katalog BPS/BPS Catalog: 8401011
Naskah/Manuscript:
Badan Pusat Statistik
BPS-Statistics Indonesia
.id
Penyunting/Editor: go
Subdirektorat Statistik Pariwisata
.
ps
Prohibited to announce, distribute, communicate, and/or copy part or all of this book for commercial purpose without
permission from BPS-Statistics Indonesia
STATISTIK KUNJUNGAN WISATAWAN MANCANEGARA
INTERNATIONAL VISITOR ARRIVALS STATISTICS
2017
.id
Editor/ : Rifa Rufiadi
go
Editor Akhmad Tantowi
.
ps
.b
w
Sugiyanto
ht
tp
s:
//w
w
w
.b
ps
. go
.id
KATA PENGANTAR
Data yang disajikan dalam publikasi ini mencakup antara lain: jumlah kunjungan
wisatawan mancanegara menurut pintu masuk, kebangsaan dan pola kunjungan.
Terima kasih dan penghargaan kami sampaikan kepada semua pihak yang telah
memberikan bantuan, terutama Direktorat Jenderal Imigrasi, Kementerian Hukum dan
Hak Asasi Manusia, serta Kementerian Pariwisata sehingga publikasi ini dapat
.id
diterbitkan. . go
ps
We are grateful and thank to all institutions which have supported in compiling
the data, particularly to the Directorate General of Immigration, Ministry of Law and
Human Rights, and to the Ministry of Tourism, which make this publication available.
.id
go
Comments and constructive suggestions for improving this publication are
.
appreciated.
ps
.b
w
w
//w
s:
tp
Halaman/Page
KATA PENGANTAR v
FOREWORD vii
DAFTAR ISI/CONTENTS ix
DAFTAR GAMBAR/LIST OF FIGURES x
DAFTAR TABEL/LIST OF TABLES xi
I PENDAHULUAN/INTRODUCTION 1
II PENGUMPULAN DATA/DATA COLLECTION 2
III RUANG LINGKUP/SCOPE 3
.id
IV KONSEP dan DEFINISI/CONCEPT and DEFINITION
. go 3
V ULASAN SINGKAT/HIGHLIGHT 7
ps
4 Lama Tinggal 10
tp
Halaman/Page
.id
Gambar 4 Lama Tinggal Wisatawan mancanegara, 2012─2016
. go 11
4 Length of Stay of International Visitor Arrivals, 2012─2016
ps
Figure 11
.b
w
Halaman/Page
.id
Tabel 4 go
Kedatangan Wisatawan Mancanegara ke Indonesia Menurut 18
Kebangsaan, 2004─2017
.
ps
.id
. go
ps
.b
w
w
// w
s:
tp
ht
P ariwisata
prioritas
telah
dalam
menjadi
pembangunan
perekonomian Indonesia. Pariwisata
diharapkan dapat menjadi penggerak utama
dalam mempercepat pertumbuhan ekonomi
sektor
.id
pengembangan pariwisata akan terus
dilanjutkan dan ditingkatkan melalui
.go
utilizing the sources and potency of national
tourism.
ps
Dalam pengembangan pariwisata the way of life and the quality of the
w
.id
publikasi ini dimaksudkan untuk memenuhi are meant to fulfill one of the mentioned
salah satu kebutuhan tersebut. needs.
. go
ps
.b
D T
w
.id
Batam (Kepulauan Riau), Juanda (Jawa Kualanamu (Sumatera Utara).
go
Timur), dan Kualanamu (Sumatera Utara).
.
ps
.b
S B
w
.id
pameran dagang, konser, trade fairs and exhibitions, concerts,
pertunjukan, dan lain-lain.
. go
shows, etc.
ps
.b
pengunjung seperti definisi di atas yang the definition above, not staying
w
w
yang dikunjungi (termasuk cruise cruise passenger, i.e any visitor arriving
s:
tp
Bisnis dan
profesional Termasuk dalam Tidak termasuk
statistik dalam statistik
pariwista pariwisata
Berlibur
PENGUNJUNG
Mengunjungi
teman atau
keluarga
Maksud WISATAWAN PELANCONG
Belajar kunjungan (1) (2)
Kesehatan
Penumpang kapal
.id
Bukan penduduk pesiar
Keagamaan (3)
go
Warga negara yang Pengunjung
.
Belanja
ps
Transit
w
Lainnya penduduk
(5) (5)
//
s:
tp
CATATAN:
(1) Pengunjung yang tinggal minimal 1 malam di negara yang dikunjungi
(2) Pengunjung yang tinggal kurang dari 1 malam di negara yang dikunjungi. Walaupun mereka
mungkin dapat berada di wilayah negara yang dikunjungi lebih dari 1 malam tetapi mereka tidur di
kapal atau kereta api yang mereka gunakan
(3) Biasanya dimasukkan dalam kelompok pelancong. Namun akan lebih baik apabila klasifikasi
pengunjung dalam kelompok ini bisa dipisahkan
(4) Pengunjung yang datang dan pergi dalam hari yang sama
(5) Kru pesawat/kapal pribadi yang berlabuh dan memasuki negara yang dikunjungi
(6) Mereka yang keluar dari area transit. Dalam perjalanan di suatu negara mungkin mereka transit 1
hari atau lebih. Dalam kasus ini mereka dimasukkan dalam statistik pariwisata
(7) Bagi mereka yang melakukan perjalanan dari negara asal ke tempat tugas mereka dan sebaliknya
(8) Kru angkutan publik, baik reguler maupun tidak, dianggap sebagai lingkungan keseharian, sehingga
mereka tidak dimasukkan dalam statistik pariwisata
(9) Mereka yang tidak keluar dari area transit.
TRAVELERS
Bussiness &
professional
Visiting
friends VISITORS
and relatives
Education
and
training Purpose TOURISTS
of visit (1) EXCURSIONISTS
Health and (2)
medical
care
.id
Nonresident
Religion / Cruise passengers
pilgrimages go (3)
National resident
.
ps
Shopping abroad
Day visitors
.b
Transit (4)
w
Crews private
(6)
transportation
w
Others transportation
//
(5)
s:
tp
Border Crews of
ht
NOTES:
(1) Visitors who spend at least one night in the country visited
(2) Visitors who do not spend at least one night in the country visited although they may visit the
country during one day or more and return to their ship or train to sleep
(3) Normally included in excursionist. Separate classification on these visitors is nevertheless preferable
(4) Visitors who come and leave the same day
(5) Foreign private transportation crews docked or in layover and who are entering the country visited
(6) They who leave the transit area of the port. In the countries, transit may involve a stay of one day
or more. In this case, they should be included in the visitor statistics
(7) When they travel from their country of origin to the duty station and vice-versa
(8) Crews on public mode of transport, either regular or irregular, should be considered as within their
usual environment and thus excluded from visitors.
(9) They who do not leave the transit area of the port.
I ndonesia
terkenal
baik
merupakan
kebudayaan
negara
dengan berbagai keindahan,
alam,
peninggalan sejarahnya. Banyak tempat-
tempat wisata menarik yang
yang
maupun
dapat
I ndonesia is well known as a country
which has a variety of beauty, both
nature, culture and
heritage. There are so many interesting
historical
dikunjungi wisatawan yang tersebar di places spread in all islands and provinces in
seluruh pulau dan provinsi yang ada di Indonesia, that can be visited by the
Indonesia. Selain itu berbagai seni lukis dan tourists. Moreover, the wide large of arts
kerajinan tangan hasil karya penduduk and handycrafts can be also enjoyable.
Indonesia tidak kalah menariknya untuk Those conditions show that Indonesia has a
dinikmati. Dengan kondisi tersebut
great potential in tourism.
Indonesia memiliki potensi yang besar di
.id
bidang pariwisata. .go
ps
Jumlah kunjungan wisman ke During the last five years the number
w
Indonesia dalam kurun waktu lima tahun of international visitor arrivals to Indonesia
w
Jumlah kunjungan wisman selama 2017 the year with the highest number of
tp
merupakan yang tertinggi dalam periode international visitor arrivals. In 2017 the
ht
14,04
Tahun/Year
.id
2. Pintu Masuk Utama 2. Major Port of Entry
. go
ps
Indonesia selama tahun 2017 didominasi arrivals to Indonesia were dominated by five
w
mencapai 2,74 juta kunjungan atau 19,58 by Soekarno-Hatta Airport 2.74 million
persen, Pintu Masuk Batam 11,14 persen,
visitors or 19.58 percent, Batam Entrance
Pelabuhan Tanjung Uban 2,65 persen, dan
Bandara Juanda 1,76 persen. Sementara 11.14 percent, Tanjung Uban Port 2.65
kedatangan wisman terendah datang melalui percent, and Juanda Airport 1,76 percent.
