SILABUS MATA KULIAH

Program Studi : D.III Keperawatan

Kode Mata Kuliah : YIS ML 016
Nama Mata Kuliah : Praktek Keperawatan Gawat Darurat
Jumlah SKS : 3 SKS (Klinik/ di Rumah Sakit)
Semester : VI
Masa Kuliah Pra Syarat :

Deskripsi Mata Kuliah :

Sintensis konsep dan prinsip keperawatan gawat darurat melalui penerapan ilmu dan teknologi
keperawatan ke dalam asuhan keperawatan klien gawat darurat yang mengalami perubahan
fisiologis atau cenderung mengalami perubahan fisiologis disertai dengan gangguan struktur
pada berbagai system tubuh. Berfokus pada gangguan system pernapasan, kardiovaskuler,
persyarafan, pencernaan, perkemihan, endokrin, muskuskeletal, reproduksi, integumen,
keracunan, gigitan bintang. Proses pembelajaran meliputi pengalaman belajar klinik dan
pengalaman belajar lapangan.

STRATEGI PELAKSANAAN
1. Mahasiswa dibagi atas 4 kelompok besar untuk 4 Rumah Sakit (RSI Payakumbuh, , RSI
Bukittinggi, RSI Padang dan RSI Padang Panajang ).
2. Setiap kelompok dibimbing oleh pembimbing dari rumah sakit dan pembimbing dari
pendidikan.
3. Penilaian / evaluasi
Penilaian pembelajaran klinik mahasiswa dilaksanakan berdasarkan format penilaian:
 Sikap dan kedisiplinan 15 %
 Proses Keperawatan 30 %
 Penampilan Kerja & Kemampuan Psikomotor 30 %
 Peran serta pre dan post conference 15 %
 Ruhis 10%
Jumlah 100%

WAKTU DAN TEMPAT

a. Waktu
Pembelajaran Praktek Klinik Keperawatan Gawat Darurat ini direncanakan pada tanggal:
Program A : 13 Mai s/d 25 Mai 2019
b. Tempat
Ruang yang dipakai pada pengalaman belajar Praktek Klinik Keperawatan Gawat
Darurat ini adalah :
1. Ruang OK, ICU, dan IGD RSI Payakumbuh
2. Ruang OK, ICU, dan IGD RSI Bukittinggi
3. Ruang OK, ICU, dan IGD RSI Padang Panjang
4. Ruang OK, ICU, dan IGD RSUD Dr.Adnan WD

1
PEMBIMBING
Terdiri dari :
a. Pembimbing Pendidikan
Pembimbing pendidikan adalah dosen STIKes Yarsi yang di SK kan oleh Ka. Prodi D.III
Keperawatan sebagai pembimbing pada Praktek Klinik Keperawatan Gawat Darurat
periode tersebut.
b. Pembimbing RS / Lapangan
Pembimbing RS dengan pendidikan Ners / berpengalaman dalam membimbing yang di
SK kan oleh Direktur Rumah Sakit setempat.
c. Tugas Pembimbing
1. Memberikan penjelasan dan pengarahan umum tentang mekanisme praktek.
2. Melaksanakan pre conference, conference, dan post conference.
3. Melakukan demonstrasi, stimulasi, dan perceptorship serta metode lainnya.
4. Melakukan bimbingan minimal 1 kali dalam seminggu.
5. Memeriksa laporan mahasiswa.
6. Mengevaluasi penampilan klinik mahasiswa.
7. Memberikan penilaian terhadap penampilan klinik mahasiswa.

PESERTA
1. Pendistribusian Mahasiswa
Mahasiswa yang akan Praktek Klinik Keperawatan Gawat Darurat adalah mahasiswa
D.III Keperawatan program A semester V sebanyak 73 orang dan Program B semester IV
sebanyak 11 orang yang didistribrusikan di Enam rumah sakit yaitu :
a. RSI Payakumbuh
Jumlah mahasiswa sebanyak 18 orang
b. RSI Bukittinggi
Jumlah mahasiswa sebanyak 18 orang
c. RSUD DR.Adnaan WD
Jumlah mahasiswa sebanyak 18 orang
d. RSI Padang Panjang
Jumlah mahasiswa sebanyak 18 orang

