Drama

1. Miwanoh Perkara Drama

Kecap drama asalna tina basa Yunani, dramoi nu hartina niru atawa niron-niron.
Nurutkeun Kamus LBBS, drama (bs. Walanda) nyaeta (1) carita sandiwara nu matak sedih,
jeung (2) carita nu matak kukurayeun jeung matak pikasediheun. Jadi, bisa dicindekkeun yen
drama teh nyaeta karya sastra dina wangun paguneman (dialog) di antarana para palakuna,
kalawan dibarengan ku katerangan-katerangan sejenna nu dibutuhkeun pikeun kaperluan
pintonan (pagelaran).
Disawang tina ulikan sastra, drama teh kaasup kana sastra lakon. Disebut kitu, sabab
karangan drama teh ngebrehkeun paripolah palaku, nyaeta palaku teh sina langsung meta,
boh lahirna boh batinna, sarta sina manguneman jeung palaku lianna atawa sina ngomong ka
dirina sorangan. Tapi, drama dina tradisi urang sunda mah hentu salawasna kitu, lantaran aya
hal-hal anu mibanda ciri has. Upamana dina longser jeung sandiwara, aya sawatara bagean
anu euweuh dina drama moderen, kayaning tatalu, selingan (dieusian ku ngigel, bobodoran,
ngawih) jeung nyarayuda.
Karangan drama bisa dipasing-pasing nurutkeun sababaraha dasar, kayaning wangun
karanganna, pamelaranana, kesanna, jeung sumberna. Papasingan karangan drama, di
antarana:
a. Dumasar kana Wangunna
1) Drama Wangun lancaran dibacana atawa diucapkeunana dina wirahma basa
lancaran.
2) Drama Wangun Ugeran, pagunemananan teh dina wangun ugeran, boh
mangrupa sajak bebas boh saja teu bebas. Lamun paguneman nu mangrupa
sajak bebas dibacana dideklamasikeun, ari paguneman dina sajak teu bebas
saperti pupuh, dibacana dihaleuangkeun.
b. Dumasar kana Pamelaranana
1) Medium Lisan, sastra lalakon nu make medium lisan saperti banjet, longser,
sandiwara digolongkeun kana teater balarea (teater tradisional)
2) Medium Tulis, sastra lalakon anu aya naskahna, sok disebut drama.
c. Dumasar kana Sumber Nyiptana
1) Drama nu dicipta dumasar caritana nu geus nyampak, saperti:
 Lutung kasarung (R.T.A. Sunarya)
  Ciung Wanara ( Eddi Tarmidi)
 Cahaya Maratan Waja (Yus Rusyana)
2) Dumasar kana kahirupan di masarakat, saperti:
 Bandung Lautan Api (Rukasah S.W.)
 Kucubung (Wahyu Wibisana)
 Kanyaah Indung (Min Resmana)
Sacara lahiriah dina wujud karangan drama aya hal-hal anu geus maranti, kayaning
ieu di handap.
a. Pertelaan palaku
Ieu bagean anu ngaberendelkeun ngaran jeung katerangan palaku. Sok sanajan
aya oge drama anu henteu make pertelaan para palakuna.
b. Babak jeung adegan
Ieu bagean anu ngabagi-bagi karangan drama. Dina hiji babak dilalakonkeun
kajadian-kajadian di hiji tempat dina saruntuyan waktu. Unggal babak di bagi
jadi sababaraha adegan, nurutkeun robahna kajadian ku datang atawa inditna
palaku.
c. Candraan dina awal babak
Ieu bagean nerangkeun kaayaan: latar, suasana, palaku, kajadian, jeung nu
lianna. Biasana teh ukur saperluna pisan, henteu mangrupa gambaran anu
wincik. Candraan dina awal babal jeung tuduh laku teh ditulisna ku aksara
condong, beda jeung paguneman anu ditulisna ku aksara ajeg.
d. Paguneman
Paguneman, nyaeta kalimah langsung para palaku anu silih tempas. Mimiti
ditulisna ngaran palaku, ditema ku titik dua, ti dinya ditulis omongan eta palaku.
e. Prolog jeung epilog
Prolog teh ditulisna dina awal drama,jadi manggala sastra ku katerangan atawa
pamanggih pangarang ngeunaan lalakon anu baris disuguhkeun. Beunang
dibandingkeun jeung rajah pamuka dina carita pantun. Beda dieu jeung epilog,
lamun epilog mah ditulis dina panutup drama, dieusi ku kacindekan lalakon
jeung nasehat pangarang, beunang dibandingkeun jeung panutup dina carita
pantun.
2. Tata Krama Mintokeun Drama
Pagelaran drama teh dirojong ku sawatara unsur, di antarana :
 a. Pamaen nyaeta jalma nu ngalakonkeun hiji tokoh dina pagelaran.
b. Sutradara nyaeta jalma nu ngamimpin jeung nu paling boga tanggung jawb dina
pamentasan drama.
c. Produser nyaeta jalma nu ngawasan jalanna pagelaran jeung nyalurkeun ka
pihak anu terlibat.
d. Panata music nyaeta jalma nu ngatur hal anu berhubungan ka musik, gunanan
agar suasana dina pagelaran leuwih tergambar.
e. Panata panggung nyaeta jalma nu ngatur tata letak panggung atawa kursi agar
penonton di belakang teteup bisa nikmatkeun pagelaran.
f. Panata kostum nyaeta jalma nu ngatur pakaian naon anu rek di pake ku pamaen
di atas panggung.
g. Panata lampu nyaeta jalma nu ngatur sagala hal anu berhubungan ka
pencahayaan (lampu) agar sesuai jeung kaadaan.
h. Panata rias nyaeta jalma nu ngadandanan pamaen. Jeung seksi – seksi
kapanitiaan sejenna.