Bandara Sepinggan mencapai 5,25 ribu Meanwhile, the lowest arrivals came
kunjungan atau 0,04 persen. Jumlah
through Sepinggan Airport, it only reached
kunjungan wisman dari 5 Pintu Masuk
Utama tersebut meliputi 75,61 persen dari 0.04 percent. They made up a total of 75.61
total kedatangan wisman ke Indonesia percent to total arrivals to Indonesia.
selama 2017. In general, China visitors who came
Secara keseluruhan, wisman
through Ngurah Rai Airport were the
berkebangsaan Tionghoa yang datang
biggest visitors 9.94 percent. Followed by
melalui Bandara Ngurah Rai, Bali
merupakan wisman dengan jumlah Singapore visitors that came through Batam
247
Juanda
.id
Tanjung 371
Uban
Batam
1 564
. go
ps
2 749
Soekarno
.b
Hatta
5 682
w
Ngurah Rai
w
w
ribuan/thousands
s:
tp
ht
Pada 2017, terjadi pergeseran puncak In 2017, there was a shifted of the
kedatangan wisman ke Indonesia. Puncak peak season of international visitor arrivals.
kedatangan wisman terjadi pada bulan The peak month of international arrivals
Agustus yang mencapai 1,39 juta kunjungan occured on August which reached 1.39
atau 9,92 persen dari keseluruhan wisman million visitors or 9.92 percent to the total,
yang berkunjung selama 2017. Kunjungan followed by July and September which
selama Juli dan September, menempati recorded 1.37 million visitors and 1.25
urutan berikutnya, masing-masing sebesar million visitors respectively.
1,37 juta kunjungan dan 1,25 juta kunjungan.
.id
go
1.393
.
1.371
ps
1.250
1.171 1.149 1.162 1.147
1.108 1.144
.b
ribuan orang/thousnds people
Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Agt Sep Okt Nov Des
Bulan/Month
4. Length of Stay
4. Lama Tinggal
.id
Figure
. go
ps
8,53
.b
8,42
w
w
w
hari/days
//
s:
7,70
7,65 7,66
tp
ht
Selama lima tahun terakhir, rata-rata During the last five years the average
pengeluaran wisatawan mancanegara per expenditure of visitor per visit in Indonesia
kunjungan selama berada di Indonesia showed an increasing trend. In 2016 the
menunjukkan trend yang meningkat. Pada average expenditure of visitors per visit
tahun 2016 rata-rata pengeluaran per orang recorded at US$1,201.04 a decrease of 0.64
per kunjungan mencapai US$1.201,04 atau percent over 2015.
.id
makanan dan minuman sebesar 19,85
persen, transpor lokal 9,22 persen, belanja
. go
ps
persen.
w
w
Pesiar/ Hiburan/
ht
Pemandu/Guide
Transp. 0,40%
Lokal/Local Transp Pnb. Doms/Doms.
8,93% Kesehatan/ Health Cinderamata/ Flight 2,27%
1,97% Souvenir 6,96%
TAHUN/ Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Agt Sep Okt Nov Des Jan―Des
YEAR
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14)
1998 387 305 348 520 364 912 380 825 312 397 320 716 394 754 451 480 411 236 430 988 387 109 416 174 4 606 416
1999 360 051 358 857 413 740 369 520 361 200 372 293 463 168 433 760 416 529 388 256 400 483 389 663 4 727 520
2000 356 090 397 548 413 502 408 239 370 474 424 277 464 278 455 967 457 683 448 696 439 905 427 558 5 064 217
2001 395 511 372 743 427 878 423 268 454 259 474 527 478 515 487 169 470 667 391 119 388 739 389 225 5 153 620
2002 372 678 392 683 449 151 409 802 444 173 454 029 486 749 503 447 461 135 382 004 318 442 359 107 5 033 400
2003 340 972 355 345 353 877 249 491 268 959 371 642 431 512 441 144 411 791 424 965 372 261 445 062 4 467 021
2004 426 465 379 614 410 128 383 693 434 792 477 017 488 096 519 615 466 500 449 865 392 821 492 559 5 321 165
2005 417 237 382 614 419 390 405 952 419 747 448 593 483 681 474 235 464 957 342 605 342 119 400 971 5 002 101
2006 363 808 326 796 385 802 401 374 409 058 440 139 442 457 422 939 407 433 362 634 437 370 471 541 4 871 351
.id
2007 386 453 385 434 443 099 439 365 447 017 498 089 514 640 495 952 463 934 436 298 476 782 518 696 5 505 759
2008 437 966 465 449 502 041 459 129 508 955 529 064
.
567 364
go 599 506 501 018 529 391 524 162 610 452 6 234 497
ps
2009 473 165 421 555 511 314 487 121 521 735 550 582 593 415 566 797 493 799 547 159 531 669 625 419 6 323 730
.b
2010 493 799 523 135 594 242 555 915 600 031 613 422 658 476 586 530 560 367 594 654 578 152 644 221 7 002 944
w
2011 548 821 568 057 598 068 608 093 600 191 674 402 745 451 621 084 650 071 656 006 654 948 724 539 7 649 731
w
2012 652 692 592 502 658 602 626 100 650 883 695 531 701 200 634 194 683 584 688 341 693 867 766 966 8 044 462
// w
2013 614 328 678 415 725 316 646 117 700 708 789 594 717 784 771 009 770 878 719 903 807 422 860 655 8 802 129
s:
2014 753 079 702 666 765 607 726 332 752 363 851 475 777 210 826 821 791 296 808 767 764 461 915 334 9 435 411
tp
2015 771 066 833 000 827 069 787 282 838 030 858 359 860 703 895 420 905 806 861 505 820 669 971 866 10 230 775
ht
2016 814 303 888 309 915 019 901 095 915 206 857 651 1 032 741 1 031 986 1 006 653 1 040 651 1 002 333 1 113 328 11 519 275
2017 1 107 968 1 023 388 1 059 777 1 171 386 1 148 588 1 144 001 1 370 591 1 393 243 1 250 231 1 161 565 1 062 030 1 147 031 14 039 799
.id
2004 2 790 127 2 509 183 21 855 5 321 165
.id
PINTU MASUK/PORT OF ENTRY
Tahun/ go
Bandara
Year Adi Tanjung Tanjung St. Syarif
Minangkabau Internasional Makassar
.
Sumarmo Priok Pinang Kasim II
ps
Lombok
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)
.b
.id
Asia Lainnya/Other Asia 32 973 26 335 63 544 111 525 189 253 55 034 60 410
TOTAL ASIA (Excl.ASEAN) 1 464 790 1 337 495 1 392 821 1 660 653 1 887 190 1 692 348 1 748 556
Saudi Arabia 35 277 45 537 27 821 32 164 42 647 73 000 94 440
Bahrain 593 964
go
213 615 891 746 832
Kuwait N.A. 2 097 3 717 2 567 2 160 5 875 2 729
.
ps
Timur Tengah Lainnya/Other Middle East N.A. 9 440 8 358 12 034 16 003 17 026 25 708
w
TOTAL MIDDLE EAST 37 506 68 440 51 479 57 032 73 391 113 935 143 002
w
Perancis/France 97 225 120 122 108 697 114 094 129 446 165 656 160 913
tp
Jerman/Germany 152 063 144 983 106 916 111 512 142 767 133 032 144 411
Italia/Italy 50 567 44 058 40 992 39 135 40 006 38 028 39 211
ht
Belanda/Nederlands 107 919 105 954 93 147 111 882 141 202 154 932 158 957
Spanyo/Spain 37 708 33 082 29 325 28 738 30 278 28 200 30 574
Portugal*) N.A. 9 527 10 303 12 222 11 368 11 331 11 629
Swedia/Sweden 26 973 47 484 20 478 20 821 21 806 22 166 24 603
Swiss/Switzerland 34 512 46 758 31 920 30 425 34 024 39 510 35 334
Inggris/United Kingdom 128 578 214 515 137 655 148 756 184 604 183 262 192 335
Finlandia/Finland 8 766 17 662 9 397 8 517 9 819 15 591 11 566
Norwegia/Norway 13 338 22 943 14 121 14 799 16 468 16 261 16 226
Eropa Barat Lainnya/Other West Europe 30 308 37 816 49 341 37 472 22 956 12 243 18 020
Rusia/Russia 19 139 47 212 43 167 51 687 74 483 77 018 83 836
Eropa Timur Lainnya/Other East Europe 14 200 5 395 35 658 62 888 72 484 67 933 61 981
TOTAL EUROPE 789 838 955 917 782 060 843 699 989 854 1 028 405 1 048 543
Amerika Serikat/USA 162 627 169 232 129 152 138 266 174 547 165 098 177 677
Kanada/Canada 40 803 46 567 43 077 40 466 45 408 43 948 48 349
Amerika Tengah/Central America 7 013 33 927 10 889 22 757 9 618 4 587 881
Amerika Selatan/South America 14 413 33 356 12 920 19 241 20 395 24 037 21 364
Amerika Lainnya/Other America*) N.A. N.A. N.A. N.A. N.A. N.A. 7 194
TOTAL AMERICA 224 856 283 082 196 038 220 730 249 968 237 670 255 465
Australia 444 040 356 287 208 205 287 103 418 899 571 541 769 585
Selandia Baru/New Zealand 39 550 50 533 31 508 39 635 36 291 37 704 45 335
Oceania Lainnya/Other Oceania 750 1 828 9 790 17 877 13 114 3 114 4 890
TOTAL OCEANIA 484 340 408 648 249 503 344 615 468 304 612 359 819 810
Afrika Selatan/South Africa N.A. 23 327 11 632 13 888 14 958 12 999 14 287
Afrika Lainnya/Other Africa 25 069 28 346 16 267 21 599 18 123 13 638 14 305
TOTAL AFRICA 25 069 51 673 27 899 35 487 33 081 26 637 28 592
GRAND TOTAL 5 321 165 5 002 101 4 871 351 5 505 759 6 234 497 6 323 730 7 002 944
.id
Saudi Arabia 110 908 92 667 121 890 151 454 164 643 197 681 182 086
Bahrain 879 981 1 176 1 608 1 685 2 243 2 457
Kuwait
Mesin/Egypt
4 164
4 469
4 738
6 115
. go 7 919
8 091
9 281
10 695
8 306
12 972
6 368
19 948
5 760
20 345
Uni Emirat Arab/U.Arab Emirates 4 720 6 154 9 891 12 054 10 315 9 016 8 387
ps
Timur Tengah Lainnya/Other Middle East 27 127 27 441 30 289 21 710 29 330 45 810 55 022
w
TOTAL MIDDLE EAST 163 497 144 386 187 439 216 313 237 561 292 400 284 369
w
Perancis/France 171 736 184 273 201 917 208 537 208 679 256 229 274 117
s:
Jerman/Germany 149 110 158 212 173 470 184 463 201 202 243 873 267 823
Italia/Italy 42 256 46 651 56 705 62 265 67 892 79 424 90 022
tp
Belanda/Nederlands 163 268 152 749 161 402 168 494 172 371 200 811 210 426
ht
GRAND TOTAL 7 649 731 8 044 462 8 802 129 9 435 411 10 230 775 11 519 275 14 039 799
2016 2017
% PERUBAHAN/
BULAN/MONTH Pengunjung/ Persentase/ Pengunjung/ Persentase/ CHANGE
Visitor Percentage (%) Visitor Percentage (%)
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
.id
JUNI/JUNE 857 651 7,45 1 144 001 8,15 33,39
JULI/JULY
go1 370 591 9,76 32,71
1 032 741 8,97
.