2. Tugas Mahasiswa
a. Mengikuti pengarahan yang diberikan oleh pembimbing baik klinik maupun
pendidikan.
b. Melaksanakan praktek sesuai jadwal yang telah ditentukan.
c. Mengikuti pre conference, conference, post conference, dan metode pembelajaran
klinik lainnya.
d. Membuat tugas yang diberikan pembimbing dalam peningkatan keterampilan
mahasiswa.
e. Memberikan laporan kegiatan harian (ADL) / laporan pencapaian kompetensi.
f. Membuat laporan kasus sesuai tindakan yang dilakukan.
g. Membuat Laporan
 Ruang IGD : Laporan Pendahuluan (LP) dibuat 1 laporan/minggu dan dan
laporan kasus (analisa sintesa) dibuat 1 kasus/hari. Format terlampir.
 Ruang ICU : laporan terdiri dari 2 macam : laporan kelolaan dan laporan
resume (Format Resume)
 Laporan kelolaan terdiri dari :

2
 Laporan pendahuluan
Laporan kasus lengkap dengan catatan perkembangan pasien.
 Laporan resume terdiri dari :
Laporan kasus

TARGET KOMPETENSI

N0 KETRAMPILAN
Ruang
B. IGD/
OK
1 Melakukan prosedur ABC
a. Head Tilit Chin lift
b. Jaw trust
2 Melakukan RJP
3 Penanganan pasien Syock
a. Syok hipovolemik
b. Syok anafilaktik
c. Syok Kardiogenik
d. Syok septik
e. Syok Neurogenik
4 Anamnesa dan pemeriksaan fisik
5 Menjahit luka
6 Melakukan blast punctie
7 Perawatan luka
8 Mengatasi perdarahan
9 Memasang kateter
10 Irigasi lambung/pemasangan NGT
11 Pengeluaran benda asing dari tubuh
12 Pemasangan endotracheal tube
13 Triage
14 Mengetahui sistem administrasi pasien
di unit gawat darurat
15 Pemberian Nebulizer
16 Penanganan pasien Kejang
17 Membantu dan melakukan tindakan
Pembidaian
18 Membantu dan melakukan tindakan
pemasangan gips
19 Melakukan tindakan ECG

3
 20 Membuat analisa sintesa pasien di IGD
21 Penanganan Pasien keracunan
22 Penangan pasien alergi obat
23 Penanganan pasien dengan gigitan binatang
24 Melakukan terapi cairan (termsk infus)
25 Melakukan Pembacaan Radiologi sederhana
26 Tehnik Transportasi

TARGET KOMPETENSI
N0 KETRAMPILAN
A. Ruang ICU/ICCU

1 Melaksanakan pengukuran JVP

2 Melihat, ikut serta dan melakukan monitoring Balance cairan

3 Melakukan monitoring pasien

(VS, tingkat kesadaran, EKG)
4 Mengetahui cara menyiapkan alat ventilator

5 Monitoring dan perawatan klien dengan ventilator

6 Mengetahui prosedur administrasi

penerimaan pasien baru
7 Mengoperasikan alat-alat yang ter dapat di ruang ICU dan menginterpre
tasikannya :
a. Bedside monitor
b. EKG
8 Melihat, ikut serta dan melakukan
pengambilan darah arteri dan interpre tasi hasil AGD

9 Mengetahui obat-obatan emergensi dan cairan yang tersedia di ICU

11 Melihat, ikut serta pada pasien saat

dilakukan tindakan tertentu (DC syok)

12 Memasang, melepas dan melakukan perawatan ET

13 Melakukan isap Lendir/Suction

14 Melihat dan ikut serta tindakan resu- sitasi jantung paru

4
15 Memberikan askep pada pasien di ICU/ICCU

16 Melakukan pengukuran CVP

17 Melakukan terapi oksigen

1. Face mask
2. NRM
3. RM
4. Nasul Canul
18 Melakukan Pembacaan Radiologi sederhana (Thorak)

5
 TATA TERTIB PRAKTEK KLINIK KEPERAWATAN GAWAT DARURAT
MAHASISWA D.III KEPERAWATAN STIKes YARSI SUMBAR BUKITTINGGI
TAHUN AJARAN 2018/2019

A. PAKAIAN
Laki-laki :
a. Baju lengan pendek warna putih dengan kokarde di dada.
b. Celana panjang warna putih.
c. Sepatu warna hitam dan memakai kaos kaki warna putih .
d. Dilarang memakai perhiasan selain jam tangan.
Perempuan :
a. Baju lengan panjang warna putih dengan bis hijau di lengan baju.
b. Celana panjang warna putih.
c. Jilbab warna putih dengan kokarde disebelah kiri.
d. Sepatu warna hitam dan memakai kaos kaki.
e. Dilarang memakai perhiasan selain jam tangan.
NB : Untuk ruangan ICU diwajibkan memakai stenen dan sandal khusus ruangan.