Hal – hal anu diperhatikeun mun rek ngagarap pagelaran drama di sakola :
a. Nyusun kapanitiaan;
b. Nangtukeun pamaen, sutradara, jeung jadwal latihan na;
c. Unggal pamaen kudu latihan vocal, lantara pamaen vocal na kudu ngoncrang;
d. Latihan ngolah panoman (mimik) jeung rengkak (ekspresi tubuh);
e. Dina prugna pagelaran, kudu kompak tur tartib.
3. Metakeun Gending Karesmen
Dina ngaragakeun gending karesman eta, aya beberapa hal nu kudu diperhatikeun
nyaeta artikulasi, gestur, intonasi, ekspresi, jste.
4. Ngomentaran nu Metakeun Gending Karesman
Sanggeus ngabandungan nu metakeun gending karesmen, ayeuna pek ku hidep
komentaran
a. Kumaha kelompok babaturan hidep dina metakeun dramana, alus atawa goring?
b. Kumaha artikulasi jeung wirahmana merenah?
c. Naha babaturan hidep ngajiwaan dina metakeun dramana?
d. Kumaha pasang peta babturan hidep waktu ngaragakeun dramana merenah?
 5. Ngaguar Perkara Monolog Sunda
Istilah monolog asalna tina basa Yunani 'monos', nu hartina sorangan (single).
Diémbohan kecap 'logos' nu hartina omongan atawa guneman (speech). Nilik kana harti kitu,
bisa dicindekkeun yén monolog téh pintonan téater anu paguneman atawa mintonkeunana ku
sorangan (saurang palaku). Monolog kaasup pintonan téater vérbal, nyaéta téater anu
ngandelkeun "kekecapan" atawa "kalimah" minangka mèdia utama anu eusina leunjeuran
lalakon atawa carita dina wangun naskah atawa skénario. Téater non-vérbal hartina téater anu
teu maké naskah atawa skénario minangka média éksprésina, ngandalkeun gerak, ibing, lagu,
musik, jsté.
Pintonan monolog téh kaasup perkara anyar. Bédana monolog nulad kana padika
dramaturgi bangsa deungeun, kudu aya naskah atawa skénariona. Dina drama modéren mah
apan naskah téh jadi acuan utama.
Dina kamekaran téater Indonésia, kacatet aya sawatara aktor/aktris nu remen
mintonkeun monolog,saperti: Buntét Kertaradjasa jeung Happy Salma. Anapon dina
pejemuhan téater Sunda, kacatet aya sawatara aktor nu sok mintonkeun monolog, di antarana
waé: Iman Solèh, Wawan Sofwan, Ayi Kurnia, Yuséf Muldiana,jeung Asép Supriatna.
6. Miwanoh Kalimah Langsung jeung Teu Langsung
Drama the diwangun ku paguneman, ari paguneman the diwangun ku kalimah
langsung anu diomongkeun ku hiji palaku ka palaku liana, silihtempas. Ari kalimah langsung
biasana papasangan jeung kalimah teu langsung.
Kalimah langsung nyaeta kalimah nu nuduhkeun ucapan langsung, biasana mangrupa
cutatan nu diwatesanan ku lentong atawa tanda baca. Aya sawatara sarat nuliskeun kalimah
langsung, di antarana wae:
a) Pikeun misahkeun cutatan langsung tina bagean sejen dina kalimah ditandaan
ku tanda baca koma (,);
b) Pikeun pananda cutatan langsung, digunakeun kekenteng, anu ngahapit cutatan
langsung. Duanana ditulis satahap luhureun jajaran;
c) Tanda baca pananda tungtung kalimah seperti titik (.), tanda tanya (?), jeung
tanda paneyluk (!); ditulis jeroeun kekenteng, upamana eta kalimah teh rengse
dina bagean cutatan langsung. Jadi ulah aya titik deui satutasna kekenteng.
Contona:
 Manehana nyarita, “Isukan mah urang rek indit ka Tasik.”
 Manehna nanya, “Saha nu rek indit ka Tasik teh?”
 e) Upama cutatan langsung the ayana hareupeun bagian anu nerangkeun palaku
jeung pagaweanana, eta cutatan langsung teh ditungtungan ku tanda koma (,).
Contona:
 “Isukan mah urang rek indit ka Tasik,” ceuk manehna.
f) Aksara kahiji di awal kalimah cutatan langsung, digunakeun aksara gede.
Nulisna dihijikeun jeung kekenteng, jadi ulah make antara. Upama di jero
cutatan langsung the aya cutatan deui atawa aya kecap/kalimah nu kudu make
kekenteng, saperti judul carita pondok, digunakeun tanda kekenteng tunggal
(‘….’).
Contona:
 Bu Guru sasauran, “Baca ku hidep naskah drama teh!”
Kalimah teu langsung nyaeta kalimah nu nuduhkeun ucapan teu langsung, biasana
tanpa nutat deui kecap-kecap panyaturna, tapi diganti ku ungkara nu tangtu.
Contona:
 Bu Rani nitah meresan buku dina lomari ka budakna.
 Manehna nyarita yen isukan mah moal asup sakola.
Kalimah langsung teh bias dirobah jadi kalimah teu langsung. Kitu deui sabalikna.
Contona:
 “Buka buku kaca 23!,” saur Bu Guru ka barudak. (Kalimah langsung)
Dirobah jadi
 Bu Guru saauran ka barudak sangkan muka buku kaca 23. (Kalimah teu
langsung)