ps
2016 2017 %
KEBANGSAAN/NATIONALITY PERUBAHAN/
Pengunjung/ Persentase/ Pengunjung/ Persentase/ CHANGE
Visitor Percentage (%) Visitor Percentage (%)
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
Brunei Darussalam 23 695 0,21 23 455 0,17 -1,01
Malaysia 1 541 197 13,38 2 121 888 15,11 37,68
Filipina/Phillippiness 298 910 2,59 308 977 2,20 3,37
Singapura/Singapore 1 515 699 13,16 1 554 119 11,07 2,53
Thailand 124 569 1,08 138 235 0,98 10,97
Vietnam 60 986 0,53 77 466 0,55 27,02
Myanmar 44 720 0,39 48 133 0,34 7,63
Asean Lainnya/Other Asean 207 727 1,80 252 373 1,80 21,49
TOTAL ASEAN 3 817 503 33,14 4 524 646 32,23 18,52
Hongkong 101 369 0,88 98 272 0,70 -3,06
India 422 045 3,66 536 902 3,82 27,21
Jepang/Japan 545 392 4,73 573 310 4,08 5,12
Korea Selatan/Korea Rep. 386 789 3,36 423 191 3,01 9,41
Pakistan 10 100 0,09 11 424 0,08 13,11
Bangladesh 39 028 0,34 56 503 0,40 44,78
Sri Lanka 24 258 0,21 35 669 0,25 47,04
Taiwan 252 849 2,20 264 278 1,88 4,52
Tionghoa/China 1 556 771 13,51 2 093 171 14,91 34,46
.id
Asia Lainnya/Other Asia 180 544 1,57 1 027 685 7,32 469,22
TOTAL ASIA (Excl.ASEAN) 3 519 145 30,55 5 120 405 36,47 45,50
Saudi Arabia
Bahrain
197 681
2 243
.1,72
0,02
go 182 086
2 457
1,30
0,02
-7,89
9,54
Kuwait 6 368 0,06 5 760 0,04 -9,55
ps
TOTAL MIDDLE EAST 292 400 2,54 284 369 2,03 -2,75
w
.id
Asia Lainnya/Other Asia 22 972 28 343 23,38 57 283 70 353 22,82 527 675 28,08
TOTAL ASIA (Excl.ASEAN) 1 014 267 1 085 176 6,99 1 826 761 2 380 268 30,30 22 533 26 830 19,07
Saudi Arabia
Bahrain
185 818
1 465
169 666
1 673
-8,69
14,20
. 10 247
722
go 10 301
736
0,53
1,94
151
4
173
0
14,57
-100,00
Kuwait 4 120 3 501 -15,02 2 104 2 186 3,90 2 6 200,00
ps
Mesin/Egypt 8 443 8 590 1,74 8 259 9 447 14,38 1 785 714 -60,00
Uni Emirat Arab/U.Arab Emirates 6 670 6 155 -7,72 2 046 2 023 -1,12 63 19 -69,84
.b
Yaman/Yemen 8 273 7 264 -12,20 685 560 -18,25 192 294 53,13
w
TOTAL MIDDLE EAST 243 066 226 937 -6,64 41 150 49 889 21,24 2 451 1 422 -41,98
w
Austria 5 790 5 908 2,04 15 460 17 872 15,60 423 473 11,82
//
Belgia/Belgium 14 146 14 419 1,93 23 993 28 415 18,43 801 857 6,99
s:
Denmark 5 531 5 139 -7,09 26 512 34 091 28,59 625 942 50,72
Perancis/France 55 979 56 662 1,22 167 331 180 142 7,66 2 432 3 255 33,84
tp
Jerman/Germany 53 396 54 917 2,85 153 960 177 857 15,52 4 605 5 279 14,64
Italia/Italy 24 911 27 314 9,65 43 342 51 171 18,06 644 725 12,58
ht
Belanda/Nederlands 81 202 85 274 5,01 96 935 103 465 6,74 4 749 4 799 1,05
Spanyo/Spain 21 630 26 106 20,69 39 324 45 831 16,55 1 220 1 238 1,48
Portugal*) 4 644 4 903 5,58 21 983 25 414 15,61 80 133 66,25
Swedia/Sweden 7 262 7 695 5,96 33 707 38 659 14,69 479 389 -18,79
Swiss/Switzerland 9 424 9 863 4,66 38 765 42 204 8,87 845 1 125 33,14
Inggris/United Kingdom 73 031 72 335 -0,95 214 628 242 774 13,11 3 467 4 112 18,60
Finlandia/Finland 4 590 4 066 -11,42 12 450 16 900 35,74 276 374 35,51
Norwegia/Norway 3 304 3 311 0,21 12 378 15 814 27,76 456 420 -7,89
Eropa Barat Lainnya/Other West Europe 5 548 5 620 1,30 23 094 27 530 19,21 1 108 1 078 -2,71
Rusia/Russia 10 750 11 758 9,38 66 428 95 184 43,29 372 736 97,85
Eropa Timur Lainnya/Other East Europe 37 773 40 273 6,62 90 745 123 122 35,68 2 129 2 033 -4,51
TOTAL EUROPE 418 911 435 563 3,98 1 081 035 1 266 445 17,15 24 711 27 968 13,18
Amerika Serikat/USA 94 245 100 123 6,24 166 301 191 431 15,11 3 471 4 014 15,64
Kanada/Canada 20 344 20 757 2,03 53 137 63 521 19,54 1 083 840 -22,44
Amerika Tengah/Central America 777 1 012 30,24 1 154 6 062 425,30 9 31 244,44
Amerika Selatan/South America 11 374 12 449 9,45 38 045 52 884 39,00 609 515 -15,44
Amerika Lainnya/Other America*) 3 955 4 355 10,11 8 069 10 304 27,70 135 110 -18,52
TOTAL AMERICA 130 695 138 696 6,12 266 706 324 202 21,56 5 307 5 510 3,83
Australia 81 117 86 635 6,80 1 122 110 1 093 929 -2,51 5 282 5 623 6,46
Selandia Baru/New Zealand 9 681 10 050 3,81 85 643 87 715 2,42 560 693 23,75
Oceania Lainnya/Other Oceania 903 1 031 14,17 2 227 2 794 25,46 8 27 237,50
TOTAL OCEANIA 91 701 97 716 6,56 1 209 980 1 184 438 -2,11 5 850 6 343 8,43
Afrika Selatan/South Africa 5 198 6 050 16,39 19 456 28 010 43,97 653 278 -57,43
Afrika Lainnya/Other Africa 23 341 25 944 11,15 16 173 21 227 31,25 1 217 1 068 -12,24
TOTAL AFRICA 28 539 31 994 12,11 35 629 49 237 38,19 1 870 1 346 -28,02
GRAND TOTAL 2 603 195 2 749 321 5,61 4 885 062 5 682 248 16,32 211 942 246 551 16,33
Batam, Kepulauan Riau Juanda, Jawa Timur Sam Ratulangi, Sulawesi Utara
KEBANGSAAN/NATIONALITY Perubahan/ Perubahan/ Perubahan/
2016 2017 2016 2017 2016 2017
Change (%) Change (%) Change (%)
(1) (11) (12) (13) (14) (15) (16) (17) (18) (19)
Brunei Darussalam 927 1 211 30,64 2 897 3 426 18,26 4 8 100,00
Malaysia 197 332 195 844 -0,75 52 738 53 855 2,12 736 945 28,40
Filipina/Phillippiness 41 748 43 355 3,85 3 153 3 206 1,68 318 235 -26,10
Singapura/Singapore 866 562 895 597 3,35 24 366 24 898 2,18 2 472 2 794 13,03
Thailand 4 436 4 035 -9,04 7 755 9 507 22,59 257 198 -22,96