B. DISIPLIN
1. Mahasiswa datang pada waktu yang telah ditetapkan oleh rumah sakit yang
bersangkutan.
2. Izin mahasiswa
a. Izin alasan penting
Mahasiswa membuat surat izin yang diketahui oleh orang tua atau wali
kepembimbing klinik pendidikan, pembimbing pendidikan mengantarkan surat
izin pendidikan ke lahan praktek.
b. Izin sakit
Surat keterangan dokter dikirim kependidikan, izin klinik oleh pembimbing
pendidikan dengan lampiran surat keterangan dokter (tanpa surat keterangan
dokter izin sakit tidak berlaku),
c. Meninggalkan ruangan diluar urusan dinas harus seizin pembimbing
klinik/penanggung jawab klinik.
d. Tugas yang diberikan oleh pembimbing klinik diserahkan pada waktu yang
ditetapkan.
3. Sikap dan penampilan
a. Berpenampilan rapi sesuai dengan ketentuan akademik.
b. Berinisiatif dan kreatif dalam praktek.
c. Berkomunikasi dengan baik dan benar pada klien, keluarga serta tenaga
kesehatan lainnya.
d. Tidak ragu-ragu, teliti dan tenang dalam bertindak.
e. Rambut rapi (laki-laki), pakai jilbab (wanita), kuku dipotong pendek dan
bersih.
4. Sanksi
a. Bagi mahasiswa yang terlambat
1 x diberi teguran
2 x diberi sanksi mengganti satu hari dinas
3 x atau lebih menambah dua hari setelah menyelesaikan tugas yang diberikan
oleh pembimbing klinik.
b. Bagi mahasiswa yang izin.
 Izin alasan penting, mengganti dinas 2 x ketidakkehadiran.

6
  Izin sakit, mengganti sesuai dengan ketidakhadiran.
 Tidak ada kabar berita (alfa) mengganti dinas 3 x ketidakhadiran
dengan menyelesaikan penugasan pembimbing.
c. Bagi mahasiswa yang merusak, memecahkan alat-alat karena kelalaian
diharuskan mengganti kerusakan tersebut sesuai kebijaksanaan ruangan atau
pembimbing klinik.
d. Bagi mahasiswa yang tidak menyerahkan penugasan pada waktu yang telah
ditentukan, mahasiswa tersebut dianggap tidak mengumpulkan tugas.

NB :
1. Segala sesuatu yang berkaitan ketidakhadiran/izin mahasiswa harus ada surat dari
pendidikan dan pihak pendidikan yang akan meneruskan ke lahan praktek.
2. Tidak dibenarkan dan tidak berlaku izin mahasiswa jika tidak ada keterangan dari
pendidikan.
3. Mahasiswa tidak dibenarkan minta izin langsung ke lahan praktek untuk tidak
masuk dinas dan izin tersebut tidak berlaku.

C. JAM DINAS
Mahasiswa dinas dengan pembagian shift atas kesepakatanpembimbing akademik dengan
pembimbing klinik di ruangan.. Jam masuk sesuai dengan rumah sakit yang bersangkutan.

D. TATA TERTIB PRAKTEK MAHASISWA DI KAMPUS

1. Kehadiran harus 100%
2. Tidak boleh telat
3. Syarat untuk turun kelapangan harus sudah lulus dalam ujian kompetensi yang terdiri dari
ujian labskill
4. Batas lulus ujian >75 %
5. Dalam pelaksanaan ujian dilakukan 2x (dilakukan oleh dosen pembimbing dan dosen
penguji)
6. Setiap pembimbing harus melakukan penilaian secara keseluruhan pada setiap kompetensi
yang harus dicapai oleh mahasiswa.
7. Penilaian dari pembimbing harus diserahkan ke bagian praktek sebelum ujian kompetensi
dilakukan.

Mengetahui Bukitinggi , Mai 2019

Ka. Prodi D.III Keperawatan Koordinator Praktek

(Ns. Engla Rati Pratama, SKep,M.Kep) (Reny Chaidir, SKp,M.Kep)

7
 FORMAT LAPORAN PENDAHULUAN

1. Defenisi penyakit (sertakan sumber referensinya)

2. Etiologi penyakit
3. patofisiologi penyakit
4. Tanda dan gejala penyakit
5. Komplikasi
6. Penatalaksanaan
7. WOC
8. Data focus :
a. Riwayat Kesehatan
 Riwayat Kesehatan Sekarang (RKS)
 Riwayat Kesehatan Dahulu (RKD)
 Riwayat Kesehatan Keluarga (RKK)
b. Data Dasar (14 kebutuhan dasar manusia)
c. Pemeriksaan Fisik
d. Pemeriksaan Penunjang (sertakan nilai / keadaan normalnya) : Laboratorium,
rontgen, dll.