Vietnam 13 887 20 668 48,83 1 075 1 214 12,93 7 10 42,86
Myanmar 10 266 10 590 3,16 390 436 11,79 10 10 0,00
Asean Lainnya/Other Asean 93 458 88 861 -4,92 49 138 61 086 24,32 60 7 -88,33
TOTAL ASEAN 1 228 616 1 260 161 2,57 141 512 157 628 11,39 3 864 4 207 8,88
Hongkong 3 076 2 944 -4,29 5 929 6 208 4,71 664 862 29,82
India 60 971 63 458 4,08 5 516 6 107 10,71 107 170 58,88
Jepang/Japan 21 773 23 002 5,64 6 687 6 381 -4,58 804 709 -11,82
Korea Selatan/Korea Rep. 53 074 51 026 -3,86 4 599 5 243 14,00 202 215 6,44
Pakistan 213 345 61,97 227 262 15,42 1 0 -100,00
Bangladesh 7 675 11 510 49,97 387 410 5,94 15 5 -66,67
Sri Lanka 3 456 6 297 82,20 249 214 -14,06 28 39 39,29
Taiwan 6 164 7 480 21,35 14 691 14 168 -3,56 92 96 4,35
Tionghoa/China 34 655 50 261 45,03 18 058 17 511 -3,03 25 270 62 927 149,02
.id
Asia Lainnya/Other Asia 1 523 1 615 6,04 486 540 11,11 113 104 -7,96
TOTAL ASIA (Excl.ASEAN) 192 580 217 938 13,17 56 829 57 044 0,38 27 296 65 127 138,60
Saudi Arabia
Bahrain
135
27
258
6
91,11
-77,78
. go420
4
216
9
-48,57
125,00
0
0
1
0
-
-
Kuwait 10 8 -20,00 9 8 -11,11 2 2 0,00
ps
TOTAL MIDDLE EAST 936 858 -8,33 1 116 919 -17,65 30 47 56,67
w
Austria 537 428 -20,30 258 276 6,98 142 168 18,31
//
Belgia/Belgium 1 150 1 032 -10,26 503 430 -14,51 233 154 -33,91
s:
Jerman/Germany 4 711 4 683 -0,59 2 672 2 689 0,64 1 665 1 788 7,39
Italia/Italy 1 576 1 461 -7,30 1 195 1 175 -1,67 671 824 22,80
ht
Belanda/Nederlands 4 818 4 240 -12,00 2 319 2 495 7,59 856 717 -16,24
Spanyo/Spain 731 925 26,54 1 130 565 -50,00 158 192 21,52
Portugal*) 296 268 -9,46 381 149 -60,89 32 42 31,25
Swedia/Sweden 1 233 1 202 -2,51 445 309 -30,56 170 187 10,00
Swiss/Switzerland 943 812 -13,89 503 628 24,85 761 856 12,48
Inggris/United Kingdom 19 559 19 700 0,72 3 203 3 204 0,03 1 037 953 -8,10
Finlandia/Finland 1 384 932 -32,66 242 270 11,57 187 191 2,14
Norwegia/Norway 1 389 1 273 -8,35 204 230 12,75 29 86 196,55
Eropa Barat Lainnya/Other West Europe 1 403 1 369 -2,42 394 621 57,61 46 52 13,04
Rusia/Russia 1 086 654 -39,78 398 340 -14,57 150 177 18,00
Eropa Timur Lainnya/Other East Europe 3 152 3 298 4,63 1 669 1 252 -24,99 118 229 94,07
TOTAL EUROPE 51 645 49 555 -4,05 18 064 17 477 -3,25 7 038 7 403 5,19
Amerika Serikat/USA 13 141 13 980 6,38 6 472 6 408 -0,99 1 545 1 507 -2,46
Kanada/Canada 2 959 3 028 2,33 1 203 1 322 9,89 150 186 24,00
Amerika Tengah/Central America 122 94 -22,95 22 14 -36,36 4 1 -75,00
Amerika Selatan/South America 993 792 -20,24 495 489 -1,21 15 31 106,67
Amerika Lainnya/Other America*) 490 368 -24,90 139 124 -10,79 4 16 300,00
TOTAL AMERICA 17 705 18 262 3,15 8 331 8 357 0,31 1 718 1 741 1,34
Australia 13 922 13 699 -1,60 3 175 3 969 25,01 902 938 3,99
Selandia Baru/New Zealand 2 532 2 043 -19,31 444 504 13,51 96 84 -12,50
Oceania Lainnya/Other Oceania 344 206 -40,12 29 36 24,14 1 3 200,00
TOTAL OCEANIA 16 798 15 948 -5,06 3 648 4 509 23,60 999 1 025 2,60
Afrika Selatan/South Africa 883 950 7,59 252 250 -0,79 95 113 18,95
Afrika Lainnya/Other Africa 1 040 1 045 0,48 1 703 982 -42,34 14 12 -14,29
TOTAL AFRICA 1 923 1 995 3,74 1 955 1 232 -36,98 109 125 14,68
GRAND TOTAL 1 510 203 1 564 717 3,61 231 455 247 166 6,79 41 054 79 675 94,07
Entikong, Kalimantan Barat Minangkabau, Sumatera Barat Adi Sumarmo, Jawa tengah
KEBANGSAAN/NATIONALITY Perubahan/ Perubahan/ Perubahan/
2016 2017 2016 2017 2016 2017
Change (%) Change (%) Change (%)
(1) (20) (21) (22) (23) (24) (25) (26) (27) (28)
Brunei Darussalam 1 676 1 625 -3,04 47 115 144,68 9 30 233,33
Malaysia 19 088 16 496 -13,58 40 919 46 492 13,62 2 844 5 753 102,29
Filipina/Phillippiness 237 94 -60,34 357 460 28,85 53 55 3,77
Singapura/Singapore 117 158 35,04 1 146 481 -58,03 24 43 79,17
Thailand 44 31 -29,55 290 632 117,93 98 201 105,10
Vietnam 88 15 -82,95 64 46 -28,13 4 13 225,00
Myanmar 8 1 -87,50 10 40 300,00 7 2 -71,43
Asean Lainnya/Other Asean 214 838 291,59 258 421 63,18 2 665 195 -92,68
TOTAL ASEAN 21 472 19 258 -10,31 43 091 48 687 12,99 5 704 6 292 10,31
Hongkong 197 124 -37,06 26 55 111,54 9 4 -55,56
India 137 129 -5,84 182 402 120,88 15 26 73,33
Jepang/Japan 27 42 55,56 192 276 43,75 5 25 400,00
Korea Selatan/Korea Rep. 339 99 -70,80 104 91 -12,50 22 27 22,73
Pakistan 0 7 - 28 8 -71,43 2 5 150,00
Bangladesh 7 9 28,57 50 60 20,00 0 3 -
Sri Lanka 1 0 -100,00 1 3 200,00 0 2 -
Taiwan 339 247 -27,14 36 76 111,11 11 9 -18,18
Tionghoa/China 473 64 -86,47 419 439 4,77 15 20 33,33
.id
Asia Lainnya/Other Asia 18 6 -66,67 28 116 314,29 4 9 125,00
TOTAL ASIA (Excl.ASEAN) 1 538 727 -52,73 1 066 1 526 43,15 83 130 56,63
Saudi Arabia
Bahrain
0
0
6
0
-
-
. go
20
0
19
0
-5,00
-
3
0
36
1
1.100,00
-
Kuwait 0 1 - 0 3 - 0 0 -
ps
Qatar 0 0 - 0 0 - 0 0 -
Timur Tengah Lainnya/Other Middle East 6 0 -100,00 11 25 127,27 6 10 66,67
w
GRAND TOTAL 23 899 20 885 -12,61 50 264 56 876 13,15 5 946 6 834 14,93
Bandara Internasional Lombok, NTB Makassar, Sulawesi Selatan Sepinggan, Kalimantan Timur
KEBANGSAAN/NATIONALITY Perubahan/ Perubahan/ Perubahan/
2016 2017 2016 2017 2016 2017
Change (%) Change (%) Change (%)
(1) (29) (30) (31) (32) (33) (34) (35) (36) (37)
Brunei Darussalam 134 142 5,97 18 34 88,89 425 4 -99,06
Malaysia 49 456 54 710 10,62 9 297 9 701 4,35 2 515 516 -79,48
Filipina/Phillippiness 287 400 39,37 153 305 99,35 313 207 -33,87
Singapura/Singapore 5 838 5 364 -8,12 876 884 0,91 1 040 1 053 1,25
Thailand 395 1 077 172,66 179 154 -13,97 76 85 11,84
Vietnam 105 279 165,71 47 79 68,09 5 8 60,00
Myanmar 19 74 289,47 25 14 -44,00 37 36 -2,70
Asean Lainnya/Other Asean 3 784 17 237 355,52 122 28 -77,05 17 0 -100,00
TOTAL ASEAN 60 018 79 283 32,10 10 717 11 199 4,50 4 428 1 909 -56,89
Hongkong 261 397 52,11 57 60 5,26 121 41 -66,12
India 887 867 -2,25 326 372 14,11 488 369 -24,39
Jepang/Japan 868 1 079 24,31 155 173 11,61 132 78 -40,91
Korea Selatan/Korea Rep. 2 375 4 492 89,14 31 40 29,03 82 54 -34,15
Pakistan 1 3 200,00 43 129 200,00 4 1 -75,00
Bangladesh 53 78 47,17 10 8 -20,00 29 28 -3,45
Sri Lanka 40 37 -7,50 56 6 -89,29 4 3 -25,00
Taiwan 291 511 75,60 27 72 166,67 44 21 -52,27
.id
Tionghoa/China 4 088 8 154 99,46 1 757 708 -59,70 3 939 168 -95,73
Asia Lainnya/Other Asia 133 259 94,74 53 18 -66,04 22 27 22,73
TOTAL ASIA (Excl.ASEAN)
Saudi Arabia
8 997
74
15 877
88
76,47
18,92
. go
2 515
58
1 586
36
-36,94
-37,93
4 865
0
790
0
-83,76
-
ps
Bahrain 3 1 -66,67 0 0 - 0 0 -
Kuwait 3 6 100,00 0 0 - 0 0 -
Mesin/Egypt 26 45 73,08 93 258 177,42 3 1 -66,67
.b
Qatar 0 2 - 0 0 - 0 0 -
Timur Tengah Lainnya/Other Middle East 58 86 48,28 182 13 -92,86 21 9 -57,14
w
TOTAL MIDDLE EAST 177 263 48,59 358 315 -12,01 36 10 -72,22
//
Perancis/France 2 353 2 757 17,17 552 754 36,59 215 132 -38,60
ht
Jerman/Germany 2 824 3 958 40,16 525 561 6,86 253 188 -25,69
Italia/Italy 708 797 12,57 71 114 60,56 50 116 132,00
Belanda/Nederlands 1 230 1 705 38,62 392 495 26,28 65 41 -36,92
Spanyo/Spain 503 1 357 169,78 106 640 503,77 40 221 452,50
Portugal*) 108 174 61,11 6 16 166,67 3 0 -100,00
Swedia/Sweden 497 637 28,17 27 42 55,56 30 24 -20,00
Swiss/Switzerland 832 1 053 26,56 158 161 1,90 86 53 -38,37
Inggris/United Kingdom 3 873 4 937 27,47 218 386 77,06 293 232 -20,82
Finlandia/Finland 359 276 -23,12 25 21 -16,00 18 4 -77,78
Norwegia/Norway 217 248 14,29 20 82 310,00 32 14 -56,25
Eropa Barat Lainnya/Other West Europe 282 323 14,54 109 243 122,94 39 18 -53,85
Rusia/Russia 398 554 39,20 69 67 -2,90 51 29 -43,14
Eropa Timur Lainnya/Other East Europe 1 086 1 553 43,00 604 268 -55,63 399 350 -12,28
TOTAL EUROPE 16 479 21 609 31,13 3 034 4 071 34,18 1 653 1 462 -11,55
Amerika Serikat/USA 1 664 2 133 28,19 474 444 -6,33 400 281 -29,75
Kanada/Canada 454 722 59,03 60 62 3,33 79 25 -68,35
Amerika Tengah/Central America 14 10 -28,57 3 0 -100,00 0 0 -
Amerika Selatan/South America 220 478 117,27 29 22 -24,14 63 47 -25,40
Amerika Lainnya/Other America*) 48 55 14,58 24 5 -79,17 8 23 187,50
TOTAL AMERICA 2 400 3 398 41,58 590 533 -9,66 550 376 -31,64
Australia 2 526 2 211 -12,47 203 235 15,76 693 578 -16,59
Selandia Baru/New Zealand 258 410 58,91 160 49 -69,38 134 87 -35,07
Oceania Lainnya/Other Oceania 1 0 -100,00 1 13 1 200,00 13 6 -53,85
TOTAL OCEANIA 2 785 2 621 -5,89 364 297 -18,41 840 671 -20,12
Afrika Selatan/South Africa 136 181 33,09 27 13 -51,85 58 28 -51,72
Afrika Lainnya/Other Africa 110 156 41,82 100 321 221,00 18 4 -77,78
TOTAL AFRICA 246 337 36,99 127 334 162,99 76 32 -57,89
GRAND TOTAL 91 102 123 388 35,44 17 705 18 335 3,56 12 448 5 250 -57,82
Sultan Syarif Kasim II, Riau Tanjung Priok, DKI Jakarta Tanjung Pinang, Kepulauan Riau
KEBANGSAAN/NATIONALITY Perubahan/ Perubahan/ Perubahan/
2016 2017 2016 2017 2016 2017
Change (%) Change (%) Change (%)
(1) (38) (39) (40) (41) (42) (43) (44) (45) (46)
Brunei Darussalam 29 22 -24,14 0 30 - 41 47 14,63
Malaysia 20 133 24 754 22,95 484 543 12,19 12 507 12 460 -0,38
Filipina/Phillippiness 638 980 53,61 24 373 27 221 11,69 1 664 1 382 -16,93
Singapura/Singapore 4 207 4 117 -2,14 50 127 154,00 64 039 62 818 -1,91
Thailand 383 1 249 226,11 1 543 844 -45,30 184 159 -13,59
Vietnam 112 66 -41,07 2 071 2 100 1,40 217 267 23,04
Myanmar 54 384 611,11 4 413 3 996 -9,45 580 485 -16,38
Asean Lainnya/Other Asean 342 17 -95,03 0 30 - 88 37 -57,95
TOTAL ASEAN 25 898 31 589 21,97 32 934 34 891 5,94 79 320 77 655 -2,10
Hongkong 83 86 3,61 92 69 -25,00 261 217 -16,86
India 1 268 1 637 29,10 4 270 5 245 22,83 2 964 3 215 8,47
Jepang/Japan 195 184 -5,64 131 166 26,72 246 268 8,94
Korea Selatan/Korea Rep. 245 275 12,24 1 626 1 581 -2,77 231 227 -1,73
Pakistan 15 13 -13,33 238 170 -28,57 4 12 200,00
Bangladesh 561 320 -42,96 375 260 -30,67 234 294 25,64
Sri Lanka 15 44 193,33 1 231 854 -30,63 139 152 9,35
Taiwan 235 323 37,45 437 460 5,26 338 354 4,73
.id
Tionghoa/China 461 1 198 159,87 10 455 9 985 -4,50 3 946 30 534 673,80
Asia Lainnya/Other Asia 41 210 412,20 74 338 356,76 65 98 50,77
TOTAL ASIA (Excl.ASEAN)
Saudi Arabia
3 119
5
4 290
13
37,54
160,00
18 929
.