9. Analisa Data

NO DATA Patofisiologi Masalah

10. Prioritas Diagnosa Keperawatan

…………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………
11. Diagnosa Keperawatan berdasarkan prioritas asuhan keperawatan

8
 NOC NIC
Diagnosa
NO
Keperawatan
Tujuan dan Intervensi Aktifitas
Kriteria Hasil

12. Daftar Pustaka

…………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………

BAGIAN KEPERAWATAN GAWAT DARURAT

PROGRAM STUDI D.III KEPERAWATAN STIKes YARSI SUMBAR BUKITTINGGI

FORMAT LAPORAN ANALISA SINTESA

RUANG GAWAT DARURAT

Nama Mahasiswa : .......................................................... No BP : .................................

Nama Pasien : .......................................................... Umur : .................................
Diagnosa Medis : ..........................................................................................................................

1. Pengkajian Primer (Airway, Breathing, Circulation, Disability, Exposure )

9
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
....................................

2. Diagnosa Keperawatan (Berdasarkan pengkajian primer, mengikuti pola PES)

............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................

3. Intervensi keperawatan yang dilakukan (Untuk mengatasi masalah dari hasil pengkajian
primer)
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
........................................................................................................................

4. Evaluasi Hasil (Intervensi untuk mengatasi masalah pada pengkajian primer)

............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................

10
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
..........................................................................................

5. Pengkajian Sekunder (Meliputi pengkajian riwayat kesehatan dan pengkajian head to toe)
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
..........................................................................................................................

6. Pemeriksaan Penunjang (Pemeriksaan laboratorium, X-Ray, EKG, CT Scan, dll)

............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
7. Diagnosa Keperawatan (Berdasarkan hasil pengkajian sekunder dan pemeriksaan
penunjang, mengikuti pola PES, minimal 2 diagnosa)
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................

11
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................

8. Intervensi Keperawatan Prinsipal (untuk 2 diagnosa)

............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
.........................................................................................................

9. Monitoring Klien (Monitor / pengkajian berkelanjutan yang dilakukan dan hasil yang
didapat)
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................

10. Evaluasi hasil akhir (Hasil yang didapat saat akhir perawatan)
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................

12
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................

11. Evaluasi diri

............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
..............................................................................................................

12. WOC

13
 BAGIAN KEPERAWATAN GAWAT DARURAT

PROGRAM STUDI D.III KEPERAWATAN

FORMAT PENGKAJIAN ICU

Nama Mahasiswa : ................................................. Tanggal Praktek :.......................................

No BP : ................................................. Tempat Praktek :......................................

Nama Pasien : ................................................. Umur: ............................ L / P

I. Pengkajian Primer
A: C:

B: D:

E: F:

G: H:

II. Data Demografi

Nama Lengkap : ........................................
Tanggal Masuk RS :........................................
Tempat/Tanggal Lahir : ......................................
Status Perkawinan : ......................................
Agama : ..........................................
Suku : .......................................
Pendidikan : ...........................................
Pekerjaan : ...........................................
Lama Bekerja : ...........................................
Alamat : .......................................................................
Sumber Informasi : ...............................................................................
Keluarga terdekat yang dapat dihubungi :
Nama : ..........................................
Pendidikan : ..........................................
Pekerjaan : .........................................
Alamat : ........................................................................

14
 ........................................................................................................
...

III. Status Kesehatan Saat ini

Alasan Kunjungan/Keluhan Utama :
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
..........
Faktor Pencetus :
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
..........
Lamanya Keluhan : ...................................................... Mendadak / Bertahap
Faktor yang Memperberat :
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
..........
Upaya yang dilakukan untuk Mengatasi :
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
..........
Diagnosa Medik :……………..……………………………………..
Tanggal : .......................................................................................................
Tanggal : ........................................................................................................
Tanggal : .........................................................................................................

IV. Riwayat Kesehatan yang Lalu

Penyakit yang pernah dialami (Jenis Penyakit, Lama, dan Upaya mengatasi)
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
Alergi : ....................................................................................................................
Kebiasaan : Merokok / Kopi / Alkohol / Lain-lain ........................................................
Obat-obatan yang digunakan (Nama dan Frekuensi)
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
..........
Pola Nutrisi

15
Berat Badan : .................................................... Tinggi Badan : .................................
Frekuensi makan : ........................................................................................................
Jenis Makanan : ........................................................................................................
Makanan yang disukai : .............................................................................................
Makanan yang tidak disukai : ............................................................................................
Nafsu Makan dalam 6 Bulan Terakhir : Baik / Sedang / Kurang
Perubahan Berat Badan dalam 6 Bulan Terakhir : ..........Kg Bertambah/ Berkurang

Pola Eliminasi
Buang Air Besar
Frekuensi : .......................................................
Waktu : .......................................
Warna : ......................................................
Konsistensi : .......................................
Kesulitan : ..........................................................
Buang Air Kecil
Frekuensi : .......................................................
Warna : .......................................
Kesulitan : ............................................................