0
go 19 128
0
1,05
-
8 428
26
35 371
1
319,68
-96,15
ps
Bahrain 0 0 - 0 0 - 0 0 -
Kuwait 0 0 - 0 0 - 1 1 0,00
Mesin/Egypt 51 40 -21,57 58 8 -86,21 2 5 150,00
.b
Yaman/Yemen 2 9 350,00 0 0 - 0 0 -
w
Qatar 0 0 - 0 0 - 0 0 -
Timur Tengah Lainnya/Other Middle East 11 32 190,91 8 49 512,50 213 9 -95,77
w
Jerman/Germany 166 193 16,27 1 709 194 -88,65 530 419 -20,94
Italia/Italy 42 117 178,57 12 198 1 550,00 195 133 -31,79
Belanda/Nederlands 79 75 -5,06 148 26 -82,43 321 253 -21,18
Spanyo/Spain 22 20 -9,09 3 14 366,67 69 68 -1,45
Portugal*) 1 3 200,00 3 3 0,00 40 20 -50,00
Swedia/Sweden 62 73 17,74 7 5 -28,57 73 72 -1,37
Swiss/Switzerland 28 25 -10,71 0 8 - 136 85 -37,50
Inggris/United Kingdom 212 372 75,47 149 225 51,01 1 143 741 -35,17
Finlandia/Finland 263 201 -23,57 2 7 250,00 62 58 -6,45
Norwegia/Norway 4 6 50,00 5 1 -80,00 74 57 -22,97
Eropa Barat Lainnya/Other West Europe 1 13 1 200,00 6 2 -66,67 68 52 -23,53
Rusia/Russia 75 144 92,00 1 062 1 078 1,51 52 57 9,62
Eropa Timur Lainnya/Other East Europe 224 290 29,46 4 455 4 984 11,87 187 180 -3,74
TOTAL EUROPE 1 300 1 741 33,92 7 716 6 978 -9,56 4 141 3 193 -22,89
Amerika Serikat/USA 917 1 063 15,92 99 196 97,98 578 505 -12,63
Kanada/Canada 163 212 30,06 24 85 254,17 186 174 -6,45
Amerika Tengah/Central America 1 1 0,00 1 4 300,00 4 2 -50,00
Amerika Selatan/South America 144 205 42,36 34 749 2 102,94 58 38 -34,48
Amerika Lainnya/Other America*) 161 12 -92,55 12 9 -25,00 16 14 -12,50
TOTAL AMERICA 1 386 1 493 7,72 170 1 043 513,53 842 733 -12,95
Australia 551 571 3,63 167 158 -5,39 796 751 -5,65
Selandia Baru/New Zealand 95 87 -8,42 23 25 8,70 90 90 0,00
Oceania Lainnya/Other Oceania 1 0 -100,00 6 52 766,67 0 0 -
TOTAL OCEANIA 647 658 1,70 196 235 19,90 886 841 -5,08
Afrika Selatan/South Africa 360 118 -67,22 31 33 6,45 42 31 -26,19
Afrika Lainnya/Other Africa 31 122 293,55 280 363 29,64 23 42 82,61
TOTAL AFRICA 391 240 -38,62 311 396 27,33 65 73 12,31
GRAND TOTAL 32 810 40 105 22,23 60 322 62 728 3,99 93 924 117 882 25,51
Adi Sucipto, D.I.Yogyakarta Husein Sastranegara, Jawa Barat Tanjung Uban, Kepulauan Riau
KEBANGSAAN/NATIONALITY Perubahan/ Perubahan/ Perubahan/
2016 2017 2016 2017 2016 2017
Change (%) Change (%) Change (%)
(1) (47) (48) (49) (50) (51) (52) (53) (54) (55)
Brunei Darussalam 211 184 -12,80 537 723 34,64 74 99 33,78
Malaysia 52 769 71 552 35,59 129 057 115 160 -10,77 14 090 16 204 15,00
Filipina/Phillippiness 1 852 1 699 -8,26 1 565 1 202 -23,19 12 092 12 928 6,91
Singapura/Singapore 15 477 18 363 18,65 33 723 30 212 -10,41 102 627 114 087 11,17
Thailand 2 176 2 670 22,70 1 153 1 403 21,68 1 211 1 324 9,33
Vietnam 317 624 96,85 283 249 -12,01 1 034 1 345 30,08
Myanmar 262 431 64,50 186 152 -18,28 2 186 1 983 -9,29
Asean Lainnya/Other Asean 5 907 3 468 -41,29 1 578 1 171 -25,79 99 82 -17,17
TOTAL ASEAN 78 971 98 991 25,35 168 082 150 272 -10,60 133 413 148 052 10,97
Hongkong 324 408 25,93 321 358 11,53 3 991 3 734 -6,44
India 2 152 3 237 50,42 1 805 2 565 42,11 21 045 25 605 21,67
Jepang/Japan 1 936 2 831 46,23 1 593 1 510 -5,21 15 429 18 963 22,90
Korea Selatan/Korea Rep. 920 1 094 18,91 972 1 069 9,98 11 958 11 360 -5,00
Pakistan 21 32 52,38 38 68 78,95 29 41 41,38
Bangladesh 318 186 -41,51 206 198 -3,88 371 397 7,01
Sri Lanka 176 164 -6,82 56 118 110,71 547 529 -3,29
Taiwan 351 541 54,13 288 357 23,96 4 538 4 415 -2,71
Tionghoa/China 2 946 3 935 33,57 1 469 1 290 -12,19 55 024 82 459 49,86
.id
Asia Lainnya/Other Asia 348 503 44,54 272 160 -41,18 574 692 20,56
TOTAL ASIA (Excl.ASEAN) 9 492 12 931 36,23 7 020 7 693 9,59 113 506 148 195 30,56
Saudi Arabia
Bahrain
12
1
29
2
141,67
100,00
182
.
5
go 167
3
-8,24
-40,00
45
1
43
4
-4,44
300,00
Kuwait 2 0 -100,00 24 3 -87,50 47 21 -55,32
ps
TOTAL MIDDLE EAST 143 231 61,54 487 619 27,10 234 288 23,08
w
Belgia/Belgium 683 834 22,11 195 131 -32,82 597 885 48,24
s:
Jerman/Germany 2 629 3 489 32,71 677 586 -13,44 4 800 5 447 13,48
Italia/Italy 1 206 1 592 32,01 230 219 -4,78 1 762 1 866 5,90
ht
Belanda/Nederlands 1 530 1 791 17,06 852 628 -26,29 1 892 2 321 22,67
Spanyo/Spain 1 715 2 347 36,85 117 179 52,99 781 1 039 33,03
Portugal*) 160 277 73,13 73 13 -82,19 276 382 38,41
Swedia/Sweden 150 216 44,00 59 54 -8,47 1 057 1 290 22,04
Swiss/Switzerland 1 151 1 235 7,30 145 114 -21,38 1 626 1 858 14,27
Inggris/United Kingdom 2 457 3 038 23,65 899 863 -4,00 12 250 14 556 18,82
Finlandia/Finland 75 81 8,00 19 48 152,63 588 690 17,35
Norwegia/Norway 92 119 29,35 36 61 69,44 703 637 -9,39
Eropa Barat Lainnya/Other West Europe 184 288 56,52 49 118 140,82 864 1 096 26,85
Rusia/Russia 450 640 42,22 52 54 3,85 1 546 1 757 13,65
Eropa Timur Lainnya/Other East Europe 1 602 2 227 39,01 154 283 83,77 1 768 2 051 16,01
TOTAL EUROPE 19 397 25 368 30,78 4 186 4 106 -1,91 39 161 46 669 19,17
Amerika Serikat/USA 2 637 3 331 26,32 1 712 1 543 -9,87 6 386 7 641 19,65
Kanada/Canada 564 832 47,52 283 271 -4,24 1 584 1 805 13,95
Amerika Tengah/Central America 30 55 83,33 6 5 -16,67 28 32 14,29
Amerika Selatan/South America 516 811 57,17 95 96 1,05 676 834 23,37
Amerika Lainnya/Other America*) 219 306 39,73 40 73 82,50 166 229 37,95
TOTAL AMERICA 3 966 5 335 34,52 2 136 1 988 -6,93 8 840 10 541 19,24
Australia 2 194 2 072 -5,56 1 227 1 619 31,95 11 381 14 310 25,74
Selandia Baru/New Zealand 246 314 27,64 135 227 68,15 1 536 2 218 44,40
Oceania Lainnya/Other Oceania 7 21 200,00 20 14 -30,00 11 36 227,27
TOTAL OCEANIA 2 447 2 407 -1,63 1 382 1 860 34,59 12 928 16 564 28,13
Afrika Selatan/South Africa 46 79 71,74 68 78 14,71 664 986 48,49
Afrika Lainnya/Other Africa 177 331 87,01 181 241 33,15 218 297 36,24
TOTAL AFRICA 223 410 83,86 249 319 28,11 882 1 283 45,46
GRAND TOTAL 114 639 145 673 27,07 183 542 166 857 -9,09 308 964 371 592 20,27
.id
Asia Lainnya/Other Asia 9 7 -22,22 95 998 923 612 862,12 180 543 1 027 685 469,22
TOTAL ASIA (Excl.ASEAN) 5 060 4 426 -12,53 194 260 1 035 352 432,97 3 519 144 5 120 405 45,50
Saudi Arabia
Bahrain
0
0
1
0
-
-
485
.
11
go 1 032
22
112,78
100,00
197 681
2 243
182 086
2 457
-7,89
9,54
Kuwait 0 2 - 44 12 -72,73 6 368 5 760 -9,55
ps
TOTAL MIDDLE EAST 22 24 9,09 1 721 2 205 28,12 292 400 284 369 -2,75
w
Jerman/Germany 67 42 -37,31 8 272 5 157 -37,66 243 873 267 823 9,82
Italia/Italy 1 254 582 -53,59 1 480 1 441 -2,64 79 424 90 022 13,34
ht
Belanda/Nederlands 82 91 10,98 3 066 1 653 -46,09 200 811 210 426 4,79
Spanyo/Spain 14 13 -7,14 1 156 748 -35,29 68 840 81 690 18,67
Portugal*) 102 62 -39,22 1 026 1 325 29,14 29 286 33 223 13,44
Swedia/Sweden 15 15 0,00 617 522 -15,40 45 934 51 417 11,94
Swiss/Switzerland 7 7 0,00 1 186 1 004 -15,35 56 700 61 191 7,92
Inggris/United Kingdom 118 118 0,00 14 994 9 080 -39,44 352 017 378 131 7,42
Finlandia/Finland 8 8 0,00 457 292 -36,11 21 031 24 447 16,24
Norwegia/Norway 31 26 -16,13 497 439 -11,67 19 478 22 838 17,25
Eropa Barat Lainnya/Other West Europe 9 12 33,33 2 099 1 750 -16,63 35 324 40 211 13,83
Rusia/Russia 18 10 -44,44 5 496 4 124 -24,96 88 520 117 532 32,77
Eropa Timur Lainnya/Other East Europe 262 77 -70,61 18 742 18 939 1,05 165 316 201 741 22,03
TOTAL EUROPE 2 877 1 423 -50,54 63 151 50 116 -20,64 1 767 145 1 974 215 11,72
Amerika Serikat/USA 75 68 -9,33 16 044 9 390 -41,47 316 782 344 766 8,83
Kanada/Canada 36 22 -38,89 4 418 2 192 -50,38 86 810 96 139 10,75
Amerika Tengah/Central America 4 0 -100,00 358 215 -39,94 2 538 7 542 197,16
Amerika Selatan/South America 65 43 -33,85 1 435 977 -31,92 55 260 71 915 30,14
Amerika Lainnya/Other America*) 2 2 0,00 985 642 -34,82 14 596 16 669 14,20
TOTAL AMERICA 182 135 -25,82 23 240 13 416 -42,27 475 986 537 031 12,82
Australia 121 120 -0,83 53 230 26 591 -50,05 1 302 292 1 256 927 -3,48
Selandia Baru/New Zealand 14 21 50,00 3 443 2 034 -40,92 105 396 106 914 1,44
Oceania Lainnya/Other Oceania 0 0 - 160 657 139 843 -12,96 164 240 144 093 -12,27
TOTAL OCEANIA 135 141 4,44 217 330 168 468 -22,48 1 571 928 1 507 934 -4,07
Afrika Selatan/South Africa 102 20 -80,39 1 023 672 -34,31 29 224 38 073 30,28
Afrika Lainnya/Other Africa 56 22 -60,71 1 211 864 -28,65 45 942 53 126 15,64
TOTAL AFRICA 158 42 -73,42 2 234 1 536 -31,24 75 166 91 199 21,33
GRAND TOTAL 91 811 85 771 -6,58 948 988 2 247 945 136,88 11 519 275 14 039 799 21,88
.id
2017 135 046 100 329 132 551 139 361 117 372 130 541
Distribusi/Share (%) 8,63 6,41 8,47 8,91 7,50 8,34
2016
Distribusi/Share (%)
116 990
7,75
130 135
8,62
go 131 598
8,71
131 325
8,70
139 473
9,24
127 104
8,42
% Perubahan/Change 15,43 -22,90 0,72 6,12 -15,85 2,70
.
ps
JUANDA
2017 17 279 11 998 15 844 21 461 20 447 19 658
.b
SAM RATULANGI
2017 7 697 5 149 5 168 5 927 5 632 4 708
//
ENTIKONG
2017 2 091 1 354 2 209 1 720 1 935 2 157
Distribusi/Share (%) 10,01 6,48 10,58 8,24 9,27 10,33
2016 1 076 2 349 1 959 1 449 2 073 1 530
Distribusi/Share (%) 4,50 9,83 8,20 6,06 8,67 6,40
% Perubahan/Change 94,33 -42,36 12,76 18,70 -6,66 40,98
ADI SUMARMO
2017 43 488 725 671 425 361
Distribusi/Share (%) 0,63 7,14 10,61 9,82 6,22 5,28
2016 488 612 668 557 670 813
Distribusi/Share (%) 8,20 10,29 11,23 9,37 11,27 13,67
% Perubahan/Change -91,19 -20,26 8,53 20,47 -36,57 -55,60
BANDARA INTERNASONAL LOMBOK
2017 9 394 8 775 11 305 13 204 11 792 9 201
Distribusi/Share (%) 7,61 7,11 9,16 10,70 9,56 7,46
2016 5 198 6 218 7 395 5 432 7 649 4 470
Distribusi/Share (%) 5,71 6,83 8,12 5,96 8,40 4,91
% Perubahan/Change 80,71 41,12 52,87 143,08 54,16 105,84
MINANGKABAU
2017 4 042 4 066 4 992 4 621 4 167 3 022
Distribusi/Share (%) 7,11 7,15 8,78 8,12 7,33 5,31
2016 3 475 3 973 4 465 4 103 4 912 2 138
Distribusi/Share (%) 6,91 7,90 8,88 8,16 9,77 4,25
% Perubahan/Change 16,32 2,34 11,80 12,62 -15,17 41,35
.id
Distribusi/Share (%) 6,47 9,03 9,29 8,62 8,76 8,50
% Perubahan/Change 77,89 -26,34 -10,07 13,54 -11,53 8,99
TANJUNG PRIOK
2017 3 823 5 555
. go 4 871 4 943 5 508 4 011
Distribusi/Share (%) 6,09 8,86 7,77 7,88 8,78 6,39
ps
ADI SUCIPTO
2017 9 192 8 963 11 807 13 224 11 608 7 559
w
.id
2017 122 869 124 044 122 835 117 589 124 833 197 347 1 564 717
Distribusi/Share (%) 7,85 7,93 7,85 7,52 7,98 12,61 100,00
2016
Distribusi/Share (%)
109 839
7,27
105 786
7,00
. go
120 780
8,00
119 800
7,93
112 771
7,47
164 602
10,90
1 510 203
100,00
% Perubahan/Change 11,86 17,26 1,70 -1,85 10,70 19,89 3,61
ps
JUANDA
2017 25 252 25 330 21 890 20 439 24 360 23 208 247 166
.b
SAM RATULANGI
//
.id
Distribusi/Share (%) 7,42 6,61 9,07 7,29 7,33 11,61 100,00
% Perubahan/Change 40,50 87,17 26,90 55,18 52,97 32,30 25,51
TANJUNG PRIOK
2017 5 784 5 398 5 347
. go
5 031 6 655 5 802 62 728
Distribusi/Share (%) 9,22 8,61 8,52 8,02 10,61 9,25 100,00
ps
ADI SUCIPTO
2017 14 181 15 786 13 834 13 535 11 781 14 203 145 673
w
.id
TOTAL ASIA (Excl.ASEAN) 453 732 428 351 358 816 411 923 421 518 420 032 509 563
Saudi Arabia 15 689 13 119 15 079 13 379 6 492 7 514 37 618
Bahrain 257 155 go 173 167 125 123 374
Kuwait 503 357 317 460 293 399 1 009
.
ps
Mesin/Egypt 1 381 1 354 1 508 1 764 1 442 1 243 2 268
Uni Emirat Arab/U.Arab Emirates 505 443 827 615 464 433 1 488
.b
Timur Tengah Lainnya/Other Middle East 3 503 2 706 6 687 3 190 4 553 2 698 7 660
w
TOTAL MIDDLE EAST 22 738 18 837 25 374 20 426 13 958 13 034 51 600
Austria 1 490 1 470 1 679 2 065 2 029 1 972 4 126
w
.id
Tionghoa/China 230 810 188 828 171 779 148 306 73 855 2 093 171
Asia Lainnya/Other Asia 97 625 90 923 91 980 82 545 96 284 1 027 685
TOTAL ASIA (Excl.ASEAN)
Saudi Arabia
525 211
31 669
464 775
12 557
. go
423 058
9 201
376 639
10 502
326 787
9 267
5 120 405
182 086
Bahrain 436 184 124 148 191 2 457
ps
Uni Emirat Arab/U.Arab Emirates 1 339 577 390 495 811 8 387
w
Timur Tengah Lainnya/Other Middle East 6 018 6 837 3 652 3 769 3 749 55 022
w
TOTAL MIDDLE EAST 44 378 23 430 16 198 17 692 16 704 284 369
//
Unit : Persen/Percetage
JENIS PENGELUARAN/
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
TYPE OF EXPENDITURE
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)
● Akomodasi/Accommodation 41,97 39,32 38,48 45,14 38,19 36,46 43,61
● Makanan dan Minuman/Food and 19,24 19,09 19,33 20,01 21,02 19,57 17,68
Beverage
● Cinderamata/Souvenir 6,06 7,82 7,83 6,46 9,08 10,71 9,39
● Belanja/Shopping 12,32 13,30 12,92 13,01 10,04 11,19 8,47
● Transport Lokal/Local Transport 4,33 3,73 3,67 4,04 4,27 5,21 5,41
● Paket Tur Lokal/Local Package Tour 0,67 0,89 0,67 0,61 0,79 2,07 1,62
● Penerbangan Domestik/Domestic Flight 3,91 3,43 3,40 3,57 3,36 2,86 3,25
● Pesiar/Sightseeing 2,01 2,02 1,84 1,28 1,58 2,19 2,17
● Hiburan/Entertainment 4,91 4,99 4,56 3,34 4,93 4,20 4,29
● Kesehatan dan Kecantikan/Health and 1,19 1,07 1,10 1,01 1,87 2,12 1,87
Beauty
.id
● Pemandu Wisata/Guide Service 0,54 0,51 0,42 0,31 0,58 0,61 0,43
● Pendidikan/Education 0,34 0,27 go0,26 0,14 0,27 0,24 0,18
● Lainnya/Others 2,51 3,58 5,52 1,08 4,02 2,56 1,63
.
ps
Unit : Persen/Percetage
s:
JENIS PENGELUARAN/
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016r
tp
TYPE OF EXPENDITURE
ht
● Makanan dan Minuman/Food and 18,59 19,15 17,10 17,67 18,43 20,39 19,85
Beverage
● Cinderamata/Souvenir 9,57 8,80 8,43 7,87 7,15 6,60 6,61
● Belanja/Shopping 9,40 8,41 7,06 6,24 7,58 6,81 7,43
● Transport Lokal/Local Transport 5,10 6,05 6,26 6,77 7,28 7,91 9,22
● Paket Tur Lokal/Local Package Tour 1,82 2,30 2,26 2,28 1,87 2,08 2,05
● Penerbangan Domestik/Domestic Flight 2,48 1,72 2,22 1,97 2,05 2,67 1,70
● Pesiar/Sightseeing 2,13 2,67 2,06 2,05 1,88 1,80 2,49
● Hiburan/Entertainment 4,14 3,09 2,82 2,85 3,11 3,61 3,14
● Kesehatan dan Kecantikan/Health and 1,85 2,43 1,85 2,03 2,43 1,97 2,42
Beauty
● Pemandu Wisata/Guide Service 0,48 0,31 0,28 0,38 0,38 0,49 0,35
● Pendidikan/Education 0,29 0,21 0,31 0,17 0,22 0,28 0,22
● Lainnya/Others 1,34 0,87 0,72 0,81 1,90 0,75 0,69
Unit: US$
NEGARA TEMPAT TINGGAL/
2007 2008 2009 2010 2011
COUNTRY OF RESIDENCE
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
Brunei Darussalam 119,39 150,43 117,16 170,40 146,87
Malaysia 118,17 131,77 129,65 134,46 136,71
Filipina/Philippines 70,09 121,79 125,80 120,64 128,68
Singapura/Singapore 114,43 163,34 133,58 144,64 157,58
Thailand 120,25 122,00 148,78 136,13 144,47
Hong Kong 118,38 181,10 145,16 164,48 178,33
India 120,55 116,78 149,31 123,78 143,73
Jepang/Japan 120,89 160,89 141,00 159,34 159,66
Korea, Rep. 148,04 156,52 154,45 153,95 163,09
Pakistan 228,14 122,02 112,82 91,09 177,67
Bangladesh 114,42 183,90 101,61 105,27 168,05
Sri Lanka 124,03 102,40 172,57 113,45 192,49
.id
Taiwan 115,20 155,16 136,31 148,16 150,71
Rep. Rakyat Tiongkok/China 137,86 148,59
go 143,13 154,36 150,79
Saudi Arabia 172,75 230,76 128,96 171,88 179,38
.