Pola Tidur dan Istirahat

Lama Tidur : .......................................................
Waktu : .......................................
Kesulitan dalam Tidur : .............................................................

Pola Aktivitas dan Latihan

Kegiatan dalam Pekerjaan : .................................................................................

Olah Raga Rutin (Jenis dan Frekuensi) :

...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
..........................................
Kegiatan di Waktu Luang : ........................................................................................
Keluhan dalam Beraktivitas : ...........................................................................................

16
 Pola Bekerja
Jenis Pekerjaan : .........................................
Lama Bekerja : ................................
Jadwal Kerja : .........................................
Jumlah Jam Kerja : ................................

V. Riwayat Keluarga
Genogram dan penyakit yang dialami oleh anggota keluarga lain

VI. Pengkajian Sekunder

Kepala
Inspeksi / Palpasi : ..........................................................................................................
Keluhan : ..........................................................................................................

Mata
Fungsi Penglihatan : ........................................................ Palpebra : Terbuka /
Tertutup
Ukuran Pupil : ........................................................ Isokor / Unisokor
Akomodasi : ........................................................ Isokor / Unisokor
Konjungtiva : .......................................
Sklera : .....................................
Edema Palpebra : ...........................................................................................................
Keluhan : ...........................................................................................................

Telinga
Fungsi Pendengaran : ...........................................................................................................
Fungsi Keseimbangan : ............................................................................................
Keluhan : .......................................................................................................

Hidung dan Sinus

Inspeksi : ...........................................................................................................
Pembengkakan : ...........................................
Perdarahan : .....................................
Keluhan : ....................................................................................................

17
Mulut dan Tenggorokan
Inspeksi : ..........................................................................................................
Keadaan Gigi : ...........................................................................................................
Keadaan Membram Mukosa : ............................................................................................
Kesulitan Menelan : ..........................................................................................................

Leher
Inspeksi / Palpasi
: ...........................................................................................................
................
Auskultasi : ...........................................................................................................
..................

Thoraks
Inspeksi : ..........................................................................................................
Palpasi : .........................................................................................................
Perkusi Paru : ..........................................................................................................
Perkusi Jantung : ..........................................................................................................
Auskultasi Paru : ..........................................................................................................
Pola Ventilator : ..........................................................................................................
Deskripsi Ventilator : .........................................................................................................
Auskultasi Jantung : ..........................................................................................................
Gambaran EKG : ................................................. JVD : ................................

Sirkulasi
Frekuensi Nadi : ................................................. Saturasi O2 : .....................
Tekanan Darah : ........................... MAP : ......................... CVP: ...............................
PA Sistolik : ........................... PA Diastolik : ............... PAP: ..............................
Suhu Tubuh : ............................... Suhu Ekstremitas: ...............................
Sianosis : Bibir / Kuku .....................Pucat : ..............................................
Turgor : ..........................................................................................................

Abdomen
Inspeksi : ..........................................................................................................
Auskultasi : ...........................................................................................................
Palpasi : ..........................................................................................................
Perkusi : ..........................................................................................................
Jenis Diet : .........................................

18
 Nafsu Makan : ..........................................
Pengeluran NGT : ..........................................................................................................
Frekuensi BAB : .............................................
Konsistensi Feses : ...................................
Frekuensi BAK : .............................................
Volume Urine : .....................................
Penggunaan Kateter : .............................................
Hematuria : ...............................................
Keluhan BAK : ........................................................................................................
Riwayat Kehamilan : ..........................................................................................................
Perdarahan Pervaginam : .............................................................................................
Keluhan Sistem Reproduksi : ............................................................................................

Ekstremitas
Inspeksi : .........................................................................................................
Masa Otot : .............................................
Tonus Otot : ...............................................
Kekakuan : .............................................
Kejang : .................................................

VII. Data Laboratorium

VIII. Hasil Pemeriksaan Diagnostik Lain

IX. Pengobatan

19
X. Kesimpulan

XI. Daftar Kepustakaan

20
 RENCANA ASUHAN KEPERAWATAN

Nama Pasien :
No RM :
Ruang Rawat :

Diagnosa Keperawatan
No Noc Nic Implementasi Evaluasi
dan Data Penunjang

21
 FORMAT PENILAIAN PRAKTEK KLINIK KEPERAWATAN GAWAT DARURAT
SEMESTER V TINGKAT IV PRODI D.III KEPERAWATAN
STIKes YARSI SUMBAR BUKITTINGGI
TAHUN AJARAN 2018/2019

Nama Mahasiswa : …………………………………………………………………….