ps
*) s/d Tahun 2007 data Portugal tergabung dengan Spanyol / The data up to 2007 included in Spain
Sumber : Passenger Exit Survey, Kementerian Pariwisata
Source : Passenger Exit Survey, Ministry of Tourism
Unit: US$
NEGARA TEMPAT TINGGAL/
2012 2013 2014 2015 2016r
COUNTRY OF RESIDENCE
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
Brunei Darussalam 176,32 149,11 106,04 175,36 224,14
Malaysia 138,46 145,36 133,84 139,01 233,63
Filipina/Philippines 133,43 153,46 154,03 132,89 219,34
Singapura/Singapore 149,54 154,15 158,25 153,34 276,36
Thailand 152,60 155,46 158,05 141,90 181,87
Hong Kong 180,05 182,23 187,10 191,60 182,46
India 141,96 149,21 147,07 165,18 182,72
Jepang/Japan 164,76 165,82 168,59 181,64 184,08
Korea, Rep. 167,24 173,60 179,02 156,71 163,46
Pakistan 270,86 126,87 156,69 198,33 176,78
Bangladesh 164,12 102,48 138,86 118,34 255,68
Sri Lanka 149,24 136,34 134,04 171,19 216,12
.id
Taiwan 154,31 163,05 177,30 142,08 191,03
Rep. Rakyat Tiongkok/China 164,96 go 161,66 168,74 161,04 168,39
Saudi Arabia 163,89 187,80 211,52 182,70 110,91
.
ps
*) s/d Tahun 2007 data Portugal tergabung dengan Spanyol / The data up to 2007 included in Spain
Sumber : Passenger Exit Survey, Kementerian Pariwisata
Source : Passenger Exit Survey, Ministry of Tourism
Unit: US$
NEGARA TEMPAT TINGGAL/
2007 2008 2009 2010 2011
COUNTRY OF RESIDENCE
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
Brunei Darussalam 828,72 1 011,73 748,00 891,70 756,00
Malaysia 585,99 684,86 684,81 676,60 714,81
Filipina/Philippines 668,14 1 131,81 995,94 854,79 786,06
Singapura/Singapore 593,02 818,07 602,81 675,81 700,20
Thailand 893,86 1 069,17 858,65 787,05 902,29
Hong Kong 844,58 1 261,13 856,32 962,35 1 056,33
India 1 101,72 1 205,63 1 327,94 1 074,89 1 135,48
Jepang/Japan 741,00 1 196,94 916,00 978,28 1 017,40
Korea, Rep. 930,07 1 014,68 847,77 912,92 966,54
Pakistan 1 064,64 1 090,56 846,17 1 064,40 831,25
Bangladesh 892,50 1 567,50 1 122,80 1 202,32 1 525,38
Sri Lanka 909,55 783,35 1 112,11 1 270,64 1 084,37
.id
Taiwan 781,96 1 044,24 789,00 865,62 848,00
Rep. Rakyat Tiongkok/China 971,27 go
1 112,71 888,54 923,33 906,71
Saudi Arabia 1 404,44 2 266,06 1 330,14 1 610,95 1 638,84
.
ps
*) s/d Tahun 2007 data Portugal tergabung dengan Spanyol / The data up to 2007 included in Spain
Sumber : Passenger Exit Survey, Kementerian Pariwisata
Source : Passenger Exit Survey, Ministry of Tourism
Unit: US$
NEGARA TEMPAT TINGGAL/
2012 2013 2014 2015 2016r
COUNTRY OF RESIDENCE
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
Brunei Darussalam 956,70 742,50 772,93 1 022,23 986,05
Malaysia 727,92 700,59 709,39 710,00 719,69
Filipina/Philippines 850,70 836,98 840,71 792,75 766,79
Singapura/Singapore 639,01 642,17 658,59 658,74 588,53
Thailand 964,14 984,06 929,06 883,18 910,19
Hong Kong 1 006,95 1 059,25 1 114,78 1 340,44 1 067,73
India 1 019,13 1 102,52 1 140,18 1 129,01 1 073,66
Jepang/Japan 1 060,17 1 136,86 1 137,51 1 138,45 1 175,95
Korea, Rep. 931,82 1 111,19 1 137,10 1 147,19 1 086,50
Pakistan 2 151,83 989,60 1 161,35 1 854,00 1 124,22
Bangladesh 1 119,85 901,84 793,50 903,30 733,53
Sri Lanka 1 122,52 818,05 922,81 1 218,12 939,38
.id
Taiwan 944,53 942,10 1 043,67 904,47 990,01
Rep. Rakyat Tiongkok/China 1 040,38 1 004,17
go 1 059,04 1 059,27 1 196,15
Saudi Arabia 1 424,47 1 444,82 1 568,81 2 241,37 2 237,50
.
ps
*) s/d Tahun 2007 data Portugal tergabung dengan Spanyol / The data up to 2007 included in Spain
Sumber : Passenger Exit Survey, Kementerian Pariwisata
Source : Passenger Exit Survey, Ministry of Tourism
Unit: Hari/Days
NEGARA TEMPAT TINGGAL/
2007 2008 2009 2010 2011
COUNTRY OF RESIDENCE
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
Brunei Darussalam 6,94 6,73 6,38 5,23 5,15
Malaysia 4,96 5,20 5,28 5,03 5,23
Filipina/Philippines 9,53 9,29 7,92 7,09 6,11
Singapura/Singapore 5,18 5,01 4,51 4,67 4,44
Thailand 7,43 8,76 5,77 5,78 6,25
Hong Kong 7,13 6,96 5,90 5,85 5,92
India 9,14 10,32 8,89 8,68 7,90
Jepang/Japan 6,13 7,44 6,50 6,14 6,37
Korea, Rep. 6,28 6,48 5,49 5,93 5,93
Pakistan 4,67 8,94 7,50 11,69 4,68
Bangladesh 7,80 8,52 11,05 11,42 9,08
Sri Lanka 7,33 7,65 6,44 11,20 5,63
.id
Taiwan 6,79 6,73 5,79 5,84 5,63
Rep. Rakyat Tiongkok/China 7,05 go 7,49 6,21 5,98 6,01
Saudi Arabia 8,13 9,82 10,31 9,37 9,14
.
ps
*) s/d Tahun 2007 data Portugal tergabung dengan Spanyol / The data up to 2007 included in Spain
Sumber : Passenger Exit Survey, Kementerian Pariwisata
Source : Passenger Exit Survey, Ministry of Tourism
Unit: Hari/Days
NEGARA TEMPAT TINGGAL/
2012 2013 2014 2015 2016r
COUNTRY OF RESIDENCE
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
Brunei Darussalam 5,43 4,98 7,29 5,83 5,36
Malaysia 5,26 4,82 5,30 5,11 5,14
Filipina/Philippines 6,38 5,45 5,46 5,97 5,48
Singapura/Singapore 4,27 4,17 4,16 4,30 4,35
Thailand 6,32 6,33 5,88 6,22 6,60
Hong Kong 5,59 5,81 5,96 7,00 6,58
India 7,18 7,39 7,75 6,83 6,57
Jepang/Japan 6,43 6,86 6,75 6,27 6,52
Korea, Rep. 5,57 6,40 6,35 7,32 7,35
Pakistan 7,94 7,80 7,41 9,35 6,79
Bangladesh 6,82 8,80 5,71 7,63 4,70
Sri Lanka 7,52 6,00 6,88 7,12 5,56
.id
Taiwan 6,12 5,78 5,89 6,37 6,29
Rep. Rakyat Tiongkok/China 6,31 6,21 6,28 6,58 7,13
Saudi Arabia 8,69
. go 7,69 7,42 12,27 10,83
ps
Austria 11,36 11,93 13,31 14,98 13,15
Belgia/Belgium 12,33 12,15 14,90 16,93 13,61
.b
*) s/d Tahun 2007 data Portugal tergabung dengan Spanyol / The data up to 2007 included in Spain
Sumber : Passenger Exit Survey, Kementerian Pariwisata
Source : Passenger Exit Survey, Ministry of Tourism