Tingkat/Semester : …………………………………………………………………….
Ruang Rumah sakit : …………………………………………………………………….
Waktu / Tanggal : …………………………………………………………………….
Nilai
No. Aspek yang dinilai Keterangan
1 2 3 4
A. SIKAP DAN KEDISIPLINAN 15%
1 Hadir tepat waktunya
2 Menggunakan atribut yang lengkap
Mentaatati jadwal dinas yang telah Jumlah Nilai x 15
3
ditetapkan oleh akademik / CI 24
Menunjukkan kreatifitas dan inisiatif dalam
4
praktek
=……..
Menjalin hubungan yang baik dan kerja
5
sama dengan tin lainnya
6 Mengumpulkan tugas tepat pada waktunya
B. PROSES KEPERAWATAN 30 %
Mengumpulkan data yang komprehensif
1
dan akurat
Mengidentifikasi masalah klien yang
2
potensial dan akurat dengan tepat
Merumeskan diagnose keperawatan sesuai
3
kondisi klien
4 Memprioritaskan masalah dengan tepat
Menentukan tujuan keperawatan sesuai Jumlah Nilai x 30
5
dengan diagnose keperawatan 40
Menentukan kriteria evaluasi dan tepat
6
diukur
=……….
Membuat rencana tindakan yang bersifat
7
operasional
Mengimplementasikan rencana tindakan
8
keperawatan yang telah direncanakan
Melakukan evaluasi terhadap keberhasilan
9
rencana keperawatan
Melakukan modifikasi rencana keperawatan
10
berdasarkan hasil evaluasi
PENAMPILAN KERJA, KEMAMPUAN Jumlah Nilai x 30%
C. 30%
PSIKOMOTOR 20
Jenis alat yang disediakan sesuai dengan
1
kebutuhan
=……….
2 Kualitas alat (sterilitas alat, septic/aseptik)

22
 Langkah tindakan sesuai dengan urutan
3
yang benar
4 Langkah tindakan sesuai dengan prinsip
Melakukan evaluasi tindakan keperawatan
5
yang dilakukan
PERAN SERTA PRE DAN POST
D. 15%
CONFERENCE Jumlah Nilai x 15%
1 Persiapan untuk conference
2 Memberi ide selama conference 20
3 Mensintesa pengetahuan dan memakainya
4 Menerima job / masukan dari orang lain
Memperhatikan perhatian dalam proses dan =……….
5
kerja sama dalam pencapaian kelompok
E MELAKSANAKAN RUHIS 10 %
1 Mengucapkan salam
Mengawali dan mengakhiri pekerjaan
Jumlah Nilai x 15%
2 dengan mengucapkan basmalah dan
20
hamdalah
Melaksanakan ibadah shalat dan
3
memotivasi klien untuk beribadah =……….
Melakukan bimbingan kepada pasien
4
terminal
Keterangan :
Nilai = A+B+C+D+E
Nilai Akhir = …………………………
Batas Lulus = 75 (Nilai : B)
Bukittinggi, ………………….. 2019
Pembimbing / CI

………………………………..

KOMPETENSI PENCAPAIAN PRAKTEK MAHASISWA

DALAM RUHUL ISALAM

NO KEGIATAN TANGGAL
TERHADAP Paraf Paraf Paraf Paraf Paraf Paraf
MAHASISWA MHS CI MHS CI MHS CI
1. Malaksanakan Sholat
Wajib Setiap Waktu
2. Membaca Salam Ketika
Menemui Pasien
3. Membaca Bismillah
Ketika Hendak
Melakukan Tindakan
4. Membaca Do’a Dengan
Melibatkan Anggota
Keluarga

23
5. Membaca Salam Ketika
Hendak Meninggalkan
Pasien
TERHADAP PASIEN
1. Menganjurkan Pasien
Untuk Sholat Wajib
Setiap Waktu Masuk
2. Menganjurkan Pasien
Untuk Membaca Al-
qur’an
3. Mengajurkan Klien
Untuk Berzikir dan
Berdo’a
4. Membantu Pasien Untuk
Berwudhuk Dengan Air
Bila Mebutuhkan
5. Menganjurkan Pasien
Untuk Menutup Aurat

Bukittinggi……………2019
Diketahui
Pembimbing Klinik

(……………………………)

24
 FORMAT BIMBINGAN
PRAKTEK KLINIK KEPERAWATAN GAWAT DARURAT
MAHASISWA PRODI D.III KEPERAWATAN STIKes YARSI SUMBAR BUKITTINGGI

KEADAAN
NO TGL JAM METERI BIMBINGAN CATATAN PENUGASAN MAHASISWA PEMBIMBING T.TANGAN
I S A
Lampiran 3
DAFTAR KOMPETENSI KLINIK KGD PROFESI
Tulis tanggal, tanda (√) check list, dan paraf pembimbing pada kolom yang sesuai jika mahasiswa telah melakukan pembelajaran/ diskusi / atau kegiatan asuhan
keperawatan.
KEGIATAN TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL
IGD/OK
Melakukan prosedur ABC

a. Head Tilit Chin lift

b. Jaw trust
Melakukan RJP

Penanganan pasien Syock

a. Syok hipovolemik

b. Syok anafilaktik

c. Syok Kardiogenik

d. Syok septik

e. Syok Neurogenik

Anamnesa dan pemeriksaan fisik

Menjahit luka

Melakukan blast punctie

Perawatan luka

Mengatasi perdarahan

Memasang kateter

Irigasi lambung/pemasangan
NGT
Pengeluaran benda asing dari
tubuh
Pemasangan endotracheal tube

Triage

Mengetahui sistem administrasi

pasien
di unit gawat darurat
Pemberian Nebulizer
Penanganan pasien Kejang
Membantu dan melakukan
tindakan
pembidaian
Membantu dan melakukan
tindakan
pemasangan gips
Melakukan tindakan ECG
Membuat analisa sintesa pasien
di IGD
Penanganan Pasien keracunan
Penangan pasien alergi obat
Penanganan pasien dengan
gigitan binatang
Melakukan terapi cairan (termsk
infus)
Melakukan Pembacaan
Radiologi sederhana
Tehnik Transportasi
Catatan :
KEGIATAN TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL TGL
ICU/ICCU
Melaksanakan pengukuran JVP

Melihat, ikut serta dan

melakukan monitoring Balance
cairan
Melakukan monitoring pasien
(VS, tingkat kesadaran, EKG)

Mengetahui cara menyiapkan

alat ventilator
Monitoring dan perawatan
klien dengan ventilator
Mengetahui prosedur
administrasi
penerimaan pasien baru
Mengoperasikan alat-alat yang
ter dapat di ruang ICU dan
menginterpre tasikannya :
c. Bedside monitor
d. EKG
Melihat, ikut serta dan
melakukan
pengambilan darah arteri dan
interpre tasi hasil AGD
Mengetahui obat-obatan
emergensi dan cairan yang
tersedia di ICU
Melihat, ikut serta pada pasien
saat
dilakukan tindakan tertentu
(DC syok)
Memasang, melepas dan
melakukan perawatan ET
Melakukan isap Lendir/Suction

Melihat dan ikut serta tindakan

resu- sitasi jantung paru
Memberikan askep pada pasien
di ICU/ICCU
Melakukan pengukuran CVP

Melakukan terapi oksigen

1. Face mask
2. NRM
3. RM
4. Nasul Canul
Melakukan Pembacaan
Radiologi sederhana (Thorak)
Catatan :
PANDUAN PRAKTEK KLINIK KEPERAWATAN GAWAT DARURAT
PROGRAM STUDI D.III KEPERAWATAN
STIKES YARSI SUMBAR BUKITTINGGI

OLEH
RENY CHAIDIR, S.Kp, M.Kep

Chaidir, R
Panduan Praktek Klinik Keperawatan Gawat
Darurat Program Studi D.III Keperawatan
STIKes YARSI Sumbar
Bukittinggi

Edisi 4– Bukittinggi: 2019

 LEMBAR PENGESAHAN

BUKU PANDUAN PRAKTIKUM

KEPERAWATAN GAWAT DARURAT

Mengetahui, Koordinator Mata Kuliah

Ketua Prodi D.III Keperawatan

Ns, Engla Rati Pratama, Skep,M.Kep Reny Chaidir, SKp,M.Kep

NIDN : 1022088603 NIDN : 1014117002
 Mukaddimah

“Sesungguhnya dalam penciptaan langit dan bumi dan silih

bergantinya malam dan siang terdapat tanda-tanda bagi orang yang
berakal”. (QS. Ali Imran (3): 190)

“…Dan tolong menolonglah kamu dalam kebajikan dan takwa, dan

jangan tolong menolong dalam perbuatan dosa dan pelanggaran…”
(QS. Al Maidah (5): 2)

“Orang yang beriman hati mereka tentram dengan mengingat Allah.

Ingatlah hanya dengan mengingat Allah hati menjadi tentram”.
(QS. Ar-Ra’d (13): 28)

“...Ya Tuhanku, tambahkanlah kepadaku ilmu pengetahuan.”

(QS. Thaahaa (20): 114)

“Amat besar kebencian disisi Allah jika kamu mengatakan apa-apa

yang tiada kamu kerjakan.”(QS. Ash-Shaff (61): 3)

“...Kami tiada membebani seseorang melainkan menurut

kesanggupannya...” (QS. Al Mu’minuun (23): 62
 VISI MISI

VISI MISI STIKes Yarsi Sumbar Bukittinggi

1. Visi
Menjadi institusi penyelenggara pendidikan dan pengembangan tenaga
kesehatan terkemuka, islami dan mampu bersaing di tingkat Sumatera
Barat tahun 2019
2. Misi

1. Menyelenggarakan pendidikan kesehatan profesional yang Islami.

2. Menyelenggarakan penelitian dan mempublikasikan hasil penelitian.
3. Menyelenggarakan pengabdian masyarakat untuk meningkatkan derajat kesehatan
masyarakat dan membangun ukhuwah Islamiyah.
4. Menyelenggarakan pengelolaan pendidikan yang profesional dan akuntabel untuk
meningkatkan citra perguruan tinggi

VISI MISI PROGRAM STUDI D.III KEPERAWATAN

1. Visi
Menjadikan Program Studi D III Keperawatan terkemuka di Sumatera Barat Tahun 2019, yang
menghasilkan lulusan keperawatan yang kompetitif dan Islami

2. Misi
1. Menyelenggarakan pendidikan keperawatan secara komprehensif untuk menghasilkan
lulusan yang berdaya saing dan Islami.
2. Menyelenggarakan penelitian keperawatan yang bermutu sehingga dapat menyelesaikan
masalah keperawatan di masyarakat.
3. Menyelenggarakan pengabdian kepada masyarakat untuk meningkatkan derajat kesehatan
masyarakat dan membangun ukhuwah Islamiyah.
4. Menyelenggarakan pelatihan keperawatan yang inovatif sesuai dengan perkembangan
IPTEK.
 KATA PENGANTAR

Alhamdulillah, sesungguhnya segala puji hanya milik Allah, SWT, pemilik dan sumber
segala ilmu, karena atas limpahan karunia rahmat dan kehendak-Nya, maka penulisan Buku
panduan praktek klinik KGD Program Studi D.III Keperawatan ini bisa terselesaikan.
Penulisan Buku panduan praktek klinik KGD Program Studi D.III Keperawatan ini
disusun sesuai dengan Kurikulum Program Studi D.III Keperawatan STIKES Yarsi Sumbar
Bukittinggi. Buku panduan ini sangat penting sekali bagi mahasiswa agar dapat melakukan
tindakan keperawatan dengan benar dan mencapai tujuan pembelajaran yang optimal.
Buku panduan diharapkan dapat meningkatkan membantu mahasiswa dalam praktek
praktek klinik keperawatan gawat darurat, sehingga di akhir proses pembelajaran mahasiswa
dapat menguasai konsep melalui keterampilan di Rumah Sakit.
Menyadari masih banyak kekurangan dalam penulisan buku ini, maka kritik dan saran
dari berbagai pihak yang terkait sangat kami harapkan.

Bukittinggi, Mai 2019

Penyusun,

Reny Chaidir, SKp,M.Kep

 DAFTAR ISI

LEMBAR PENGESAHAN
KATA PENGANTAR
DAFTAR ISI
SILABUS MATA KULIAH ………………………………………………………….......... 1
STRATEGI PELAKSANAAN …………………………………………………….......... 12
WAKTU DAN TEMPAT …………………………………………………………....….. 12
PEMBIMBING……………………………………………………………………....….. 12
PESERTA……..…………………………………………………………………….....…... 13
TATA TERTIB……………………………………………………………………......…... 15
FORMAT LAPORAN PENDAHULUAN………………………………………......… ..... 18
FORMAT LAPORAN ANALISA SINTESA…………………………………….......….....20
FORMAT PENILAIAN…………………………………………………………............... 33
KOMPETENSI PENCAPAIAN RUHUL ISLAM………………………………......… ... 35
KOMPETENSI KLINIK……………………..……………………………………........ .... 36
KOMPETENSI KLINIK………………………………………………………......……... 37
FORMAT BIMBINGAN………………..………………………………………......….........41
NAMA MAHASISWA…………………………………………………………......…...........43